L. Annaei Senecae Tragoediae

L. Annaei
Senecae
Tragoediae

Lucius Annaeus
Seneca

T

REESE LIBRARY:

hK TIIK

UNIVERSITY OF CALIFORNIA

t

Digitized by Google

L MMEI Sra£C!A£

TRAGOEDIAE

REGENSVrr ET EMENBAW
FRIDEmCVS LEO

YOLWEB PBIT8

OBSERVATiO.NES CRITICAS CONTINENS

BEROLINI

APVD WEIDMANNOS

A. MDCCCLXXYIII.

uiyili^OLj by Google j

DE SEMCAE TfiAGOEDUS

OBSERVATIONES CRITIC AE

SGRIPSIT

FRIDEHICVS LEO

BEROLINI

APVDWEIDMANNOS

A. KDCCGLZZYnL

Digiti^co by Google

OEOBOIO KAIBEL

CAKOLO ROBERT
VDALBICO D£ WILAMOWITZ-MOELLEIliDOJiFF

ABUGIS
D. D.

ADDENDA ET CORRIGENDA

(pensabo his notulis socordiam nieam qua in prioribus capitibus corri-
geodis locorum quos attuli numeros cum poetarum exemplaribus iterum

cooferre neglexi).

p. 1 aia. 2. non satis certum videtur num Lactantios scripserit qaod

ia editionibus (Stat. Theb. IV, 530) circumfertor. fragmenta Ambrosiana
comitcr Studemundus niecuni communicavit se excussisse et mox publlci
ioris facturum; quare de iliis nihil dicere praestabat. p. 8 t. 1 reso-
narei] resonare. p. 11 Y. 7 sic: vultus — oblulii M vullu - otiulus
EAIfd. p. 27. p. 12 adn. 10 non Sil. XV, 157 sed 187. ». 21 v. 5
non 1815. 16 sed 815. 16. p.24 non 372 sed 362. p.2f v.9 non
Med. sed Phaed. Ib. t. 6 sq. d*. p. 108 adn. 10 ubi ante dicla fere re-
petii in plagulis corrigendis immemor prioris ioci. magis podet quod
ne ibi quidem intellexi nocle reUcta necessarium esse propter nitidum
diem. recte p. 108 Aen. IX, 340 non 348. Ibid. adn. 9 v. .3 non Med.
m sed 941. ip. 27 adn. 12 non 1079 sed 1179. p. 32 ad Tro. 942:
tdqirieacendum in GronoTii emendatione: Styioy Quint. Smyrn. VII, 562.
nv, 649. p. 35 ad Tro. 889: et necessaria est Thetidis mentto et con-
snlto componuntur Peleus etNereds cumThetide et Telhye. p. 38 v. 10
non 73?, (qui est vulgaris numerus), sed 770. p. 39 adde luv. 8, 72
{'uvenem) inflaium plenumque .Xerone propinquo. p. 30 iiied. Acliill.
11, 183 non 182. Sil. XII, 81 non X, 81. p. 40 v. 0 non 430 sed 420.

43 lued. Oct. 174 se manu] iegend. ne manu. p. 45 adii. 3 de Ni-
colao Trevetho praeterea cf. Peiper. praef. ad Boeth. consol. p. 44. p. 50
adn. l omisi locom qoi et Senecae et Locano et Statio exemplom prae*
boit Verg. Aen. VI, 412 simul aceipit nlveo ingmtem Jenean; gtmuii
iub pondere cumba sutHis e. q. s. p. 51 uifd. Hf. 1080 nee forva prius
peclora Unguas lege liiiquas. p. 54 adn. 4 non I, 03 sed 91, p. 55
idn. 5 adferre poteram Thy. 681 laxantur adijto fala et inmugit specus
vocem deo solvente. p. 56 adu. 6 Sil. 11, 367, non 366. p. 59 ad 110
907 {sihi, non furori) cf. e. g. Med. 425 rec^e iurbatum malit^ \ era^
weUUf animum miifga, Ik eit nollo modo excosari potest qood versom
HM162 a Schmidtio I. s. adlatum hoc loco neglexi: explicator eo qood
versum post v, 1161 non tolerabiiem dudum obelo notaram: quis Lycus
rfgnum oblinel quis tanta Thebis scelera moliri ausus est Hercule re-
verso? p. 60 ad solviie superi^ fingite superi cf. Buecheler. Mus. Rlien.
ffltlll p. 36. p. 62 ad v. 1245 adferre debui Piioeu. 140 quid perdis
^a verbaf Hf. 380 quid ulira esil p. 6S niei. fast II, 97 non 93.
ik. e\t. Stat. Theb. I, 557 non 554. p. 64 med. Theb.IV, 207 non 204.
ifc.adn.Aen. IX, 229 non 231. p. 66 e/ieu: Cat. 30, 4 non 30, 6. adn. 14
jego: Acc. Eurys. p. 67 v. 1 adde: heu heu Ciris 264 et eheu ibid. 469.
i^- V. 14 art. am.I, 170 non 166. adii, 15 ext. lege: Acc. Eurys. p. 68

10 adde: Ciris 237 {ei mihi) ib. v. 25 sq. non quadrat compulatio;
^ddcre scilicet omisi: sedecim in epistulis. quam culpam ut redimam,
adscriban locos: her. 2, 106; 3, 14; 5, 60; 9, 145; 11, 112; 12, 7;
13» 48; 15, 233; 16, 90.246; 17, 125; 19, 107; 21,45.108.203; am.l,

vm

6, 52; 14, 54; II, 3, 1; 5, 4; 18, 20; t9, 34. art I, 672. 741; II, 274;

III, 737. met. I, 523; VI, 227; Vlf, 842; VIII, 491; IX, 520. fast. UI,
506. 618. trist. I, 1, 2 ; 2, 45; 6, 29; 9, 36; II, 243; III, 2, 23; 8, 24;
12, 51; IV, 3, 11; V, 1, 20. ex Pont. II, 2, 5. IV, 6, 4; 8, 13. cf. epic.
Drus. 9. 88. 176. p. 78 8 dele 66, 29. p. 79 t. 17 lege: v. 347— 49
Don 247. p. 81 T. 3 serm. II, 3, 303. ada. 5 eit. 423 Diodorfii numerus
est, Navckii 432. i. 88 in OninUIiani loeo an *gradui pro 'an gradu»»
p.M T.ll XIV, 561 non 461. p.9l t.21 non 55 sed 555. ^«3
met. X, 637 non 673. Ib. r. 21 Tib. II, 1, 25 non II, 125. |k t7 .T.3S
non 784 sed 794. p. 100 Phaed. 79sq.: v. 81 fave codd. omnes {s eras.
post e quae in ras. 2 m. scripta est N). p. 104 v. 8 Aen. IX, 587 non
590. ib. V. 21 Acti. II, 407 non 406. v. 22 Ossaea non Onaea. p. 107
r. 13 Richtero subslitue Peiperum: quamquam cooiecisse talia et rece-
pisse perinde est. II. ain. 4 t. 3 II, 546 non 544. p. 1€8 a4n. 10 r. s.
ad p. 26 V. 3. p. 113 adn. r. 7 inlrormt (non introrsum) legitur Phoen.
173. Thy. 108. HO 1671. ib. v. 15 met. 10, 387 non 383. p. 123 adn. 25
V. 3 I, 276 non 283. p. 141 adn. 11 ext. ad Phaed. 799 cf. Copae v. 34
a pereat cui sunl prisca supercHia. deinde Hor. I, 19,6 (non 5). p. 145
adln. 13 nunc in Anaiectis Plautinis indicem scholarum Grypbiswaldeasem
aospieantibiis AdoUua Kiesslingr eomprobare aladidt iam Plaotnm dlmettoa
iambicos praeter Graeeorum consuetudinem conaeroiase. p. 153 ada. 3
fast. III, 638 non 637. p. 154 a(la*3 addendum erat Troad. 353 tu qui
Pelasgae vincla soivisti rati morasque bellis ut v. 813 classis ylrgolicae
moram. 1126 classis moram hac morte solvi rentur, cf. Ag. 160.

B155 ext. addere potui Med. 630 Thracios sparsus iacuit per agros,
0 979 alias in urbet sparge. p. 156 med. non Luc. IV, 454 sed VII,
454 {mortaUa nuiU nnU euraia d€0), p. 157 t. 14 eontr. IX, 5, 17 non
IX, 6, 17. IbM. a^. accuratius Ovidius adolescens art. I, 337 flevit Amyn-
torides per inania lumina Phoenix. ib. sq. Hf. 547 non 552. p. 165
adn. 7 addere polui Culic. 246 ite quibus taedas accendens tristis Erinys
sicut Hymen — pro fata — dedit conubia morlis. et p. 166 ad v. 38
Med. 970 viciima manes iuos placamus isla. denique ibid. pro Megae-
ram scrlbe Megaram» p. 137 aln. locntionem in intarpretis ministerium
ptacuU sl exemplo comprobare opus est vide Ag. 99 placet in vuinus
moitima cervix, Ibld. v. 10 ext. X, 676 non XI, 676. p. 168 adn. 9
legendum aures pepulit. p. 171 v. 15 967. 68. non 567. 68. p. 181 v. 6
functas prout libet corrige. p. 192 adn. 22 499 Kichteri aumeras est.
scrtbe 487. p. 198 adn. 9 adde hamulum: '^aut.

Digitized by Google

Novem Senecae tragoedias ante extinctas RQmanoriim
litteras^) data ppera homo aliquis non indoctus interpolant.
idem OctaTiam praetextatam, primis FlaTiornm temporibus scrip-
tam, noTem tragoediarum corpori iniunzit mutatique ordinis
locum tenere iussit nonum qui cum ita opera sua functus
esset, ut sanis ad arbitHum commutatis, corruptelis temeraria
manu oblitteratis limate tandem et polite decurrentem versuum
contextum lectoribus proponeret, factum est ut, quod fatuni inter
scriptores veteres nou Seneca tulit unus, interpolala editio obti-
neret, genuina tantum non periret. quare grates de servata
poetae manu habendae sunt viro erudito, quisquis fuit, qui unum
saltem novem tragoediarum exemplar genuinum a communi exitio
vindicavit. e quo codex Laurentianus 37, 13, quem Etruscum
appellare post Gronovium consuemus librique pendent duo
quos ipse repperi et excussi Ambrosianus D 276 inf. (M) et
Vaticanus lat. 1769 (N), reliqui tragoediarum codices cuncti
interpolatae editionis {A) exemplaria sunt.

Atque u^ primum Tulgarium librorum fldem stricUm — nam
vix eget causa verbis — ad Etrusci fidem exigamus, non ubique
in librorum turba yeteris interpdatoris lectionem integram ap-
parere consentaneum est; iUonun enim magna pars aut noricias
passim Italorum correcturas aut singulas Etrusci scripturas qua-
cumque ria derivatas in se receperunt, cum interea ▼etusta inter-
polatio subinde temporum iniuria in peius abiret at perraro
accidit ut diffidle sit Teteris interpolatoris a recentlbus discer-
nendi negotium. ille igitur plerumque artis leges Senecaeque
morem tam perite secutus est, ut, nisi fons purus pateret, nobis
non minus quam Lipsiis et Scaligeris versus solidi dimidiive ab

1) de recensendis Senecae Iragoediis disserui in Hermae toL X
423 sq. ubi qaae recte disputata sunt ea praeter nunutiofa quaedam hw

rcpetere visum est.

2) cf. Richteri et Peiperi praef. p. IV. Usener. in Mus. Rhen. XXVllI
p. 391. Habrucker. quaest. Annaean. p. 7.

') eandem qui noTem tragoedias laterpolaTitOctaTiam fllia inaeraiaae

Srobabiliter coniecisse mihl videor. nec minus Terisiniile est ut reliquas
«ctaviam qnoque ab illo pertractatam et politam esse (cf. Herm. I. s. p. 439);
quamqaam argomenta qoae ad persuaaionem aulfiGiant non attuli.

L«o cto 8«iiMM tngoediis. 1

Digitized by Google

2

DB BBCBIISBlfDIS TBAGOBDIB.

illo confecti probati plerique forenl; nec refutare, quod exemplo
sit, valeremus eamdum gregm Nmtidum quem ille pervio regi
Nereidum, per?io sciUcet imis in undis Amoris spiculis» substi-
tttit (Phaed. 336^)). sed iam in talibus una Talet Etrusci auc-
toritas nec immorari attinet in eis quibus nemo se decipi patitur.
saepius firaudem adhuc ille criticorum industriae facit ubi locos
re Tera corruptos inventis suis oblimavit. qualia aut neglexerunt
viri docti, ul Etrusci scripturas, quas pravas esse recte ille in-
tellexissct, reciperent; aul prae apertis Etrusci vitiis in interpo-
latoris correcturis adquieverunt. rei gravissimae exempla dabo
pauca sed ad persuadendum ut puto apposita. Phoen. v. 106
Oedipus mori cupiens ensem postulat filiam :

ensem parenti trade, sed notum nece

ensem paterna. tradis? an nati tenent

cum regno et illum ? faciet, nhicnmque est, opu8,

ibi sit, reUnquo. natue hunc habeai meuip

$ed uierque.

in hac Etrusci scriptura opus faeere (v. 108) idem significare posse
' quod suum apue faeere non probavit Gronovi us ; quod cum latinum
non esse interpobtor sensisset, male corrigebat : famat uhieumqua
eet eedue, intactum reliquit t6t eit, quod sic stare non posse
vidit Peiperus, sed infdiciter tentavit iUie relinquo. in propa-
tulo sita erit emendatio cum intellezeris ibi arte coniungen-
dum esse cum eo quod praecedit ubieumque eei apue, scriben-
dum erat nu&urum:

faeinore ubicumque eet opus,

ibi sit : relinquo^).
Troad. 503 quod antiquitus inepte traditum esl:

succede tumulo, nate, quid retro fugis

tunisque latebras spernis?
inQmtavit interpolator scribendo : turpesque latebras. quod noa
minus inepte Andromaclia dicit antequam cognovit cur fugiat
iiliolus latebras. veram poetae manum Ambrosianus praebet:
lu^oague latebras ^pemia ?

*) versus numeris notamus ante Peiperum et Uicliterum usitatis.

*) cf. Petron. p. 94, 12 B. (c. 80) inter hanc iniserorum demen-
iiam infelicissimus puer langebat utriusque genua cum /lelu petebatque
suppUeittr^ n9 Th$banum par hwiUlii tabema speetaret nmfe sanguina
muttta pettueremus fkmiliariiatis elarieeimae eaera» quod si uti"
que, exelamabat, faeinere eput eet, nudo eeee iugulum, eon-
vertiie huc manus^ imprimiie mucrones.

cf. Lucan. V, 743 quorum tibi tuta latebra Lesbos erit. VIII, 13
tutis faium celare latebris. Sil. IV, 332 iutas petit — latebras, XVII,
617 inde peiit retro montes iutatque latebrae.

Digitized by Google

D£ R£C£i\S£IS])IS TaAGO£DUS.

Herc. Oet. 318 liaec in interpolalis libris leguutur oulricis
verba Deianiram a scelere deterrentis:

• rogos in tstos terra consurget parens,
donmsque soceri prima et Aetolum gemis
stemetur omne; scuca tam dudum et faces
in te ferentur. vttidicem teUus suim
defendet omnis e. q. s.
oescio qukl Uc sibi velit teme parentis consurrectio; sed ecio
illam, si quaiido consurrexerir, dod slnpilas gentes domus mu-
liereulas aggressurani, sed omnia susque deque habituram esse.
iam Tide unde pareutem sibi suam iuterpolator edolayerit:

Angor, in tst$8 terra eMmrget Utree
sic Etruscus. quae verba adhuc sensu cassa ita emendanda esse
patet ut oomperiamus qualis terra fnerit quam t'ti ietos lares in**
cessuram esse nutrix nuntiat. quae cum statim adiciat: vtit-
dicem tellus suum defendet omnis, priore loco tantum Uerculis
pati^iam nominare potuit. scribendum igitur:

Graiorum in istos terra consurget lares.
in eodem conloquio nulrix Deianiram consolatur praedicando
in omnes puellas praeter ipsam brevi amore Herculem caiuisse.
?. 366:

Arcadia nempe virgo PaUadios ckoros
dum nectit, Auge, vim stupri passa excidit
nuUamg^ amwris retinet Herculei notam,
at Telephi malrem nuUam amoris Herculei notam retinuisse au-
dacter dictum est; nec sane ad rem: agitur enim deHerculis
animo amicarum immemore. ad quam sententiam propius acce-
dit Etrusci scriptura : relin^ HsratUs notmn. quam ritio metrico
purgaturus sensumi ut solebat, pessumdedit interpolator et in-
Tertit; reddere autem poetae ddiuit:

miAiflieiia amoris Hereuks retinst natam.
atque his quidem locis satis modeste officio suo corrector fnnc-
ttts est ; prolerriorem eiusdem manum et saepe deprehendas et
e. g. Pbaed. 641 ; ubi cum scripserit Seneca, quod vidit Gro-
Qovius :

iyitimis saevit ferus
viscerihus ignis mersus,
in Etrusco legitur: intimis ferit ferus, quod ulcus ut sanaret
ille versum Phaedrae orationi solidum ex eiusdem tragoediae
T. 279 sq. Gonfictum intrusit scripsit({ue:

intimas saevus vorat
penitus medullas atque per venas meat
msceribus ignis msrsrn.

X*

Digitized by Google

4

DB BEGBN8BNDIS TRAGOBDnS.

haec ostendunt, ne in eis quidem quae oomipte Etniscus
praebet uUam esse Tulgaris lectionis auctontatem; Etrusci igitur
comiptelas utique emendandas, nusquam recipiendas esse inter-
polatoris eoniecturas , nisi aut Terum ab illo inTentum esse —
id quod et perraro accidit nec saepe contiDgere potuit ei qui
veritatis simulacrum qiiocldam , non veritatem sectaretur — aut
Etrusci scripturam post interpolatoris operam vitium traxisse
certa ratione constiterit. atque in universum quidem novem tra-
goediarum corpus, quale interpolatae editionis anctori ad manus
fuit, non magis purum et integrum fuisse quam quale nostrae aetati
servatum est, cxemplis modo adlatis comperimus. easdem enim
ille corruptelas tollere studebat quibus Etruscum inquinatum •
esse videmus. confirmatur illud vetustis codicis Parisini 8071
fragmentis (v. Richteri et Peiperi praef. p. xxiv sq.) in quibns
vix quicquam rectius quam in Etrusco traditum est. at fieri non
potuit quln per multas librariorum manus propagatus yerborum
contextus passim depravaretur; sic e. g. in nominibus propriis
exarandis vel Etrusci librarium vel eius praecessores neglegen-
tiores fuisse observamus. legimus enim in Etnisco, ut pauca
adferam, Thy. 115 terra (Lm^). Oed. 1 12 phoiibe {ThOe) 233
phoeM$ (ThMs), Troad. 247 piaHamque {Priamique). 923 mUe
navium (Mendamn), Ag. 173 aiio (Aulis), praecipue et hoc et
omne depravationis genus in Hercule Oetaeo grassatum est, quam
in Etrusco non modo multo magis quam ceteras corruptam, sed
etiam singulis versibus non paucis et duobus maioris ambitus
locis mancam legimus. ac propriam quandam in hac tragoedia
Iranscribenda oscitantiae et socordiae methodum librarius se-
cutus est. nempe persaepe genuinas voces eliminavit aliis ex
eodem versu sive ex antecedentibus sequentibusve in illarum
locum inductis. sic 1174 superiqne quondam dextm^ae testes
meae A dexterae quondam meae £, 1228 nec ossa durant ipsa A
durant os$a E, 1473 Inx ista summa est: quercus hane sortem
mihi e. q. s. A hanc summam mihi E. 1776 quem parere rursns
HercuUm possum lovi A quem parere possum E. 1148 spolium
tihi pro tm ok 1147, deinde 1149 fadai pro fiai ez 1148 et
multa eius generis.

praeterea autem in hac ceterisque tragoediis quaedam ad
arbitrium immutata videntur. ut Herc. fur. 1238 (saipe error
ingens seeleris ohtinuit loeum) in B legimns semper furor mgens:
qualia yidelieet librario aliud agenti exciderunt. item cum in vetu-
stiore quodam libro singulis vocibus hic illic ahae superscriptae
essent idem vei simile quid significantes, postea illae sive cum
genuinis coniunctae sive iUarum loco verborum coutextum inva-

Digitized by Google

DE RRGEN8BNDI8 TRAG0EDII8,

5

seniDt; ut Phoen. 47 mortemque iotam rectpe admttte. Hf. 684
Maeander nndis errat ludit. Tro. 1 1 66 maria — repetat secnra
classis pro secet conlra numeros. accidil etiam ut alius generis
interpretamenta vcrsibus adscriberentur, ut Ag. 932 etsi timen-
dum caesus Agamemnon docet A timendiim quid sit Ag. docet E
970 instae parenti satis A dixi p. s, E Thy. 907 misernm ivirum)
videre nolo. Tro. 1 35 his pulsari {vidit) Dardana Graio moenia
feno. qualia cum in interpolationum numero vix habenda vi-
deantUTy quaedam tamen inveniuntur quae releganda sunt unde
noalam pedem intulerunt. sic Phaed. 264 haud quisquam ad
p&mn facile revoompotest veraus interpolatus exulatio plerisiiue
interpolati generis codicibua; nec Thy. 389 (rea» ei^ ^t' euipiet
MtfttO ab A alienus video qua ratione cum antecedente (rex eU
^ meiuU fUkU) conciliari poaait. denique uno saltem loco
accidity varia lectio ex interpohta editione sumpta et in Etrusci
archetypo adnotata genuinae vocia locum insederit Agam. 741
haec sunt fonmtis Cassandrae yerba ut in editionibus circum-
fenintur:

quid me vocatis sospitem solam e meis,
umbrae meorum? te sequor, tota pater
Troia sepulta. frater auxilium Phrygum e. q. s.
sic codices vulgares, praeterquam quod nonnulli cum Etrusco
Troia sepulte leguut. ueque esset cur scripturam istam repre-
henderemuSy nisi ita haec in E scripta essent :

— umhrae meorum» teslis vel totap<Uer
Troia sepulte.

statim apparet vel tota variam lectionem esse ad testis adscriptam
et io verborum contextum £Bdso inlatam^ unde expulit, quod ge-
nuinum est, te sequor. interpoiator cum haecYerlNi: teeequer
teOis pater Troia sepulte corrupta esse viderety suam versui me-
ddam adhibuit. at debuit hoc poetae restituere:

te eeqwnr teetie, pater,
Troiae eepiUtae*
Haec fere sunt in quibus Etruscum ab iUo noyem tragoedia-
ruin ezemplan quale interpolatae editionis auctori ante oculos
fuit degenerasse cognoscimus; in quibus cum inteipolatorum co-
dicum ope non possit careri, utique sequitur interpolatam lectio-
nem cum Etrusco conferendam , nusquam vero ab Etrusci cor-
rupteiis ad scripturas vulgares confugiendum esse, nisi veram in
eis poetae manum certa ratione agnoveris. itaque in reciperanda
ea novem tragoediarum forma, quae interpolatori veteri praesto
erat, barum tragoediarum recensio absoivitur; ulterius pro-
gressuro em.eodatoris opera suscipienda est.

Digitized by Google

6

DS RSCBNSBIflMS TRAG0SDIB

Id hoc recensoris olBcio profecisse aliqoid mihi Tidebar,

cum duorum codicum genuinam lectionem prae se ferentJum
auxilio fidem eius librarii qui Etruscum codicem exaravit aesti-
mari posse mihi persuasissem. Ambrosianum cuim et Vaticanum
ex Etrusci gemello pendere, illorum igitur et Etrusci lectione
inter se comparata communem archetypum restitui pro certo
habui et explorato. qua de re quamquam aiiter statuendum video
postquam ipse Etruscum codicem excussi, tamen libris iilis accu-
rate describeudis et cum Etrusco conferendis supersedere nec
volo nec debeo.

Mediolani in bibliotheca Ambrosiana tragoediarum codex
asserratur saeculi XIV membranaceus oblongae formae duode-
quinquaginta foliorum (quiDionum qnattnory octo uniiis seiiionis
fdiorum) binarum coiumnarum sezagenorum qoatemcHrum ver-
flttum, manihus tribus aetate aequalibus exaratus (1. quin. I ad
IV med« [HO. 38]; 2. ad sen. fol. 4 [Oct 431; 3* finem),
qnem recentis aeyi neminem legisse foliorum margiDes do6d>ant
partim situ pridem cohaerentes. mihi M audit, catalogo bibMo-
thecae D 276 inf. eontiDet Etnisci ordine et nominibns novem
tragoedias, OctSTia in fine adiecta, cuius nomen Ottavid scriptum
codicem iu Italia compositum esse docet. septem tragoediarum
yersus verbaque cum genuina editione consentiunt: cum inter-
polata Phoenissae et Medeae prior pars.

et hunc codicem ipse excussi et tertium genuinae editionis
exemplar (iVj, quod continetur foliis 197'' ad tinem codicis Vati-
cani 1769; leguntur in eo una mauu scripta Quintiliani decla-
mationes (f. 1 — 48'), Senecae opera philosophica, insertis inter
libros de providentia et de ira Senecae *de civilibus causis ad
Novatum' libris X (f. 66'' — 80'), sententiae metricae et pedestres
(f. 192' — 195'), minora quaedam* tragoediae. membranao^us est
saecuii XIV formae obiongae foliorum 246 binarum columnarum
seiagenorum binorum versuum, in tragoediarum ordine nomini-
bus specie cum Ambrosiano conspirat, praeterquam quod Phoe-
nissas et Oed^ nomine inscrlbit et post Oedipnm eoUocat
interpolatae iectionis Phoenissas et Medeam, in fine adliaerentem
labei Octayiam. sed dubitandi spatium. non eoncedit tragoe-
-diaram titulns:

Marcj lutii annei fenece tragedie navem, hercules.

troades. phenissa medea. phaedra. oedipns. agamenon

thieftes. hercuks, octavia, feliciter incipiunt,

luno.

non computavit librarius nomina: nam decem sunt. genuinus
igitur numerus est, non mutatus adiecta Octavia. adscribam

Digitized by Google

DE BECBMSEMDIS TEAGOEDUS

7

item quod in tragoediarum calce legitur praemissis Senecae Tito
metrorumque conspectu, noo tam belli Utuli^) quam notae tem-
poris gnitia; quamquam haec ex atio codice tranBcripCa esee
▼erisuiiile est.

M, codiu meitse Imfiario Ego rolandu» d$ plaxota (r. d. p.
L ras. 2 m;) iim Rmnae mem legatu» einitaH$ Paduae
(P. i. ras. 2 m.) aptni $ede»km S. Pauii forte inveni et
vidi marmoreum saxum cum his litteris:
M. A.
LVCANO • CORDVBENSI

POETE • BENEFICIO
NERONIS CAESARIS
FAMA SERVATA.

Atque oranium primura constat, M et N comniunis arche-
typi (J) apograpba esse; hoc et vitiorum consensu efticitur (cf.
Hf. 688 stigis (strigis); 1277 t^tirfti^e t^i agendum (virtute agen-
dum); 1312 letede (letak) — nam cumulare talia nooattinet) et
magis etiam scripturis diversis quidem sed ia uoum coeuDtibus.
cuiua generis sume Hf. 1303 sq,:

natum potes eervare tu soIub mihi,
eriperenectu: maatimum eoaei nMm*
1304 sic Tulgo interpolatus legitur:

Theseu ipee necdum maximum evaei «te^m.
in Myeto hoc scriptom est post v. 1303:

THmu ^ee needum maximum evaei metum*
eripere nec tu maximum evasi metum.

in N hoc :

Theseu ipse necdum maximum,
eripere nec tu maximum evasi metum.
in 2 igitur genuino vei sui interpolatus adscriptus erat.

et hoc et innumeris eiusdem generis exemplis edocemur,
2 exemplar fuisse genuinae editionis collatuui cum interpolatae
exemplari e quo variam leclionem corrector adnotavit. quam vel
alter vel uterque in verborum contextum recepit marginive variae
lectionis loco adpinxit, vel deoique utramque scripturam con-
iunxere variaeve partem tantum recepere. cuius generis unum
exemplum proposui. pauca addam.
Troad. 1009 dulce maerenH popuiku dt^enium
duke lamenHs resonare gentes.

De Utulo oliai famoflissimo cf. 0. Jahn. in prolegomenis Persii

p. xniu.

Digitized by

8

DENR£CEPiSE?iDIS TRAGOEDIIS.

sic libri vulgares recte cum M; dnlce maerentes resonares gmies
E duke lamentis et maerentes resonare gentes N.

Agam. 173 itO» AM aiio EMv. 1. AuUs alio N.

507 ars eessU malis EM in magniie maUs AM v. L

ars ln magnis mali» N.
551 pepuikrmi gradu B (ex 549) mitti dextera A

mUti dexira gradu MN.

HO 636 dmet A ponit EM podonet N.
his exemplis salis coustare credo, comparanda duorum apogra-
phorum lcctione codicem archetypum ita restitui, iit ne intri-
catioribus quidem locis dubitari possit, quid in communi foute
extiterit. codicem 2 autem olim comprobare studui ex Etrusci
archetypo et ipsum pendere. qua de re primam mihi dubitatio-
nem iniecit Etrusci cum iUo in minutissimis quoque rebus con-
sensus multo frequentior quam ex Peiperi et Richteri editione
cognosci poterat ac fere constans. quem tamen ad communem
quoque originem plerumque referri posse patet, quamquam re*
stituendo exemplari eisdem quibus Etruscus vitiis scatente nihil
iuTamur. omnino autem de tam subtilibus nec raro ambiguis in
hac quaestione momentis agitur, ut ezplicatius exponendum vi-
deatur qua ratione Etrusci gemellus ab eiusdem progenie dis-
cerni queat.

atque universas codicis 2, sive mavis codicom M ei N inter
se comparatorum scripturas, veras falsasque, ita disponere possu-
mus, ut primum de codicis 2 cum E contra ^l, deinde de eius-
dem cum A contra E consensu, denique de propriis codicis 2
scripturis agamus. primum igitur quae cum E communia habet
fere omnia ad communem fontem referri posse diximus, etiam
minutissima quaeque, ut Med. 853 caecatns pro citatns, 865 gan-
ticicum pro gangeticnm, 969 relinquere pro relinqne et, vel quain
maxime propria, ut in versibus distribuendis errores Oed. 474 sq.
Tro. 492 et similia. idem de eis quoque contendi potest quae
ex corruptelis in Etrusco comparentibus magis depravata esse
constat; ut Tro. 167 edoce E et doce M (reduees). 1011 lenius
E levius 2 (lentius). 1121 tumultum E tumutum N (tumuhm).
Phaed. 28 yHus E fluU N fiUus M (Phl^). Oed. 829 petituro

i

E perituro M (petitnr). Med. 913 exitum E exitum N (exitinm).
HO 1098 parcat E pareat 2 (Parcas). 1443 afflauat E afflauit
N affluit M (afflahat). 1448 ille E illa 2 (Hylle). 1975 discet
,EN discedet M (decet). alia vero eundem explicatum doq ad-
mittunt. nam certo quodam corruptebrum genere Etrusci arche-
typum discimus et maiusculis litteris et verbis inter se nondum

Digitized by Google

DB IIBGBN8B1IDI8 TBAGOBDnS.

9

segregBtis eBantum fuisee. ahemm comptdae docent qualee
8ont Tro. 1160 egeiu (coehu). Oed. 1038 fligere (eligere).
Thy. 810 feruiiur (eirwiur). Agam. 538 magis (Atacii). Med.
055 iRorMf9 (Mopsus); alteitim innomeri errorea Terfoia male di-

iunctis orti, ut Phoen. 341 frigiamque flammam et eterias tali
soli (frugemque flamma metite natalis soli). Hf. 18 mundtis
yuellas fert. anobis lac egent (mundus yuellae serta gnosiacae
gerit ). iam si librarii maiusculas litteras non recte transferentis
errores Etrusco cum ^ communes esse videas, ut HO 379 gala^
tam EM (gnatam). Med. 977 perpe^ida EN (perdenda), Tro. 533
caecas E2 (Calchas, Calcas). Hf. 1123 vili E2 (ulti). Agam. 81 -
faciunt EM v. l. ffugiunt), hunc consensum e communi foute
repetere dubitabis; magis etiam cum eius generis menda in peius
abiisse cognoveris, ut Phaed. 505 ex Alphei (ALFEI) in £ factum
e&i ale et^), m N post Alphei erasum est et. eodem refero
Tro. 607 Danai die £M Danagiie N (Danaidae) et 633 sicre
E teire NMv.L (sero i, aed scribendum saepe^)). item si in
2 non aliter quam in fitruaco coninngenda male diremta esae^
lecernenda mate cobaerere animadvertaa, haec uni Etrusci libra-
rio impntanda esae iudicabia. cf. Hf. 916 nohiUs direenaq; SN
(JHrom aqaae). 963 redpi sed B2 (recipis et). Agam. 298 mb
rupe reduetus BM (wHnipere diMm). Phaed. 148 pe:ipeliia in
Bl (perpetuam). Oed. 433 eden ope depulsavit BS (Edonipede
pukavit). Med. 899 haustu citalum EN (haud usitatum). HO
1180 turpe scelus EM ( turpes colus ). 1866 quid amplius E^ ( quid-
dam plus ). 1954 Pluto nigevEM ( Pluton iter ). addam alias Etrus-
ci scripturas in 2 magis etiam a pristina specie deflexas. Phaed.
1068 freni sequi E frenis sequi N (frenis equi). Oed. 351 terrore
scienl E terrores scient N (terrores cient). 773 explicer rores
B explicet rores N {explica errores). 1034 socer e stuprum E
socer est stuprum 2 {socej^ est titrum). HO 1230 pestis at est
Epestis adest 2 (pesti sat est), 589 recte in archetypo scrip-
tum erat gracilieque gradu eerperet aequo; in Etruaco legitur
Sraduei^ et aequo compendio litterae r aliaa non uaitato;
Njeto praebet graciVeque gradus semper e$ aequo; M: g* gradu
eeqxo emjfer et in margine: gratilique gradu serperet aequo^
qaod correctori deberi apertnm est, niai quis cum Peipero mare
flnere opinMur.

*) sic Tro. 817 ex Phihie (FTHUB) factoin est et hte.

uthiaTJi timerem; solitus ex longo est metus, dediscit animiis
saepe quod didicil diu i. e. ita saepe ad aliquam rem animu8 insuescit,
Qt eiusdem cooscius sibi esse desinat: tam diu timere didici, ut dedi-
Acerim.

Digitizedt)y Google

10

BB BBCBNSEHOiS TBAGOBDU&i

deinceps qnae 2 cum A eoimnunia habet ab Etraseo divena,
ea omnia cMrectofi tribui possunt, dummodo illum non temere
offido functum esae sumas. haud raro enim in eisdem versibus
Etnuci corruptelaa elimina?it in quibus quae ab iUo recte contra
A tradita essent reliqait. pertinent autem huc lacunae quoque,
qaas in Hercuk Oetaeo potissimum Etraaous paeBua eet, onmes
praeteryersum 1750 merito onissum in 2 expletae, in ete qua«
draginta duorum versuum locus alterque triginta trium; quo
certissime cornprobari videbatur codicem JS non ex Etrusco pen-
dere. at in versibus amplius centum ex arclietypo nondum de-
curtato Iranscriptis in corruptissima et istis quoque in versibus
satis corrupta fabuh muUa deberent rectius vel saltem aliter tra-
dita esse quam in vulgaribus libris circumferuntur. sed tantum
abest ut interpolatorum codicum corruptelae tollantur, ut cum
deterioribus libris loci isti plerumque consentiant , cum talibus
scilicet quale in Phoenissis Medeaeque parte priori codicis ^
«zempiar est. v. 407 — 439 omnino cum interpoiatis facit
praeter v. 431: st eoniuges expellit {sic conmge» A); sed t. 411
mva 415 concepto 422 6(fto/ia. in altero nudoris aadl»itiis
loco 1564 — 1606 (nam in tv. 182 — 224, quos primo omis-
sos proprio folio postea scriptos Etrusci iibrarius serva?it
omnino 2 oum B eonsentit) cum nonnoUa ab Italis correcta
sint» nilul proprium S habet praeter omissos tv. 1578. 79,
iure quidem omissos illos sed non ex anctoritate yetustaf cuiuB
praeterea nulbi eztant yestigia: 1570 fte^ti cum Gothano et
Moguntiaco (recepto); 1572 tamen M cum Rehdigerano (faiMm);
1576 vemunt cum Gotbano {lement); 1584 discedet (descendet);
1590 habeatne ulla (habeat nec ulla A habeat nulla Mogunt. ; hor-
reat nulla recte Lipsius) ; 1591 potest {putet Mogunt. recte) ; 1595
heu cum Melisseo omisso in tine verbo (ut Rehdig. etGolh.);
1604 humilisque cum Gothano ihumerisque). praeterea v. 1438
{video nitefitem regiam) cum Gothano 2 intentam praebet (m/ew-
sam Melisseus); 1469 cum aiiis (e. g. Laurent. 37, 6) extulit,
ubi ceteri expulit legunt et expuit recte a Delrio emendatum est.
haec satis mihi comprobare videntur versus istos non ex optimo
fonte ilttxisse sed ex interpolato codice a correctore sap^letos
esse; nec impedit quod versum 1755 ab fitmsoo iure omisson
et ipse omittit, cum v. 1753 iniuria omissum. redoxerit; nec
denique quod v. 1809 fortasse recte praebet {mIi memor tM
tui (vivet A) et 1810 reetissime omtte um tngrMm tst gmmti
(nam A) : nam talia ipsi correctoris ingenio tnbui posse statim
intellegemus.

postremo enim de scripturis codici 2 propriis disserendum

Digitized by Google

DI KBCEIISBRMB TRiGOlDIIS. 11

est; quae si comiptehe ibene sant, yerfoo non egent at non
panea soins ille reete tradidit: Tby. 100 aagiior. For. hMH^ fimh-
rm , ut iam in Aldina correctuoi est Phaed. 560 huha incM»

ttupris {cuius incestae A huius incesti E). Tro. 394 ut nubes gror
vidas — Arcioi Boreae dissicit impetus (dissicat E dissipat A cf.
Ovid. met. 1 328 nubila disiecit), Oed. 1007 sensitque raptum
{censitque E sensimve A)jj Agam. 238 iacensque vultus languido
' ohtutu stupet ^btutus EAy\6em quod 2' ex Melisseo dedisse videtur
Lipsius, non ipse invenisse). HO 546 graviore prome M i. nig.
{gravi deprome E graviore profer A), 568 ne pateant doli {pateat
E ne pateant mala A), 1223 sanguinem vexat vapor (sanguine £
itmguinem avexit A). 1738 nunc es N (est). 1749 nUnma M
(iidiitd). 1751 repetit (repedit Eredpit A), plurima sic Tides com-
parata esse nt tribui alicui possint qui £trusci scripturas cum
mlgaribns contnierit. minus faciiis est correctio qnam HO 1738
infenimus, ubi 65 quidem in N recte scriptnm esse monuimns
fmmc st parens Hercuha^ si*c itare ad rogum tB, matir^ inquU; tk
iecet fleri jEEnnifeiii); sed in eodem versu cum HereiUem pro
^reuka in S legatur, N hoc praebet : nune ee pareney stc HermUe
stare ad rogum e. q. s., M: eit HereuUm si. a, r. ; atque iHud cum
primo saltem obtoto adrideat itemque v. 1739 quod inB ei S
legiiDus stare, ut iegendum cuipiam videri possit:

nunc es parens: sic Herculis stare ad royum
te, mater,, inquit; sic decet stare Herculem,
tamen in utroque versu Etruscum corruptum — in altero autem
solito more quem supra tetigimus (p. 4j — in J2"vero corruptam
Etrusci scripturam interpolatam esse intelleget qui acrius ocuios
intenderit. non aliter iudicari potest de Agamemnonis versu 746
Bondum emeudato; qui cum sic vulgo legatur: sed lacera membra
et taudoe vindo gravi fartee iaeertes, in Jliaec extant numeris sen-
suque cassa: eed lacera menhra connectens vinculo gravi illos lacerto,
ia 2 vero: e,l.m. vinmlo nectens gravi ilhs lacertOf ut facile in
suspicionem adducaris scribendum esse et vineuh nexos gravi.
ut ut est quod in 2 legitur interpoiationem sapit sarciendorum
numerbmm causa factam. dubitationem eximit Thyestis v. 488
fniiiifli genitar hoc teeter tamen BM «• jr. h, hortamen est A)mia
N scripttts: unum genitor hoc ortamen est et male. aenigma sol-
ritur codids M nargine, in quo plane idem legitur praemissa
wiae lectionis nota. et male patet pro sed male positum esse,
correctorem codicis 2 igitur suum iudicium enotatae variae lec-
lioni adiecisse: quod qui fecit, ei omnis generis interpolationes
imputari posse sciunt qui veterum scriptorum codices in manibus
habuer e. idem apertius etiam nota ad Tby . 778 (landnat natos pater)

Digitized by Google

12

D£ BKCBNSENDfS TRAGOEDUS

iD M adscripta prae se fert: aV lantat, sed pntatur quod male quia
versus tion staret. Agam. 1 33 Statii versus (Theb. 1, 379 dat stimtilos
animo vis maesta timoris) in 2 margini inlatus in iVamissi versus
locum occupavit; item Tro. 492 in iVStatii versus (Theb.VIIl, 283)
in margine legitur. iam vero magnum numerum variarum lectio-
num margiDem potissimum in Jf obtinentium ad correctoris eius-
dem coniecturas referemus; ut Hf. 1157 aV victor (ad exurge
virttis). Thy. 676 af tertio (ad trino; debuit at temo ^^)); 1004
of obsiqumtur (ad obloeutUur). Pliaed. 174 ai furiis (ad fotris)
et multa eius generis. itaque quaecumque codicis 2 propria
8unt non ut genuinae lectionis reliquiaa auspiciemua sed aut
in mendorum aut in emendationum numero reeenaebimus.

oonfirmabit torminabitque hanc disputationemTroadum locus
quo uno omnem quaestionem profligare poteram; at explicatius
baec «ponendi officium mihi iniunctum putabam. Troad. 635
(snmm mUmmUnec potosi uafm sequi) Petenis adnota?it usaem
in B \ep. nempe librarius cum primum yerbis male discerptis
scripsisset nec potes tua tem sequi, deiu ipse coniungenda con-
iunxit, dirimenda diremit in hunc modum: nec potes t udr tem
sequi. iam lineola inter a et t ducta deceptus Peterus j(t legere
sibi visus est; quae est in Etrusco litterae x forma. nec Petero
soli correctio ista fraudi fuit; nam cum in M versus recte scrip-
tus sit, in N hoc legimus: nec potest uatem fuxtem sequt.
vides Etrusci scripturae in 2" fidehter depictae correctorem
uateni superscripsisse, Vaticani Hbrarium correcturam inter
ttst et usrtem, quod et ipse uxtetn esse putavit, inseruisset in-
super autem litteram t* ante tia^eot retinuisse.

itaque prorsus abicienda esseni ista £trusci germina — nam

saspe iatraiu nemus tHno rmnugit; probe callebat poetaram usum
qnl iemo yemii infene yolait. Hf. 62 tema monttri eoUa, 184 trina

vasto capita eoneutieni $ono E {lerna j4). 796 per ora missus tema. Phaed.
943 ut vota prono terna concipiam deo {trina A). cf. d. benef. VII,
9, 4 bina ac terna legitime in distributione. Vergilius et Horatius trina
ignorare videntur {lerna aen. I. 266. V, 120. 247. 560. 580. ecl. VITT,
73. 77. Hor. 111, 19, 14; serm. II, 4, 76); Ovidius ubique terna (met.
Vir, 190 iemiimia uluiatibui oro $oivii$ 414 iamit iairatihu. X» 22*
her. IX, 38 el haemrot terna per ora canot. fasi VI, 216. irist. 0,
481. III, 12, 24); sed fast. IV, 480 eornua trina lanns Dlitius {pr^a
codd.); V, 146 numina trina {tema codd. aliquot Burmanni). Manilius
ubique terna (H, 295. 313. III, 368. 457. IV, 302. 484) praeter II, 334
(trinisj. Prop. V, 10, 2 trtTia Tib.I, 3, 12 trinis, sed lY, 1, 50 et 112
tama. Stat. «ily. IV, 9, 15 irino. Y, 3, 253 irinit {tema Theb. V,
509). Silias trinU XV, IST. XVI, 628. XVH, 332. toma I, 279. X,
93. 122. XIV, 574. pedestrium scriptorum loeos et grammaticorQm testi-
moDia eonleQ^t Mene D, p. 165 sq. (ed« U.).

Digitized by Google

DB BEGBnSBKDIS TBAGOBDIIS.

corrigendis quae in illis coirecU ▼idioras et ipsi sufficimus — ^
am Etniscus quoque , et ille quidem postquam apographum 2
caofectum est, correctorem passus esset, qui volgares scripturas
bicillic margini intulit, genuiDas iiou nullas erasit. ubicumque
igitur prima Etrusci manus deleta est, codices M ei N certos
habemus pristinae lectionis testes. quod ut exemplo comprobem,
ex Herculis prioris initio, in quo impudenter versati sunt cor- •
rectores duo, eliminatas ab illis Etrusci scripturas secundum 2
ante oculos ponam: v. 8 recmti. 12 ferro minax. 21 escendat.
34 fruimur. 36 patrem probavi gloriae feci locum. 38 Aethiopas,
43 iura. 56 durae. 62 et terna monstri colla devicta tntmns,
63 minimum, 90 feros, 110 delecta(t), 183 flatur. 184 suis,
l^Stmpare. 213 apnmo. 219 lumine. 236 qua. 2bl captti.
259 tremet. 302 Skusin. 316 timoris. 321 adii. 324 mper
habuit, 368 redacere e. q. s. hac igitur in re de qua in sequenti
capite copiosius dicendum erit, Vaticani et Ambrosiani auxilio
uti non dedignabimur.

quae de Etrusci apograpbo disputavi non pertinent ad
Pboeniasas Medeaeque iUam excipientia partem priorem; quae
ex 2 nescio quo caan ablataCy eum Medeae posterior pars fere
inde a t. 700 ex Etrusco pendeat, alio de codice ab eodem puto
quem in reliquis tragoediis corrigendis occupatum deprehendi-
mus, suppletae sunt; deinde in M suis locis transcriptae in N
immutato ordine leguntur, ul recto loco Medea, post Oedipum
Phoenissae extet et ipsa Oedipi nomine inscripta. codicem illum
interpolatae sectae fuisse consentaneum est. quare harum tra-
goediarum in apographis duobus lectio vix cognitu digna foret,
nisi in eo certe momenti aliquid inesset, quod cadem fere erat
Melissei libri lectio, amissi post Lipsii operara, sed laudato mul-
tum et desiderato. qui cuius generis fuerit iam iuteilegi poterit.

de Melisseo quae sciri possunt e Lipsii commentariis repe-
tenda sunt, qui quae ad emendationem aliquid conferre possent
enotavit ea igitur quae sine codiois ope emendare studet, in
codiee non mdius tradita fuisse certum est. sed ne forte falla*
mur^ nunc ea tantum respidemus quae in Melisseo extitisse di-
sertis yerbis testatur. ea yero, ut de Pboeniasis primum agamus,
eum JlfiV omnia consentiunt praeter bos locos: 4 t*n reda
MN (in reehm Mel. a)ii). 64 utere (vertere, quod idem est).
181 coepit (coepi). 182 magnanime miseranda (mis, magn.).
257 tractas (tinctas). 320 om. exemplum ingene^ sed legitur in
niargine M. quibus de locis iudicium certum erit, ubi communia
quaedam composuerimus: 178 andies rernm Oedipe (OedipumAE).
328 sceptra (scelera AE). 331 exempla fadnorum (fac. ex. A)*

A

Digitized by Google

14

DE R£CETS'SE?«DIS TRAGOEDIIS.

463 ntme alter aberit ergo iam numquam duos AE

ergo numquam duos Mel. N M
quiTersus praecipue iiativum arguit consensum. magis etiamv. 52
regam abmeiuem, dirigam invitum.gr adum A

inviti gradum E
invitum patrem Mel.
invitum patrem vel gradum MN
quam scripturam 8ic natam esse patet, ut in 2 gradum ddam^
tmn esset ad id qaod in yerborum contextu extabat patrem.

ad lledeam accedamus. in qua disaentiunt a Melisseo v. 92
vir Imge tuperet niros {v. l ut superat Mel.). 669 iuuo N
(pivo MeL sed divo^ quod Lipsius conieceratt M habet i, ras.)»
quibus vitia quaedam conmiunia opposuisae satis erit: t. 30 ewvi
Ud.Mi.m.N(puri)^^). 196 vox JAel M. ^4 eaput (putet).
214 exereet Mel. Mi. rae. 236 flamina (flagitia). 345 per-
geret (spargeret). 393 induit scelus (medium sc.), eius generis
corruptelis, quas nemo umquam corrector in codicem intulit,
communis origo extra dubitationem ponitur. cf. praeterea Med. 55
qu^e scelere parta est scelere linquemla est domus E linquatur do^
mus AN rumpatur fides Mel. rumpatur domus M [quae scelere
pacta est Mel. M 1. m.): correctionem recepit totam Ny partem
tantum M. discrepantiis igitur quas attulimus id unum efficitur,
non ex Melisseo ipso has tragoedias pendere, sed ex codice eiiis
gemello qui aut correctoris manum aliqua ex parte passus erat
aut archetypi correcturas non omnes adsumpserat. Melisseum
vero cum praeter scripturas cum Etrusco communes proprii
nihil babere Tideris nisi vitiosa et interpolata, ceterum pessimis
non meliorem esse, certe et gaudebis testibus, quibus istius
libri fides aestimari possit et mecum nuUam in posterum eius
mentionem fadendam esse censebis ^^). ortns enim est MeKsseus
ez libro' interpolatae sectae, quem nescio quis exEtrusco aut
eius cogoato ita passim correxit, ut quae adscriberet ad lilndinem
conformaret. illius libri duo saltem apographa iam novimus:
Melisseum alterum, alterum codicum ilf et iVin PhoeoissisMedeae
V. 1 — 700 et Octavia archetypum. nam ad Octaviam quoque

' V. 171 ipsam (Mel.) qaod non extat in JfiV, inMelissei
archetypo ad Medea 171) sive ad cui sim vides io eodeui versu ad-

scriptum erat a lectorc quodam. v. 388 oculos vberi fletu rigat E Mel.
o iuperi oculos f. r.A^ o superi om.NM. fortasse uberi in archetypo
erasum erat et vulgatum in margine adscriptum. quod accidit certe
Phoen. 393 hinc atque hinc ruit E Mel. hine alque iltine ruit M{illino
ez interpolatis). ensum erat altemm Ame. itaqae N: k&te atque ruii.

iam conferas qoaeso Phoen. 193—198 qnales com libro siio con-
latos tiaascripBit Lipsias.

Digitized by Google

DE RECENSEnDIS TRAG0£D1IS.

15

quae ex Melisseo Lipsius enotavit, ea oninia in MN leguntur
praeter v. 249 {nisi duo Mel. insidioso N 31 v. 1. insidivo M) et
269 (perdidit — prodidit). praeterea v. 853 (ahstrahere noslris
coniugem caram toris) coningem tantam in Mclisst o et J/, c. fata
in N legitur. inlerpolata suut v. 37 nno latentis MN (om. <m6},
?. 376 animam — fudit (reddit) et rortasse alia.

itaque in futurum quoque unicuiD receusionis fundamen-
tum Etruscus babebitur, cui ubique interpdatae ediUonis lectio
adhibenda est et, si quando prima Etrnsci manna periit, eiua
apographnm Ambroaiano eodice et Vaticano inter se comparatis
reatitntum. reliqua emendatoris aunt

Digitized by Google

•

Ne cui de ratione inter Etruscum meorumque librorum
bigam intercedente turpiter errasse Tidear — quamquam ne
turpiter quidem errasse tam aegre lunquam iatunu» quam in-
tellecto errore ga?i8U8 sum — m effectum iri spero quae
de Etrusco codice nova docere possum. quem totum ita
excusai ut s\ quia eundem rursua adire volet non multa quae
neglexerim inventurus sit. . hoc ut apondere possim certe eo
potissimum effeclum est quod lectionem a Gronovio Petero
aliisque ex eodem codice enotatam operae meae adhibere potui.
at 81 mireria me affirmantem post tot yirorum doctorum caras
nunc demum certa me de optimo libro prolaturum, Grono-
yium credas cum levitate incredibili in promulgandis Etrusci
scripturis versatum esse; Pelerus autem nec ipse satis diligentem
liuic libro operam navavit et schedis eius editores perquam
iucuriose usi sunt.

atque non una quam primo loco posui ratione inducor ut
quae ad corrigendas de Etrusco falsas opiniones in primis ne-
cessaria videantur non reservem ipsi tragoediarum editioni; ab
illa nempe superQuam qualcmcumque et inertem molem arcere
certum est. scio autem, nisi de gravioribus saltem viros doctos
certiores fecerim, sescentiens eventurum ut diserte fidem pro-
fiteri, testium dissensum diiudicare, constantem denique et inu-
tilem Teubneriani exemplaris rationem habere cogar. itaque non
plura de codice optimo monebo quam ut in editione quaecum-
que nude posuero non dubitaturus sis quin re vera in Etrusco
legantur, nec magis quin a prioribus oculorom iudidive culpa
illi iniuria tributa sint quae omisero.

primum igitur quod ad fata codids post renata litteramm
studia attinet, eum in eorom numero fuisse qui ex testamento
Nicolai Niccoli in monasterium S. Marci inlati inde per multas
vicissitudines tandem in publicam S. Laurentii bibliothecam per-
venerunt, in primae paginae summo margine scriptum nunc

in hoc capite cedendoin est neceBsitati utendumquc Riehteri et
Peiperi numeris, quandoquidem ad editionem eoram spectabunt qaaeeam-
que de Etrusci Bcripturis referam.

Digitized by Google

DE GOMGB BTRVSGO^

17

aegre lq|kar. tam dilige&ter eDim verba ista mta auBt, ut ex
depictis eorum vestigiis non poaseasoris tautum alieuius uomen,
aed et ^diras in libri raptorem' editores enudeaverint ^). nempe
si ocuios attenderis appareot haece:

iste liber est conventns S, Marcj de Florentia
ordinis praedicatorum, habitus de hereditate
Nicolai [Niccoli

civis doctissimi et florent [issimi
quibus superscriptuxD fuit:

iste liber de (xviuif) bancho ex farte occide[ntali

ac si Bandinium evolvas, ab illo ut saepe disci potuisse iutel-
leges quod de codice a viris doctis bis terve pervolutato et
descripto in editionibus nusquam narratur.

eoAeL igitur Mardanus — nolvg yoQ iv fiqotoiai xovx
avcovvfjiog — totus una manu exaratus est, mutatis tantum
subinde et calamo et atramento. correctorum opera nec continua
fuit et pkrumque modesta, vel potius correctoris; nam praeter
secundian roanum quamquam tres diversae deprehenduntur, eae
pardssima reliquere industriae vestigia. secunda autem manus
atramento usa nigriore quam prima hic illic litteras mutavit,
Iineolas addidit, hand frequenter verba integra versusve adiedt,
pauca ita erasit at quid sabfuerit dispici nequeat. ab hac manu
diversa est alia quae e. vulgatam lectionem Hf. 37 reslituit
et praeterea nou multis locis occurrit, Herculem priorem vix
excedit. diversa rursum manus scholiis margines complevit, in
scaenarum plerumque initiis; quae postea omnia spongiis de-
tersa sunt, non ita tameu ut nihil erui possit: satis cerle super-
que ut de pretio eorum securus degas. eadem vero manus in
singularum paginarum summis marginibus fabulae nomen pinxit
et non nusquam versibus quaedam ipsis adscripsit. a quihus
omnibus diversa est manus quae in Phaedrae loco 634 sq. et
aliis paudssimis glossas inter lineas addidit. denique manus
recentis aevi pauca correxit. huc cum accedat ut prima ma-
nus post scriptum Ubrum ipsa non nuUa antea omissa sup-
pleverit, vides discemendis manibus quantumvis magnam diU-
gentiam impendendam esse. id qnod nec in hoc libro ante
Bos bctom est sec in aHis vulgo fieri solet. idem valet de Utteris
vodbusqne erasis scriptisve in rasora, de quibus ut recte in-
dieetnr operae pars longe difllcillima est Decdnm sane in Etrusco
dextere administrata. itaque primum locos de quorum corre-
cturis liturisque parum recte a prioribus relatum est paucos

*) praef. p. XXVIII.
Leo de Senecae tregoediis. 2

Digitized by Google

18

DE CODiC£ BTBT8C0.

quidem componam, sed e quibus poetae verbis emolumenti ali-
quid eveuiat.

Hf. 8 hinc qua tepenti vere hxatur dies
tepenti interpolatum epitheton scriptum quidem est secunda
manu, sed correctum, ut certe dignoscitur, ex recenti. et sic 2
(cf. p. 13 ubi quaedam tetigi bic explicatius tractaQda).

V. 12 fera coma hinc exterret Orion deoe
sic A ei E secunda manu; sed noii ez ferro mtitoet prima
Tcrba GorFecta sunt, aed pristiDum erat

ferro minax hine terret Orian deoe^)
id quod totidem literis in 2 legitur. accedit ut eorrectnr ipse
in margine adscripserit ferro minax^ ne ignoraretnr qualem
scripturam lima eua oblitterasaet

in transcurau moneo, quod ad t. 89 adecriptnm r^erunt
eat Tel cat (t. Addenda), id Tocis vacat alteram syllabam eaae,
priorem autem ad v. 83 margini sinistro adpictam esse, tertia
mann, noD secunda utramque: scimus enim, esse libros quos-
dam uno scilicet exemplari oriundos, ia quibus vv. 83 — 89
omittuntur.

V. 185 fertur in foeda rasura 6 litterarum scriptum est
tertia, non secunda manu, item ordine v. 190 in rasura 7
litterarum 3. manu. itaque in £ scriptum erat, id quod in
2 legitur:

ISb at gens hommum flatur rapidis (fertur A)
ohvia fatie incerta ems {sui A)
et 190 certo veniunt tempore Fareae {ordine A\
T. 223 nunc quidem legitur

deufo^ remiieo wiUu ac pladdo ininens
eed tmbtt tertia manu (non 2 m.) in rasura Tods quam di-
spicitur fuisse lumine. sic et pectore A.
T. 323 gnam tunc hab^bat^ eum per arentem plagam
et fluctuantes more twhati marie
abiit harenas bieque discedent freium
et bis recutrens,
V. 325 ahiit 2. m. correctum est ex adit , cum 2 adiit
habeat, quod rectum esl: formam contractam hoc loco non ad-
mitti Lachmannus docebit Lucr. p. 208. reponendum autem
esse adiit iude patet quod primum ad mare viam sibi aperuisse
praedicatur, per ipsum mare pedes migrasse sequenti versu

Stat silv. f, 1, 44 magntu quanto muerone minetur noetihit
hibernis et sidera terrel Orion. cetenim mirDiii e8t quod lanoois que-
relis Orionem intulit in quo de paelice certe querendi ioeus non ent

Digitized by Google

4': 'h}

BE COUGE ETRVSCO.

traditar.4) hacc igitnr inngeDda suiit: aHiit hhfit l^Hsceaent
fritum et bis reeurrens, verborum structura poetis non inusi-
tata; de Seneca vide Oed. 268 per regna iuro qmeque nunc
hospes gero et quae reliqui et Phaed. 553 saxaqtie et ramos mdes
vtrtere in arma,

Hf. 715 a fonte discors manat hinc uno latex,
nihil hic correctum est, sed errore in c littera lineola addiUt qua
similis facta estliiterae error Gronovii est; moDeo ideo quia et
hic haesitare quispiam posnt eialiis locis Bolemnis fere esi vocum
quae sunt discore ei dimrs inter se permutatio. uec recte hoc
loco epitheton interpretati sunt viri docii de diversa rivulorum
Batura, quieti scilicet alierius, alteriua impetuoai; immo nihil
significal nisi ex uno fonte duplicem manare rivum, ut de flam-
ma duplici Oed. 325

eed eeee pugnax ignis tn pmies duas

diseedit et se scindit unius sacri

discors favilla^).
de Typhoeo ex hominc anguique mixto Med. 776 Typhoetts
membra quae discors lulit. et plane eodem sensu Horatius (Ul
29, 28) Tanain discordem appellavit, quippe qui duobus osliis
in mare ingeralur^); ubi Beutleius dissors scribere voluit,
'quia Tanais nec ad Europam nec ad Asiam pertineat'. idem
vero serm. H, 3, 174 vesaniam discordem defendit contra
Heinsium, qui illam quoque dissortem praeferehat.

V. 804 obiter moneo nihil post viettiee erasum esse nisi
distinctioDig sigDum; nam cum accuratissine in hoc iibro sen*
tentiae distiDguaniur, superflua signa permttltis locis receniiore
mann erasa sunt: quod saepe Peiero fraudi fuit, e. g. HO 127.

Tro. 25 victamque quamvis videat haut credit sibi
potuisse vinci

'oMl B {ne 2 mf Peiperus. ac verum est secundam manum
aliquid particulae negaiivae sttperscripsisse; quod non esae ntiMc
sed non (nb) vel coniectura assecutua eris. v. 395 auiem (qua

*) quae quantom sciam singnlaris est huins reimomoria: cj/mque
deierta raie deprentus haesit Syrthtm brevibus vadis et puppe fixa
maria svperavil pedes. item nescio num alibi inveniatur quod HO 911
de Hercuie narratur: fonle Cinyphio scelus sub axe Libycu lersil et
dtxtram abbtU. mxod ad lovia Ammoiiis fontem refefendam est.

ef. Lacan. I, 551 »eindUur in parles geminoque cacumine surgif,
Thebanos imitata rogos. idem Stet Theb. X, 590. Xll, 4S1. Sil. li.
XYI, 546 sq.

') Senecae vero septem: Tro. 9 seplena Tanain ora pandeniem bibit,

2*

Digitized by Google

20

DE CODICE ETaTSGO*

his sena mlan$ sidera turhine) non tertia manus est quae cor-
rczisse pnorein scrjpturam (bis quos sena vocant s. t.) dicitur,

sed receus; nec correxil, sed ex coDiectura hoc substituil: bis
quo sena rotant sidera turhine. adde Med. 255 afflictum et

gravi: ^afflicta conrectum ex afflictet* Peiperus. error pro-
cli?is erat sed non afflictet scripserat librarius, sed afftieie^
ex e fecerat u, deinde iineolam tam iufabre addidit, ut sum-
mam litteram tangeret; quod cum nou satis clarum videretur,
T supra yersum repetiit. atque haec pro multia eius geoeris
ezemplis sufficiaot

Tro. 603 invita, Ulixe, gaudnm Dafiats dabo
^UUxe erasa sP' Peiperus. oihil erasum est.

Phoen. 123 obscura nostrae verba fortunae loquar.
sic A2; idem dicunt*jB'^ in rasura^ legi, quod nec omni ex parte
verum est et plus dignoscitur; scriptum enim est verba prima
manu et in rasura quidem 4 — 5 litterarum, quarum prima ferai.
opineris igitur egregie contirmari Richteri malam coniecturam
qua scripsit fata, at acrius oculos intendeoti apparet scripsisee
Ubrarium sequentis Yocabuli (fortmae) priores litteraa, d^o
errorem vidisse et correxisee.

435 iamqae correctum esse^S m. en mniUaqui falsum
est; correctura eoim facta est prima maoo, correctnm autem
ia ex n: nempe scripturus namqrn errorem ipse correzit. simiie
accidit t. 507; transcribam locastae Terba 505 sq.:

ftoii te duxit in thaHamos parens
eemiiata primos nee sua festas mamu
507 omavit aedes nec sacra laetas faces
vitia revinxit, dona non auro graves
galeas socer, non arva non urbes dedit:
dotale beUum est.
506 festa E. 507 nec stia codices, quod correxisse mihi
videor. deinde laetas faces non 'i^^ ras/, sed prima manu
in rasura correctum ex festas manus: quo constat haec non
tentanda esse. 509 gazas A arma E. cf. Eur. Phoen. 336 sq.
Phaed. 673 dtMS non ex rivas correctum est sed ex imas.
V. 846 JEkusin: in non 2«, sed 1« m. io rasura; scrip-
serat Eleusis.

1064 centiuet: non U i. ras. a 2 m.*; rasura nulla est,
sed membrana pridem laesa erat. omnia prima manu, nisi
quod t secunda manu renovatum ridetur.

Ag. 817 obvios: ^obvias ut videtur E\ obvios correctum est
1. m. ex obvius.

Digitized by Google

DE CODICE ETBVSCO. 21

Thy. 597 et 865 non secunda manus in raargine adscripsit,
sed prima, id quod non nullius est monienti. scripsit aulepi
atramento nigriore, additis litteris initialibus, post scriptum vide-
licet librum. ideni Peleri error Phaed. 1090; 1123. flO 919.
20; 1795 ;^15. 16 (recte HO 1729).

HO 160 vieino Nubatae vulnera dirigit
. 'iiitiina Yocis littera quae videtur o fuisse iineolis deleta supra
scriptQm 0 m. tertia E\ etenim ex vie^ (quod certum est)
secunda ut yidetur manus fecit vicinus, adiecto compendiolo
J_8upni inductam litteram, quod putavit o eaae qui codicem
contulit.

T. 639 vel miUe men$ arva eoloni
'se eentaraia^ sed statim correxit B^*, librarius aliud ageQs
^ qnod iDDOcens interpolandi genus (cf. p. 5) deprehenditur
etiam v. 895, ubi scripsit thiestem titan fugit pro ipse me titan
fugit; contra v. 907 non scripsit vphiniam sed conphiniam
[confixam): ex prima s\ilal)a per coiupendium scripta 2. manus
fecit 0 — pro ///. secent arva coloni scripsit m. se centauraia

Cemauris scilicet somniaos ; nec correxit erroreu), sed super
I posuit M.

atque haec satis erunt superque; in editione vero ador-
nanda ea tantum adferentur quae ad constituendam primae
maQus lectiouein necessaria erunt: pleraque ac praecipuc quae-
cumque secunda aliisve manibus ex diversis interpolati generis
exemplaribus adscripta suiit omnino abicientur.

lam ad graviora nos vertamus. magna enim scripturariim
moles vel inde a Gronovio vel in novissima demum editione
touftco tribuitur, quahim in ipso libro nec vola nec Testigium
a|»^t. cuius rei causa in eo potissimum sita est quod Gro-
aoyius, bomo omnium optime de hoc poeta meritus, ita in
horos codicis lectione enotanda et promulganda versatus esty
vt tantum' non malae fraudis, pessimae utique socordiae in-
Ottandus sit. explicari autem plurimi eius errores poterunt
W in excerpendo codice coniecturas quoque quae sibi sub-
venerinl margini eum intulisse, postea vero dum editionem
parat, eas in scripturarum numero habuisse sumimus; at ne
sic quidem omnia satis explicantur. deinde uovissimi editores
quam nacli sunt conlationem ita ad Gronovianam redegerunt,
quidquid ab illo relatum, a Petero non relatum esset,
Peteri npglegentiae imputarent: id quod certe non nimis re-
prehendendum est iu eis qui diversorum testium fide niti de-
^uerint; quamquam Peteri siientium, ut factum estubicumque
Gronovii qaoque teatimonium defidebat (e), utique enotandum

Digitized by Google

22

DK CODICB ETRV8C0.

erat. at quamvis crebro ambiguum esse de Etrusci scripturis

in Dovissinfa edilioDe iudicium memineriut qui his tragoediis
operam impeoderiut, mirabuotur tameD quam iustabiii adhuc
artis fuudamento staDdum fuerit.

haec idoueis exemplis comprobaturi dod graviora primo
loco largiemur, sed e siugulis tragoediis quaedam suo ordine
compouemus. itaque ut supra ab Hercule initium capiemus
quam cum iiiterpoiatore ini diwnqiau 'd^atiqov lurentem
cogQomioamus.

Hf. 52 viiMhm S cuni A (viehim €*).

277 fertque qnae fieri vetat') E cum A (ferri e^).

288 fidmini quaerens iter E; flumini A recte: Petero, qui
qiUerem euotat, a iitterae t simihs fraudi fuit. sic Oed, 177
maiora^ non maiini E; Phoen. 276 {armavit alias) arma vi-
tdbas Bj DOD armavit aUis, ut rettulit L Gronovius.

731 quicquid^ non quicqui.

1083 dm>ietum, non devinetum quod testatur Gronovius.

1204 quis potuit areum fUetere aut quae dextera
sinuare nervum vix reeedentem mihi?
sic ii. nervos B quod recte rdatum est. praeterea apud Pei*
peruoi legitur: ^ui eedente miM J7\ hoc non potest Peteri
testimonium esse^ est Gronovii qui ita ioquitur: 'sed deio liber
optimus aut quae dextera sinuare nervos vi cedente mihi, hinc
illae varietates apud Delrium: ut euim quisque novus accessit
librarius, voluit complere versum^; sequitur inlerpolatarum qua-
rundam scripturarum recensus. deiu: Six tameu videtur aliud
restitui posse quam quod receptum est*. at coniecerunt inde
Bolhius iusta cedentem , Withofius paene luctantem , Peiperus
invita cedentem, denique nuper Madvicus nervos rite cedentes.
tot vero tantorumque moliminum £truscus uihil in se culpae
redpit. qui totidem litteris exaratum refert vix recedentem.
ergo quod sincerum est ac vero proximum — nam scribendum
videtur nervos vix reeedentes mthi — coniecturarum nube of-
fuscatum est propter GronoTii commentum, cuins originem
equidem hoc loco exputare non possum.

1220 expriment B'tnia i* exprimunt Tidetur Scriverii
operarum errori deberi.

1306 eeee quam miserum nMlti

cor palpitat pectusque sollicitum ferit
sic rectissime Grooovius emendavit; uollem tamen codici cou-

^> Ovid. fast. Vly 762 profiier te fieri quod.petat ipse faeU*

I

Digitized by Google

DE CODICB STAT8C0.

iedaram tribinssel, qui boii aHter quam rdiqoi omnes cofym-
fii exhibet.

Tro. 20 eeu cum i. nescio node sev soom swnpserit

Peiperus.

101 coma demissa est lihera nodo:
imissa Scaligeri emendatio est. E ut reliqui dimissa.

V. 418 quid maesta Phrygiae turha faceratis comas
sic A nec aliter E quamvis ex eo laceratae lestenlur.

V. 483 sed mei fati memor | tam magna timeo vota
sic cum reliquis E quoque; et videtur Gronovius, qui ex £
fati mei adfert, calamo errasse.

Y. 1146 Uelena £ cum reiiquis, nou Helene.

Phoeo. 331 mearum fadnomm exempla appetunt
sic A; mearum exempta fadnerum e Melieseo Lipsius protulit;
nec potest negari numeroeiorem sic Tersum evadere. tamen
Etmscus cui idem trilnierunt editores (e) fae. exempla praebet

T. 402 et iffipia aniia mairis oppositu imipedi
sici; interpolati aliquot libri, in quibus etiam 2*, mater oppih
sita praebent. quod ab ipso auctore esse Gronovio teste *fidem
faciunt Florentinae et Vossianae membranae'. inde in editiones
receptum est. sed sine litura in Etrusco matris oppositu scrip-
tum est, genere loquendi minime a Seneca alieno; cf. de benef.
V, 6, 4 (Iwia solem) ohiectu sui ahscondit. consol. ad Polyb.
5, 2 ut cruciatu tui noceat tihi. cf. Sil. X, 210 dum conster-
nata moratur agmina et oppositu memhrorum sistere certat. Pacuv.
Atal. frg. X V. 57 regnum potitur trammissu patris, similiter
Ovid. met III, 61 illius impulsu cum turrihus ardua celsis
mdenia mota forent. IV, 707 dimotie impulsu peetoris undis^
111, 49 hos necat afflatu funesti tahe veneni in Bemensi iegitur,
varie in reliquis {afflati Laur. funesta Marc).

y. 473 guo vuUus refers E cum non miku: compen-
diQm neglexit Peterus. cf. infka ad Med. 173. 372.

V. 481 minime omittitur locastae nomen.

638 frangenda pcHma est: sic B cum i. falsus est
Jacobus Gronorius (plangenda).

Med. 173 forsan inveniam moras: sic E cum A; compea-
dium aon intelleiit PeLerus (mora\ uon mora).

^ sic Med. 537 scriteBdmn esse nec deligenti tela librentur manu

vel me vel istum {diligenti codd.) vidit Bothlus et frustra obloquitur
Hennebergerus adnot. ad Sen. Med. et Troad. p. 12. item Phaed. 459
propria descripsit deus officia et aevum per suos duxil gradus scri-
beadiun est itieripsit.

4^

Digitized by Google

24

DE CODICE ETRVSCO

Med. 178 in scaeoae titulo IDEAl scriptum esse Peterus
refert; sine difficultate IDEM legi ne memorarem quidem, nisi
Peiperus suppl. praef. p. 34 sic ariolarelur: "^praestabit ex Me-
dicei vestigiis IDEAl repetere MEDEA*.

277 fugam^ rapinas adice, desertum patrem
8ic A, non aiiler £, rapinasque non videtur in oodicibus esse.

3/2 quod fuU huiu» pretium eursus?
^hui Richteriu. sed qui codicem contulit coiopendiuiii doh
vidit {huiy

Y. 441 q^nfjft MgtMrefiir necem \ prolu parentum.
sic A; iteet' testatus est ex S GronoTius et coDiecit: nece —
parentem. sed scriptum in illo est neeej noviMima e aliquan-
tulum laesa schoiionim litura. yidetur autem lineola quoque
super e eYanuisse, ut necem — parentum, quod opUmum est^
in Etrusco quoque extiterit.

584 taedis (taetlis^ Peterus).

819 causa vocandi — una atque eadem est semper Jason
sic cum reliquis E (est om.

655 Idmonem, quamvis hene fata nosset^

condidit serpens Libycis harenis.

omnibus verax^ sibi falsus uni

concidit Mopsus caruitque Thebis.
sic A, ^sepi' E v. 656 pro serpens. multa de his versibus ario-
latus est D. Heinsius, qui eos cum aliis multis Senecae omnino
abiudicavit. nam illius aevi homines res fabulosas neglegentius,
ut et hic et alias Senecae placuit, tractatas minime concoquere
potuerunt. confudit scilicet hoc loco Seneca et lAopsi Idmonis-
que moriendi genus et Hopsum argonautam cum Mantus fiUo
Thebano : id quod vidit Gronovius. idem vero alias dubitationes
movit ad v. 652 suae editionis his verbis: 'neque hic Untum
peccasse auctorem quantum librarios censeo, post tot prodigiosas
corruptelas ex optimo libro detectas. qui tamen utinam sibi
par essetl vestigium certe labis ostendit satis pro eerpens ex-
hibendo se^t; quis hoc ostentum procurabit?' dein Uimide se
coniecisse ait condidit Saspir. denique: *sed repente, dum
poscunt hanc chartam operae, venit in mentem, totum quod
est in scripto servari posse : Idmonem^ quamvis bene fata nosset,
condidit; sepi Libycis harenis e. q. s. concidit Mopsus. Mopsus,
inquit, condidit Idmonem; ipse tabifici sepis venenato ictu in
Libya concidit et pro deo habitus'. atque hoc inde Bothii Ba-
deni aliorum editiones insedit. ducentis annis post Henne-
bergerus (p. 13) omnem difficultatem sustuhsse sibi visus est
Uevi quadam emendatione sic scribens': idmo.tam» ^mois^ bene

Digitized by Google

GODICB BTIIV8C0.

/te nmet, caneiiity sepi e. f t • Mpeireiiit Peiperus locum-
qiie corrigit scribendo eondmt pestis L^yde harenis* ac ne
«tis mieeri^ ▼erstoiilis ittlasum potes, ouper Brauniue cumulum
fKeliis addit hae coniectura: eandidit sedi, quia condiderit ae-
coms (Mus. Rhen. XXXII, p. 79 adn* 1). ego m confisus
8am oculis meis, cum in Etrusco totidem litteris scriptum
inTeDi condidit serpens Libycis harenis, quod et verissimum
est nec iam ab ullo libro lacessitum. at quid de Gronovio
cogites coniecluram suam tantis verborum ambagibus pro codi-
cis scriptura venditante? equidem errasse iilum libeuter credo,
ita nimirum ut, cum Florentiae Lucaneum "^ossaque dissolvens
cum corpore tabificus seps' in mentem venerit, coniecturam
margini intulerit, Lugduni poslea eandem e codice enotatam
esse bona fide opinatus sit. sed tot pravarum coniectmrarum
quarum et ipse sibi et posteris auctor extitit, poenaa lUum
apud inferos soivere eKistimamus, sive Sisyphi saxum volvendo
siTe potius Danaidis quae sororum nomero deest vioes eiplendo.

Med. 958 flente» gementee oscuhs ut Melisseus, non oeuA!»
quod Gronoviiis testalus est male J. Gronovlus oems. locum
eoounendamus ^s qui emendare yel, quod magis optamuSf de-
fettdcfe eum yaleant

T. 996 sic M: qnid nwne mermi$ anime ? quid dnbitesf patens,
Bon potensT Itneola entm ad inlerrogandi signum quod prae-
eedit pertinet. scribendum: qnid dnbitas potens?

Phaed. 127 conclnsit, nou condmit. idem Peteri error
Phaed. 417. Ag. 976. HO 1204. 1519.

V. 518 iuvat aut amnis vagi pressisse ripas: sic E cum
reliquis, non iuvit; quamquam nescio aliud loco remedium.

V. 627 re^a tuiari urbium recte jS, non tutare\ (tutari
jMUns A),

V. 687 non legitur in £, quod Gronovius testatur, specu^
fere, sed speculare cum A,

V. 776 languescunt folio ta Ulia palHda
sic A (om. ut); nec aliter E: nam qood candido in E schptum
testatur Ricbterus, id et a Gronovio repetitum et falsum est
Md Gronovius hic saltem calami errore lapsus est. dicit enim
Florentinum iliud praebere 'ut Lipsianum'. Lipsius autem
taotum iU e Melisseo suo testaiUis est.

V. 898 eas enius artn nastra dependsi dammM
noii nasti^a (i. e. nastram) quod Peterus enotavit, sed solito
^oinpendio S praebet nfa (i. e. fiosfm). in eodem vocabulo
itttu lapsus est Peterus Phaed. 935. Ag. 732. HQ 1503. 1885.

T. 917 est prorsus iste E cum omnibus scriptis et im*

Digitized by Google

26

DB CODIGB

presflis ante Bothittin, qui itte prvrsus propter numeros in-
vexit »1

(OLvc^ lled: 955 irttt^spairi^ et sic testator Gronoyios (pon patris).

V. 1004 luctifica^ non luclificam, scribendum luctifico ut
edidit Scriverius.

^ V. 1154 morte relicta ^ cum reliquis, non noc/e. cf. 1229
'r* * mortem relictam. Hf. 616 morte contempta redi. HO 1165 ego

qui rdicta morte contempta Styge — redi. cf. Serv. ad Verg. Aen.

IX, 348.

V. 1238 cedite, non cedire {cedat A).
Oed. 91 obvias ferrem manus £ cum reliquis, noD obviam,
V. 472 te sequitur, non et,

V. 630 eequitur et Bacchae lacer PmUhem^ non Baeekii
quod Gronovitts testatur.

t! 858 nee poei^itei^ eangumu qwuram fidem^
eed nosse certum est,
sic A; vd poenitendi B; 859 haec Grouovius: Uege igitur cum
optimo — $i none Ubeai. aic — , uon eed noeee eertvm eef.
inde Bothios coniecit it mste lieeat quod Peiperus recepit.
Etrusco autem verhum illud plane ignotum est, qui exhibet
ei noeee certum est, ei recte quidem: dicit enim vel inhonestam
se originem quaesiturum, quandoquidem inquirere in genus j
suum decreverit. cf. Soph. OR 1058 ovx, av yivoiTO tov^*
OTTwg eyco Xa^wv arjineia TOiavT ov (pavo) Tovfidv yivog.
1076 Tovfibv 6' iyw xet ofiiKQOv iaTi, aniqfi' idelv fiovh^'

€0(401.

V. 991 plusque quam satis est furit cum reliquis, non
eat est, ;

V, 1069 pavitante gressti sequere fallaces vias A falletites \
viat ex E Gronovius tradidit, pallantes Peterus, inde Peiperus
coniecit paUentes quod ipsum in B scriptum eat.

Ag. 5^<)) en horret aittmt» B cum reliquia, non inhmtt quod
est Gronovii commentum.
126 non omittit er.

®) haud raro edi^ores vel ut isto loco vel scribendi erroribus lec-
torem fallunt. sic Tro. 502 si quaeret hosHs 634 quaerenda est mihi in
libris scriplis et impressis legitnr. sic Med. 9^1 et maiiis scehis (est ed.) ^
Thy. 975 celebremm {celebramus ed.) HO v. 1161 in E ut omnibus
libns post 1164 posHos ett, reeto loco, non inter 1160 et 1162. Pei*
peri error inde natiis est quod in BotbU exemplari versiM iste mnneio
1161 sigoatur.

AGAMENNON in titulo (non AGAMEMNO) et item ia catologo
tragoediis praefixo (praef. p. XXVUl), non AGAM£MNON.

Digitized by Google

D£ GOOICE STBVSGO.

27

Ag. 163 pudet pigetque A et, si credimus editoribus, piget
dolet^e E, sed illi Gronovio crediderunt qui et illos et seonet
ipse fefellit. nain in Etrusco legitur pudet doktqu/e.^^)

V. 239 iaiuiiwpi/t pultu languido obtutus stupet
m (non vuUus) B cum reliquis praeter Jli (non 2) praebere
p. 11 adnotare. negleii.

T. 261 CLytaenuiestrae notani, ut refert PeiperttSi 'om B\
sed C£. addit B^^; parum reete: nam nomen prima manu
minio pictum aed erasum cum scholiia est; dein secuncb manns
ut videtur CIL atramento repettit. oMHra 1055 non additur
Qytaemnestrae nomen sed omittitur.

V. 464 credita est vento rates Peiperus ex Etrusco scripsit nec
mirarer si hoc sequions originis inilicium putaret. sed non favet
Etruscus, ut 789; qui hic saltem ratis praebet cum reliquis.

V. 622 pulvereamve, non pulveramve,

V. 655 guiiiis his^ non bis quinis quod Ribbeckius testatus est.

V. 774 alta, non alia quae Italorum correclio est.

V. 1069 iam iam iuvat vixisse post Troiam^ iuvat.
sic ante Gronovium legebatur; ilie: ^Floreutinus tantum iuvat
v.p. T. t. Id est httcusque'. quod cum iittsquam gentium tra-
ditum sit, videtur coniecturae deberi.
Thy. 116 latuere venae nee mu profwi MUtras
Alpheos undas.

sic cum reliquis omnibus etiam Etruscus, quamvis Gronoyius
edieat^scribe cum Florentino sacar A. quod cum post iUum
optimo iure editiones obtinuisse videatur, emendatio est Gro«
noviif non codicis.

230 possessor huius regtiat^ kunc tantae domus
fortuna sequitur
Gronovius : ' lege ciini Fiorentino et Vossiano hunc cunctae domus
f.s' paruerunt omnes; sed Vossiani interpolationem minime
agQOscit Florentinus.i2)

V. 509 quidquid irarum fuit, non iratum.

v. 541 meam relinquam, nisi tuam partem accipis
GroDOvius: 'Flor. ni tuam\ nisi E,

T. 650 rtgio secessu, non regia.

") ef. Ace. Neopt. ftf. Vll, t. 471 doUi pud^tqw Graivm m st
Mro pig9L iDc. inc. frg. IX» 21 Hecuba Aoe doht pudet piget.

cunctus singulari numero HO 1079 pro cuneia tellus; quod
alias non memini in his tragoediis legi. non inusitatum in collectivis vel
ut iosit notio collectiva : Hor. IV, 11, 9 cuncta festinat manus. Stat.
Theb. X, 66S cuncto — pro sanguine. silv. II, 6, 11 maior Mtgmmate
eniiefe. at ideni andadiis Theb. V, 202 ewwlo, ma regnat Brinys paeiore.

Digitized by

28 DB CODICB BTRV8G0.

Thy. 831 pereussa meiu cum reliquis, non pmuba,

V. 895 non recte de Gronovii adnotatione Richterus ret-
tulit; ille enim vacat in j& scriptum esse recte dicit, non vocat,

T. 919 hoc hoe mema dudatur s^fpko^ dod hoe haec.

HO 70 illeEcnm reliquis, non ip$e quod Gronovio debetur.

V. 140 qua fluit, non qim fugit (v. ad 989).

V. 165 pro fato potuit, non patuit.

V. 277 peperi, non reperi quod tamen rectum est.

V. 283 non flamma, miuime nww.

V. 287 est aliqnid hydra peius: sic non potius.

V. 393 nimiuni diligentiae phmae voci impeudit qui Metas
legit: est enim Aetas.

V. 562 tu fulva nigri eceptra geHantem poU, non furva
quae Italorum correctio e&t.

V. 750 DOD regna triumpha, sed regna trhm^* expectat
locus a peritiore medelam. ceterum Etru8cu6 huDC versum
Hyllo trihuit, id quod Lipeius iam e cooiedura fecerat velpotius
e Melisfleo.

T. 785 dum buea mron mergat Oeeam iuga
eic B cum reliquie. falsum eat quod GroDavius ^Bcit et editio-
Dibus obtrusit FioreDtiDUS — miergii (keaiM iubar*,

v. 817 feram Peteri est; nam quod Gronovius dicit ferar
in E legi verum est.

V. 989 trepida quid tremnit manus?
non dixerunt Gronovio deberi quod post illum, qui Etrusco
imputavit, omnes receperunt: trepida quid renuit manus? quae
est proba ipsius eraendatio. nam tradita scriptura, quam Etrus-
cus quoque retinet, non defenditur iocis in quibus verbum
DODiiDis ab eodem verbo derivati casu iDStrumeDtali determi-
natiir, ut Thy. 1005 meumq^e gemitu nm meo pectus gemit.
Hf. 802 et Cleonaeum eaput opponit ac se tegmine ingenti tegU
(iibi iuterpolavit A ctepit esL Med. 156). HO 130 cantunoetra
camet tempcfa fUML 140 gua fktiit lemenee teniui /hemine Aui-
guidue {fugit i). eiegaDtia simflis est Tib. I, 10, 43 ItV^^ice
CKXput candmere canie. Prop. 111, 18, 5 fuid ei iam canie aetae
mea eandeat annie?

y. 999 et 1000 id B desiderari ▼eram dod est, siquidem
V. 1000 nec deficit et sic legitur: sed mente nostra. natus
AJtcidae tibi. 1001 perages E^ non peragas.

V. 1036 Thressae sub rodope (i. e. Rhodopae) iugis^ non
^Rodopes*.

V. 1117 ortus, non ortos {certos A),

Digitized by Google

DB CODIGE BTRVSCO.

29

HO. 1172 non truci rictu gigans E: falso mc Gronovius
refert.

T. 1200 victus non vinctus quae est Italorum correctio.

V. 1402 cruentis, non cnienlos: correxit Gronovius.

V. 1440 quis sonus, non qui. cf. Phaed. 1178 membra
qui saevus Sinis aut quis Prociustes sparsit? (quis A), Hf. 262
qui satis Thebas fleat? (quis A). HO 405 qui sub hoc mnndo
mihi dabitur maritus? (quis A), 1369 qui sat est Ister mihi?
(quis A). cf. HO 167 quis vastus Briareus quis tumidus Gyges
(qui — qui A). Oed. 322 quis desit illi quive sit dubites colar
{qMisve A). Tro. 485 ^Ht locus^i (quis A). 1057 quii staiut
mmiiii miseris? all.

V. 1685 eontmto redit^ non eoniemtor (coniuncte scriptum:
€muemtore&).

1762 GronoTius 'praedare veterem' praebere dicit eho-
remque taetOM sgudftVlum Atcmene gemit; atquc gemuit in iUo
esse recte Peterua rettulit; cineris nec ?ol»m nec vestigium
esse tacuisse ridetur. ut ut est, E cum A quod verum est
praebet: crinemque iactans squalidum.

V. 1994 E cum A «ec Lethaeos^ non vos L., et 1995 vos
fata trahent, non nec f. t. aliud ef?isse videtur qui librum con-
tulit. nam et 2003 quatiens oculos scriptum est, ubi forsan
aliud lateat quam qnatiet populos (A).

in omnibus quae hucusque composuimus Etruscum a vul-
gata lectione recedere falso ^latum erat iam paucos adicie-
mus locos in quibus corrupta quidem est Etrusci scriptura,
sed aliter corrupta quam in novissima editione narratur. qubd
primo loco pono vulgatum et rectum est

Tro. 776 o decus] o deeus o, non o dietm.
V. 858 hfion an senUem] phylonan* sel^en, non sebfMm»

V. 1170 coetus] egeus^ non egetus,

Phoen. 96 aliquando] alinquando^ non aliprquando,

V. 340 penetrales] penetrieSj non penetriles.
Med. 873 gangetiwmj gmUicioum^ non gantici cum^ nec ganii*
ticum (v. Addenda).
Phaed. 30 Phlyeus] flius, non fluis (Gronovius).
V. 966 fluctusqM db ipso tumidus Ocetmo voeaj f. a. tjpsos
tmidios 0. 9.» non oA ^sos tumido.

V. 1127 quisque (wis^)^ non fuisquam {(pnsq): ut haec
degantia male cesserit Richtero.
Oed. 693 in utrumque quis est Uber etiamnum status] t. u.

qui H subter e, stamus sic 1 m (non qui se liber e. stantus).

Digitized by

30

DE CODlCfi ETRVSCO.

Oed. 1029 sensitque] censitque, qoq unsitve. recte 2 (sen-
simve A seiisitve Melisseus).

Ag. 782 ratibus exustisj ruptas bustis, non rupta; 784 lacerto,
Qon lacertos,

HO 31 noverca] coereimj non eoerca; addidit corrupteIa&
signum, quo ter in hac tragoedia yoces corroptas notaWt: 540

mis (recte GronoYius iiuimae) et 608 ayid (oti/a). ceterom 31

corruptus est necdum sanatus.

V. 80 nondum astra merui] ^haud (om. dum) habet haud
dum o. m. (a, 1 m. ex u) recte.

V. 1S5 Sipyhim] si si/phum, nec si siphum nec sipylum
quod Gronovius cum ipse emendarit codici tribuit.

V. 217 ToxeuJ textum, non toxtum.

V. 382 famulamne et hostis praeferet natam tibi?] famulam
mc hostis p. galatam t.^ non ne et h»

V. .566 colu] colis.

V. 588 veneranda] venerande; idem accidit quod 185.
v« 1265 non Hmeris sed timeri.

y. 1562 Aeacumque inter geminosque Cretas. sic A. Aea-
cosque ex £ Gronovius protulit et scribendum coniecit Aeacon-^
que. sed B habet Aeacos inter; satis mirum vero quod Aea~
cosque iA 2 legitur. de hac fabula finem faciam in loco concla-
mato quem certa ratione emendasse mihi Tideor. v. 1463 ita At

eaeci dolores. manihus irati HereuKs

oeeidere meruit: perdidit comitem Lichas,
ex Etrusco testantur recti dolor es; varia viri docti conieceruntr.
cassi dolores Grotius el N. Heinsius, recte dolori est Bolhius,
aucti dolores Muellerus, rati dolores Peiperus. Ilercules dirum
se de Deianira supplicium sumplurum pronuntiaverat; quem
monet Hyllus iram comprimat: graves illam sceleris poenas
dedisse utpote propria manu peremptam. iam Ilercules re-
spondere debet id quod viri docti partim tantum et procul atti-
gere: hoc non satiat iram meam, quae meae ipsius illam dex-
terae deposcit. itaque, cum in £trusco non recti legatur, sed
reete dolor es, scribendum duco:

relicte dohr e$: mamkus irati HereuUs

oeeidere meruit

loquendi usu neque aliis poetis nec Senecae ignoto, cf. Med.
608 mmfe nec eaero vioJente saneta foedera mundi* HO 3
seeure regna. Oed. 1033 invUe hquere nate. cf. Oct. 31 con-
1«^ heu me, pater, insidiiie oppresse iaees. quod dolorem suum
Hercules adloquitur optime huic stilo convenit. cf. Hed. 139»
melto a melnia dolor fwriose hquere.

Digitized by Google

BE COBIGB BTRT8C0.

31

denique quem supra omisi locum inspiee qui est Phoen.
550. ibi takie GronoYium legebatur:

tatus hoc 0xmituB

et popuhs anmis $t ntraque hoe vMU sarar.
mhm Tersum non Senecam procudisse GronoTius docuit cum
hane Etruaei acriptunm protulit:

hoe utrimque populus omnis, hoc vidit soror,
qui tamen non melior versus est. atque aliud quiddam iu
Etrusco legi fidem fecit N. Heinsius (Adv. p. 58), nimirum:

hoc populus 07nnis ntrimque, hoc vidit soror.
qnorum utrumque errasse ex Richteri editioiie didicimus. quippe
tertiam scripturam testatus est qui eius ia usum codicem ex-
cussit:

et populus omnis %itramque hoc vidit soror,
schpait autem Ricbterus ex Muelieri coDiectura:

hoe populm utrimque omnta» hae vidit eorar.
im quid tribus testibus faciaa quorum nuUua cum reliquorum
alterutro consenlit et unus qnisque iectorem proprio marte
fallit? nimirum quartum aliquid re vera in £tru8C0 legitur
quod est:

hae poptdvt emnie. utramque hoe vidit sarar.
imde quod ▼erum est statim elucet. nempe Argivi spectatores
minime tangunt loeaatam; quae dixit:

hoe popubis amniSj niraque hoe pidit serar.
quod dum codicem tracto inveni, hanc gloriolam occupatam
csse tunc ignorans: magnopere utique Iaudan(his est hoc loco
Peiperus qui verum vidit (suppl. praef. p. 33) antequam de
vera Etrusci scriptura edoclus esset.

his locis cum adhuc inscius fallatur criticus, onmium certe
aegerrime ei feruntur loci, in quibus inter plura de codice
testimonia optio data est. quales cum frequenter in novissima
editione inveniantur, non ubique accidit quod in loco quem
modo tractavimus scilicet ut testes falsi sint omnes; quamquam
extant aimilia, ut HO 1791 petet N. Heinsius, peti Peterus
testatur, petit in Etrusco legitur, ut ibid. 1403 aliquid Grono»
Yim, aUqmi Peterus, aUquod Etruscus praebet. at saepius acci-
disse consentaneum est ut alteruter testium fidero non fefelieriL
et, quoniam inter Grono^um plerumque et Peterum res est,
plura quidem sunt in quibus Gronovius falsum tradidit, haud
nro. tamen de Petero eiusve silentio superior discedit quare
primo loco ea poneinus in quibus Gfonoirii fidem Etruscus
probat.

Hf. 527 est est sonitus Herculei gradus {id est Pet.)

Digitized by Google

32

DB GOPIGK BTKYSOO.

Hf« 1182 diffme fletus] defer teUus (deferte fletuB Petenis,
et sic M),

Tro. 832 an frequeiis rivis levihus Mothone (nisus Pet.).

Med. 226 gloriae florem indiium {Graeciae t).

Pbaed. 213 non tecta sani mo7is aut ullus cibus {ullis Peterus).

V. 1217 morte facili dignus haud sum (mm Peterus).
Ag. 449 et clara lentum remigem ^nonuit tuba (movit Peterus).
ceterum ineptum est hoc versu lentum dici remigem cui ora-
nem nimium longam properanti moram fuisse modo audiveri-
mus. scribendum videlicet laetum.
V. 727 Attin (atm Pet.).

T. 971 sic A: quis iste c^es eoncitua currus agit. ia*
iuriam faciunt Grono?io editores. ille enim hoc adnotavit: "^Flor,
hoipes quis isle concitus. reete, modo iuves legendo concUei,
quod et relatum fideliter et optlme emendatiuii est pronus
ignotum Gtnisco quod Peiperus ei imputat qme tste hiepes,
Thy. 26 ^ringsiur eneis (eses Pet).

T. 1035 quodeumque (quodfue, a).
HO 184 fatis (saik Pet).
524 insertum (insertam «).

732 N. Heinsius recte tiadit vix quoque est (est om. Pet.).
subiciam iocos in quibus Gronovius et interdum filius eius
vel N. Heinsius minus recte quam Peterus codicis scripturas
enotarunt.

Tro. 393 bis veniens et fugiens (vel fugiens I. Gron.).
V. 499. 500 personarum notae non recte a Gronovio, recte
a Petero indicatae.

V. 942 sinum (sinus Gronov.) versus nondum sanatus.
T. 1153 et effert (et fere GronoT. ut 1). scribendum:
stupet omne vulgus utque fit cuncti magis peritura laudant»
Phoen. 320 regia stirpe editum (edite GronoT.).

T. 459 eui nunc soUieita (s, n. c GronoT. s. e. n. 1).
Hed. 373 miuros terra poeuere nova (novos GronoT.).
T. 695 iam tempus est (Um t!m t. e. GronoT. tViin fMme
t. e. A),

Phaed. 153 ferri (ferre Gr.).
T. 227 clauserit (duserit Gr.).

V. 420 aenades i. e. ades (anades N. Heinsius).
Ag. 242 sed nwnc (vel n. Gr.).

V. 1028 atiratae [auratae Gr.).
Thy. 616 nemo desperet meliora lassis ijaesis Gr.) idem accidit
658 lassis rebus (laesis Gr.).
T. 1019 valle (vaUes Gr.).

Digitized by Google

D£ COmCS STAVSGO.

33

Thy. 1109 nec quod (non quod 6r.).
HO 168 stettt (stitit Gr.).
v. 622 cl4jtru8 totas ire per urbes (kUas Gr.).
y, 1350 fmhram et (umbrBt vUe Gr.).
y. 1396 sohtm quofue ur§eat kh^ et SUne nemus (solum
f. «M^ urgent h. e. t . n. GroDov. surgat hine ilUne firemem i).
scribendoiia:

et quidquid fuit
«oftcm qxioiiue ingens: surgat hine UUne nmus
artusque nostros durus inmittat Sinis:
sparsus silebo.
V. 1540 vetustas (vetustis Gr.).

V. 1719 inveniet aut damnabit (an leslaDtur Gronovius et
N. Heinsius ; Gronovius autem deiude conicit scribendum esse
aut damnahit).

V. 1799 expetet {expetat Gr. et N. Heins.).
cui florilegio cumulum addit quod ex vv. 1442 et 1473 ab
Etrusci librario omissis siugulas Gronovius scripturas diserto
testimouio profert

Taodem e saxis dumetisque in amoeniora loca deferimur.
nempe quoniam in argnendis virorum doctorom erroribus satis
temporift spatiique consumpsimuSf iam proponere quaedam in
aaimo est, quae cum nequaquam sine lectionis emolumento
pridem nota esse potnerint, adhucin optimia membranis latuere.
ridebis autem, quamquam ea tantum recensebimus qoibus poetae
verba emendsuri possint, non corruptelarum adhuc ignotarum
molem congeremus, messem priores non prorsus exilem reli-
qoisse. ordinem in his quoque ipsius codicis tenebimus.
Hf. 852 tanta per campos agitur silentes

turba; pars tarda graditur senecta,

jjars adhuc currit melioris aevi^

ceteri vadunt per opaca tristes,
862 fualis est nobis animus, remota

luce cum maestus sibi quisque sensit

obrutum tota caput esse terra.
boc intellexemnt viri docti ut potuenint: nimimm defunctos
et ad inferorum sedem delatos similiter affectos esse animis
<tqae noa cum forte in spelitncam subterraneam nos abdide-
rimos. 'allusit scilicet poeta ad loca subterranea similia cryptae
Neapolitanae quam ipsemet nobis descripsit epistola 57 — , quae

Lm d« Bmmm tnfotfilf. S

Digitized by Google

34

DB CODICE ETRVSCO<

consulatur. ex ea enini lux petenda isti loco, quem nescio an
aliquis hactenus intellexerit' ut ait Gniterus. atque est haec
interpolaUo ex earum genere quibus iibrariorum errores in sae-
cnla sanciri solent et in aetenmm quidem nisi forte lux protinus
emergat e fumo. qood bk mia httera mutata fieri potuit et si
EtrQKmn legeris faetum erit: etenim 862 vobis ille praebet et
hac scriptura versus istos sic distinguendos esse praeeipit:

eeteri vadunt per opaea tristesm
dein boto spiritii:

qwiUe est vobis anium, rmMta

tuee eum maestus st&t qm'sgue sensH

ohrutum tota eaput esse terra?
i. e. quanta vos putandum est affici tristitia, cum primum sen-
seritis in interna terrae vos reclusos esse? nota f\gura et Se-
necae usurpata e. g. Tro. 1057

quis status mentis miseris, nbi omnis

terra decrescet pelagusque crescet,

celsa cum longe latitabit Ide?
ex aliis poetis exempla cuivis in promptu sunt: Verg. Aen. IV,
408 quis tihi tum Dido cernenti talia sensus? (Ovid.) nuc. 167
quid mihi tunc animi est ubi sumit tela viator? cf« Stat Tbeb. I,
165 mUs tum tibi, saeve, guis fuit iUe dies, vama cum solus
im aiwla reepieeres ius omne tuum e. q.s.? Vlll, 109 quaemiihi
mins, cum per cava viscera terrae vaio dht pendens et in ture
velveT eporto ? Manil. V, 589 ali.

Hf. 924 utinam eruorem eapitis imnsi deis

W>are possem,

ubi eruore scribendum ^esse iam Vindobonensis EtmBCo in luie
fabula cognatus docere potutt.

V. 1238 tibi tela frangam nostra, tibi nostros, puer,

rumpemns arcus ac tuis stipes gravis
ardehit umhris.

ad diversos ordine pueros se convertit; quod non satis exprimi-
tur copulatis per ac sententiac membris. rccte Etruscus at tuis*
Tro. 57 dominum ecce Priami yiurihus et natis legens
sortitur uma, praeda quem vilis sequar^
hic Hectoris coniugia despondet sihi,
hic optat Helefni coniugem, hic Antenoris,
nec dest tuos, Cassanira, qui Hudamos petait:
mea sors timetur, sola sum Ikma^ metus,
58 praeda quem vUis sequar sententiae progressum turbat. nempe
non in eo Hecubae oratio versatur ut sciscitetur qualis sibi
dominus eTentums sit, sed nt queratur qnod sola ut «nus de-

Digitized by Google

Dfi CODICE STRVSCO.

fecta De cui contiDgat a victoribus timeatur: sensu q«c Euripidi
(Troad. 190 sq.) nec Ovidio (met. XIII, 484) ignoto. venim
est quod Etruscus praebet:

daminum ecu Pnumi HurHm et natU kgmtB

sortitur uma praedaque en viUs sequar.
Tro. 280 sq. hic esi ia libris interpolatifl ▼enuam ordo:

ego «M quimmin teeptra nisi mw» jptil«m

fvlgwt tictnm nmm et fako emam

vindo dieemUemf can» haac rofiat

ne» mUla fman raHhua aut atmiiB deeem.

nan amniAnt farhma tam bnta (mmfinet.
285 equidm fatdKnr e. q.
f?. 283 et 284 E inverso ordine praebet; ac videndura est
annon 284 interpolatori debeatur. certe languet sententiae modo
succincte et cum colore poetico expressae subdita eiusdem rei
pedestris eiplanatio.

v. 749 an has ruifias urbis in cinerem datas

hic excitabit?

Im has Etruscum praebere verum est; sed idem corrigit quod
pridem viris doctis faciendum erat urbis in cinerein datae.
v. 797 lacrimis, Ulixe, parva quam petimut mara est:
concede parvos ut mea candam manm
piventie oculos,

in locum epitheti quod oihiU esse facile intellegebatur Etmscum
paatot 8iriMitituere Peterus enotavit. inde apacot Peiperus, ^aiu-
eof Mad?icu8 (adv. II, 120). at in Etrusco lagitnr:

eaneede paueat (8c. laarimat) ut mea eandm manu
tfhmiu eeulat» "
V. 889 te magna Tethift teque tot pelaffi ieae A:«v ,

plaeidiumpie numen aequerit tfmm Tketit
suam vocabunt, te datam Pyrrho socer
Peleus nurum vocabit et Nereus nnrum,
889 non thetis, sed thethis in E scriptum est, 890 vero nec
thetis (e) nec Tethys nec quicquam eius generis. nam totum
versum omittit. quem ab iiiterpolatore profectum esse veri
quidem simillimum esset, ab eo nimirum qui desiderasset The-
lidis mentionem : et post tot pelagi deas male claudicat Thetis
superingesta ; sed uimium quantum versus isti admoueut Oa-
tulU (64, 28)

tm netit tenuit puicherrima Nereinel
tene aum Tethift eoneettit dueere neptem
Oeeawusque mari tatum qui amplectitur orbm?
nec uegari potest, ut hi ^dem versua iuter dukiasimos omaium

S*

Digitized by Google

36

DS CODICB STftVSGO.

sunt, ita Senecae quoque locum sono non ingrato aures tan-
gere. hoc igitur quibus cerlius iudicium est diiudicandum in
se recipiant. interim cf. Stat. Acbill. II, 224 te Peleus nato
socenim et Thetis hospita mngnnt alleyantque st/os utroque a
sanguine dwos. I, 655 quid defles magno nnrus addita ponto?
Claud. IV Hon. 647 quaenam tot divis veniet nurus?
Med. 127 st quod Pelasgae, si quod urbes harbarae
novere facinus quod tuae ignarant manuA
nunc est parandum
128 ignorent E quod cum non neceBsarium tum rectum est
V. 170 Nutrix. ffim'ere. Medea. empio. ^.profnge. yLpae-

nituit fugae.

Medta fugiam? N. mater es. M. cut etm vid$$.
fiam quo4 171 ^ro fugiam B praebet reponendam esse Herm.
X, p. 425 monui; eed cum ibidem locum mala coniectura ten-
tarim, nunc quod yerum eet Etruscus praebuit in quo haec
est yersuum i§torum inde a t. 168 imago (initiis Tersuttm
plerumque minio pictis):
168 NVT Rex est timendns.

MED Rex meus fuerat pater, NV non metuis arma?

MED Sint licet terra edita. NV Morier^e.

MED Cupio. NV Profuge.

}AED penituit fugae, NV Medea.

MED Fiam. NV Mater es.

MED Cui si7n vides. NVT Profugere dtibitas?

MED Fugiam sed ulciscar priu».

NVT Vindex aquMur^ iAED Forsanimmiammaras.

iam quod verum est cognoscitur, nec mutandum quicquam sed
▼ersus recte diecribendi sunt hoc modo:

N. rsa; eir Ummdui. M. rex meut fumU paier.

N. fum meMii arma? M. sM Iteef terra edita.
mwiere. M. cupio. N. profuge. M. paenituit fugae,

N. Medea — M. flam. N. mater ee. H . cmi etm vt^dee.

N. profugere diA&a$? M. fugiam, a$ ukieear priua.

N. mndex eeguetur, M. forean inoeittdim morm.
sic restitutus est Senecae sensus qui nescio an inter probatis-
simos fuerit et ah istius aevi elegantioribus ingenti clamore
exceptus.

V. 190 vade veloci via

monstrumque saevum horribile iamdudum avehe.
sic Medeam Cieo adloquitur. quam quod veloci via vadere iubet
uni Bothio ofTe.»sionem praebuit; sed non ex coniectura scripsit
vade vehci fuga, ut legitur apud Richterum, sed Etruscum,

Digitized by Google

DE CODICE ETRVSCO.

I. Gronovio videlicet auctore, praetendens; et iure quidem.
cf. Thy. 1046, ubi E et quaerit fugam, A. e. q. viam,

denique omisit Peterus quod ia fine Medeae post sub-
Bcriptionem extat: L£G£ • U^iNOCENTl FfiLiaiER. addo
qaod Phaed. 3^ margini hoc signum adpktnm est: B^i^).
Phaed. 440 lt«r6Ml8ift fnmtm grniu

et moeira vubus.
qaod etare quidem poteet; eed M maeUa tmliu.

876 ubi in codicibas reliquis cum Tersus defectn legitur
hfu per iMt Keptrtm imperi, in Etrusco id ipenm extat quod
pridon editionee obtinuit donec Bothins repetito heu mntaTit:
efteu nempe ita Beriptum: PHAEDRAB keu, ut facile praeteriri
posset. sed de hac ?oce infra fusius agemus.

V. 1039 fltictus refundens ore physeter capax: fluctum re-
fundens E.
Oed. 95 sic in A legitur:

c%mque e superba rupe iam praedae imminem
aptaret ales verbera et caudam movens
saevi leonis more concuteret (sive conciperet) minas
quae viri docti partim emeodarunt: 95 superna e Melisseo
Lipsius, quod Ctruscus confirmat. 96 alas verbere et caudam
mmm Scaliger scripsit; et ahs quidem in Etmsco legitur, non
(des quod Richtenis testatnr, inepta ipse molitus. iam locns
Bolla labe adfectos ez Etmseo prodit:

cumque e eupema rupe iam praedae hnmineM
apiaret alas verbera et eauiBe mmms
soim feoiNs mare eometper^ «tchas ,
corote» poposei.

verhera caudae' solemaiter coninngi vel Dams Horatii docebit

(serm. II, 7, 49), cf. Lucan. I, 208

mox ubi se saevae stimulavit verbere eaudae.
Stal. Theb. V, 538 destrictus verbere caudae, et versum qui
Senecae loco siniillimus est Silii XIII, 330 de Pane:

verbera laeta movens festa per compita cauda,
qui versus multum sollicitatus uescio an emendetur scribendo:

t^^era laeta movens festaeper campita caudae, ^^)

^ Tide de hoe signo in Mus. Bhen. t. XXIV, p. S91 Useneri cod-
iectoram, qui me conferre iussit Hagenum in Flcckeis. ann. 1869, p. 735
et certum de hoc usu testimoDium codicis S. Galleosifi, in Silzunssbef.
der Wiener Akad. 1873 t. 74, p. 276.

'^) Silius poetarum pessimus, cum quo comparatus ma^nus vates Se-
Mci es^ praeter Vergiliom Slatiani quoque fobinde compilaTil (cH interiNrr.
ai IVl» 518 sq. el MO sq.) et Lncttinm atltem altlmo eannittis venn (XVD,

Digitized by doogle

38

DE CODICE ETEVSCO

Ag. 130 proin qnidquid est da tempus ac spatium tibi,
sic post Lipsium legilur rjui ex Melisseo sumpsisse videlur quo
expeiieret Avantii remedium morbo gravius proin quid est; codi-
ces enim (uuuMpromds fiudquid. sed emendBite venus in £triMCO
legitar, in quo super ultiman litteram ▼oeis pnii^ eadem manup
quam in Piiaedra et raro alias, ut sequenti Agamemnonis yeraUi
scholia inter lineas adscTipsisse aupra memoravi (p. 16)^ lineo-
lam duxit effedtque ut Pelero fr^MB (fro^) a prima manu esae
fideretur.

798 «^reiTff ilk nhmnus eoerM doMiim; itgrmiis iH^ A
Thy. 48 tum sit a vettri$ maUi

immum utdum. eum miamt aaUae polo
flammaeque servant de^tum mundo decus,

nox alta fiat, excidat caelo dies.
multa hic viri docti moliti sunt; temeraria Gronovii coniectura
Richtero placuit. ipse cum verum dudum invenissem gavisus
sum in Etrusco idem deprehendens ; quod nunc video a Grotio
pridem occupatum esse. nimirum pro cum fitrusco auctore
ftCiibeudum est cur:

non sit a vestris malis
immune caelum; cur micanit iUUae polo
flammaeque servant debitum mumdo deoue?
nox aUa fiat, eoscidat caelo dies,
51 aUa £ quod vix deifeBdi poteeL cf. 120 sq.
▼• M non drcaise sed accerse B, ut Oed. 844 aeersUe (oe-
eersite A) et ubique niai fallor in pedeatribua eodices.

▼. 155 hinc ^ine gramiis fronMus inasbat
grambus firondibus B. poetam corroxil mlerpolator.

▼. 219 nefas nocere vd mah fralri puta:
puto B: idem dixeiim de interpolalar» qiiod ad 155.

654=»«Luc. VUI, 872); Senecam certo tantum in inferorum descriptiooe,
XIII, 595, ubi taxum ab illo recepit pro Vergilii ulmo et ibid. 603 loco
de tyrannorum poena. qnae praeterea afferri possint fallacia sunt; serio
>n duobns tantum de imitatione cogites: HO 1063 el serpens latebrat
ftigU I iunc oblita venenis^Mi, 301 ad quorum cantus serpens oblita
venmi (attod suum in usum Tertit Peiperus) et Phaed. 557 telafiNMat
dohrmmifl^ 46 tamen eartamine nudo ifwenii Marti ietum doior (nbi
atriasque idem auctor Vergilius, Aen. mi, 507 quod cuique repertum
rimantif telum ira facit; et idem Lucano HI , 670 ntidato milite lelis
invenit arma furor). reliqua nulli imponent, ut Oed. 631 {lenetque
saevus etiam nunc minas) et V, 673 {fronte minae durant et stant m
vultibus irae) vel adeo HO 574 {cape hos amietus nostra quos nevit
wumui) etYlf, 81 {quod noetrae nevere manm venerabik dtmum), al*
que ia eenua nnmefo baae qaoqae a initiam eeptmae loeam babee.

Digitized by Google

Pts; OODiCE KTRVSCO.

89

Thy. 241 sic secuin Atreus loquiiur: r^/^^iC

fuid stupes? tandeni incip€
animoque »ume Tant^im ef Pekpm wipiee:
«d haee mamu exempta pcsmniwr metm.

quod ul auimo Tanlalum suniat semel exhortatur figura utitur
poetis latinis frequentata. sic Seneca ipse Thy. 941 veterem
ex animo mitte Thyestem, Med. 43 et inhospitalem Caucasum
viente indue (cf. Ciaud. III Hon. 157 indue mente patrem),
Tro. SIO et plenus mei occurre patri, siniiliter Thy. 53 et
imple Tantalo totam domum. cf. episl. 64, 10 quid ergo?
M. Catonem utrumqm et Laelium SapietUeni et Socratem cum
Platone et Zenonem Cleanthemque in animum meum $ine dignoF'
tume tumma redpiam? Lucan. VIII, 285 muUueque in pec^
tm vamo est Eannihal. Stat. Theb. II , 417 twvus et mm^
mente gerens (Tydeus Polyoicen). X, 670 rape mente deoSi rape
mMe faium. AchilL U, 18^ tatoque in peetere Troia eet. 3
BMiltiu iD bae j^m SilHie: I, S45 hauttusque meiuHis fiisn-
nAol II, 352 atque animo patria arma movehai (i e. bella).
Vn, 495 ^ monita et Fabhm — eanurat mentm. Vm, 33
smite ioUieito Pabimn. X, 14 phmue GraHoo mmUm (ex
N. Heinsii emeDdatione). ^ 81 revocate in pectora Cannas (i. e. >< il
pniebete vos quales tunc). sed de hoc loco plura dicendi infra
occasio erit; videndum potius au Thyestae versus eundem co-
lorem patiatur. quod propterea praefracte negandum videtur,
quia vividissime dictum animo sume Tantalum aut nihil ex-
cipere potest aut, si quid excipial, id fortius etiam proferri
necesse est. iam considera quam claudo pede sequatur et
Pelopem a^ice. omoea scruf^uW £iruacua eximit hoc praehena;

tandoni indpe
imtniosfiie aume: TaniaiSium et JMopam aepiee.

atqae idem Georgius Fabrieiiia pridem, e coniectura Qt videtur,
etiderat.

T. 322 quid enim necesse est Uberos sceleri meo
inserere?

tttem seeleri meos E.

469 ame tdo eet domus

r^usque parvis cdta praestatur quiee

elta solemne quietis pacisque epithetou ab interpolatore est;
Seneca vili oratiouemaatitbesi ornaverat: rebmque parvis magna
praestatur quies,

V, 52i a genibus mwm \ aufart manum S.

Digitized by Google

40

DE CODICE ETRTSGO.

Tby. 623 q^iis me per auras turho praecipitem vehet
atraque nube involvit ut tantum nefas
eripiat oculis?

in A etiam volvet scriptum est vel involvet; atque id sane
reciperes si verura essel v. 623 vehet iu E extare. sed ibi
vekit legitur. cf. Pboeo. 4^0 qui$ me procellae turbine nuano
vdtens volucer per auras ventui aetherias aget?

Thyestes loTem lus ▼erbis imprecatur 1083 sq.

Mla veniorum undique
eommitte et onmi parte violenimn inUma
1085 mamuqne non qua tecta et immer&ae damoi
telo petis minore, sed qua montium
tergemina moks cecidit et qni montibus
stabant pares gigantes, haec arma expedi
ignesque torque.

orationem vitiosam esse cum videret Scaliger 1088 correxit
hae arma expedi; quod aafte neceeearium est, si 1085 manufue
antecedii. aed aliter, quamquam duriuscule, seDtentiam a poeta
conatruetam esae Etruacus docet, qui 1085 manum/que ezhibet^
uty cum quattuor versuum spatio iuterieclo Terbum sequatur,
obiectum repeti quidem debuerit, sed ctrcumacripto vo^abuto
ipsa repetitio vitata sit: manumque non qua — , $ed qua — ,
kaec arma expedi.

HO 558 si quas decor

loles inussit pectori Heraileo faces^
extingue totas, perbibat flammas mei,

primum 560 totas^ Don totus (teatatur N. Heinsius) in E scrip-
tum est. deinde in eodem Tersu quod iam e Melisseo Lipsius
protulerat Etruscua praebet: perMnU formam met. quod sine
dttbio rectum est.

V. 585 Caiifdamae deflete h t gend am vicem
cum 1. 8. p. 433 murrarem in 2 legi Calydioniae fugeie defkn^
dam vicem scire non potui fore ut idem in Etrusco moz in-
▼enirem. •

T« 681 dum petit tintcm pranlbere dUim
patrioque puer constitit axe
nec per solitum decurrit iter,
sed Phoebeis ignota secat
685 sidera flammis errante rota^
secum pariter perdidit orbem.

ita ex Etrusco locum Peiperus dedit. sed secat v. 684 ab
int^polatore est qui corruptelam obiimare voluit; Etruscus

Digitized by Google

m CODICB BTET8C0.

4!

eniiD habet sed Phoehm ignota petens. fortasse post 685 inter-
eidit versiculus qui tiaiic fere senteDtiam coDtiuuerit:

[praeceps missis fertur hahenis].
HO 750 Hyllo io E dari, quod pridem Lipsio auctore factuiu
est supra monui. ilem 752 Deianirae rursum adsiguatur.

V. 973 cariturae Hercule \ lux vilis ista est. corruptelam
quidem qua 974 laborat (lux illa sistat) attulit Peterus, prioris
emeadationem neglexit: caritura Hercule* quod habei iam ex
coniectura, ut videlur, Avautius.

V. 1361 Mnam tpsa palla est? memhr» mdata tnliior.
Botbius correxit Mi merito adsentieDle Etroaeo.

T. 1629 ultraque loloi pwrrigit ramM nmu$
ne A. RapheleD^ug: tohm fMmtii. aed B: uUraque lofot
porrigit ramo$ «unuif.

T. 1780 fnid MMera dnrat vita? quid ktcm hane tm»?
m A; Etrnscos qmd hum lenefP

haec fere sunt quae de optimo codice praemonenda pu-
tavi. quibus expositis id certe consecutus ero ut in editione
adorDanda ea tantummodo proferre debeam quae ad recen-
sionem re vera attinent, fidei quam viri docti schedis meis
habituri sint securus.

Digitizecfty

IIL')

£xeDiplaria interpolatae editioDis quae io Italiae bibliothecis
asservantur fere omnia — omnes codices Roraanos Fiorentinos
Mediolanenses Neapolitanos Venetos Caesenates Mutinenses Par-
meusem BonQoieusem RavenDatem alios — inspexi et quaedaoi
excerpsi. de qoibut oum «cUu digna haud pauca proferre
possem, pleraque tamen paodssiiiiis taptum acoepta. fpreiU:
ipsis scilicet poetae yerbis nec quaesivi iode anxilion» »ec ijBi-
Teni. id nnom menuuro, antiqoisiimiiQi codicom iUoruv), qui
quidem temporis notam ferant, ease liaurentianum 37, 6 scrip-
tum a. 1368 ; e quo transscriptos est cod. Vaticanus 1647 scriptus
annis 1391 et 1392. conloli cum Laur, 37, 6 Herculem
Oetaeum; sed illum quoque librum ut io Italia plerosque tam
infectum inveui iuterpolationibus et correcturis ex Etrusco
oriundis, ut totum excutere operae pretium non ducerem. ac
dolendum est quod illa de causa uno ex volgarium librorum
secta duce uti non licet. missis autem ceteris praeterire non
debeo codicem Laurentianum 37, 1 1 membranaceum saeculi XV
qui fuit iiber Poggii ut ipse in libri calce testatus est. nam
quod ibi legitur LIB£R.. POGGII ipsius manu scriptum esse
libri ab ipso exarati qui in bibliotheca Laurentiana iDveniuntur
docent (e. g. codicis 98, 22 subscriptio). iilud igitur tragoe-
diarom ezemplar, quod traosscriptom est ex Laorentiano 37, 1
Yel eius simillimo, a yiro docto s. XV correcturis frequentibus
adomatum est, quae maximam partem non e codice flozenint
sed ipsius coniecturae snnt: in quibus quod nom emendatio
fortasse nulla est, id ezemplaris natura satis explicatur, cuius
menda ad versuum normas quodammodo revocasse coDtentus
si optime rem gessit vulgarem lectionem restituit, si minus
plerumque tolerabiieui, et subinde quidem eam quam Aidioa
Avaotii editio primum refert: quo comprobatur, quod per se
veri fuit simile, dod omoia quae in illa novata suDt ab Avaotio
ipso inventa esse. atque libri correctorem ipsum Poggium
fuisse maxime prolMibile est; quod extra dubitationem poni non

abhiDC mraum nsqne ad finem l|bri Gionorii io notandis yenlbos
ntemnr nnmeiis.

I

DB POGeU LIBRO. 48

poloic ^ODkni quaocuinqae enit maiia scripta in biUiothecae
thesauris extant calligiaphice eKaffata sant» cttniva acnptura ut
aalahe ialae nihii. ut ut est Batia eae momenti habent ut

paucas saltem proposuisse operae pretium fuerit. ac ne omDem
tragoediarum campum rursus pervagari debeamus, adferam quae
ad priorem Herculem et Agamemoonem ille adnotavit, prae-
missa codicis (Laur. 37, 11) scriptura, subiecto correctoria
iovento, vuigata denique lectione uncis inclusa.

Hf. 76 congredere, manibus iam lacera tuis] m. Uerculem
lacera (c. m. ipsa iam l. t.),

V. 77 quid tanta mandas adia?] tadta (recte cod.).

T. 96 quidquid reUctum eet. uel umi$t uUro et nun$im
NefufJ^) induxit ud et tdtro et (sic recte).

T. 213 eequUur et frima Uatim] 4iX frviMm vel prior sic
{aprkno}.

?.327 quisque regempeMimamm^datum] suisque (recte).
T. 285 quimdem femH] fuM (stetitti).
?. 286 partiare Tea^ej patuere (recte).

298 redttus lentos nec mei memoree querar] reditusque

L et mei immemores q. (cod. recte).

V. 323 Syrtium brevibus nndis] vadis (recte).

V. 333 ubere cingit solo] includit (ubert).

V. 344 striclus tenetur ensis] tuetur (recte).

V. 397 agedum effrenatas] effetatas frecte).

V. 430 sceptro quoque nostroj sceplrone (recte).

V. 440 partes meae hae sutitj induxit hae (sic E).

V. 453 qum profuga mater uUm errantm diedit] teUue
amtar {terra matar errante edidit).

Y. 463 qummmque mimvm mderis hominm aciae] hat
aiMsrijpsit: hoc emmmti^ ioU OiHeto, maufli igHur Senecae
Ud doGUGMntuai habuit.

T. 501 om. quouim] ante 505 cruce oddito aoripeit: 4e*
feiit mm t^ema.

T. 506 congerite silvas templa ut supplidbus suis ut victa
fiegrent] c. s. t. supplicibus suis ut iuncta f. [t. s. s. iniecta /".).

T. 546 victorem suspiciens (sic cum Aidinaj genu posito]
V. p. s. g. {v. p. suscipiens g.).

T. 840 currit] ruit (recte).

T. 922 «Mtffflta koMd uUa gratior] v. uUa aut gratiar (v. k.

u. amplior).

*) idem RehdigeraoQs 10 et LobcoirideDsis de qao proprio libello
Pauly rettidH: quos Tides Laurentiam $7, 11 aat gemelios aut aKo cogna*
tioBis Tiacolo aeqoakii -caBe.

44

DB P0G6U LIBRO.

Hf. 1014 amplede ipium potius $. b. p.] amphae pothu €$
tnncm hUmda prece (mnpleetere).

v« 1191 eladisne pars tsta quam nostifoota est] adscr^it
va — eai.i. e» ddevit yersuiii (c. tuae).

y» 1194 om. illa] supplet Aoec»

y. 1198 tfix eedmtem nsihi] pene c. siiie didiio ex codice

aliquo. (vix reced.)

Ag. 113 et qni redire nescit cum perit pudorj nescit ut perit
(r. cuin perit n. p.),

V. 453 anteire rates] naves (recte).
?. 457 et dubia patent montis Idaei iuga] pereunt quae
est inter coniecturas iilas optima et fortasse euieiidatio (parent
codd.).

V. 503 haec lacera et omni deeore populata leois] poptUata
et hvis (populato),

¥.701 turba fratrum gregis] t. tot frairumg. (t.fratemi g.).

y. 934 fideim seemda poscunt adversa exigunt] posennt fidem
seennda et a. e. ni in Aldina legitur nisi quod illa at praebet.

y. 957 cta tandem docesl me I. d. ipietatem d.)

y. 961 esse parem noois demens te putas] e. e. nebfy te
parem d. p. (e. e. d. te parem nebis p,).

y. 965 mitius interea mihi] mitius tandem m, (citius).

V. 970 inter saiis et at ioseruit Ele. (voluisse videtur Cly.^
quae est Bothii emendatio).

subiciam quae ad Octaviam adnotavit et pauca et quae nescio
an reiiquis magis cognoscere cupias.
Oct. 50 quam secreta] qnam delet.

V. 152 idemque natus et iiwenis nefandi ingeni] induxit
iuvenis (t. n. iuvenis infandi i.).

v. 173 fervens flamma] flamma fervens (idem adhuc tantum
ez Aldina notum praebet Laur. 37, 6 (et Vat. 1647 de quo
y. 8.) oorrexit Buechelmia: funebris fiamma).

y. 181 expeetes aUam] expectet (sic Mutin. GG 2; alii
eocpectae, esepeetat).

y. 391 fui sese nesdt tantum u c cftj crucem addidit
(qui si s. tantus).

V. 731 pristinus intermissa] p. et i. (Crispinus).

y. 785 quis furor iste mentes attonitus agitat] q. i. m. agitat
attonitas f. (sic Riccard. 526, Rehdig. 13, Lobcovic. attonitus A).

V. 850 cecidere metus impio ferro duces] ad metus crucem
addit (motm 2 m. in cod. Regin. 1874; in cod. Laur. 37, 8
per seditionis explicatum; impressum motus in Aldina; ceterum
legendum tmpit ex Buecheleri emendatione).

ita ad Octaviam ultro delali sumus. et sane iniquum
foret, si ne dimissa quidem genuina prole nothae paulisper
Tacaremus. atque cum uno de fonte manaverinl libri quibus
utimur omnes, ut si qui praeter corruptelas tempori adscri-
beodas propria multa prae se ferant, ea interpolationis suspecta
sint, tamen certum habui Octaviae codices non satis mullos con-
ferri posse; in fabulam nimirum cuius non extat codex ante
IIV saeculum scriptus bonae frugis aliquid undecnmque re-
dondare poterit itaque cura" mazime in Italia undeviginti libros
totos contulerim, ez aliis quae e re visa aint ezcerpserim, in-
gentem variarum Kectionum copiam congessi; quam tantum non
cymnem in scriniis meis sepultum iri persuasum habeas. at
certe nunc quid antiquitus traditum quid interpolatum sit vix
usquam poterit dubium esse. interim ne credas prorsus inutili
me operae tot horas impendisse, in uno alterove loco ostendam
potuisse adhuc de praetextatae illius lectione novi aliquid disci.

ad Oct. V. 173 G. Fabricius hoc adootavit: *in libro Regio-
montani post huDC versum haec verba ad marginem adscripta
enuAt: hic demnt trigmta versus, secundtm aliqtm; sed nihU
dime €r€di$\ in ceteris libris adhuc notis omnibus conloquiuiii
sine lacunae Testigio decurrit:

Nutrix — memhraque (Britannici) et vuUus deo
173 «tmtfai veianii fumdnie flamma dbehdit

Oct. extm^iuai et me, ie mam nastra eadat, ^
N. natura nen vires dedit tantae tibi e. q. s.
lamen codicibus non paucis iacturae memoria inest. sic in
cod. Ambros. H 77 inf. (4^ m. 1380) post v. 173 vacuum
relictuni est spatium XXXI versuum ei cursivis Htteris (scholia
et variam iectionem per totum hbrum prima manus addidisse
videlur) adnotatum: hic deficiunt XXX verms secundum aliquos
et ideo intermisi spatium, item in Laur. 37, 9 vacuos hbrarius
XXXI versus rehquit, sed nihil adnolavit. contra in codice
S. Crucis 24. sio. 4 post v. 178 non expletis XXX vcrsibus
secunda manus in margine adscripsit: nihil defieit secundum
etsriptum Nicholay de traguet. quo indicantur commentarii in
Senecae tragoedias Nicolai fratris Anglici ^), modo Traveth, modo
Altravelb i. e. ab Travetb (Neap. IV D 41), modo Travetta
(Goth. 51 cf. RP praef. p. XXXV adn.), modo Creueth (Vatic.
1650) nuncupati, qui in multis libris servati sunt et in veriio-
nmm parai^raseon ambitu memorabile nihil continent iUius
enim codicem lacunae nou tulisse vestigium codex Reginae

) de quo cf. Barsiaoi praef. in Senecam patfeni p. VIU.

46 DB OQTAnA.

1952 docet qui item post 178 vacuae XXXI lineas rdiquit, ia
paraphrasi wiem DuUam eius rei memoriam refert deoique itt
ood. Neapolit. lY D 47 (obart a. 1376 Lucae soripto) ad 178
prima manus hoc adnotavit: hic desunt XXX versus qui non
€rant in exemph.

totiens moniti acriter nobiscum exigemus sitne inter v. 173
et 174 revera sententiae rerumve defectus, qiio comprobetur
non in errorem nos si librariis credamus induci. et luit qui-
dem cum propter conloquii materiam subito mutatam vel potiiis
deflexam de versuum istorum iactura serio cogitarem. sed
apte Octavia, postquam nutrix iu Agrippiua et Britannico a
Nerone interfectis oratiooem iinivit, exdamat txtmgwU tt me^
subito ira ac dolore atimulata addit: ne manu mtira cadat;
quo fit nt acelerum Neronis oblitae mulierea novam materiaHi
persequantur. itaque memoriam istam triginta sive trigittta
untns versttum anusabrum errori qttalicumque deberi ceneen-
dum eat. nec deatituimur testimonio quo illum quoque dete-
gere possimus. scilicet in cod. Reginae 1500 (f. m. 1389)
versus 174 — 199 more solito, i. e. adscripto aute 174 va,
post 199 catf deleti sunt; et eam quidem ob causam quod
versus isti bis scripti rursus post v. 199 leguntur. qui versus
cum siot numero XXVI, spatium triginta versuum explent, quia
185 — 188 iuter binas personas divisi octo versibus continentur.
iam puto rumoris palet origo. scilicet in vetustiore aliquo
libro V. 174 — 199 bis scripti erant: quem cum describerent,
alii religiose quae invenerunt in exemplar suum transtuleranty
alii cum errorem depreheadissent spatium vacutmi reliquerunt:
unde sequentes conlegerunt spatium istud olim versibus iam
amissis explelum fuisse; aiii denique nec bis eadem scripserunt
nec spatium reliquerunt, quod docet e. g. codex Riccardianus
526 lat. (4 ^ m. XIV) qui est Anriirosiani H 77 inf. gemdlus.

praeterea pauca referam de loco cornipto qui sic vulgo
scfibitur:

409 mox inquietum (geuusj quod sequi cursu feras

anderet acres, ftuctibus tectos graves

extrahere pisces rete vel calamo levi

decrpere volucres, crate vel calamo aut levi
413 tenere laqueo, premefe subiectoa iugo

tauros feroces

V. 410 in propatulo est cum Buechelero scribendum granfL
V. 412 in Rehdigerano 13 sic scrik PeiperuB rettulit:

decipere vobteres crate
quo sibi periAissum putavit temeraria interpolatione locum cor-

DB OGTATIA

nimpere. qaem sanum non esse et manifestum et maiore
codicum parte traditum est. primum enim t. 412 in librorum

quos inspexi quattuordecim omittitur: cuius rei causam patet
homoeoteleuton esse. praeterea in Reg. 1500. Laur. 37, 10.
Leop. Strozz. 134. Ven. Marc. 450 sic scribitur v. 412:

dedpere uolncres crate aut levi
denique in cod. Mutin. XVII GG 2 sic:

extrahere pie^ reti vel caUmo kvi dee» volucres f calor

jno aiu kvi

tenm la^o e. q« s.
qood e» quae adhuc rtnmmiam integrkran loci imaginem
iqkraeseHtail; nam non aolum 9d ealam amt iein ia priore
venn re p eti lu m^ aed etiam cfttre mfiam lectieiiem ad rete eaae
ipante intellegitar. ilaqoe vere iradila eat haee wsuum 41 1.
412 fovma:

eastrahm pieees rete vet eabma levi
dee^ere voh^etee

tenere laqueo, premere mhiectos iugo e. q. s.
alque ita piane versus scripti sunt in cod. Malatcstiano fil. XI
plut. XX, 1 (f. m. XV). iam si cum versus 412 aitera parte
eicimus sequentis priorem teiiere laqueo i quae est Buecheleri
coniectura), optime quidem oratio procedit, sed non intellegitur
qoid sibi voluerit qui haec verba interpolasse credatur; nam
in his : crate vel calamo aut levi tenere laqueo nihil est quo ipaum
Terbum referatur. itaque ultiRMa v. 411 i^oeibua pauUum hn-
atotatis et in r. 412 errore inaertis genuinam eiua alteram
pirtem loeo pubam et amiaBan ease iudicandiiai eat. apte
latem tOMre hquia de canibus poaail dictnm ease, ila fere:

ewtmm pheee rete vei eaimno tevi

didpare voheres, [tuiMdos fofti caim] .

tenere laqiieo, premere eubiietoi iugo

tauros feroces.

ilaque de recensendarum decem tragoediarum sul)sidiis quae
eitra ipsius editionis fiues proferenda videbantur protulimus.

IV.

Priorum temporum philologi non unum esse tragoediarum
Senecae nomiue inscriptarum omnium auctorem persuasum sibi
habuerunt cum propter solemnem fere in praenomine poetae
efferendo iibrariorum errorem locumque Octanae praelexUtae
in librorum turba inter novem tngo^liaa conceaaum, tum ob-
scurum quoddam nec munitum satia et circumecriptum de
moribua poetae et ingeiiio iudicium praeteadentes. quo ractnm
est ut multa et arbitraria riri doctii in primis D. HeiDaius, de
diversis tragoediarum auctoribus comminiacerentur. iam vero
inter prudentisBimos quosque dudum conetat rindicari has tra-
goedias Senecae codicum titulis, veterum testimoniis paucis
quidem sed indubitatis, artis aequabihtate , cognata operum
pedestri sermoiie scriptorum indole; abiudicari singulas philo-
sopho non posse nisi plena argumentatione omnique uomine
absoluta.

unam vero fabulam praeter ceteras , H e r c u 1 e m cui
Oetaei nomen interpolator indidit, quominus Senecae impu-
tarent iure et veteres et recentes baesitarunt. quod si Bich-
terus qui nuper eam Senecae abrogare studuit (de Seneca tragg.
auctore Bonnae 1862) non eo porvenit ut riris doctis senten-
tiam snam prolNuret, fatendum est iilum, quamquam argumenta
satis cttriose congessit, non prorsus ad pmuadendum apposite
disputasse. quo magis optandum ridetur ut ex integro liaec
quaestio instituatur, ne ad certiora perveniri non posse per-
peram credatur. *

babet autem haec fabula quibus vel obiter intuenti a reli-
quis differre videatur: titulum antiquitus praefert cum prima
fabula communem; agilur primum ad Oechaliam dein Trachine;
chori audiuntur duo; spatium complet reliquis ferc duplo am-
pliorem; et cum bona inter has tragoedias nulla sit, proba-
bilem quandam mediocritatem tribuere non nullis possimus,
Hercuiem Oetaeum nimium quantum pueriiem esse et contem-
nendam omnes concessere. cuius iudicii severitas num possit
drcumscribi quodammodo et extenuari id postea ridebimus.
ante omnia concedendum est eius generis argumentis manus
non temere dandas esse si inteliexeris in rebus metricis piane

DB HBRCVLE OBTAEO.

baoc fabulam cum reliquis conseDtire. quod docuere Schmidtius
Muellerus Richterus alii.

viam munitiorem forsan indicaverit Richterus cum (de Seneca
Iragg. auct. p. 30) contendit Ilercuhs Oetaei poetam 'multa ex
aliis fabuhs, inprimis ex Hercuie priore, in usum suum convertis-
se\ attuht uec multa nec gravia nec quibus imitator coargueretur.
ac iure optimo obiecere viri docti solere et in reliquis fabuUs^
praeseitim ubi de rebus similibus agatur, seinet ipsum exscribere
Senecam* al ne ab uUa parte deterreamur qua adgredienti boni
eveDtus spes qualiscumque detur, videndum est an certioribug
iadidis imitatoris operam, si qua est, deprebendere possimoB.

ergo quo minus affabre exemplari suo usus erit eo faci-
fiuB imitatoris manum cognoseas: semper nimirum eius generis
locis duriusculi quiddam vel obscuri et contorti inhaerebit.
qualibus si ea verba adhibere potueris e quibus expressi sint,
inde lucem accipientes fatehuntur originem. id quomodo in-
tellectum Telim inlustrari non aptius poterit quam exemplis ex
Hercule Oetaeo sumptis. v. 1048:

abriipit scopulos Athos

Centauros ohiter ferens.
accorrit Athos ut inter auditores Orphei considat. editiones
diu occupavit quod Avantius coniecerat Centmris obitum ferem*
ille si meminisset loci qui est Uf. 968

saxa €um silvi$ f&ram
• rapiamqM dextra plena Centauria iuga
Tidisset quo loco orti essent Gentauri cum rupibus ad vatem
ambulantibuB commode eodem deducti.
1293 nUer infemos lams

possessus atra noete eam fato steti.
D.Heinsius scribere voluit ohsessm, recto iudfcio. nam dehbmine
male dici sensit quod apte de rebus dicitur Hf. 282 et quid-
quid atra nocte possessum latet, aliter e. g. Sil. III, 423 (iZer-
cuiesj possessus Baccho.

1347 agnosce mater; ora quid flectis retro

vultumque mergis?
teotavit locum N. Heinsius scribendo vergis {vultumque mae"
Tens A), at quod sane non apte dictum est mergis (recte Statius
dixit siW. 11, 1, 209 et toUis mersum luctu caput) eiegit sibi
m Tariaret quodaimmodo quod legitur Hf. 1173 curmeos The-
^ fugit paterquo vultus^ ora eur etmdunt suos?
1392 surgat hine tWnc nomus

artus^ nostros durus inmittat Sink:

sparsus sihho.

I<M ds Senecae tragoediis. 4

%

50 BE UKRCVLE 0£TAEO.

locum iude ab interpolatore A misere a viris doctis laceratum
sic recte traditum esse supra monui (p. 33). sed quod et in-
eptum et duriusculum est sparsus silebo (debuit saltem spar-
gendus) inlustratur Phaedrae versu 1169 mmbra quis saeous
Sinis aut qui$ Proeruites ^arsU?

1556 teque non solum feret iUa puppis.
Tersum post hunc intereidisse persaasum liabeo talem: [quae
tviit solum metuitque mergijA) ut ut est non prorsus haec in-
tellegentur nisi in memoriam revocaris Hf. 775 cumha popularum
capax succubuit uni. pauilo post item ex Hercule sensum et
ibi male conlocatum peius translatum esse apparet. nempe Hf.
745 sq. de iudicibus infernis locutus reges hortatur Theseus ne
crudelitati adsuescant. eandem hortationem prorsus inepte et
yca'AoO]ltog HO 1560 — 1563 insertam legimus postquam vix te-
tigit ciiorus ii^dices et in trauscursu tantum poeuarum memo-
riam iniecit.

1721 plane rustico obiurgio in Pbiloctetem invehilur his
verbis : ignave iners inermis ceterum compositus et mansuetus.
sed transtulit hoc ex Thy. 176 ignave iners enervis.

haec versantur in yerbis et sententiis exprimendis ^). aliud
imitationis genus est quo solidae fabularum partes scaenae ser-
mones descriptiones exprimuntur vel saltem respiciuntur. legas
Alcmenae querelas 1402 — 1418 easque compares cum Hercule
in cognomine fabuhi Airente dormiente surgente. ubi satis
apte rem ita instituit ut furore et Taecordia labefactatum corpus
somno tandem victum corruat. pater arma removeri iubet ne
quid experrectus mali rursum audeat, chorus Sonini laudes
canit tlebiiemque rerum statum deplorat. denique expergiscitnr
Uercules miraturque ubi gentium versetur. in Ilercule Oetaeo
similia inepto loco accidunt. de calamitate sua multum multum-
que doclamavit et decantavit, de furore nihil audivimus; nec
quae novissimo loco dicit magis suut reliquis insana. subito
docemur Alcmenae verbis furorem instare cum dicit:

1402 ei mihi, sensum qxioque

excussit iste nimius impuku dolor
statim pergit: removete quaeso tda et infestas precor rapite kine
sagittas (Hf. 1053 removete famuli t^ ne repetat furens)^ igne

alins sed iBimilis est Lueani sensas V, 585 kane (puppim) CaMore
pressam a fluetu defimdet emu, de Hereiile in Argo nave Stat Theb.

V, 401 puppimque allemus utrhnque ingraeat.

2) alia D. Heinsius ad HO., praecipue v. 661 nec ^eminiferos de-
trahit aurcs lupis Eoa leclus in unda optime ad Phaed. 391 reierens:
nec niveus lapis deducat aures Indici donum marit.

OE IUUIGVL& OSTABO.

Mjfteo genae scelus mmamiur (Bf. 953 guo nate vuUus kue et
mie aeres refenf 1022 pavefaetns mfam igneo vuUu pairis);
qnas petam Uuekras mus? (Hf. 1009 Megara — e kuOris fugit)
dolar iste /uror est: Hereulm sehts dmait; huius enim coloriB
gratia omnis de furore scaena inserta est; sed occupavit iUum
Hf. 85 nema est nhi ipse (par Herculi): heUa iam seeum gerat.
W hoc hoc minislro (Fiirore) noster utatur dolor. pergit AIc-
mene: cur deinde latebras aut fugam vaecojs petam? (Hf. 1012
quo misera pergis? quam fugam aut latebram petis?). nato adeo
se occidendam praebet, eo ineptius quo aptius idem Amphitruo
facit Hf. 1029. 1039. deinde: ecce lassatus malis sopore fessas
adligat venas dolor (Hf. 1044 vultus in somnum cadit. 1078
preme devinctum torpore gravi) gravtque anhelum pectus iwpulsu
quatit (Hf. 1050 sopor est, redprocos spiritus motus agit). nunc
cnm choro locus fuerit quocum ad nauseam usque Hercules
modo altema cecinit, Alcmena ipsa cantici quod est Hf. 1054 —
1137 aummam his verbis reddit: favete superi — abeat ex--
enssus doior eorpusque nires reparet Hereuleum suas (Hf. 1063
soMe taniis animum monsiris, sohite superi. 1080 nec torva
prius peetora Unguas quam mens rep^at pristina eursum). Tenit
Hyllus occinitque dormienti. quem tacere iubet Alcmena: lon^
g^is dolorern forsitan vincet sopor (UL 1051 detur cpdeti tempus
nt somno gravt vis victa morbi pectus oppressum levet). tdodem
expergefactus nercuies quaerit: quidhoc? rigenti cernitur Tra-
chin iugo? (Hf. 1138 quis hic locus? quae regio? e. q. s.). nec
miramur illum statim Megarae suae memorem : o cktra Megara,
tune cum furerem mihi coniunx fuisti?

hunc locum paene centonem esse ex Hercule furente de-
cerptum et inepto loco insertum postquam fusius demonstravi,
iam ipse alia inter se cmnpares quaeso, ut v. 845 sq. cum
locastae mori voientis sermone (Oed. 1024 sq.), 1377 sq. cum
Hf. 1206 sq., 1652 sq. cum Phaed. 812—819, 1027 sq. cum
Phoen. 380 sq., 1290 sq. cum Phaed. 951 sq. et alia quae si
equidem persequi vellem finem non invenirem. iam yero pauca
sdtem adscrihere licet quae cum similia inter se et fere paria
sint Dunc facilius concedemus non uni eidemque auctori origi-
nem debere.

HO 484 en locus ab omni liber arbitrio vacat

Phaed. 601 en lociis ab omni tutus arbitrio vacat

HO 745 nescio quod animus grande praesagit malum

Uf. 1148 nescio quod animus grande praesagit malum

HO 863 et partem mei ferat omne saxum

Phaed. 1104 omnisque truncus corporis partem tuUt

4*

52 I>£ H£RCVX£ 0£TA£0.

HO 911 -= Hf. 642 si novi Herculem

HO 1065 Pt tristes Erehi deos =Oed. 410 et tnstes Erebi minas,

vicit nec titnuit Stygis=\\t(^\\ et tnsles deos el fala vic9\

iurata$ mpms (OCIIS sBTro.391 itiraUu superU qui te-

ligil lacus,]

HO 1135 hinc et hinc compagibus

ruptis tUerque debuit frangi polus
Thy. 10 U stare drca TatUahm

uterque tam debmmiu: hine eampagihu»
et hitw revulsis e. q. s.
HO 1237 asirie ab tjpns depulit Stymphalidas

Hf. 244 pM ab ^tis nubtbus Stymphalida»
HO 1305 eammoda nato manum

Oed. 1059 eammoda matri manum (ad necem utrobique).
.HO noSemitte Simlo vertiee ardmUe»^ pater,
Titanas in 7ne
Hf. 78 Titanas ausos rumpere imperium lovis
emitte, SiciUi verticis laxa specum
HO 1679 et dirum fremens^

qualis per urbes duxit Argolicas canem,
cum riclor Erebi Dite contempto redU
tremenle fatOy talis incubuit rogo.
quis sic triumphans laetus in curru stetU
victor? quis itto gentibus mdtu dedit
leges tyrannus?
Hf. 59 atrum per urbes duoiit ArgoUcas cauem
Hf. 611 et tristes deos

et fata vid, marte eontempta redL
Tro. 188 attf eum superbo nictor in curru stetit.
HO 1797 quis me locus, quae regio, quae mundi plaga
defendetf

Hf. 1138 quis hic locus, quae regio, quae mtindi plaga?

exemplorum quae atluli magoam partem ex Hercule fu-
reute sumptam esse Deminem fugerit atque alia extant quibus
aperte ad res in cognomiDe fobula gestas respiciUir. aic 267 sq.
quid excutis teUuris extremae sinus orbemque versas? quid rogas
Ditmn mala? aperte adluditur ad lunonis sermonem Hf. 1 sq.
(91 hk tibi osUndam inferos. revoeabo in ofta coniHam eidigins
— dmordm deam — ef tma Bkis e regno extraham e. q. s.);
T. 1162 cum spoUo redi, quo pams k^sis esBcidit Titan equis
ad Hf. 60 viso labautem Cerbm viii lite, nam baec apud
Euripidem non invenit. alia supra tetigi.

haec omnia non propterea proposui quia talibus rem cou-

I)E H£RCVLE OETAEO

53

fici posse existimarem. nempe eins generis quaecumque ad-
fenri possunt nemineni cogunt ut a diversis auctoribus locos
inter se comparalos provenisse coucedat. nec mihi videor
tale quicquam comprobasse: comprobavit icl quod jieoio con-
cedere non potest, Uercuiein Qetaeuno, si a Seneca scripta
Ay poat reliquaa Iragoedlas, aalteni poat Uerculeni furentem,
scriptam eflae.

qno eonalituto ultra progredi licet; acilicet bonam firugem
iaoi cz eo diaptttaiidi geuere capiemus quo plerumque onmino
Bihil efflcitur. demonstrabimus aulem Iniius tragoediae acrip*
torem hominem ineptum esse et stolidum totoque caelo ab
Herculis furentis auctore, tumido quidem et efflato, sed acuto
eodem nec perverse cogitante remotum. poterat extare aliquis
ac dicere iuveni poetae nondum in hoc genere exercilato con-
donanda esse quae vituperari debeaut: id quod cadere in eum
nequit qui iam priorem Ilcrculem composuerit.

atque perlegas si piacet canticum quod est inde a v. 1031
et praecipue de Orpheo narralionem 1036 — 1099, de qua quam-
quam non omnia recte disputavit Goebelius (Muetzel* annal.
XVI, 738 sq.), sufQcit tamen semel demonstratum esse quanto-
pere carminis auctor ineptiat. eadem censura Deianirae Her-
cnlis mortem sibi ezprobrantis morique destinantis lamenta
penequaris. pauca tangam.

T. 842 fiKhm est $cdu8.

nahm njpofcti^ luppiter, /tfno amuhm;
nddtndm wrhi t&ts quod p&tes, redde eaMbe,
eat per artus ensis exactus meos.
si superi Hercuiem reposcuut, non est Deianirae scelus quo
occidit; quod orbi illum reddendum putat non est cur se ipsa
interficiat: eo aut poenam solvat aut dolori satisfaciat ut quae
sine iilo vivere nequeat. sed dixit potius quod dixit quia puti-
do cacozeliae geoere abstinere non potuit: Herculem reddere
nequis; redde igitur quod potes: poenam. sed audiamus
quae secuntur: 'ense me trucidabo; at nimis haecpoena levis
est; an lovis fulmine occidam? quin ipsa potius, ne dismo*
lesta fiamy ferrum occupabo; sed cur ferrum? de rupe pro-
oliam et mukiplici morte peribo'. ^levie um tnors eet — kmst
et extendi poteit\ (Oed. 948 quod eaepe fieri nm poteet fiat
An). pergit sensu plane ab re alieno: eli^e nescta animeeut
tdo incubes (Oed. 1038 eligere needs tm&itis); dein:

nec pi§^€t a Parthis a quibus nondum poena» repetiimus aves
petere non hercle venuste at concionios saoque ioco dixit Seneca cods.
flelv. 10, 3.

1

54

DE HEACVLS OKTAEO.

uiinam esset utinam fixus in thalamis meii
HereuIeHS emis. kuic deeet ferro tmiiort.

femmi iann bis sibi elegerat bisque improbarat (845. 858)«
nunc Herculb potiseimuni ense aibi pereundom pntat at qais
poetarum post Pisandrum et Stesichorum de Herculia enae lo-

cutus est? minime Sophocles cum Deianiram ferro mori faciat
et in thalamo quidem coniugis. poeta Romanus a Vergilio excu-
sationem paratam hahebat; nam cur Deianira eius ut Althaeam
et Phaethontem non Didonem quoque exemplum sumat? cuius
sic meminerat loqueulis (IV, 494):

Hc seereta fyram tecto interiore mb attras
erige et arma viri thalamo quae fixa reUquit
tmptttf exfwiasque omnis —
— snper imponas.^)

mortis consilium his verbis confirmal (922):

frustra tmetur ille qni statuit mori:
proinde Iticem fugere decretum est mihi.

debuit: proinde frustra me teuetis. dixit: fniatra tenetur qui
mori decrevit, proinde roori decrevi; frustra tenetuj^qui atatuit
mori, proinde mori statui. qui Senecam legit talia lUum non
committere haud ignorat

pudet Herculem lacrimarum (1268):

qnis dies fletum Herculis,
quae terra vidit? siccus aerumnas tuli,
tibi (i. e. pesti qua consumitur) illa virtm guae

tot eUeit mala,
tihi eessit uni. prima et ante omnes mihi
fktum abstuHsti, durior saxo horrido
et ehalybe vultus et vaga Symplegade
rietus meos infregit et laerimam expulit,

suum scilicet vuUum superari non potuisse nisi alio vultu etiam
duriore putidus sensus est; quo quantopere ineptiat scies si
praecedentem sermonis partem perlegeris. uempe iterum ite-
rumque questus est quod pestem quae fixa meduHis lateat
corpusque intus depopuletur videre uequeat multumque divi-
navit serpensne sit an malum aliquod et Herculi ignotum. iam
eius vubu rictus suos infractos esse nuntiat

*) quo Silius quoque respicit et Vin, 52 (ibid. 148 loco interpolato)
et I, 93 ante pedes msis Phrygim iaeeL Senecae loco iam Faroabios
Versilium adhibuit.

liE UERCVLE OETAEO.

V. 1302 sic patrem compellat:

Giganta crede; non minus caelum mihi
asserere potni: dnm patrem verum puto,
caelo peperci. sive crudelis pater
sive es misericors, commoda nato mamm
proptrante merte.
boc dicit: caelo peperci quia Terom te patrem habui. sub-
attdimns ultro: iam cognovi te verum patrem noo esse, quem
colorem antea iam pluribus persecutus est (1248 tam iam meus
atdetwr Amphiiryon pater), sed pergit: ^sive eruddis pater
sioe es miseriears^ quasi de vero patre neutiquam dubitet
debuit utique: sive yerus pater es sive fabo creditus (sic fere:
sive tu verus pater seu fama falsa est, commoda dpxtram mihi).
t k Hercules postquam audivit se Nessi fraude occidere iam
fata expleri seutit (1473):

qnercns hanc sortem mihi
fatidica qnondam dederat et Parnassio
Cirrhaea qtiatiens templa mngitu nemm^)
qiiis haec iutellegat? unumne idemque oraculum illi Delphis
ac DodoDae evenisse ? legerat nimirum qui baec scripsit Her-
cvlem Sophodium ita loquentem (1159):

ifiol yag nQoq^etvTOv ix Ttargdg Tt&kai
avdgaiv nveovzuiv fit^devog 'd-aveiv vno,
ttlk* oattg^jiidav qi&iftepog oiitnitWQ nilot.
tenemus unam sortem quae iam ratum baboit eventnm:

ovv 6 KivsavQog, wg %b &etop ijy
7iQ6q>avT0v, ovtoi Sufi^a fi'MKseivev ^avonf.

sed pergit:

q>avo} d* lyo) zovTOiai avfi^alvovT* laa
fiiavTeia xaiva TOtg TtaXaL ^vvrjyoga,
a Twv ogeltov ymI xaiiaiyLolTOJv iyci
SeXXolv iael&wv aXaog eiaByQaxpapiriv
TtQog Tijg 7taTQ([)ag xai noXvyXwaaov dQvog.
babes alterum oraculum; quod cum Dodonae datum esse di-
sertis verbis dicatur, quidoi prius illud Delphici Apollinis ore
abIo?e acceperit? tam daude autem et oblique poeta Romanus
kaec inter se coniunxit, ut de una tantum sorte loqui videatur.
coioa verba et ipsa originem satis luculenter testantur, quippe
quae ex Sophocbs gemino carmine item in unum conflata sint:

*) pro nemus scribendum esse tpecu* recte coniecisse credo Wilamo-
witxiam. ipse voiueram trtpus {taxfy i| acfvroio iQmodaty €Qiti-
sed inugitus est terrae fragor.

56

D£ UERCVLE OETAEO.

1476 dextra peremti victor Alcide viri olim iacebis (1160 cJv-
i^&p meovTwv i^rjdevbg v^avelv vno). hic tibi emenso freta
terrasque et urbes finis extremus datur, (1169 ^ fioi f/itov^
%ip ^wvji }ial ftOQOvti vvv Ug>aCxe fidx^ofv t&v i^^ovco-
%ta¥ ifAol Xvoiv telela^i.)

iam proinisso me stelisse arbitror; sed pro coroUario
addam 1595 sq.

heu quid h$e? mundue eonai. eeee nuun^j

nuteret Akiden pater; an deorum

clamor an vox est timidae novercae?

Herctile an viso fngit astro Juno?

passus an pondus titubavit Atlas?

haec proposito conveniunt. sed audi quae secuutur:

an magis diri tremuere manes
Hereukm et vieum canie inferorum
fugit abruftie trepidue cateme?

ubi magis pro potius dictum esse in transcursu moneo; nec
attinet siugula in hoc loco reprehendere. mundus sonuit: inde
coniecturas capit chorus; at ut conicere possit manes trepi-
dare Cerberoque aufugiente tumultum exoriri, fragorem imo
de fundo audisse debet, ut Hf. 521

eur mtigit solum?
infemm imo eonuit e fuudo fragor*^)

hoc noti eius est qui usque ad vitium aceedal — necesse est

minime excusatur poeta Statii loco Theb. X, 913
ipsa dato nandum caeleitit regia signo
iponta kmat^ cotunt ipsaa tina flmnSne nubee
accurruntque imbres; StygioM rupiua eatenas
lapetum aut victam tupera ad eanvexa levari
hiarijnen /letnamve putes^
nam caeium peti ab inferis tonitrua indicare possunt. — in cantico dc
quo agimus v. 1564 sq. valde admonent Lucani I, 50 sq. inprimis con-
mtor 1573 sq.:

korrido tantum proeui a leone
det pater tedes calideque cancro
Ctttt 63 sed neque in Arctoo sedem tibi legeris orbe

nec polus eversi calidus qua vergitur austri e. q. s.
Claudianus III cons. Honor. 170 sq. non Senecam expressit ut alias, sed
Lucanum. cf. HO 1599 et Luc. I, 56 aetheris immensi partern si pres-
ee¥i$ HtoMI, eentiet awie onu$, — ceterum LQcanum tragoedi&s initvk
lectitasae et nltro credlinafl nee desuDt Testigla. coDfer si taoti est mU 67
cum Luc. I, 160; Hf. 251 — Luc. I, 667 (cf. 175); Oed. 967 — II, 184;
Phaed. 32 8q. — IV, 439 sq.; Tro. 152 —VII, 612 (cf. Sil. H, 366; XIII,
271); HO 359 — ViU, 77; Thy. 317 — VIU, 282 (cf. Claud. 111. Hon.
V. 85) alia.

d£ hercvle oetaeo.

enim hoc facere aliquid gmnde temptanti — , sed qui ipsum
Titium amet, ut Senecae veibis utar (ep. 114) qui ipse ex
priore genere fuit.

Deinceps vero non tantum prave cogitantem ex acuto
scriptore et sententiarum vibrantium quidem et subinde puti-
darum, at ingeniosarum plerumque artiOce factum esse Seoe-
Gam, ui qiii Herculem Oetaeum po8t reliquarum unam alteram-
que scripserit, sed et linguae inopem ex copioso, scribendi
socordem ex subtili nec nimis indiligenti ut probem sequitur.

atque Senecam in tiragoediis curiosissimum semper Tariandi
sermonis fuisse, abstinentissimum repetendi simuia minime
diierim. raro quidem, sed offendnnt qualia in nutrice Phae-
drae statum enarrante ter repetita ineerti gradus mentio (367
nunc ut soluto lahitnr moriens gradu 374 vadit incerto pede
iam viribus defecta 311 iam gressus tremunt) vel vox gena
brevi intervallo bis diverso significatu usurpata (364. 381).
exempla volenti dabit praecipue Thyestae media pars: quae
tragoetlia cum e deterioribus sit, optime docebit quanto ab
ea quoque intervallo Hercules Oetaeus dislol. cuius quam-
cumque partem inspexeris, in molesta elocutionis inopia offen-
des. sume de morte Herculis narrationem in qua et alia notes
ethaec: 1656. 58 fallet. fallunt. 1655. 57 certa. certam. 1671.
n voeAus. voee. 1672. 75 feminea. feminetts. 1686. 89 hae-
iere. Iiaeeit. 1718* 14 hie dies. hie diea, 1743. 44 ardens.
utdeiUem; tcI Dteianirae cum Hyllo conloquium v. 742 sq. in
quo e. g. ticiens bis tenre vocem manw in fine Tersus posilam
deprehendas; Tel canticum de Orpheo supra satis notatum in
quo, ut alia mlttam, haec largitus est: 1031 cecinit 1046 can-
tihns 1051 cantibus 1054 cantus 1071 cantu 1088 cantus 1090
cantibus (cf. Goebelius I. s.). ')

alia conquirant quibus haec non sufficiunt. taedet enim
rei exempla cumulare quae posteriorem fabulae partem vel
somnolente percurrenti nauseam movet.

neque vero repetitis tantum dictionibus incuriosa elocutio
offendit, sed magis etiam seutentiis neglegenter constructis sive
ntiose pronuntiatis. ut 915 teque languenti manu non audit
arcus. 1511 suum did esse voluit. 1604 qtiem tulit Poeans,
1854 eessate matres, pertinax si quas dolor adhuc iubet lugere
qnas hsOus gnwls in saxa vertit. 1925 et Centauris Thessala
motis ferii m0iitos ungnla manes^ el alia mnlta quae bono
Hhiis aeri scriptore indigna Tidentur. sed erunt qui male de-

plura eius generis D. Ueiiisius adfert p. 347 ed. Scriver.

58

DB HKEGVLE 0£TAEO

cantatum iliud de bono Homero praeteDdaut et Senecam medio-
crem certe poetam quandoque dormitantem non mirentur. de-
monstrandum igitur quod unum adhuc reatat, baud pauca
scilicet ferri in bac fabula quae a Senecae usu aliena sint.

atque metricas quidem rationea inter banc ceterasque fa-
bulas ita aequales esse, ut haud magno temporis spatio sine
dubio omnea distineantur, primo loco diximus. quo certe non
levamur officio quae forte Hercules Oetaeua diversa habeat
examinandi. primum vero quomodo aequalitatem iatam intel-
lectam velim exemplis uno alterove exponam e quibus quau-
tulumcumque hanc quoque in quaestionem lucri fiat.

creticos in trimetri fine positos cum antecedente vocabulo
coalescere fere legitimum est in Senecae iragoediis (cf. B.
Schmidt de emend. Sen. trag. p. 37 sq.); quod tragicorum
Graecorum usu et auctoritate factum esse et Schmidtius vidit
et confirmatur comparata versuum latino ritu compositorum
arte: Terentii enim ut exemplo utar, in Ilautontimorumeno
489 trimetros complexa 174 cretici in fine versus extant quo-
rum 27 (i. e. 7 inter centenos) cum yoce antecedente coalea-
cunt, 147 (i. e. 30 inter centenos) non coalescunt; item in Phae-
dri versibus 7 inter 100 coaleacunt, 20 non coalescunt inter
Senecae vero trimetros centenos dauduntur creticis cum ante-
cedente Toce coalescentibus in Hf. iU ^ non coalescentibus
2, l; Tby. 9, 8: 2,05; Phoen. 10, 2: 1, 5; Pbaed. 10: 1;
Oed. 8, 4: 0, 5; Tro. 10: J ; Med. 11, 3: 1, 9; Ag. 7, 3: 1, 1;
HO 9, 4: 0, 8. in quibus nullam fere differentiam esse vides;
in Octavia vero et creticorum usus rarior et non coalescentes
prorsus evitati sunt, si recte nuper v. 457 eieci (Herm. X,
p. 439). contra invenitur in Octavia bisyllabum bibreve non
coalescens cum cretico (393 genus impium); cuius rei exem-
plum cum praeterea in his tragoediis non extet, ter in Hercule
de qua agimus occurrit: caret Hercule; feror obruta; daret Rer-
cules (406. 757. 1847). cf. Schmidt p. 53.

alterum si iam ab aUo occupatum sit me certe fugit.
nempe synaloephae usum quem fere nulium esse in pmonis
mutandis Schmidtius (1. s« p. 20) rectissime observavitf artiore
etiam lege vel in lenissima sententiarum distinctione adstrinxit.
admittitur autem omnium facillime in gravibus monosyllabis:
et ae persaepey hie hine etc unde viciens, tii abadex octienB,
ut deciens, aut m sexiens, in interiectionibus (o a) ter qua-
terve, haud Phoen. 377 en Oed. 1053. voces plus quam
bisyllabae non coalescunt nisi in secunda syllaba acutae ut syna-
loepha in arsi fiat: quod ter deciens accidit; in thesi tantum

Digitized by Google

DS BI»cn.B OBTABO.

Hdl. 679 Phaed. 1185 Thy. 208 Ef. 707 Oed. 275 Tro. 671
Phoen. 231 ; nani Tro. 788 id fateo iolatum esse supra docoi
et HO 1794 non cum Peipero snpersnm, antiqua scribendom
videtor sed iupersum, a qwmia sufplida sivpstst (a qua E),
nusquam vero plus quam bisyllabum in prima syllaba acutum
in arsi coalescit; quod inferre voluit HO 1330 Madvicus scri-
beDdo nascatur otium. undique tnfestum caput e. q. s.: nus-
quam dico praeter Phoen. 149 tela quae ferant letum auferes,
ubi et pausa fere nuUa est et in versus exitu excusatio. deni-
que liisyllabae tantum nbi Phoen. 17 Ilf. 1153 ego Phoen.
222. 224 fcf. Lehrs in Fleckeiseni annal. 89 p. 187), quae
graves sunt, et, si quidem Tro. 34G cum A aeqnor scribendum
est, non aequora {Thetide aequor, umbras Aeaco, caelum love),
iu Hercule Oetaeo tjpsaa t. 768 ei inquU v» 823. Octaviae
autem aoriptor syodoepham in interpunctione nusquam aibi
concessity ne in monosyUabia quidem.

itaque in flumma aeqnditate modo neglectam modo du-
liorem in Hercule Oetaeo synaloepham deprehendimua. alia
perpauca snnt nam 981: st quidquid aUud rest&it: ab iUis
temen eamumx redisti quamquam sententiae optime convemt
et qaidqoid tentaUim est pingui Hinerva tentatum eat, tamen
cmn in E legatur quidquid aliud cessit, de vera lectione iure
. dubitatur. v. 906:

ter parricida faclus ignovit tamen
sibi: nam furoris fonte Cinyphio scelus
sub axe Libyco tersit.
durior quidem esset v. 907 quam uUus Senecae versus si recte
ita scriberetur: nam post anapaesti primum pedem ohtinentis
thesin gravi interpunctione posita versus corruit. sed verum
est quod in £ legitur:

ignovit tamen
siU, ntm fureri: fante Cinyphio e. q. s.
paullo longius a Senecae usu recedit v. 939:

sedera quae quisquam aiusus est
hie ffinea errar
siquidem monosyllabum in fine versus non fertur nisi ante-
cedente monosyllabo (Schmidt p. 39: omisit Oed. 1016 sub
he, 938 sat est) nec venia posita est in verbo substantivo non

*

*) noTuin hoe argumentoni aceedit quo v. 457 sporiam esae oom-
probetur. at quem item 1. s. eicere volui Agamenmoaia versom (794),

eum iniuria (entavi. etenim neglexi acumen in eo situm esse quod Aga-
memnonem Cassandra cum Priamo comparat. praeterea huic versui a
graeco aomiue excusalio parata esti Octaviae ioco a latiao ooa item.

Digitized by Google

60

t

BB BEACVLB OBTAEO.

*

coaleseente. etiam 1354 repreheDdendus ^criptor est qnod
irmiB 9at esr scribere maluit jpiam irat^e est dolis; id quod in
T. 1858 oon cadit si reete Peipems scripalt Mf e9. sed pFava

quoque invicem se tuentur. pessimus est v. 1298

votum spopondit. nulla propter me sacro
quod ut vidit Bothius temere correxit. simiiis non similis ei-
Ut 302

pro me gerebas bella, propter me vagas^
qui ut multo niinus ofTendat caesura semiseptenana eii&cit; et
eius gemellus est Phoeu. 336

superate et aliqnid facite, propter quod patreni,
haec fere sunt quae de trimetris post aiios obserraDda Tide-
antur. nam 1861

defuta fMmqwm hracdiia, ttf iwoidiam deis
trecentis ahhinc annis correctum est: nec certe Bentlei aiires
habuit N. Heinsius qui 1652 (j>irhUt fdix tttoeftw has num-
quam inritai e. q. s.) coniecit kis nter$ fdix. at ^ Peiperi
aetate tixisset res metricas melius edididsset.

in canticis aeque perpauca a communi tragoediarum more
recednnt. synaloepham longamro vocalium in Hercnle Oetaeo
magis etiam quam in reliquis Titatam esse ea docent quae
B. Schmidtius p. 25 sq. composuit. lamen unum iuter omnes
illa quamquam lenissimi generis exemplum habet longae vocalis
cum brevi in canticis coalescentis : 1956 certe ego te vidi. tetra-
metri daclylici in quibus illud invenitur uiio tenore decurrunt,
ut Phaed. 701—63 : Oed. 449 sq. non item (B. Schmidt. p. 59).
de anapaesticorum arte non habeo quod a Schmidtio ohservatis
addam (p. 67 sq.): quod praeter Octaviam semel in Hercule
priore factum est (1064 solvite s^iperi), bis in HO. invenimus:
185 fingite superi (figat A) et 1883 Arcades obitns. nam 1887
quem huc trahebant viri docti Gronovii testimonio decepti non
poscite in E legitur sed foseitf ut cum 1888 coniungendus sit
et sic legendus:

magno Akidao posott gemihm

straius vestris saetigir agris,

de aliis metris adferre tanlum possum quod 151

nullis vulneribuA pervia membra mnt

in asdepiadeis dodecasyliabis unicus est monosyliabo terminatus
(y. s. de 939) ; contra 1543

iusserint nasei iaeet omn^us par

non unicus e sapphicis. quamquam praeter Tro. 858 (quod
manet fatum dominusve quis te?) et 1018 (nemo se credet

Digitized by Google

DB HBBCVLS OBTABO. 61

wwumm Uut nt) nuUiis ^tat praeterea dudum obsenratum
eat bas Toces: fle&ms Cffda$ hydra fibra in Oetaei trimetria
cotripi praeter reliquaruiii usum (B. Schmidt. p. 34). item
Schmidtius vidit formas coutractas perit etc. nuaquam in can-
ticis eitare niri ter in HO 1863 sq. (p. 10).

his omnibns ne coniunctis quidem multum probari libenter
concessi ct coucedo. iam in eis paululum immorabimur quae
ad elocutionem spectant. de qua Richterus p. 24 sq. nonnuUa
congessit quorum aliis utemur alia merito neglegemus.

atque ut primum orthographica quaedam tangam, recte
observalum esl in Peiperi et Richteri indice formae quae cst
quoin tautum in hac fabula certa vestigia comparere: nam in
£ scriptum est 587 596 qtmm, 607 quem, 610 quom ; prae-
terea 301 qum, 208 quin i. e. qum; deinde fere ubique volgus
voUua et iildutus quo epitbeto frequenter utitur: in reliquis
ubique cum vuUus inclitus, item ad verborum formas attinet quod
in lUa cohtt et domus plurali numero quartam deciinationem ae-
cuntur: domm quidem quarto caau tantum 1917 aerratum est;
sed 1633 ktere ▼idetnr in mmua: recta enim praeter vocalm
coniectnra in Moguntino acriptum est domo$. item cohts (Richter.
p.26) sic legitur 218. 768. 1084« 1097; eolut 1. m. excolos
668; cohi 372. et cohis poetam scripsisse efficitur Tersu 1180
(perque tam turpes colus mea mors cucurrit), ubi in E extat
tam turpe scelns. in reliquis ubique et domos et colos,
758 non sola maeres Uerculem: toto iacet
mundo gemendus
omnes codices habent, forma non inaudita (cf. Prop. IV, 11, 57
urhs — toto quae praesidet orhi)^ sed a Seneca aiiena et for-
tasse librariis imputanda.

de usu loquendi quaestionem qui profligare velit ei colli-
genda et proponenda esse omnia non sine ratione contendunt;
sed ubi de scriptoribus agitur fere aequaiibus et eadem dis-
ciplina penitus imbutis, melius singulis quibttsdam locis res
inlustrabitur. initinm a lerioribus faciamus.

Stm$ pro genere humano quater positum attulit D. Hein-

') iabe semper sexto casu ut Plioen. 164. Med. 641. cf. Charis.
p. 93, 24 aiia nominaiivum. et ablativum habent ut labes plurit sirep*.
fadmt m&n hae iabe phtre eiremte. Citum mttem 4n Zmyma
huiut iMe 0mU mUlo auetore^ ef. p. 145, 31. accaMtivam inter^
polator invexit v, 520, ubi tabum fluenlem E habet et spretis aliorum
coniecturis legcndum est tabum fluente volneris dextra excipit. item
rurtumque y, ilQ^ji {rwttuque E): Seneca semper rurtut» cf. Gharis.
p. 216, 31.

Digitized by Google

62

DB HEBGTLB OBTABO.

sius p. 345 ed. Scriver. qui quae non iiitttiliter congesftit maxi-
main partem biic pertioent; item Richterils p. 26 quamquam
non ad Teibum finitum accedens (1861 defma quamquam
bracchia; addere potuit 1506 ^tim ipse, q\iamq\iam Inppiter,
credi meus pater esse gaudet). de particulae sive usu aiio loco
agemus. hic memorandum est laDtum secundo loco diiunctis
sententiae membris non apparere eam nisi 1652

virtute felix iuvenis has numquam inritas
mittes in hostem; sive de media voles
auferre volucres nube^ descendent aves e. q. s.
cf. CFW Muiler Uber deu gebrauch von sive p. 11. proprius
est huic scriptori abiativus absolutus substantivo obnoxiua,
y. 1500 «tve nascmUe Hercule nox iUa eerta est et 1884 nondum
Phoebe nascente gemu. idem posuit qaheeere ut verbum agens:
1586 qwm Um laudee papuU quiescant (piod attulit Heinsiua.
de Y. 1830 sunt haec saUs praesidia ef. Burmann. ad OYid. met
111» 149. item de v. 1592 semper impensum tewuisse fenrum
Lachmann. ad Lucr. p. 374.

V. 1243 haecne tUa cermxf hasne ego oppoeui manus ^^)
^ cado TuenH? quie mea euetos mantt

trahetur uUra Stygius?
hic ultra significat praeterea, posthac, praeter canem semel
tractum. reliquis locis proprio seusu hoc adverbium usurpa-
turi*): Thy. 745 an ultra maius aut atrocius natura potuit?
lAl quid nltra potuit? Tro. 287 exactum satis poenarum et
ultra est. Oed. 860 quid quaeris ultra? et sic HO 1320 quid
quaeris ultra? 1479 nil querimur ultra.

V. 796 gemitus in medias preces

stupente et ipso cecidit; hinc caelum horrido
clamore complet

ut hoc loco hinc (hic A) idem significat quod tum^ sic 1155
tfide idem quod deinde:

vineet scopuios inde Typhoeus

feret Aetnaeos inde caminos,
utrumque Senecae quautum sciam nusquam usurpatum (paulum
aliter Phaed. 551 hinc terras cruor infecit omnes), addi licet

Gronovius moras scripsit qnod placnit Peipero. deterrere potuit
Hf. 528 eaeliferam manum. iam efficacior erit roetopa Olympiae recens
effossa, in qua re vera maniis Heiculis caeliferae sunt.

*V Phoen. 366 miiera non ultra tuo tceleri oeeueurtit correiil
N. HeiiMrinB seribendo «/Iro, item Oct. 462 scribendum est: an patiar
ultro san^uinem nosirum peti? (sic Richleri Lusdunens. et ex meis
Lugd. 101 et 372; Ambr. H 77 iof.; Ricc. 526).

Digitized by Google

DB HBRCn.B OBTABO.

usum adverbii deinde Senecae non magis notum , quo non
lemporis progressum indicat sed quod ante dictuni esl cum vi
quadam ad particulam interrogativam accodens repetit: sic 859
cur deinde ferj^m? cum praecesscrit occupa ferrum ocius; et
1408 cur deinde latebras aut fugam vaecors petam? cum prae-
cesserit quas petam latebras anus?

V. 1760 0 quanta Titan ad nihil moles abit
sic £j in nihil A: noverat enim interpolator constantem Senecae
aliorumque usum; praecipue ex Ovidii traosfonnationibus no-
tissimum est abeundi Terbum Iranslato sensu, quo idem signi-
ficat quod mvtari^ cum ^ praepositione coniunclum (cf. II,
674 erinitt — in diamx abiere iubas. IU, 397 el tti aera sucus
wrparie mnis ahiL IV, 396 all. IX, 152 Laurentianum prae-
bere nuunus animus varios habei (abit M) testari possum);
item Seneca Thy. 772 ptceot i^ tn fmnoe ofttlr. Oed. 67
jMtrs quota in dneree abit? Oed. 320 ukima in ten^as abit.
sic Sen. ep. 23, 6 (voluptates) in contrarium abituras,

forsitan vel forsan cum indicativo futuri poetis non inu-
sitatum esse, multo rarius curn indicativo praeseiilis vel prae-
terili coniungi notum est. Vergilii locum non haboo nisi quem
Priscianus adfert II, p. 248, 91 (aen. IV, 19 huic uni forsan
potui succumbere culpae). Ovidius am. 1, 6, 45 forsitan et tecuni
tua nunc requiescit amica. her. 11, 14 nec tenuit cursiis for-
sitan ille tuos. 103 te iam tenet altera coninnx forsitan. trist.
I, 1, 69 forsitan expectas. V, 10, 40 forsitan obiciunt. 50 non
merui tali forsitan esse loco. fast. II, 93 forsitan infeUx ventoe
fmdasgue timebas? ex Pont. III, 4, 12 aut etiam nuUum for-
sdan ante fuit (cf. 3 , 33). IV, .1 , 27 rogas forsan. 13, 13
potest — forsitan (111, 9, 10 legendum videtur dixerat; ^me-
liores' Heinsii dixerit), iuvenis igitur et senex iliud sibi in-
didait quibus adde her. 19, 136 farsitan alter adest. 141 et
forsitan oseuta ttiti^Y. 20, 103 forsitan haec speetans a te
spectabar Acanti (pudet enim haec post Diltheium in editionibus
deaderari). cf. Bormann. ad her. 4, 53. Propertii duos locos
noii: 11, 9, 22 forsitan et deme verba fuere mala et IV, 23, 1 1
forsitan haec illis fuerant mandata tabellis (uhi fuerint llcin-
sius). Tibullus I, 10, 13 et iam quis forsitan hostis — tela
gerit. Horatius Catullus Manilius Persius Silius uusquaui uec
Petronius in versibus (sed p. 96, 17 Buech. ed. mai.) Lucanus
quinquiens, e quibus auatluor noni libri versus sunt (V^ 93.

IX, 63. 474. 865. 871^, Statius in Thebaide qualer (I, 554.

X, 335. 702. XII, 398), in Achilleide nusquam, in silvis
hii (U, 6, 101; V, 3, 185); Valerius ter (l, 170. 712.

Digitized by Google

64

VU, 129). Seneca in pedestribus et praecipue iii epistolis
haud raro idem admiUit: epist. 22, 7 expectas fmitan, 26« 9
mpervamum fmitan putas, 87, 14 ubi foniian non potM
arte. 92, 18 nobis forsitan lum oejue adpiaret, NQ II, 32, 7
submMsiora fortitan propius in nos vim suam idrigunt. nec
omniBo Titavit in tragoediis; sed ut io omnibus praeter HO.
bis inveniatur: Phaed. 238 tibi pomt odium, cuius odio forsitan
persequitur omnes? et Tby. 747 obiedt feri$ lanianda forem
corpora? in Hercule Oetaeo quater;

361 ipsas misehcors fursan aerumnas amat,

768 ipsas forsitan trepida colns Clotho manu proiecit

1780 teque venientem inferi timuere forsan

1791 forsitan poenas petil (petet A)
quo accedit quod v. 574 fors positum est pro forsan:

sed iecur fors Jwrridum
flectam merendo {forsan E)
id quod apud Senecam nusquam invenitur, sed apud Vergilium
e. g. aen. II, 139. V, 232. Horatius tantum I, 28, 31 fors
et debita iura vieesgue superbae te maneant ipsum. ex epicis
post Vergiiium frequentius unus Statius: Tlieb. 11, 361. IV,
204. Vn, 365. X, 324. siiv. III, 1, 162; 4, 4; V, 3, 62;
V, 4 9 14 ex coniectura Marklandi. bis Valerius Flaccus (III,
665. IV, 620), nusquam Lucanus et Siliua.^^)

pronominis personalis casus genetivus interdum ad sub-
stantivum ita acceait ut ultro cum prouomiue possesavo mutari

nusquam, si quidem Sii. Vlii, 146 {me queque fors quondam
dulci vir noiu amon interpolatus est ut totus locos 145 — 225.

qua de re si qais adliiic dobitet et illud possit ar^pimento esse et alia

qoaedam quae indicosse salis erit. v. 199 et placido Teueros adfarier
ore: infinitivi formas in ier Yergilius quidem has admisit accingier IV,
493 dominaner VII, 70 deff.ndier VHI, 403 admHtier IX, 231 farier
XI, 242 imniscerier georg. I, 454 et paulo plures Horalius in sermonibus
et epistulis {latidarier sectarier aveilier mercarier torquerier labier
fateritr eurarier) , ono tantoni loco in eamiinilras (IV, 11, 8 spargitr
agno); qoeni aecotos C8t Persiua {U2S,hOditBier. fallier); Ovidius etiaoi
et Propertios {scitarier met. II, 741 iorqueriar Pr. IV, 6, 39) oisi quid
me fugit singuia, nullum Tibullus exemplum praebet. ex epicis post
Vergilium tantum Valerius II, 421 adiungier; sed nec Lucanus nec Sta-
tius nec Silius nisi hoc ipso versu VIII, 199. — v. 218 cumque alio tibi
Ftaminio suni bella gerenda colore non inepto quidem dicit sed, si bace
genuina aunt, centum yenuvm apatiD bis naurpato: y* 309 osipaetatur'
que sub iciu alter ^tominiut; ubi oUar reetiiia dietum eat quam aliu*
v, 218. addero plura possem, sed quae mai^em quam par esl sermonis
ambitum sibi postularent. ceterum non una haec in Silii carminibus
lacuna est; multa, quidquid oblocuti sunt viri docti, inter XVII, 290 et
292 interciderei cui iacturae sarcieudae v. 291 interpolatus est.

Digitized by Google

poBBit. quod eiiin mediae latiiiitMig flcriptoribiis freqoeiila*

tum sit, certe plerumque librariorum culpa factum erit. sie
in uno Ovidii loco quem huc referre possis (oam VII, 745
offensaque mei genus omne perosa viromm aliquantum differt
ab ilio) met. l, 30 et pressa est gravitate sui dubitamus utrum
bonos libros Marcianum et Laurentianum an Bernensem VIII.
saeculo exeunte scriptum (cf. Riese Ovid. II praef. p. 8)
sequendum iudicemus, quem sua praebere Hageni beneQcio
nuper compcrimus; non dubitarenius nisi et ille, optimum
licet ad Ovidii recensionem tandem aliquando cum ratione ia-
stituendam adiumentum, tamen interpolatoris manum prae se
ferret: ut de Ovidii transfonnationum codice non interpoiato
usquam inyeni^ ndo desperandum sit. Vergilii locus qui prozime
accedit, aen. IV, 654 et nune fnagna mei sub terra$ titlr imago,
▼alde tamen ab Ovidiano distat et item Catulii ▼ersus 63, 50 ptk-
tria 0 mei ereaxrix ubi cum Guarino mea scribere inuUle est in
tragoediis praeter fiO. nilril eius generis invenitur; in illa ▼. 557
ferMbai fmnam mei (flammae mei A minus dure) 954 nme
veram M agnosce prokm (hum A) 1217 fiom quis digmts neeis
Herculeae superest auctor nisi dextra tui? ubi tua ab Ascensio
est. accedunt 949 recipe me comitem tni A tibi E. 1242 haec
moles mei est A mea est E. 1502 licet sit falsa progenies mei
E mihi A. prope accedit 1966 qmdquid in nobis tui mortale
fuerat, ignis evictus tidit locus sine duhio corruptus; nam cum
dicere velit: quidquid tui habui mortale erat (v. 1968 pafema
caeloj pars data est flammis /«a), nunc dicit: quidquid corum
quae cx le hahui mortale fuerat ignis tulit. fortasse: quidquid
rn nobis tui, mortale fuerat: ignis haec victus tulit, denique
cf. Sen. contr. 11, 2, 9 ecoe obiurgator nostri guam effrenaio
ammre fertur. exc. UI, 7 q»se tut aUmentwn erat et damnum.
decent baec rhetorem.

Haasiua in praef. Sen. 111 p. XUl observavit particulam
kaud in pedeslribus a Seneca nuaqnam usurpari. eam in tra-
goediia miniis etaam ntant quam Hai* ooniunelionem (ef« Haas.
ibM.) quae legitur Ag. 932 (408 iuuria infertur), Oed. 509»
Med. 294. 442 (Tro. 245 H si aeribendiin est ut 534 scri-
bitv.^^ Imd eun In traioediia omnibus inveiiiatttry ftmid
dMHi pro mndum tantum HO 80 (cf. p. 30).

praeter ea quae iam attulimus Richterus 1. s. complures
proposuit particulas verborumque formas quae taotum in Uer-

*3) etn TibiiUiis qooaiie TittMe vMetar, aon vitavit Lygd«ii«i

(111, 6, 47).

L«o de Sm&mm tago«dii«. 5

Digitized by Google

66

DB HBBCn.B OBTABO.

cole inveiiiaiitorf in reliqais desiderentar; non onmia reete:
nam propter eitat Phoen. 336; aliqm 1849 valde ex Senecae
more dictum; v. 821 cum Grouovio et Heinsio legendum est:

truncus in pontum cadit,
in 9axa vertex: wim amhobtis iacet,

denique iieo^ noviens quidem in hac tragoedia legimus, in
reliquis raro; sed v« 351 — 379 quinquiens quaai in una periodo
ut membra argumentationia conectat. nos quo huic diaputandi
generi finem faciamus, exemplo adhuc uno demonstrabimus
non inutiliter in talibus indagandis operam consumi.

interiectionum usus apud poetas multo artioribus finibus
circumscriptus est quam vulgo credunt. sic in HO 1402 quod
Richterus inferre voluit vae mihi, ego aliter sentio; nam vae
in his tragoediis nusquain invenitur et omnino raro : Verg. ecl.
9, 28. Ovid. am. III, 6, 101. Ibid. 203. her. 3, 82 (21,
169). Tih. I, 8, 53. Pers. 6, 50, plerumque adiecto misero
misetae. Catullus praeter 64, 196 ex proba coniectura 8, 15
scelesta vae te, Prop. V, 4, 68 nescia vae e. q. s. Hor. I, 13, 3
vae meum fervens — iecnr. cf. Bentl. ad serm. J, 2, 129.

pro Seneca saepius ita adhibuit ut ad numen testemve
qui invocatur proxime accedat: summe pro rector poli; pro
$anua pieta$, pro gubematar poU, similia. Hercules Oetaeus
eo a reliquis recedit, ut pro non invocandis tantum numinibus
addat, jat 1531 pro Titan, sed subinde idem non arte cum alia
Toce conexum ut o aliasque exclamandi particulas ponat: 210
pro st tumukm faia dediseni. 1231 pro quantum e$t mabm,
alia e quibus optime rem inlustrat

1778 0 nimis felix nimis

1803 pro nimis felix nimis,
hm me coniuncte positum Senecae usitatum est: Tro. 476.
681. Phaed. 898. 997. 1173. item HO 1761. Oct 32. 169.
cf. Bentl. ad Hor. epod. 11, 7.^^)

^mi CatuUus et Horatius haud raro usurpant: Cat. 30« 6
ek«ii quid fadani die homines (oihaie Veron.) 64, 61 prospidt
ekeii Bergkius Qieue V eulhoB Lachm.) 77, 5 engpnuft' eAM
noetrae enMk venenMim nitae, eheu no^rae pestis amieitiae (utro-
que loco h$ keuG heuOs correxisse videtur qui nuper CaloUi

^*) Edd. Hec. III V. 164 heu me miieram (ehmt Nonii LeidenBis.

hei Hermann.). Pacuv. Niptr. frg. IX v. 264 heu miserum me: heu 1M
miserum cum codd. aliquot Bentleias recte. Eurys. frg.VlU v. 346 htu
me miserum, e comicis Uaodius plariroa congessit.

Digitized by Google

D£ UEHCYLE 0£TA£0.

67

carmina edidit; Itali heu heu more elegiarum: Tib. I, 4, 81;
6, 10; n, 3, 2; 3, 49; 5, 108. IV, 13, 17. cf. Burmann. ad
Prop. II, 19, 23). Hor. I, 15, 9; 35, 33 (heu Blandin., heu
heu alii) II, 14, 1; III, 2, 9; 11, 42. epod. 9, 11; 15, 23.
serffl. I, 3, 66; II, 3, 156 (ubi variant codd.). eum secutus
Persius 5, 137: nam Neroois aevo nescio an rustici quid-
dam huic Tod inesse Tisum sit. Trimalchio sallem in ore
iUam geril:

^eu noi miieros, itf iotus hmmeio ntl ett,

el paullo ante: eheti, tnquit, ergo diutius vivit vinum quam
hwnuncio (p. 36, 11), ubi Tragur. heheu, Scaligeranus heu (ut
Cat. 77, 5). item Seleucus (p. 46, 8) heu eheu, utres inflati
amhnlamus, ut Buechelerus recte interpretatiis est Traguriensis
scripturani hey est hey, Ovidius quater: art. am. I, 166. met.
III, 495. fast. IV, 406. Pont. II, 10, 30; singulis locis Sutius
(Ach. I, 68) et Siiitts (XI, 212 ubi ^«u ^ legebatur, e/^
Colon.). HQsquam Vergilius Propertius TibuUus Manilius Va-
lerius Lucanus^^); bac igitur interiectione Senecam non abe-
tinuisse demonstrari p. 37 ubi Pbaed. 868 dim per tui so^ftrum
imperi e. q. 8. in B scriptum esse rettuli. item Ag. 868 dim
qitid hoe est? (Cassandrae ferba, ut in Ennii Alexandro). sed et
Oct. 290 -et HO 1218 male coniecerunt eke»; bic saltem in B
legitur: kmt jMafo Muf seorpios e. q. s. (heu guis A tku Ald.)

maioris momenti sunt quae de particula ei exponemus. at-
que ut heu mihi nusquam arte coniungitur (nam Hor. epod. 11,
21 {ad non amicos, heu, mihi postis et heu limina dura) mihi ad
amicos spectat; item 5, 101 (neque hoc parentes heu mihi super-
stites effugerit) aut mihi si fieri potest ad superstites referendum
aut ei mihi scribendum est, quod in epodis non recusandum),
ita ei perraro invenitur non arte cum dativo pronominis per-
sonalis, atque eius quidem ubique primae personae, conexum.
Verg. catal. 3, 3 tuone nunc puella talis ei tuo stupore pressa
rus abibii? Catuil. 68, 92 ei misoro frater adou^te mM, ei

Enii. Alez. frg. YII y. 54 «Ami vidBie {tjte Gassandra). Thy.lX
307 eheu mea Fortuna (slc Lachm. ad Locr. p. 36. heu yA eu codd.
km heu YossioB). frg. ioc. LV v. 402 {hmt mea puelia spe quidem id

tuecensit tibi), ubi eheu vulgo legebatur, corrigunt e spe et successit.
trag. inc. inc. frg. X v. 22 Ribbeckius scripsit heu heu ut grammaticorum
normae de heu et heus satisfaceret. sed recte Gtiarisius (p. 242, 6) heus
keut paler heus Hector (quae sunt Gassaudrae verba ut Kibbeckias vo-
loit, noD Aatyainctia at Naekins opuac I, 350): hmu dolorig nota eat
e. g. Ovid. her. 6, 41. Stat.Theb. iX, 385. — at' mihi Pacov. Enrys. frg.
Xlf T. 351.

5*

Digitized by

68

Dfi HfiRCVLfi O&TABO.

miMero fratri iucundim lumen ademptwm. 77, 4 LachiuanDiis
emendavit: et misero eripnisti omnia nostra bona (si V) , item
101 V 6 nunc iegiiur: ei misere indiffne frater adempte fwtfti
(heu miser TO* sed sine dubio pessine UO 13^1 Gmtenis
coniecit ei nuUa tMt$.

ei mihi igitur apud CatuliuiD praeter locoa modo laaditoa
semel extat ex LadimaDiti emeDdatione 76, 21

ei mihi, subrepens imos ut torpor in artus
expulit ex omni pectore laetitias (sew V)

Vergilius ter idem posuil. aen. 11, 274 ei mihi qtiahs erat.
XI, 57 ei mihi quantum praesidium — perdis (et R ut saepis-
aime codices pro ei) XU, 620 et mihi quid tanto turbantur
moenia luetu? et e Scaligeri emendatione cataL 3« 4 et mihi,
ut iste versus usquequaque pertinet, non plus quattuor Jocis
Propertius (I, 3, 38. 11, 4, 1. V, 1, 58; 8, 48), tribua Tibulliu
(U, 1, 70; 6, 28. Ul, 6, 33). inter epicos poetas postVer»
giUum Valeriua quinquieiis (U 327. VI, 624. VII, 236. 284.
483), Siliua semd biave (XUI, 655 et XV, 732, ubi m oodd.
aliquot verba ista omittuntur) et omnibus quos adboc recen-
suimus frequentius Statius, acilicet in Thebaide undecieM
(111, 6. 710. IV, 644. VI, 156. VIII, 111. IX, 629. XI, 285.
624. XII, 99. 340. 379), in Achilleide 1, 535, iu silvis ter
(II, 6. 14. V, 2, 160; 3, 225). nusquam Lucanus Horatius
Manilius alii quibus nec suspirandi nec eiulandi occasionem
carminum materia dabat. sed loci isti cuncti si computentur
non aequabunt unum Ovidium qui et mihi quadragiens fere
posuit, et, si epistolas Deianirae Paridis Helenae Leandri Acontii
Cydippae Ovidii nomine paulisper uti iion vetes, quinquagiens.
quorum locorum in eroticis decem, io traustormatioDibus quin-
que, in fasus duo, in tristibus et ex Pouto epistolis quattuor-
decim inveniuntur. memorandum autem est ei mihi praeter
VwrgiL XI, 57. Prop. I, 3, 38. U, 4, 1. V, 8, 48- Petron.
p. 132, 9 (ubi Buechelerus et solemnem errcNrem emendavit).
Val. Fl. I, 327. Stat. Tbeb. IV, 644. VI, 156. sil?. II, 6, 14.
Sil. XIU, 655. XV, 732 ubique, et apud Ofidium sine excep-
tione, in Tersus initio conlocari, ut et boc possit indicio esse
Helenae epistolam non scripsisse Oridium. cf. v. 246

ibi( per gladios ei mihi noster amor.
iam ut ad Seuecam nos convertamus, ilie hac interiectioue
omnino nusquam usus est. usus est Octaviae scriptor v. 150

intravit hottie ei mihi ai^tam domum
et Herculis Oetaei his locis:

Digitized by Google

1024 fugii ottmiita H mO^.

1172 imfmdo^ «i miki^

in nutta vOam facta {impendQ mtie A),

1181 eaiere potuiimm^ ei mihi,

lunmis odio (potui$mt mUU B fatuiMm m. i, eor-

rexit Lipsius).

1205 perdidi nwrtem^ ei mihi,

totiens honestam (perdidi et mortem mihi £),

1402 ei mihi, sensum qnoque \ excussit e. q. s.

1783 si quis tamen

rex est relictus saevns. ei miserae mihi.
et hoc nescio an eos quoque qui aiibuc restiteriut iovit08 meaoi
ia partem tracturum sit.

sed ipse iam deprecor ue plaudatur praepostere. tantum
erai abest ut omnes mihi scrupuli ex«mti «int, ut facero non
possim quin gravem ipse dubitatioDem moyeam. etenim ani-
madTerteril forsao leclor attentus argumenta quibus ad tragoe-
diam Seneoae abiudicandam usus sum fere omnia ex posteriore
fiMae parte sumpta esse, ex actibus, ut cum editoribus qui
attte Dontaimos Cuere loquar, tertio quarto quinto. neque id
eaeu faetum est, sed quae praeoedunt re yera paucissima prae-
beiit raspicioni merito obnoxia. itaque ut nuUus dubito quin a
706 quae Mcunlur ad finem usque ftibulae a Seneca ecripta
non sint, priore fabulae parte deouo examioaoda supersedere
Don possumus.

iocipit autem Iragoedia in declamalione Herculis qua cae-
lum sibi deberi multis argumeutis evincit et si quae adhuc
perpelranda restent quibus ad dignilatem istam consequendam
opus videatur, ea se libenter aggressurum profitetur; at in-
iustum esse quod ferae quas devicerit astris insertae sint victore
in terris relicto quodque Apollo Bacchus Perseus Pythone
orieote Gorgone victis caelum obtioeant: multo se maiora per-
petrasse. divisio haud inepta est et declamalio ad artis legee
compoaita. multa quaeaite, multa turgide dicta sunt, pauca
putide. oententiae aperte male conexasy per?er8e pronuotiatast
ioter se pugnanles, quale ioeptiarum genus supra tractaTimus,
iii bac oratiiHM non deprehendas. versus yerbaque permulta
inesee quorum similia ex Hercule priore novimus Terum eat:
«ed certa imitatioais indicia, quorum naturam explanaTi, non
imiiiuntttr. el onmuio nullue locorum de quibua adbuc dis-
potafinnis ad bos Tersus pertiiiel, niai quod t. 80 haud dum^
abas nondum dixit.

sequitur chorus cum lamenlatione lolae. caoticum siuA

Digitized by

70

DB HBBCVLB OBTABO.

offensione decuirit nec habeDdum OBt inter deteriora. beati
praedicantQr quibus cum fortuna secunda et Titae finem ponere
facile sit se patriae super&tites in serfitutem dud, Trachina
diaSf alias Argos Tbebasre natale Herculis oppidum. inde
occsaeio data eet horribilem Herculis imaginem depingendi:
quem cum initum Tiderint, tutas se a fortunae iniuriis essOt
amplius scilicet mali nihil restare. lole non commune tantom
sed et privatum sihi infortunium modum excedere queritur:
non sufficere se tantis cladibus plangendis, nisi querulae avis
specie induatur. chorus denique ad sententiam primo loco a
se prolatam respiciens casus animo aequo ferre secundum bo-
num esse indicat. quod in hoc carmine reprehendam non
habeo: singulare esse vidimus 151 monosyllabum in fine po-
situm; anapaestum v. 185 similem in Ilf. hahrri diximus. v. 213
fro in Etrusco omitti moneo: quamquam lacile illud ferimus.

VY. 1 — 235 igitur si ipsoa tantum spectes non est cur
Senecae abiudicentur. sed rei cardo in scaena sequenti yertitur
quae continet nutricem inter et Deianiram de Uerculis inftde-
litate uxoris ira amoris remedio conloquium. haec scaena,
totius tragoediae sine dubio grarissima et quasi capntf quan-
topere a sequentibus omnibus dififerat quod adhuc nulU appamit
non valde miror; scilicet per yersuum duo milia ista elactantis
iudicium horrida in infinitis ambagibus sterilitate obtnndi ne-
cesse est at Senecae boni rfaetoris rirtntes, quae in poste*
riore fabulae parte desiderantur, in priore omnes reperiuntur.
furit quidem Deianira et insanit; sed si quis couloquium pan-
gere sibi proposuit inter uxorem paelice domum invecta fu-
rentem nutricemque obloquentem, melius ista aetate rem in-
stituere non poiuit. omnino, si quid in his rebus iudicii
sensusve habeo, qui alteram partem conscripsit stilo utitur a
Seneca diversissimo, qui priorem gemino plane et cognato:
rhetorum ludos uterque sapiunt, sed ut aiter ex ArelU, ex
Murredi ludo alter provenisse videatur.

id singillatim persequi lectori relinquendum est; meum
est alfirmare eorum qiiae de comprobanda huius tragoediae
diTersa origine et attulimus et adferre possimus perpauca nec
e gravioribus ilia ad hanc partem pertinere. atque caret HeT'
mk 406 a nomine graeco ^cusationem habet (ferar obnua
757 non item). restat perftibat farmam met 557 et fart
pro fman t. 574; omnino autem eius generis argumentis noa
alio consOio usus sum nisi ut grariora, quae soilicet ipsom
scriptoris ingenium et carminis naturam tangerent, supplerentar
et fulcirentur. haec si deficiunt ilia nihil valeut. atqui sto*

Digitized by Google

DE HfiRCVLE OETAEO. 71

lidae imitationis Dullum in hac scaena vestigium deprehendi
neque istam in sententiis iuveuiendis et eloquendis verbisve
deligendis imbecillitatem. ergo quod singulare unum alterumve
loquendi genus offendit, id eo libentius patiemur quo certius
in quavis tragoedia eius modi quaedam indagare possis. sic
in Phaedra legitur nullus hi9 auri fuU caeeui eupido more ilo-
raliano (528), ibidem 862 properato es$ opus; in Medea loti^ii^
producta ultima (775); in Hercule priore trimeter cum ana-
paesticis in fine canlici coniunetas (204) et quae eius ge-
neris sunt

non primus aum qui suspicer plus unam manum in Her-
cule Oetaeo componenda occupatam fuisae. quippe Habniekenia
quaest. Annaean. p. 47 sq. coniedt fabulae initium (1 — ^232)
et finem (1691 sq.) ab alM> quodam solido Senecae operi ad-
suta esse. honoris causa illum nomino et ut hanc laudem
incolumen habeat. namque argumenta quae protulit non mul-
tum valent nec difficultatum quas et alii et nos cognovimus ulla
coniectura ista eliminatur ; finem vero tragoediae ponit quo ter-
minari omnino nequit, id quod et ipsum iam coucessurum puto ;
denique, quod summum est, pessimam partem vitiisque refer-.
tam Senecae relinquit, quo digna habet Herculis lamenta, in-
dignam Alcmenae de nati reliquiis declamationem: quae ab uno
eodemque profecta esse quovis pignore adiirmarim.

nobis si certius aliquid constituere volumus ante omnia
videndum eht sitne tragoedia quae in codicibus fertur ita parti-
bus suis inter se cobaerens ac tam constanti consilio elaborata
ut ab uno poeta uno tenore composita esse merito credatur.

atque de oeconomia quidem tragoediae omnes consentiunt;
de moribus nmo disputavit nec mirum estt quod ne in
optimis quidem poetis vulgo fleri aolet in eo neglegi qui quod
Graeci ij^og vocant paene ignorat. deecribit Seneca iram ti-
morem amorem luctum et ita quidem provecta et exaggerata
ut augeri nequeant. quod ad mores attinet personae illius aut
malae aut bonae sunt: nec medios mores novit nec iumutatos
sensim et eventuum necessitate quadam inter patiendum et
agendum couformatos. at crudelem Atrea dolosum Ulixen in-
fidum lasona castum Hippolytum ne apud ilium quidem pro-
tinus evadere videas mansuetos simpiices constantes hbidinosos.

in Hercule Oetaeo primas dum vivit Deianira partes agit.
per nutricem comperimus domum intrasse cum captivis lolen;
ilico Deianiram doiore plane furioso correptam esse. inrumpit
domina et quidquid irata mulier effiindere potest confuso ore
dedamat; pessima quaeque imuiigi imprccatur, iovis et lunonia

Digitized by Google

72

DE HERCVLE OETAEO.

manus implorat, denique sua ipsius dextera utendum profitetur
(295):

0 nuUa doloT

contmte poena, quaere suppUda Innrida

incogitata infanda e. q. s.
deliortatur nutrix: Hercali» moitem omues gentes viEdicalurae.
mpoiidet (a30):

mawimum fieri scelm

0t ipsa fateor, sed dolor fiari iubet.
aut Herculi aut ipsi el utique lolae perenndum eese* nutriol
Blam, nt plemmque captivas, iioii diuturno amore fraeturam
eaee moDeDti haoe Tirginem eeae reBpondet, ae matronam an-
nis iam proyectam, certe inferiorm se boe certamine exitu*'
ram. olim ae kmdendam omnibna fnisse ooBiuge nnne terras
peremnte oe Yirginee aibi in amorem eipetente ; ergo ne ceseet
furor, perimatur infldus. iam ut transitum sibi ad Nessi donum
paret, quo carere nimirum poeta in hoc argumento non poluit,
nutricem facit medicamentum amatorium magica arte parandum
pollicentem: id ex Hippolyto coronifero sumpsit, in Phaedra
neglexit. respondet Deianira herbis et cantibus flecti illum non
posse sed esse sibi aliud languentis amoris incitamentum. narrat
Nessi mortem hydraeque virus dono sibi datum. nutricem com-
parare iubet vestem quam Herculi mittat; interim Amorem de-
precatur. adfertur vestis quae texenda 'omnem famnkinim
manum lassavit^; virus infunditur, opportune Lictaas acevrrit
e» palbon Deianira tradit bis verbia (571):

eap^ 1m amieius nostra fMs n^int mmm,

dwn vagus in orfo fertm €t nietut muro

tmtst fenei Lydimn grmio ininim,

imn paeeit lohn e. q. a*
baec Deianira menAax eet et Mooit non nt apnd So-
pbode» candida, Nessi fipan^e decepta, dulcem epm fovena
ni anxiie rerum angnstiiB: prebe ista scit qnid contugi mittat;
quo scriptor sibi constitit et necis consilium firmum tenere
illam voluit. nec quod nutrice absente Amori preces fundit,
id ex animi illam sententia facere credas : adstant enim mulieres
quas sibi ex patria comites duxerat (58 1).

mulieres dominae suae, deinde regum divitumque omnium
tristem sortem describunt, auream mediocritatem laudant. redit
Deianira territa et perturbata (v. 706). nam cum lanae glomus
Nessi sanguine tinctum prorsus evanuerit solis radiis tepefac^
tum, quam maxime veretur ne coniugi malam pestem miserit.
venit Hyllus et quae accMenint namt; iam doloris ut antea

Digitized by Google

M BBBCTLB WtAMO. 73

wm omiiein meAim agraditur, iDnocentom sibi animmii, eee-
kelan manmn esse praedicat (964), denicpie moritara excedit.

ei quaeras qai hMtnm eit nt lam aperte poeta tam breri
interyallo a se de&ciat, ut eandem quae sciens coniugi vene-
Dum miserit eadem re dolore InsaDieDtem faciat, responsum
fortasse dabit Sophoclis tragoedia. cuius DeiaDira et moribus
et affectu summum exemplar est: volens sciensque, ut saepe,
contrariam effecit Seueca. cf. v. 543

iyui de d^vf40va&at jukv ovx iTziaTafiai
voaovvti xBiv(t) Tcokka Tfjde Tjj voaw,
582 xaxag 6i TokfAqg firjv' iniaTaifitjv i/cu
fitjT' IxfAa&oifAi. tag 6i vokfimaag a%vf6.
in coDloquio iUo Sophodem ne respicit quidem, donec in scaenae
flne Lichae ▼esUe nt apud iilum traditur. contra Deianirae de
lana aangnine consumpta narratio omnis expressa est e So-
pbode, qnamyis ad priorem acaenam parum quadret et sic
in aequentibiia Sophoclit exemplum ubique poetae ante oculos
Tersatum est, inepte ampliflcatam Philoctetae Alcmenaeqne
personis. conferas 831 cum Trach. 1053 sq.; 1424 sq. —
Tr. 941 ; 1448 sq. — Tr. 1036 sq. 1130 sq.; de 1473 sq. supra
disputavimus ; 1485 sq. — Tr. 1193 sq. alia.

non conteDdimus hac argumeDtatioDe comprobatum esse
ab ipso V. 706 coDtiDuatoris operam iucipere; immo suDt quae
inducere quempiam possiut ut iam scaeuae quaDi tractavimus
fiDem alia manu adsutum putet. sed post illam scaeuam dod
eandem comparere Deianiram quae cum Dutrice coDloquium
habuit demoDstrasse Dobis videmur. iam si priorem disputatio-
nem in mentem revocaveris, eodem fere loco, iu quo nunc
haesimus, partem aliis de causis nobis suspectam iDcohari
memineris. itaque hoc loco desiisse Senecam, incepisse coui-
cimus continuatorem qui artius se ad Sophoclis exempiar ap-
plicuerit, Senecae lectione valde imbutus ille et scholasticorum
doctrina refertissimus.

ita explicatur qui factum sit nt inter Senecae tragoedias
huic fabuhie locus contigerit. at quaeri possit cur unpeifectam
eam Seneca reliquerit et qualem ipse flnem in mente habuerit.
quas quaeetiones non dixerim prorsus otiosas esse. primum enim
doas scaenas habemus inter se rix cohaerentes: siquidem unam
fabularo duobus locis agi a Senecae arte ceterum constanter ob-
servata alienum est (v. p. 81). deinde captivas quae v. 135 sq.
nondum sciaut TrachiDa aD Thebas abducantur, v. 233 dudum
inlrasse Deianirae domum a probabilitate nimium abhorret;
denique, quod tantum non singulare est, in secunda scaena

Digitized by

9

74 DE HERCYLE O£TA£0.

alius chorus inducitur. noli tamen putare his quoque rebus
continuatoris manum indicari; quippe cuius gcneris homiDes
consenlaneuni sil in tahbus auctorum suorum el exemplarium
vesiigia premere, non audaciam ab illis ahenam sibi indulgere.

dicam quod sentio. integram de Herculis morto Iragoe-
diam scribere Seoeca in mente non habuit; singulas scaeiias
scripsit, alteram de yirgiiiibus ex Oecbaiia aiNluctis ^% alleram
de Deianirae zelotypia. quam opinioiiemf eo atabilire coiMbor
ut praeter Herculem seaeoaa quasdam nec integrum opus
eiBdentes nee umquam ad perflciendum dcatinatas in manibus
nos tenere oatendam. id quod propriam sibi disputationem
requirit.

slmilis scaeoa fonan extiterit in ea tragoedia quain Ovidius in
animo habet irist. II» 405 Ave lole Pyvrhique parens^ hue ffercuUs

vxor; ciiius argumentum idem fuerit quod lonis Eurylidarum. coniec-
turae auspicem et auctorem proferam ex bibliothecae Bonnensis exemplari
libri Wclckeriani de tragoediis graecis. cuius p. 1432 orae inferiori ad
haecWelckeri verba: 'Deianira unterschieden von lole^ was nichl klar
iif adscriptam invenio, niai vebementer fillor, egregii amid md etiam
de Graecorum tragoedia bene meriti manu fere puerili rectis^mam ad-
notationem : ^wahrtcheinUeh die /ole in verbmdung ndt der einnah$M
von Oiehalia wie in den- EuryUden\

Digitized by Google

V.

Scaenas sub PhoeBissarttin noBiine in £triMCO, ThebaidiB
in interpolatis libris coninnctas nec unam tragoediam nec uniua
Iragoediae fragmenta esse dudum intellecUun esl et compro*
baUim a Schmidtio iUchtero Habruckero. iam omnibna peraua-
smn est — non persuasum Braunio Mus. Rhen. XX p. 271 aq.
— haec duarnm eeae tragoediarum iniUa, Oedipi cuiusdam el
Phoenissarum, aul perfectarum olim quae Habruckeri opinio
est, aut perficiendarum quae Peiperi.

atque diversorum illa esse argumentorum praeter rationes
a viris doctis adlatas eo docemur quod in secuDdo fraginento
noD Antigonam tantum et Ismenen, sed et ipsum Oedipum
Thebis occaecatum vivere non aliter quara in Plioenissis Euri-
pidia et Slatii Thebaide praesumitur. vide 550

totus lioc exercitus,

hoc popnlus onmiSy ntraque hoc vidit soror

genetrixqtie vidit: nam pater debei sibi

qiiod itta non spectavit,
ergo si Don caecum se reddidisset spectarel iala.
622 vade et id beUum gere

in gua pater materque pugnanti tiln

favere pmhu

qnod dicere locaslun memineris postquam Irea annos iam exu-
kvil Polynices (370 sq.). iUque yy. 1-*862 el 363—664
nnllo ?inculo inler se conexaa eaae non minua cerlum est quam
ab ipao Seneca el hos el illoa originem habere.^)

coniunxit scaenas illas et Phoenissarum nomine inaeripail
qui primus uovem Senecae tragoediarum corpus composuit.
quod nec ab ipso Seneca nec vivo Seneca factum esse id ipsum
argumento est. supervenit interpolator et tragoediam choro
earentem et in priore parte ab £uripidis Pboenissis prorsus

*i qua de re cum aliis sui aevl viris eruditis Bentleium quoqoe
dubitasge adnotatio ad Hor. serm. II, 3, 303 docet ' iSewcca , sive alius
potius, in Phoenissis ', nimirum solida adhuc habebatur tragoedia. per-
Bovit aateoi Seneeae tngoedlM BeDUeias, qaod inde coDligas qaod
onnia fere quae ille ex Horatio anmpsit ipse attulit; nempe emeiidtvit
ptene niliil: nnde conligtt in eonlemplo lUtt tpnd Bentieinm fnitte.

Digitized by Google

76

DB PHOBNI88IB

alienam Phoenissas iDscribl aegre fereDS Tbebaida iD eliniinati

tituli locum succedere iussit, Statium secutus. inter Italos
qui subtiliores essent — sive errore haud infrequenti accidisse
illud statuis — ne eo quidem contenli Oedipum ut primas ab
initio partes agentem substitueruot, quidam post vei ante alte-
ram Oedipum conlocavere.2)

quibus veterum et recentium erroribus cognitis qui accu-
ralius in harum scaenarum naturam inquirat, de poetae con-
silio nondum prolata esse intelleget in quibus adquiesci possit.
etenim sive solidarum eas tragoediarum reliquiaa sive incoha-
tanim prinordia dixeris, aeque difflcile erit ita eas yel cogi-
lando supplere nt tragoediae Senecae saltem similea evndaal.

in tragoedia primum eat ui de externia rebaa qnae quidem
ad intellegendum argumentnn necesaariae sint, speolatori iDdo
ab initio nihil possit dubium esse. baec lex Romanis bod moM
scripta est quam Graecis, quorum in personis indicandis con-
suetudinem Seneca fere tenet; ut bao saltem ex parte nibil
obstet quominus eius fobulas in pulpitis apparuisee credamus,
qua de re oronino noo iure dubitatur. eodero spectat, id quod
magis etiam e natura rei consequens est, ut de loco in quo
fabula agalur statim ab initio constet. et apud Graecos qui-
dem omnium primum illud est: x^ovog fiiv Ig rr^XovQOv
iJxo//€v nidov y Sxvd^rjv olfAOv, xivaq x^Q^^^ aq)iy-
jLiBd'* rj Tivwv ccvdQuiv noXiv; 0&lag dh tfjade xai ndketog
OaQoaliag ^vyxoQra vaico TtBdla, et quae eius generis ex
cuiusvis tragoediae graecae exordio in mente babes. non aeque
viguit Senecae aevo necessarii et decori sensus ; quo Qt ut non
ubique disertis verbis locum actionis iUe statim in initio in-
dicet; sed priroa scaena nusquam peragitur quin de loco cer-
tiores facti simus : Hf. 20. Tby. 24. Phaed. 4. Oed. 42. Tro. 4.
Med. 35. Ag. 6. in Octaria quoque 88 sq. seaena desoribitar»

friistra vero, si Pboenissamm primMa seaenam inspidao,
de loco edoceri cupies in quo cmiloqttium Oedipum inter et
filiam babeatur. Atbenis dixeris? sed de eis ne veibum quide»;
an Tbebis? sed exnlant; in Citbaerstte igitur? sed eo tendunt.
ergo ipsi, qnoniam poeta dicere oblitus est, locum indagabi-
mus; nec difficile est ad intellegeodum qualis illi ante aoimum
regio versata siL iospice v. 5:

cf. Henn. X p. 436 adn. praeter libros ibi adiatos 'Oedif^us' io*
seiftitiir ia eod. Neap. iV D 42 (f. m. XV. ianiieUi 192 ; I? D 43 aon
deeat 'Thebais' ut ait lannellius 193). Oedipos in Ttiebaidis locom eoil-
cessit, Thebais in Oedipi in cod. Vaticano 1647 (f. m. 1390—1392) InB^
seripto ex cod. Laiir. 37, 6 (f. p. 42). aiiai scieM oinitto.

Digitized by Google

DE PH0EMISSI8.

77

melius inveniam viam,
quam qnaero, soIils.

V. 12 ibo ibo qnae praerupta protendit iu^a
mem Cithaeron.

V. 64 quo vis utere

duce me: duohns omnis eligilnr via
nempe in via sunt: Thebas modo reliquerunt; nou pridem
acciderunt quae in Oedipi fioe leguatur; deliberaot adhuc quo
gressus suos dirigant, Cilbaeronem sibi suum pater eligit ita-
que scaena est io tramite qno Tbebis Athenas commeatur.

subrisissent non Graeci taotum sed et Romaoi et Seneca
si tragoediam publica in m agendam poeta tragicus proposu-
iaset. qualem ibi, ut cetera sileam, actioni chorum interesse
iobeas Disi negotiatorum forte et lixamm? respondeat Peiperus
qiii in acaenarum confiniis cantica intercidiase putat et adeo
habet quae ex aliis tragoediis huc inferai

istam igitur scaenam tragoediae partem nec esse nec fieri
poeta yoluit. scripseral Oedipum (quam anto hanc scaenam
scriptam esse v. 176 sq. docent), lcgerat utrainque Sophoclis
Oedipum, Euripidis Phoenissas; in ipsius Oedipo senex cum
filia urbe excessit ut in Curipidis labula; argumentum per
Sophoclem nobilissimum erat. ut Cithaeronem peterent ex So-
pbocle sumpsit: OR 1451 sq.3) cf. 420 (iorjg di ttjg arjg Ttoiog
01/. (arai kifxrjv, Ttolog Ki^aigcdv ovx^ av^icptovog tdxcr; et
potuit etiam £uripidis reminisci Phoen. 1752 diila Bq6-
iitog %va tb arjxdg a§a%OQ OQWi fAaivadwv,

omnibus istia m uaum suum conversis adaptabat suasoriam
qna quaereretur aii peraelis omnibus iUis ab insciente sceleribus
et poena iam data etiam moriendom esset Oedipo. locuntur
in utramque partem pater et fllia; vincit filia illique persuadet
ut iter persequatur. his addi nihil potest nec fingi argumen-
tun qnod M>uhie ita incohatae conveniat: nam qualis debuit
Oedipi finis esse aut ubi? certe non potuit io CitbaeroDO mori:
nam, ut alia plurima praetermittam, qui de Oedipi morte tra-
goediam scribere voluit, ab Sophocle recedere inter antiquos
Dou potuit.

Seneca autem in scaena illa argumentum tractavit quod
illi maxime cordi fuisse nemo moralium operum lector nescit.
quo factum est ut in nulia tragoedia saepius praescripta et

iDde 12 sq. expressa etse ▼Idit Naudclos, item 226 sq. ei Soph.
OK i3S6sq. cf. 134 sq. et OR 457 sq. 1250, sed et Ovid. met X» 347
et Hf. 398. Pbaed. 176.

Digitized by

78

DB PBOBIII8SI8.

Bententlae teerum itemiDqoe in epietolis decantata redeant,
cf. 151

ofiime hae eavit deus:
eripere nitim nemo mm homini peteU,

at nemo mortem
V. 99 qui cogit mori

nolentem in aequo est quique properantem impedit
cf. epist. 12, 10; 66, 13; 66, 29; 70, 14 all.

?. 188 at hoc decebat roboris tanti virum

non eese eub dolare nec vietum maUs
dare terga e. q. s.
cf. ep. 59, 8; 104, 22. d. ira III, 16, 1.

y. 197 nemo eontempsit mori \ qai eoneupioit
cf. ep. 24, 25; 98, 16; 117, 22, et quae eius generis aiint
multa. cf. Richter. 1. s. p. 35. 36.

at obiciet aliquis inrituni esse quod diximus ex hac scaena
tragoediam non posse iucrementum capere; quippe in eodem
argumenlo persequendo proximam scaenam versari. in ea nun-
tius inducitur qui ab Oedipo petit ut domum revertatur et
fratnim animos conciliando a patria perniciem avertat. pro
responsia iUe diras natis patriaeque imprecatur. Antigona miti-
gare patrem conatur, sed vehementer ille filiam increpat : ani-
mum ira tumere, civile bellum non satis esse: fratri in fratrem
ruendum; ne hoc quidem sufficere:

quod debet ut fiat nefas

de more nostrOj quod meos deceat toros,
date arma patri. nemo me ex his eruat
silvis: latebo rupis exesae cavo
aut sepe densa corpus abstrusum tegam e. q. 8.

Habruckerus (1. s. p. 22 sq.) haec ita accepisse videtur
qoasi silTis et rupe Cithaeron significetur in quem Oedipus
concesserit 'ut expiret senex ubi debuerit infans'. et reoCe
quidem ille; vide t. 27 est aUus istis wMer in silvis loeitM»
y, 12 ibo ibo qua praerupta protmdU iuga meus CitkaoroH.
itaque alium iam in locum transferimur: iter confectum est,
latet in Cithaerone cum filia Oedipus, supenrenit nuntius The*
banus. hodne in tragoedia Teterum quisquam sibi indulserit?
Qt initium tragoediae incerta inter Thebas Cithaeronemque re-
gioDe, finem in praerupto aliquo montis iugo yel antro ex-
eso proposuerit? et qualem ibi choruni sibi sumat? certe
quera praeter satyros bacchasve Euripidias iQvenire potuerit
nullum scio.

Digitized by Google

D£ PHOBTtlSSIS.

79

sed Quotium istum paulio intentius examinemus. sic ille
loquitur:

exemplum in ingens regia stirpe editum
Thebae paventes arma fraterna invocafU
rogantque tectis arceas patriis faces.
non sunt minae^ iam propins accessit malum.

hic arma fraterna potest £teoclis Polynicisque copias appellare.

sed pergit:

nam reffna repetens frater $t pactas vicis
in bella cnnctos Graedae papuhs agit.
cuius ille fratrem dicit? certe nec nuntii neqne Oedipodls.
ergo Eteoclis? at eius nomen nonduro nuncupavit. neutralitor
esatem et absolute fratrem alterutrum appellare non potest.

facile hic nodus soMtur: quippe nuntius ille insiticius
esty ab interpolatore A subpositus. in Etrusco haec omnia
Antigonae sunt nec potest alia persona ▼ersum illum pronun-
tiare. eadem loquitur v. 247 — 49, ut et hoc conloquium
totum sit inter Oedipum et Antigonam. iila iam in priore
scaena de fratrum beilo monuerat 288 sq. :

si nulla, genitor, causa vivendi tibi est,
haec una abunde est, ut pater natos regas.
pater responderat illos tam patris similes esse ut nulio modo
a scelere revocari queant

certant in omne facinus et pensi nihil
dHcmt ubi ipsos*) ira praecipites agit
nefasque nuUum per nefas nati putant.
scire se qno ferantur ideoque leti quaerere maturam viam. hic
igitur multo placidiorem se gertt el quasi oblitum gravioris
imprecationis qua gladium illis commisit (v. 108 sq.). contra
V. 320 Antigona Thebis advenit; nova enim nuntiat:

MOfi eimt nUHoe, iam propius aeeees^ moftim.
nihil igitur Seneca respexit quae in priore scaena aguntur.
fingit Oedipum aliquo in saltu morantem et de imminente
fratrum bello nuntium per Antigonam accipientem ut apud
Sophoclem per Ismenen avjbv /noXig evQOvaav^ eaque de
causa perquam animose disputantem.

hanc scaenam cum nimis brevem et exilem esse primo
obtutu intellegatur, eam non integram nobis servatam esse
demonstrari potest. iterum adscribam Antigonae exordium:
exemplum in ingens regia stirpe editum
I hebae paventes arma fratema invocant

sic legeadiliD. iUoi oodd»

Digitized by

80

AB flOBNBSB.

ita hunc versiim Lipsius emeDdavit qui in Mdisseo invenerat

exemplim ingens^ quae verba in A desiderantur sic altera versus
parte scripta:

re^ta stir^e edite,

itk Etrusco autem item legitur:

exemplum ingens regia stirpe editum^
ikODy ut Gronovius duplici errore narrat:

exemplum in ingens regia stiiye edite.
at Lipsius quio versum recte emendarit minime dubitandum
est. cf. Sen« ep. 66, 4 Claranus nniki videtur in exemplar
* editus, de provid. 6, 3 nati sfnnt in exemplar» Ovid. fast iV,
243 venit in exemplnm furor hic^ et similia permuUa. cf.
HO 1854 exempUtr mgem. de vit. beal. 24, 4 4uf easemplmr
ingent (me) attotto; qaaniquain id ipaum in bimc versum in-
ferre perperam conatur Peiperas praet p. XLVI. sed ne rie
omnia plana putes ease, obacuram eet quid haec aibi yelit
adlocutio: 'regia stirpe in exemplnm editum Thd)ae invocanf .
certe dicendum erat quis esset ille regia stirpe editus. nec
removeri difficultatem recipienda scriptura vulgari Ve^ta stirpe
edite^ immo augeri clarum est; uam sic inyocaw/ omnino non
habet quo referatur. ergo pro certo haberi potest unum saltem
versum ante 320 intercidisse in quo pronomen personale locum
habuerit fere hoc modo : [parnmper aures commoda:te iam, pat&t\]
exemplum in ingens regia stirpe editum Thehae paventes arma
fratema invocant. poluerunt plura praecedere de quibus ario-
lari inutile est. num et sequi alia quaestio est quam movere
forte non utiHus sit. monere tamen debeo, quamquam maiora
iade quemquam moliri nolo, lianc scaenam 43 versus con-
tinere, quot in singulis paginis eius hbri a quo Etruscus pendet
extitisse fierm. X p. 431 adn. 2 ex lacunis in Hercule Oetaeo
bis eundem versuum numenim cempleus (?. 182 — 224 et
1564 — 1006) conlegi. accedit ut scaena sequens 302 versus
coniineat qui sunt septiens quadrageni temi uno superante
cvi locum in paginanun extremis non diClcili negctio pares.
sed haec fallacia sunt. iocos enim in Etmsco omissos ittter^
ddisse oportet postquam interpolator A novam editionem con-
fecit. in Phoenissis autem iam pridem tunc iactura debuisset
facta esse. ut si quicquam ex computatione ista conUgere .
vehs, ad vetustiorum librariorum in exprimendis exemplarium
suorum paginis anxiam quandam constantiam referre illud de-
bebis, qua de re Mommsenus locutus est in act acad. Berolin.
1868 p. 160. —

In sequente scaena argumentum tractat ex £uripidis Phoe-

Digitized by Google

Pl PKOB1II88I8.

Biflsw •omptum. es moro Earipidio alias sibi non familiiri
qvasi fcfoloyi^ovoap locastam inducit: exordium qnkiem a
senstt fadl Horatiano (II, 3, 303 qnii? €apui abicisaim mflnfdtt
<mm poriot Agave ndti infrikiB^ sibi Hmi fiariom «tfflNrP cf.
Vai. FL in, 264 aq. Oed. 1005 sq.); aed aecontur prologi
more el conailio jirolata. cf. Enr. Phoen. 77

S d* u^Q^^og it9iav,^ xtjSog ^ASgaatov ka^atv,
TtoXXfiv a&Qoioag aarrld^ ^AQyeliov ayei'
€71 avta 0 elxTcov enTaTtvKa tEixr^ raoe
TtatQut' artanel oxr^rrTQa xai jiiiQr] x^ovog
satelles reginam monet ut ad pacem Iratres reducat: iam utrim-
que in puguam acies parari.

infesta fulgent signay subrectis adest
frons prima telis, aurea clanm tiota
nomen ducum vexilla praescriptum feiunt.
hoc transcripsi ut iutellegas poetam ocius ad conloquium pro-
penre. hic enim locus erat de ducibua pauca sakeiin de more
exponendt. quod fecisaet si tragoediam scribere vohnsset, non
declamationem. quae secuntur secundum Eur. Pfaoen. 1264 —
1282 cmnpoeita sunt (1280 ine$y* Uitotyo 9vyat€Q)^ quain*
qnam illa non cooloqiiiiim sed pugnam inter fratres praece-
dnnt. Antigona matrem inatigat: signa iam conferri pro^nm-
qne instare. in campnm focasta devolat: cf. Phoen« 163
^fixMog Sqo^ov V8q>4kag noaiv i^avvaatfii di* al^iQog
^Qbg iftov 6f.ioy€vitoQa. satelles e muro prospiciens de-
scribit reginam acies diducentem et fratres invitos ab instante
proelio retinentem.

quae secuntur aperte (locent haec non eo consilio scripta
esse ut scaenae traderentur. ultima enim satellitis verba con-
tinuo excipit locastae sermo in mediis agminibus inter fratres
babitus:

m me arma et ignes vertite e. q. s.
scaena apud Senecam omniuo non mutatur nisi in Hercule
Oetaeo, ibi vero chorus intercedit. sed fac chorum hoc Phoe-
nissarum loco intercidisse, quod viri docti pridem suspicati
8unt: tamen nullo modo haec scaenae mutatio excusari poterit*
ia Hercule primo ad Oecbaiiam, secundo actu Trachine ver-

*) 420 quiM mBprocMae iurbinB intano vehBnt e. q. s. cf. Thy. S23>

HO 202 sq. Soph. Trach. 953 sq. ayeftoBCCa rv jctI). notnm est

et alas et alitis anxilium et ipsam alitis formam saepe in summis animi
ailfectibus apud tragicos Graecos exoptari, cf. Welcker. tr. gr. p. 295
adn. 11. p. 406, et praeter locos ab illo adlatos Eur. Hec. 1100 Herc. 1159.
frg. 781, 57. Soph. OR 914. frg. 423 alia multa.

Leo de Senecae tragoediia. 6

Digitized by Google

82

0

DE PflOENlSSIS.

samur, tempore quod ad captivas illuc ducendas necessarium
sit iDteriecto; in Phoenissis modo locasta ciim satellite et
iUitigona in turre steterat aciesque eminoa adpropinquantes
prospexerat; dtatia gradiboa decurrit in campimi: statim cam-
pua ipse ante oculoa ponitur, agmina fratres mater utrum-
que deprecans. iam si quis contendat ut scaenae traderentnr
has. tragoedias scriptas non esse, ita tamen eas compoaitas
esse concedet ut possint in scaena agi, et trium actorum et
temporis locique legibus ubique obserfatis. itaque hanc scae-
nam non scripsit Seneca eo consilio ut solidam inde tragoe-
diam faceret nec populo spectandam nec amicis audiendam,
▼erum ut aptum declamationi suasoriae argumentum, locastam
scilicet filios suos ab ultimo discidio dehortantem, versibus
tractaret. externa autem, ut in prioribus fragmentis ex So-
phocle, in hoc ex Euripide sumpsit.

simili consilio priores Herculis Oetaei, qualis nunc fertur,
scaenas originem debere credo. mera declamatio est conlo-
. quium inter Deianiram et nutricem, item Herculis sermo; ad-
iecit Oechalidum et loles lamenta lyricis numeris traclata. et
iOic diversi aunt^ actionum loci et in indicando loco per Her-
culis sermonem similis neglegentia. Seneca igitur ne has qui-
dem scaenas ad perficiendum destinavit. sed successit cui ad
ingenium exercendum eaedem 'viderentur appositae. contm
scaenae Phoenissarum nomine coniunctae cum plus difficultatis
continuatori praeberent, integrae relictae sunt uniusque titidi
praesidio munitae.

Hic subsistere possem nisi difficultas in altera scaena re-
licta esset quae nec praetereunda videretur et paullum maiore
disputationis ambitu tractanda. nempe, quod in priore quoque
acciderat, valde in hac declamatione differunt E A in scaenis
discribendis et inscribendis personisque notaudis. in A haec
scaena cum Oedipodis in filios imprecatione cohaeret (quod
Italis quibusdam displicuit, qui novam incohavere: N sec. manu,
Rehdigeran. 11); a v. 403 nova scaena incipit inscripta Ant.
loc, Nunt. (id quoque mutatum in quibusdam: MN — i. e*
Melisseo — Rehdig. 11 Gothano 256); item noTS a v. 443 cui
in omnibus inscribitur /oc. PoL omisso Eteocle. in E vero
363 — 664 una scaena est inscripta /oc. Sa$, PoL Eteod.: addito
Eteocle omissa Antigona mutato nuntio in satellitem. eius
generis discrepantiae his in tragoediis saepenumero inTeni-
ttntur, ut de singulis iudicium ferri nequeat antequam uni^

Digitized by Google

DE PfiRSOMAEVM MOTIS,

versam in causam inquisitum sit. quod quo brevius eo fruc-
tuosius fiet. quaerendum autem ante omnia est quatenus per-
sonarum notae scaenarumque tituli quales uunc feruutur auti*
quitus traditi sint.

atque falso quidem adscriptae vel confusae personarum
notae ut in iabulia Graecis Romanisque omnibus, aic in his
qooque firequenter offendunt. sed subinde etiam accidit ut
eaedem partes in i? et ^ diveraia personis tribuantor. sic
M ed. 879 ubi nuntius narravit regiam reginam regem perisse,
891 nutriz clamat:

«fer cUaium iede PdmM (fraiimh
Meiga, ynmeips quadmt tmra» pete,
iu jff id quoque nuntio continuatur (ut nuntius Euripidius
V. 1122 Mrjdeia q)evye (pevye), perverse quia famulus qui
regiae domus cladem ita nuntiavit: periere ciuicta^ non potest
Medeae fugam suadere. sed ne temere nomen omissum putes,
scaena sic inscripta est in E: Nunt. Chor* Med. las. omissa
nutrice.

Ag. 288 Clytaemnestra vehementer in Aegisthum invehi
coepit, antea modestius locuta; sic pergit 293 et 295 sq.;
placidiora rursum fatur 306 sq. omnia ista (288, 293, 295)
nutrici dantur in quam in scaenae tituium ille recepit, non
recepit A* mirum vero est quod v. 300 noitrae damm, quo
efQcitur omnia illa Clytaemnestrae matronam paulisper severam
fingenti danda esse, in E legitur, elarae dmu$t quod possit a
nutrice pntferri, in A interpolatum est. - personarom notas qui
in B mntarit versum 301 respezit, in quo de se ipsa regina
didt: haee vaM ttgi ae pira. sic Tby. 020 sq. inter Tbyestem
et chorum perperam in B discripta sunt quia Thyestem iden<*
tidem, a semet ipso scilicet, compellari librarius ridit.

HO 706 sq. nutrids partes choro dantur in A, 884—924
HylJi partes nutrici. in eadem tragoedia Philoctetam novam
personam A inducit (1607 sq.), quae muta est in E, sub-
stituit vero illum nuntio et, ne quid in ipsa scaena contrarium
resisteret, v. 1727, ubi de Philocteta sermo est, verbum tm-
pulit mutavit in impuli, utrumque perverse; item sequenti
scaena Hyllum exulare, Philoctetam in partes eius succedere
iussit, scaenarum titulis ubique ad interlocutores accommodatis.
scaenam aliter inscribi aliter partes discribi duobus tantum
locis memini. primum in Hf. 895 sq.; qua in scaena quod
1032 sq. Tbeseus Amphitruonem furenti Herculi se obicientem
retinet, ne parricida quoque Hercules fiat, optima ratione hos
yersus Weilius (r^v. arch^L 1865 p. 25 sq.) Tbeseo abiudi-

6*

Digitized by Google

84

M PUSOIIABVK IHn».

emi et Amphitruoiti dedit. ac piioreni quidem coineetufaiii
aliqua ex parte Etruscus probat, qni cum Theseo ▼erBus iatos
relinquat, nomen eius in scaenae tHulo omittit AmpbilraoBi
Tero modo Herculem sic adfato:

falsum ae rumint turpem tuo

remove parentem ne tuae landi obstrepat
si statim haec ciim Weilio contiuuantur:

qno te ipse senior obvinm morti ingeris?

qm pergis amens? e. q. s.
duriuscule certe apostropha mutatur. atque aliud quiddam
Etruscus suailet qui scaenae inscrihit flerc. Amph. Meg. Chor.
omisso Theseo addito choro. et verum casu apparet in M, qui
his versibus chori Dotam praetigit, quamquam et if et iV in
inschbenda scaena cum A consentit.

alterum exempkun haec ipsa Phoenissarum scaena praebet,
in qua de Antigona quidem indicttlo ipsique scaenae convonitv
de Eteocle non confonit is enim in indice Etrusci iocuiii
tenet sed verbum non profert: proinde in A omissns est.
mutas autem personas cnm omittat A, inscribit quidem scaenis
sed item epitbeton tadtiu: Thy. 404 PUsOimet Ittcdiis;
Ag. 910 Onttm taeitu»; fiO 233 LUkm, 1419 FhibNteM,
Phaed. nuirko: omissnm epithelon<^) Hf. 618 ubi Me*
garae nomini adici debuit: omnino omissum tacitae personae
Domen tantum Tro. 861 , ubi Polyxenam et praesentem esse
et mira de causa tacere Weilius 1. s. p. 23 sq. exposuit, et '
Ag. 782 nomen Ciytemnestrae. Eteoclis autem nomen a par-
tibus eius errore remotum esse et Grotius ad v. 654 et 661
docuit et Schmidtius v. 652 poetae verhis egregie restitutis.
V. 653 autem recte in £ iocastae datur, 660 fortasse recte,
V?. 662 — 664 Eteocli continuandi sunt.

turbatae totiens personarum notae suspicionem movent an
olim alius mos nomina indicandi in his tragoediis obtinuerit.
et in Graeconim quidem dramatmn et dialogorum eodicibus ad
personarum vices notandas grammatici ▼el dvo atiyficcg (cf.
€obet N, L. p. 17) vei Tta^dyQatpov posuennt (Hephaest
p. 76, 7 West|A.: t§ de m^aygwp^ (x^cJfia^)
9tQ09ima ^oifi&ta e. q. s.). cf. Bekker Aristoph. praef. p. VL
de Wibmowitz. Anal. Eurip. p. 38. Thiemann sch<^* in Ari-
atoph. metr. p. 128. sk e. g. in Phaelhonlis Aragmento Evripidio.

•) more in Terentii Bembino observato, in quo ponitur quidem
routae personae nomen sed mutam esse noD additur (Ad. 11, 1. 111, 1.
Hec V, 2. cf. Umpffenb. praef. p. IX).

Digitized by Google

D£ PEHSOiNARVJl I^OTIS.

quae consuetudo ad Romanos non transiisse videtur, quam-
quam in recentioribus libris baud raro personas mutari signo
adposito indicatur. diversi ettiin moris certa veBligia apud
comicos servata suot eziliora quidem in Piauto, cuius e co»
dicibus taotum Camerarii yetiis vetustiorem consuetudinem te-
Bttit (Ritschl. proll. in Trin. p. LV sq.). at plenam et in«
corruptam Yetusti mom imaginem Terentii coidices praebent
Bembmus el qui genuioae recenaionis Calliopianae exemplar
CBt Victorianus bibl. Laurent 38, 24 (cf. de Parisin. 7903 a:
Pbilol. XXXII p. 446 sq.)* lUi personia notandis

legem Becontttr ut tn siDgulis scaeniB personae singuhe graecis
litteris repraesententur quas scaenae indez nominibus adscriptas
refert Terbisque singulorum ubique librarius praeOgit.

id memorasse salis esset nisi de litteris illis doctriuam
quandam speciosiorem viri docti protulissent quae iam nisi
fallor a plerisque pro certa habetur et explorata. coniecit enim
Ritscbelius (proll. Trin. 1. s.) "^graecas litteras illas non distin-
guendis tantum aliquo scribendi compendio personis inservire, sed
ad actarum agendarumque fabularnm consiiium atque apparatum
spectare: ita quidem nt quae partes quot et quorum histriomim
fuerint, totidan Utterarum notis declaretur, quam coniecturam
via ac ratkme persecuti Steffenus (Act. Lips. II p. 1Q9 sq.)
et ab eo in singulis tantum diasentiens Wagnerus (in Bursiani
actia I p. 445 sq.) incredibiiia prorsus et inrita protulere quae
et qiaos puto improbaturos fuisse si codices inspicere licuisaet
qoae refdli meliiis non potenmt qoam re ipsa breviter ex-
posita.

in Terenti igitur Bembino et Victoriano (Plauti Veterem
boc de re consulere neglexi) librarius noraina scaenis inscripsit,
sed in mutandis personis spatia tantum singularum litterarum
vacua reliquit. dein rubricator nominibus adpiniit litteras
graecas, subpinxit characteras, explevit spatia a priore relicta
graecis eisdem litteris: eadem igitur vice fungebatur qua in
plerisque scaenicorum libris is qui personarura notas scriptis
iam fabulis adiecit. consuetudo autem ea fere in usurpandis
graecis litteris obtinet ut suam litteram persona servet dum
per plures scaenas continuo in pulpito moratur; quod ubi
reliquit, littera cuivis supervenienti vacat ; si redit, aut priore,
si forte librario pldcet nec aiii iam eandem dedit, aut diversa
littera notatur. sic in Eunucbo, quo exemplo defungar, Phae-
driae praefigitur ^ (I, 1 — II, 1; IV, 2 — 4) et 6 (V, 8),
Gnathooiu^ (U, 2. lU, 1. 2. IV, 7) et T (V, 7. 8), Thrasoni F
(UI, 1—2) et J (iV, 7. V, 7. 8), Tbaidi 6 (1, 2. Ul, 2.

Digitized by Google

DE PERSONAAVM MOTIS.

IV, 7— V, 2) et Z (IV, 6), Pythiae Z (III, 2) 6 (III, 3. IV, 3—6.

V, 4. 5) el Q (V, 1—4), Chremeti J5 (III, 3) et F (IV, 5—7;
V, 3). eaodem semper litteram, praeter eas personas quae
semel tantum comparent, Chaerea habet, A (11, 3. III, 5. V,
2. 8), Dorias 0 (IV, 1. 3. 4) et Parmeno B (1, 1 — III, 2.
V, 4—8), sed B praeter illum etiam Chremeti datur (III, 3)
et Autiphonti (III, 4. 5), ^ et Phaedriae et Gnathoni, 0 Py-
tbiae. incipiunt A Phaedria B Parmeno. accedit 6 Thais ;
exit Phaedda, auccedit A Gnatho; exit Gnatho, apparet ^
Chaerea; quem rursum excipit A Gnatho accedente F Thra-
sone; redit 6 Thais cum Z Pytbia; Thaidis notam C Pythias
cum B Cbremete relicta ia se recipit; Antiphonti B datur,
Chaereae rursum ^; 0 in quarto actu Doriae et J Doro,
deinde Thrasoni. 6 Pythias cum F Chremete conloquitur;
Thais superveniens iam Z accipit; suam 6 ab ezeunte Pythia
redperat, quae mox non Z aed B gerit, Z Sophrona, Pythias
vero postquam Tbais exiit rursum 6. interea Cbremes Demea
Gnatho omnea eandem F praeferentes se exceperunt et flniunt
fiibulam ABFJS Cliaerea Parmeno Gnatho Thraao Phaedria.
qui in his rationem regnare aut olim regnasse credere potest,
ei nos nihil credemus.

immo haec tantum ad librariorum commodum instituta
esse, ut nihil curetur quot personis eadem littera, quot litteris
eadem persona douelur, apparet. idem codex Victorianus osten-
dit, qui in hac fabula iuitialibus latinis litteris personas notat ;
in Andria illi et Ilaulontimorumeno cum Bembino plerumque
convenit, in Adelphis perraro et ut casu factum videatur, ia
Phormione nusquam nisi de Antiphonte I, 4 de Geta III, 1
(nam quod V, 5 Phormionem ita significat: /, id non ex Y
quae Bembini littera est natum, sed pro Z positum est qua
deinceps utitur); in i5rBembinus incipit, in AB Victorianus,
et sic deinceps. litterarum igitur delectus in librariorum ar-
bitrio positus erat: usu perantiquo et fortasse a primis inde
comoediarum exemplaribus solemni, donec ab eo eliminaretur
qui Calliopii recensionem retractando Parisini codicis et simi-
lium arcbetypon composuit.

ultro autem, ut revertamur unde profecti sumus, suspicio
oritur in tragoediis quoque ut in comoediis et perinde in Se-
necae quoque tragoediis illam consuetudinem olim obtinuissey
dein eTanuisse. quod c^rta ratione redargui potest. iadices
enim scaenarum quos ad personas graecis litteris notandas
necessarios esse apparet, non ab ipsius poetae manu sunt,
sed a rec^ntiore quadam nec nimis accurata admodum infabre

Digitized by Google

0

DB PIBSOHARTM NOTIS*

87

adsuti. ita enim in oniyeniiiii ra instiUita est ut personae
scaenis inscribantur non quae ab initio re vera compareant
sed etiam quae personis iam quantumvis conlocutis accessurae
sint, ut binas scaenas singuli iudices complectautur. sic Hf.
205 sq. scaenae iuscribitur Amph. Meg. Lyc, sed Lycus 332
demum apparet; qui si priores soceri nurusque sermones au-
disset, statim illos duci iuberet. Tro. 203 indiculum praefert
Pyrrh, Agam. Calch., sed Calchas demum v. 352 vocatur',
falsam igitur de scaena imaginem lector concepit cui ab initio
illum conloquio interesse putandum est; item Aegisthum in
Agamemnonis scaena 953 sq., qui advocatur v. 979. minus
poetae consilio obesse videtur qnod Med. 879 Medea et Oed.
998 locasta indicibus inseruntur, quamquam haec finito demum
Oedipi sermone, illa post nuntii cum choro conioquium ex
aedibus prosiliunt. rursum aegre ferimus quod Phaed. 358
Pbadlra cum nutrice prodire videtur (ut Qi apud £aripidem),
donec v. 384 audimus

9ed en patescunt regiae faeiigia;
, iam enim machina Pliaedram in gynaeconiti ostendit, remotura
eadem v. 403: nam chonis 404 non Phaedram modo lo-
cutam adfatur sed nutricem. eodem modo Medea comparere
Tidetor v. 738, cum eius nomen iam 670 indiculo insertnm
sit in Phaedra anlem ommmn minime ferendum est quod
406 novae scaenae BippoL Wuir. inacribitur, cnm nutricis oralio
eb Hippolyti auribus omnino arcenda sit et 423 iUa dicat:

e» fa»ei voUb iea:
iptim mhfor eeUmne veneraniem saenmy
tmBo kUus eomiumte.
antea nec a spectatore conspici potest eodem autem Phoe-
nissarum scaena pertinet cui index commnnis praefixus est
etiam conloquium inter matrem et filios complexus, quamquam
ut illud institueretur scaena mutanda erat. verum est et hoc
loco et Hf. 205 et Med. 670 in A vitiosam scaenarum discrip-
tionem correctam esse, sed id ex libidine factum est; nimirum
reHquis locis eandem reliquit et vel novara intulit Tro. 409,
ubi Uiixem E omittit et v. 524 demum suo ioco inscribit.

haec satis mihi comprobare videntur personarum indices,
utpote nec a poeta et male scaenis praefixos, e versuum con-
textu removendos esse. in his igitur tragoediis ut in graecis
scaenae non discribebantur sed personae ubi primum aut rur-
sum comparerent nominabantur, deinceps signiticabantur aut
primis nominum litteris aut lineolis, id quod scire iam nec
possumus nec cupimus.

Digitized by Gopgle

88

DB PBRSOIURVM ?(0T1S.

lam vero videuduin est quid hac disputatione lucrati simus.
ac primum quidem sequitur, ubi de persona cui versus ser-
move tribuendus sit dubitatio uriatur, id non ad scaenae titulos
exigenduni esse: quos qui adiecit ipse eis se adplicare debuit
quae versibus inscripta reperiret. atque hac quoque in re eo
exemplo defungar a quo profecti sumus. nam quod Phoen.
403 — 406 et 414 — 419 in £ non tribuuntur Antigonae, id
scaenae indice contirmari videtur qui eius nomen omnino
omittit. ac possit existere qui id recte factum istaque omnia
sateUiti contiDuaDda esse opinatiir; n«iD quod v. 403 jMreM et
406 mater legitur, satellitein qnoque v. 402 ita loqui: etiw^pim
onmi maier appwila impedu sed hoc aliter in Etrusco legi
gopra monui. praetorea 414—419 continuari looaatae debeant;
aed ei non convenit acies prospicere et qaae pro nmris geraii-'
tur referre. falso igitur in B Antigonae penona eieeta cat»
reete in A restituta, coniedura ex v. 403 pirg$ o jnireiu e. q. e.
facili et fere necesaaria. qui in E codieis pr oaro acaenae in-
dicem scripait Antigonam iam non invenit et fortasse id con-
Tenire putaliat Ant^nae cum Oedipo in Cithaerone moranti. .

nam enndem qui indieea istoa composuit et Phoenisaanun
nomen declamationibuB de Oedipo et filia deqie loeasta el
filiii in unom cMiiunctie inacripaiise audacius fSorlaeBe aed unm
aine probabilitate conicere mibi videor. certe doto argumento
contirmatur editionem cuius Etruscus exemplar est non ex
ipsius Senecae manu in lucem prodiisse sed alterius manum
passam esse. quae cum singulas fabulas in uuum conligeret
certe externis tautum rebus adornaDdis operam dedit; singulas
enim quin Seneca separatim vivus ediderit non videtur dubium
esse et confirmatur aequali fere testimonio Quintiliani (VIII,
3, 31), quod quomodo ad patrem Senecae viri docti referre
potueriot non intellego: * n«m memmi iuvefiis admodum inter
Pomponinm et Senecam etiam praefationibus esse tractatum 'an
gradm eliminat' in tragoedia dici oportuisset\ praefationes
autem valde dolendum est quod ei qui in unum corpus tra-
goedias Senecae coegit omittendae visae suut ceterum quo-
cumque auno QuiutiliaDum oatum esse statueris, praefationes,
quae illo vel admodum iuvene conqparuerint, a Seneca post
eiilium scriptas esae oportet.

Digitized by Google

VI

De AgameQioonis auctore post muitas et in hoc poeta
pridem legitimas virorum doctorum ariolationes primus Bent-
ieius grave argumeutum protuiit quo ipse sententiam tuoc pleris-
que constantem fulcire magis quam novum de labula pliilo-
sopho abiudicanda iudicium coniirmare voluit. illius potissimum
auctoritate factum videtur ut in eandem sententiam Hici terus
disputaret, siquidem argumentis non gravibus usus est; nec
magis iUe qam de fleroole de AgMDenmone virie doctis per-
Miasit, qui Senecae eam vindicandam uno ore censuere. al
^niam de kac quoque fabula et iUe et pribres Bingula tantum
denlloria opera coagesserunt, non detrectaiidBin est ofQcium
quaectunque contra traditam fabulae ongiuem proferri posaint
aceanie expeDdendi. conlatia aulem quae ad eloculioiiem ac
fiMlae oeconomiam specta»! rea metricaa Iractabimua: de qul-
boa iudicittm fieri hob polerit nisi quaertionibus de anapae^ .
atoum compoaitione et de camnBum miztis melria eooiipoai-
lavam Batara anlea expeditia.

al^e quae ad Terborum formaa el modum loquendi apec-
tant pauca sunl el, ai singiUatim expulea, utique levia. primum
autem ea perstringemus quae iniuria aul aliis momenli quid-
piam habere visa sint aut in futurum videri possint. quale
est possessivum a Pelope derivatum Pdopius quo utitur Ag.
7, 165 et 194, licet possis novissimo loco sine numerorum
damno alterum epitheton substituere quod metro flagitatur
Med. 891 et Thy. 22 (Pelopeus), sed iu eadem Thyeste alio
loco (641) Pelopiae dudum recte legitur. cf. B. Schmidt. p. 14
Richter, p. 28. Graecis dumtaxat ct TlelojiLOf^ et nelontiog
in usu erat, ut Kwvwniog KtovujTietog, KvxkLOJtiog KvkIio-
Tcuog alia de quibus iocutus est Bentleius ad Hor. epod. 9, 16.
breviorem autem formam Seneca etiam in Hercule priore usur-
pavit: V. 997 Cyclopia.

V. 130 non qtiit pro nequit iegitur quod praeterea in his
tragoediis non invenitur. sed eiusdem verbi forma in eisdem
singularis extat Phoen. 226 utimm quidem rescindire has quirm
«Am. cL Stat. silv. V, 3» 60.

Digitized by

90

DE A6AMB1DI0NB.

Richteros quad (p. 29) Ag. 421 Pergamum omna neutro
genere positum aliter dixit quam Tro. 14, id correxit Peiperus
reduceDda recta distinctione a Gronoyio derelicta:

exdsa ferra etf.* Fergamim inevhmt at6t*.

auepieari non tantum Ag. 8 sed et Thy. 657 in simili
• loco extare Habruckerua monuit (p. 42); nec magis alia eu*
ramus quae ut singukria Richterus suam in sententiam attulit.
eodem enim iure lentare remos (438 cf. Catull. 64, 183 tn-
curvatis gurgite remos, Stat. Ach. I, 436 arcm lentare) fnrari
(914. 933 cf. B. Schmidt. Mus. Rhen. XVI p. 589. Stat. Theb.
XII, 292. Sil. XII, 300. XIV, 461) parent iuga (457; v. p. 44)
obsoleta (977) demetere caput ferro (987 cf. Hor. serm. I, 2, 46)
et alia in his tragoediis semel dicta premere possemus: sed
facili uegotio ex qualibet similia promerentur. nec magis eo
movemur quod mi et suapte singuiis locis (146. 250. cf.
B. Schmidt. p. 13) bisyllaba effert: ut qui in vocibus meis et
saxeo (Tro. 191. Thy. 233) synecphonesin non saepius ad-
miserit. plus momenti esse potest in coniunctionibus sive ad-
verbiis admissis vitatisve. ut attamen tantum Ag. 403 legi
Hichterus vidit (p. 27); ut mirum foret si eheu unicum iocum
haberet Ag. 868: de qua voce satia locuti sumus. atque cum
tantum Ag. 418 secundo loco poni Schmidtius docuit (obs.
p. 11) scire non potuit Thy. 911 (o ma eoelKniiii eaoeMeemim
re^lumqM regm) in B scriptum esse regum atgue regem. ego
scire potui cum nuper eundem versum mala coniectura ten-
ta?i. sed vei dne hoc exemplo in Agamemnonis versu niliil
ofiTensionis esset:

refitgit hqui
mene aegra tantie atque inhorreeeit maHe
cum tantie mdUe aeque ad aegra atque ad Morreeeit referen-
dum sit: quod inlustrabit Tersus eleganter ab amico graece
redditus: g^Qrjv yag S^eeat Xfyeiv voaavaa %otade wA tcv-
Q&aateat xaxolg. cf. Ar. Ach. 884 eKfiad-i zipds x^Ttixa-
QiTxai tq) ^hft). Haupt. opusc. I p. 129.

citius quod v. 965 ita ad imperativum positum est ut idem
significet quod quam citissime, id B. Schmidtius obs. p. 13 in
favorem traditae originis valere dixit^) comparato apocol. 7
citius mihi verum ne tibi alogias eoHMtiam.^) quo loco comoe-

item 403 oontotmn €om Hf. 622 (utroque loco respexlt Sopb*

Trach. 201 (dojxaf ^/xhf aXka avi^ X9^^V X^Q^^' ^ GronOT. ad Ag.)
et 206 diu cum Oed. 948, utruniqiic cum pedestribus comparatum.

eitiMU legitur etiam PeUroa. c 109 (p. 135, 6} ut morimn eitius

Digitized by Google

DK AGAMElOfONB

diam redolente nescio an non commode in hanc sententiam

utamur; quamquam et epist. 95, 37 (ut illos tit bonumpronos
eUius educit ad summa) dod aliter iDtellegendum videtur et in
patris opere subinde idem inveuitur: contr. I, 5 ext. gratuhr
vobis , virgineSy qnod citius inluxit. II, 3, 7 quid miraris si
illum citius exorasti? IX, 6, 18 nisi citius illam oppressissem,
et filiam abstulisset. sed in tragoediis ubique ea significatione
ocius ponitur. cuius dictionis cum B. Scbmidt. 1. s. tantum
ex Hercule Oetaeo et Tbyeste exempla attulerit, locum paullo
uberius tractabo; uam ne in illa quidem re unus omiiium
poetarum usus est: usum scilicet eum dicimus quo ocius vel
citius ad imperativum sive imperativae nolionis verbum quam
citissiyne, ad verbum finitum accedens citissime significat. citius
autem omnino poetis fere vitatum est. Ovidius, qui in ele-
giads octtM nusquam sic usurpavit, her. 1, 108 scripsit: iu
eUiiu tfenias; m traDsformationibuB non dtim, sed duobus locia
oems: I, 242 dent oeius omnes — poenas, XU, 226 odHs
omnes swr^mus. Vergilius autem in georgicis nusquam, in
bucolicia semel (7, 8 ocms, inquit^ kuo ades), in Aeneide de-
ciens nisi quid me fugit acttct ita posuit (IV, 294. V, 828.
Vlllf 101. 278. 443. 55: quater in uno iibro. IX, 400. X,
786. XII, 555. 681); Horatiua in carminibna semel (II, 11, 18
quis puer oeius restingu^ e. q. 8.), in aermonibus bis (II, 7, 34
nenwn oleum fert oeius? 117 octtcs hhie te ni rapis\ quem hac
quoque in re secutus est Persius (3, 7 odus adsit hue olt- '
9tc». 5, 141 oeius ad navem?) ManiL Y, 641 quamms {q. db
codd* gnams ek facob.) extremo eitius revolaoerit orbe yersns
a Bentleio deletus. luven. 1, 125 eitiuH dimitte. 4, 134
argiUam atque rotam citius properate et fortasse saepius. Sta-
tius in Thebaide quater (II, 586. VII, 28. X, 433. 493), in
Achilleide I, 504 ocius, in silvis bis citius quae sola praeter
iam adlata uovi exempia (IV, 3^ 110 Eoae citius venite laurus.

venire credas , \ scito iam capitis perisse partem), sed colorem suum
huic Senecae loco alogiae dant. qua voce apud Pelronium Ascylti ad-
Terearitig lepidus homo utitur c. 58 (p. 6S, 1(>) non didiei geoinetrias,
mriUea «1 aUtgiM mmUat loco nraUiun veiito. •loglae ItCae Tidentiir
stodia rhetoriea esse; aold si alogiat mmtitat TocaTerit 'materias ab-
horrentes a veritate, Telat tyrannicidarum praemia aotTitiatarum electio-
nes aut pestilentiae remedia aut incesta malrum aut quidquid in scliola
cottidie agebatur?' ceterum quoniam Petronium tetigi, hunc ocius quo-
qae eo sensu usurpare moneo c. 79 {res tuas ocius tolle) 94 {ociiu foras
«pO 96 {fit non aiieeduni oeiut neptiiHmi tervil). Seneca ia aolato
Bmnoiie iUod non scripsisse videtar; semel et eztra saaaoriam paker Sea.
ms. Vli, IS adfarri ootei flagrm ius$it.

Digitized by^OOgle

92

DB AGAlKlfNOiai.

V, 2, 96 mmetnoremque tuis citius dare mamiiit.aifitiem); Va*
kirius ter 0€ius (lU, 508. iV, 142. 643); omaiiiiD saepisfliiDe
Qt niiilta eius genem Silius, qui advertiio isto trigiuta locos
ornaYit quem excipiaut Catidlue Propertiiis TibuUus LucaBW
qui aec oeiw uec ctlnis uaquani hoc seuflu uflurparunt Ver-
giliom igitur Seneca flecutuB est qui ad imperativum oiim
posuit: Pbaed. 130 nefanda casto pectoro exiwrba oduB 1245
absconde ocius dispersa foede membra. Thy. 640 effare oaus.
HO 101 vos pecus rapite ocins. 858 occupa ferrum ocius.
Oed. 80 profuge iam dudum ocius 647 regem ocius agite ex-
ulem. Tro. 679 iussa ocius peragite. ad verbum (initum: Phaed.
1002 celso sonipedes ocius subigit iugo. Phoen. 449 ponitis
- ferrum ocifis? HO 538 ocius iussa exequar. unico autem loco
quo olim praeter Ag. 9G5 citius iegebatur (Thy. 1021 recipe
hosce citius) id cognita Etrusci scriptura (accipe hos potius libens,
loco post fugere oupori ut videtiir lacunoao) exulare iuflsuni
eflt —

verbi pandero usufl bonis poetis communis Senecae quiH
que uotus est, quo narrandi flignificatum induit (cf. HabrudLer.
p. 41); flingulare eat quod verbo ita usurpato coniunctivus
accedit nulla particula determinatus Ag. 404:

tu pande vivat coniugis frater mei

et pande teneat q^uas soror sedes mea, —

interpolatoris opera sine offensione decurruntbiversus: 4t48q.

^it fan nonras hamorit coiui ratoo
aut quao maris fortuna dispukrit dueu.

genuioam enim hanc lectionem Etruscus praebet:

effare casus quis rates hau^it meas
aut quae marie fortium dispuierit duces.

Gronoi^us obs. IV, 20 p. 756 Platn. sic distinguit priorem
versum, quo adfectum, qualem*cum maxime prae se ferat rc-
gina, evidentius signari praedicat:

effare, casus quis rates hausit meas?

et sic quidem dixit Pbaed. 894 qui$ ede wMri dmrie eversor
fuit? HO 755 fare ^ poeita m aaiu iam nostra domus est?
1617 edieeere ageium fktmma quo vieta est modo? Oed. 274
eed quo nefandum faemue admieeum heo eu, memaraie. sic
e. g. Stat Ach. I, 504 die oeiue — mnbu» abd^ orie quave
iubes tdkare peti? Acc. Oenom. frg. III v. 499 exprome quid
fere? item apte coniunctivum indicativus excipit, ut Phaed.
358 altrix profare quid feras; quonam in loco est regimf sed

Digitized by Google

DE AGAMKIINOr(E<

93

io Agamemoonis loco cum secundum seutentiae membrum ab
imperativo %ffar€ peudeat, prius quoque {fundiit) eodem regi
manifestum est; itaque in interrogatione indirecta illic indi-
eativus admissus est. audi Dieaiedem art« p. 395, 15 ^Aoiie
9ftekm {rdatwim) in eonsuetuMmt parum muUi obmrvani ^
ftr&ia k^si^ cum dieumt 'itaseM) quid faeii* ' netdo guid feeisti*.
erud&ius enim dieetur ^nescio qxiid faciai ^nueio quid feeerit*.
non aptum exemplum grammaticus elegit, nam nesdo quid
omnes cum indicatiyo iungunt. patet tamen qualis generis
idiotismon respexerit; nimirum quali Ovidius usus est met.
673 quid facit ignorans.^) praeterea haud frequenter Ovidius
indicativum in interrogatione indirecta posuit: her. 10, 86 quis
scit an haec saevas tigridas insula habet? 12, 71 nescio an
exciderunt meam loca {nostin an Puteaneus, noscis et excide-
rint alii ; magis etiam priore loco codices variant et cum inter-
polatorihus viri docti certant. quorum commenta vide apud
HeiDsium. si mutare voluerunt debuerunt insnla alat scribere).
Yergilium et alios vidm ut cum indicativo iunxisse Bentleius
comprobavit ad Hor. ep. I, 1, 91 exemplis quibus adde Acc.
Epig. frg. XIV V. 303 viden ut te impietas stimulat nec moderat
fnetw? cf. Dissen. ad Tib, 11, 125. Acc. Atham. frg. 111, v. 1 9 1
(on duhito quid a^? eave ne di tiurbam U hnplices) recte Nonii
libri praebent: an duibito? ah quid agist (a* d.haq.a. codd.).
Hor. ep. I, 3, 30 <fe5ea -r- rsseriberef si tibi curae quantae
cemmiat Munatius, an male sarta ffratki nequiquam eeU et
resdndiiur e. q. s. Bentleius proba?it, non sU Hbi eurae quo
etiam coeat et rescindatur flagitari vidit. sed recte Hauptius
locum disposuit finali distinctione post Munatium posita. Ca-
tulli unura locum scio 69, 10 aut admirari desine cur fugiunt,
Tibulli II, 4, 18 et qualis — versis Luna recurrit equis {re-
currat codd. aliquot) ubi cf. Dissen. Manil. IV, 117 nec refert
sulus unde cadit {cadat ante lacobi editionem). rarissime apud
Senecae aequales: cf. Lucan. IX, 563 quaere quid est virtus.
in Senecae tragoediis similis locus exlat Thy. 771

nec faeHs dta» eorfora a» flmnmae magis
genmere*

tamen ut locum ei a quo initium cepimus prorsus similem
adferamus coniunctivo indicativiim ab eodem verbo pendentem
excipiente opus fuerit. quaiem iocum in Senecae tragoediis

ubi in codd. quibusdam qiiod facit vel quid faciaty Heinsius
conleeh quidque agat.

Digitized by

94

non extare scio; Augusteae aeUUs solum Propertium afferre
possum: 111» 16, 29

oipieB qmd dams Brifh^a immit aimarii
anerU ef pumiis m^ta Creusa maUs,

IV, 5, 26 iperdiscere — )

quis deus hanc mundi temperet atle domum,
qua venit exoriens, qua deficit,

et qui secuntur versus multi (]uasi ludentes in modorum varietate.
deinde Val. Fl. VII, 119 qmerit ut Aeaeis hospes consedmt ari$
Phrisvus, ut aligeri Circen rapuere draamee. Propertii similis
locos est Pcrs. 3, 66 — 76 quem apud ipsum relegas.^) StaU
silv. IV, 1, 23

atpids ut tempiUe aUm nitar, obior arie
iguis et ipea meae ^peant fik* tidera brumae^
artibus atque tuis gaudent turmaeque tribusque e. q. s.

quibus simile exemplum in Agamemnone legi certe memora-
bile est. —

Ag« 972 receda ab aris. sive te iugulo iuvat
mmisH ferrum, pratAeo iuguhm tihi;
sau more peeudum eoOa reseeari jiknm^
iaitmita emdait tmAms eoopeiMt tuum.

sic, praeterquam quod 973 praebeo iugulum volens interpolator
scripsit, codicum consensu legitur, et recte quidem quamvis
exemplo in his tragoediis destituta sit sententiae constructio.
quae evenit sententiis condicionalibus per particulas sive — sive
diiunctis et interposita prioris membri apodosi interruptis. hanc
constructionem bonis scriptoribus haud inusitatam (cf. Madvig.
ad Cic. d. fin. p. 45) boni poetae plerique omnes vitavere
praeter Ovidium. Vergiiius ea usus est XI, 443

nee Drances patius, sive haee est ira dearum,
marte luat, sive est virtus ef ghriOt toUai,

tloratius in lyricis nusquam, in sermonibus semel serm. U
4, 121

et sive iubebat
ut facerem quid: '^habes auctorem quo facias hoc\
unum ex iudicibus selectis obiciebat.

*) incipit ab hoc versu:

dincitey o misen', et causas cognosciie rerum,
ubi Barlhius io, Guyetus vos muieri coniecere, quorum neulrum lahnius
xecepit. equidem nesdo eor non pridem cmmirint:

dSMeiU 9t 0 miseri eausa» eegnoseite rermn.

Digitized by Google

AGAllfill?iOMB.

95

sive vetabat: ^an hoc inhonesttun et imUile faetu
neene 9it addubitee? e. q. s.

Propeitius Ins: 11« 1, 5

sive illam Cois fulgentem incedere coccis,

hoc totum e Coa veste volumen erit;

seu vidi ad frotUem sparsos errare capillos^

gaudet

et sic deinceps quinquiens. V, 11, 85 altero membro mul-
tum a priore distante (85 91 mu). Tibuiius semel:
IV, 2, 9

Mii 90knt erinu» funs dMt esse eapiUi$,
s«K eompeit^ emflu ut tmeranda emts

et deinde inTersa oratione:

urit^ seu Tyria voluit procedere palla;
uritj seu nivea candida veste venit,

quo iDvento quod in membris orationis hoc modo conexis du»
riusculum sibi .yideretur mitigavit; et qui elogium ad Messalam
scripsit y. 45

iMrm seu Hveni flremit inamstaniia tndgif
non edius eeiare queat; seu mdt€t> ira
iit plaeanda^ iuU peterit mUeeeere verbie.

et epicis post Vergilium singulis locis Valerius et Silius : VaL
ffl, 624

motis seu vos via flatibus urguet,
pergite et tuceptos mecum r^evocaie labores;
seu pluris tolerare moras rursusque propinqtiis
quaesivisse iugis, pretium haud leve (emporis acti*
Sil. XVI, 51

seu foret hostis
eomimts, expleri gaud^ tmlnere frenHs
adoersae; seu laeva ades in heUa fmaret,
ohliquo tehm reflexum Marte rofoktf

et bis in Silvis Statius: II, 1, 110 maioris ambitus loco et
IV, A, 67

seu campo pedes ire pares, eris agmina supra
tiutaturus apex; seu frena sonantia flectes,
serviet asper equus.

nusquam illa constructione usi sunt CatuUus Manilius Lucanufr
Statius in epicis ct alii ut Persius Petronius in versibus. contra
Oridius in eroticis ter deciens (am. II, 2, 53; 4, 11 quinque
membris uno per st' inducto interruptis; ibid. 41 sq. ut haec

Digitized by Google

96

elegia proprium colorem ista figura ducal; 7, 3. art. I, 61 ;
309; 487 ipsa priore apodosi bipertita. If, 59; 203; 297.
rem. 165. her. 1, 15. 4, 79 cf. Sapph. Phaon.211 sq. 217 sq.),
in transformationibus deciens (IV, 320. 327. 638. dein longo
intervallo YIU, 24* X, 397. 603. XI, 121. XIV, 20. XV,
342. 572), in elegiis quas Tomis scripsit septiens (trist. I,
2, 87; 9, 43; 10, 3. V, 7, 43. Pont. IV, 1, 3 j 3, 19; 8, 17);
in unis Fastis nusquam bac figura usus est. Senecam yero
consulto eam in tragoediis vitasse iure conligas inde quod
minime eadem in operibus ];»edestri sermone scriptis abstinuSt:
cf. d. ira II, 35, 3. III, 1, 5 (stva sueees$ii, superbd; swe firU'
straiur, insana) de benef. m, 29, 5. de dem. I, 3, 5. cons.
Polyb. 5, 3. de brev. vit. 13, 2. nat. quaest. III praef. 15;
in, 22, 1. epist. 17, 8; 36, 6; 55, 2; 88, 15; 116, 5.^
cuius aen scriptoribns rainime omnibus usitata est; Seneca
pater saltem eam doi admint praeter seDtentiam Arelli Fusci
in tertia suasoria bis adlatam (1; 4) nec Petronii locum scio
praeter c. 126 (p. 173, 3) sive ergo nohis vendis quod peto,
mercator paratus est , sive qnod humanius est commpdas^ effice
ut beneficium debeamus, cf. Quintil. III, 9, 4.

baec fere sunt quae ad elocutionem pertiuentia in Aga-
memnone ab reliquis tragoediis differre sciam. quae vides nec
multa esse nec ita comparata ut qualecumque ex eis de auctore
iudicium fieri possit. quandoquidem nihil impedit quominus
semel Senocam indulsisse sibi putemus quae et in aliis poetis
singuhs exemphs prohari cognovimus. nec mullo graviora
alienae originis indicia externa fabulae adornatio praehet quam
my.ovof.ilav vocant. scilic( t quod novissimae scaenae quattuor
interlocutores interesse videntur id recte expedivit Weihus 1. s.
p. 31: idem enim eodem modo in Oedipo 291 sq. accidit, ita
videlicet ut quarta persona loqui non laboret; v. 1000 autem
Electra abripitur a famulis et 1004 demum Cassandra loquendi
initium facit. aiterum quoque tangam quod haud sine ratione
quispiam afferre posse videatur. etenim legem Graecorum in
personis aut antequam loquantur aut in prima oratione aperte
significandis, de qua post Hillerum Wilamowitzius egit AnaL
Eur. p. 199 sq., Seneca quoque diligenter observavit; de cuius
personis spectatores ubique, aut per interlocutores cum acce-
dunt aut per ipsas certiores fiunt. atque hoc quidem, ut ipsae
nomina sua proferant aut ita se describant ut ab oisnibus

») de ep. 117, 22 cf. CFWMuIler uber den gebrauch von sive p. 8
(elsiipra p. 62), qui usum a nobis tractatum uon data opera attendii.

Digitized by Google

97

cognoscautur , locum habet ubi iu scaenain vacuam choium
excipientes prodiere; at si personis iam iu scaena agenti-
bus interloquendi causa nova accedit, necesse est eius nouieQ
priusquam appareat pronuDlietur. quani regulam imperite ia
Agamemooue derelictam videmiis v. 226 ubi Aegisthus Ciy-
taemnestrae ei nutrici accedeDS octo versibus verba facit inscio
auditore quis loqaatur. mious iroportODe ?. 910 ia scaena con-
citatissima eodem modo £lectra progreditur. sed quod ia Aga-
menmone Tituperandumr non eius fabulae proprium est sed
quamvis raro in reiiquis quoque obvium; atque prorsus qui-
dem simili modo in fabula Quintiliani testimonio ab ariolatio-
nibus munita laso Medeae et nutrici accedit (v. 431); sic in
Oedipo senex Corinthius regis et reginae conloquium invere-
cunde inlerrumpit ne ipse quidem quis sit indicans (v. 783); sic
Tro. 164 Talthybium loqui uno scaenae indice comperimus,
choro ne praeconem quidem indicante: ut nomen ei qui in-
diculos apposuit deberi conicias; omnium vero molestissime
Talthybii narrationem 203 Pyrrhus et Agamemnon excipiunt
nec nuntiali nec de semet ipsis quicquam monentes, cum hoc
loco canticum v. 371 insertum aptum iocum habuerit.

restat duplex chorus, mulierum Argivaruni alter alter llia-
dum, quem non tuetur quidem Hercuhs Oetaei exemplum sed
satis excusat ai gdmenti natura: nam nec ab initio induci pote-
rant Ihades uec poeta qualem novimus omittere chorum llehilem
et condendis carminibus non multum negotii praebentem.

deinceps ut ad ea aggrediamur quae res metricas spectanl,
de quibusdani monuit B. Schmidtius, ut qui viderit versum 787

dtibia labat cervice, farnuli attollite,
quod ad locum versus attinet in quo anapaestica vox cum
sequenti coahierit, singulare exempluni esse fp. 23); item v. 684
yelago audaces anapaesticae vocis in versibus anapaesticis coa-
lescentis (p. 28); praeterea ex eis quae p. 52 ille composuit se-
quitur in Agamemnone sola anopaestum in trimetri tertio pede
non admissum esse; denique recte dicit (p. 20) siogulare esse
quod V. 784 synaloephe in personis mutandis locum habet:

Ag* tredis videre te Uhm? Cass. et Priamum timid
qoam excusari licentiam graeco nomine alii viderunt et ipse
monui s. p. 59 adn. 8.

sed multo graviores dubitandi causas e canticis viri docti
sumpsere. in quibus sunt quae a reliquarum fabubrum con-
suetttdine discrepent nec pauca nec leyia. ae primnm quidem
in Agamemnone praeter anapaestos et mixtorum quandam me-
trorum congeriem iambicosque dimetros a Cassandra pronun-

Lm i« SwtCM tmgoedlii. 7

4

Digitized by Gopgle

98

DE AtiAMEMNOiNE.

tiatos nullum metrorum genus comparet, cum reliquarum oulla
cBDtico aeolicis numeris composito careat. in Octavia autem
omnis metrorum varietas trimetris et anapaestis absolvitur.
atque de polymetris istis carminibus infra (iisputabimus; in
aoapaestis res observantur duae a Senecae tragoediis ceteruni
alienae: quarum altera in biatu vel syllaba ancipiti liberius
admissis sjta est, altera iu dimetris monometrisque discribendis,
quae in uao e tribus canticis sese alternis excipiunt. quae
utique coniuncte tractanda esse mox videbimus. disputarunt
autem de anapaestorum compositione B. Schmidtius p. 59 sq.
et Ricbierus in Fleckeiseni aDnatibug 1869 p. 780 sq.^ qnoraai
cnm ille locos' dibgenler compoftuerit, relictum tamen mihi
negotium video hanc quaestionem ex integro tractandi «t qm
rectiora hic iUic proferre et de quibusdam ex accnrataope oo-
dieun noiitia cenius iadicare posae mihi Yidear.

Notum est Bentleium obeervasse, Graecorom legi qua
anapaesti uno tenore decurrant donec in paroemiaco deBinanty
Senecam quoque, etsi paroemiacum ignoraTerit, se adatrinxisae
neque admisisse syllabaon ancipitem hiatnmye ante finen aensus
nisi rarissime. nimirum extant dus licentiae, si certa tan-
tum nniMramus, in septem prioribtts fabulis OKempla cirelter
sedecim, io Agamemnone undecim, in Hercule Oetaeo decem,
in Octayia duodeviginti. ab omnibus vero praeter Octaviam
Agamemno recedit eo quod ter ante finem sensus hiatum in
syllaba ancipili admittit, id quod ceterae ne in iine quidem
sententiae sibi concedunt (Ag. 79. 646. 652 1.

exempla igitur violatae synaphiae, quamvis pauca sint,
sufficiunt tamen ad demonstrandum non severam sibi Senecam
conectendorum anapaestoruni normam scripsisse. quo Muellerus
inductus est, ut cantica anapaestica solis monometris discri-
benda esse censeret. hanc vero non minorem existimo auda-
ciam esse quam qua novissimi editores strophas suas consti-
tuere: siquidem versuum dispositio antiquitus tradita est et
vel mirihca quadam tenacitate ubi(jue a librariis servata. nempe
Muellerus unde compertum habeat, quod identidem praedicat,
Tersuum dispositionem in priscis quae ipsis scriptorum tem-
poribus fuennt exemplahbus nuUam extitisse nescio;: scio con-
tiarium verum esse. itaque in tiis quoque carminibus, ut in
poelarum latinorum omnibus, ubi de eolis ordinandis dubi-
tatlo oritur proflciscendum duco a ?ersunm in bous codicy>tts
dischptione.

Digitized by Google

D« AIUPABSTOBVJI COMPOSITIOMK.

99

ac si iure de sevcra synaphiae norma dubitatur, ante
omiiia videDdum est num ancipites syllabae vocalesve cum se-
queniibus coalesceutes in versibus exlremis positae sint; nam
iir mediis ▼eraibus eius generis liceotiam ne in fine quidem
sensiM ferendam esse patet. alqne e quindecim versibus quoe
in septem prioribus tragoediis regulae adyersari dixi duodecim
in Etrusco dauduntur syllaba debili^ ex Agamemnonis undecim
versibus octo, Herculis Oetaei deoem omnea: unde ultro con-
ligitnr, ubi licentiam iUam Seneca sibi eoncesaerit, id in fine
Tersus factum esae; sive, ut rectius loquamur, non iS ofioiiov
Senecam systemata anapaestica composuisse, sed dimetros lana
axixov deduxisse, donec in monometris desinerent: eodem
modo quo sapphicorum Tersuum arbitrarium numerum adonio
dandere solet. itaque antequam longius progrediamur, quae-
rendum est qnatenus anapaestorum ordini qualis in Etrusco
codice apparet confidi possit Tel potius qua ratione Seneca
dimetros et monometros se excipere yoluerit.

atque simplicissima quidem id ratione factum est. dimetri
eaim — de Etiiisco loquor, quem unum huius quaestionis
fundamentum baberi par est — contiuuo decurrunt in pleris-
que canticis perraro monometris interrupti. quos monometros
non temere positos esse eo evincitur quod in tot versibus nus-
quam per novem tragoedias monometri non sententiam vei
periodum vel canticum ipsum claudunt. nam ilO 1931, qui
est monometer subdistinctione a sequeuti versu seiunctus, ver-
sus ita dispositos iu E excipit:

1927 anguesque suos hydra sub undas

territa inersit teque labores o nate timent ?

fallor fallor vaesana furensj nec te manes

umbraeque timent;

non Argolico rapta leoni e. q. s.
ut 1928 0 nate timent ? suum versum explere, sequens trimeter
et monometer duobus dimetris circumscribi debeant.^) mono«

*) Phaed. 066 sq. sic dinposita smit:

Ut nunc canae frigora brwmac
nudent silvas, nunc arbustis
redeant umbraey nunc aeslivi
eoUa teanu eerenm
magno ftroare eoquami
viresque tuae iemperet annusT
qnae antiqoitus hanc formam habuisse patet:
collu leonis Cerercm rnagno
fervore eoquant viresque suas
iamparei ammet

1*

Digitized by Gopgle

100

OE AIUPAB8T0RV1I GOMFOSITIOPCB.

metri igilur ubicmnque aotiquitus tradili suot eadem vice fun-
guntur qua in graecis carminibus paroemiad ▼ersua.

iam singula videamua. duo exunt cantica solis dimetris
decurrenlia (Uf. 125—204. Tiiy. 789—884) quorum de altero
dubitari posse infra videbimus. ul raonoinelri plures se ex-
cipereut bis accidit in Hercule Oetaeo: v. 173

at ego infelix non templa suis

conlapsa deis sparsosve focos,

natis mixtos

arsisse patres

homimque deos, templa sepulciis e. q. s.
et V. 1916 sic:

iamne Elysios o nate domus
iam litus liabes?
at quos populos?
on post raptum
natura vacat?

Styx atra canem praedusit iter e. q. s.
quae transcripai, ut turbatus Tersuum ordo doceret dispositio-
nem quoque errore natam esse. recte enim legitur:

tiiiiifie Ehfsios, o nate, domus,

tom Utus habes ad qiiud papulos

natura vocat?

an po9t raphm Styx atra eanm
praiehmt iter teque in primo
linune Ditis fata morantur?
tertium eiemplum est Pbaeri. 79 aq.:
repetitque ctMoa ru$Hea Itmgo
turifa triua^pho,
en diva faves^
signum arguti

misere eanee: voeor in eihm,
hac hac pergam qua vkt longum

conipensat iter.

ubi en diva faves signu7n aryuti iniuria tlireuUun) esse dimetriuu
vel eo docemur quod fave in E scriptum est.

Irimetri conlinuo scripti sunt in uno cantico alternas Hecu-
bae Troadumque lamentationes contiueute; quod num coosilio ac
ratioue factum sil intra expediemus. siuguli binive ubi occurrunt
irimetri, suspicionem de bbrariorum errore moveri consentaueuni
est. atque uuus quidem extat Hf. ti;{6. 37 loco turbato; bini
Thy. 930—32; HO 206 sq. 623 sq. 1928 sq. (de quibus modo
egimu8)f denique Ag. 641 sq. in loco intricatiore ; nam 647

Digitized by Google

DB ANAPAB8T0ETM COMPOSinolVB,

el 651 suigttli MCiiDtur trimelri qooram DaUira eo quempiam
iodQcere posait, ut et illos et priores codsuUo positoa eaae
opiDetun cf. Mar. Victor. p. 7^ 9. iD tetrametroa bioi di-
Dietri errore coDiuocti auot Tro. 72 aq. et Pbaed. 979. 80.

moDODietri taDtum io fine caotici inveDiuDtur Thy. 920 —
969. Phaed. 325—357. Tro. 705—735. HO 1983-1996.
id si coDtendas casu factum esse, librarios nimirum continuos
dimetros scripsisse donec monometer in liue relinqueretur,
facile concedo id tieri potuisse poetamque ipsum subinde non
aliter rem instituisse, ut HO 1996. sed in his quoque rationem
valere exemplum demonstrabit quaie Medeae carmen praebet
787—842 quod sic terminatur:

stillent artus ossaqne fument

vincatque suas flagrante coma

nova nupta faces.

vota terientur: ter latratus

audax Hecate dedit et sacros

edidit ignes face luctifera.
ubi post monometrum qui carmiois ipsius materiam claudit
tres dimetros poni vides quasi epilogum coDtiueDtes.

iD quibusdam cauticis frequentiores monoroetri occurruDty
iu Dullo plures quam in Hippolyti cautico Pbaedram auspi-
caDte: y. 22. 38. 43. 47. 80. 84, omnes iD fiae periodi. sed
si aDapaestorum numerum spectas, parcisaimua est mouometro-
nim U8U8, siquidem ia DOTcm fabulis dod amplius quadragiota
iDTeoiuDtur; coutra id Octaria rigiDti duo quorum octo iu
media seDteDtia positi suut: ut hac quoque iu re arte prorsus
dirersa Octaviae auctorem usum ease eluceat. uam fabulam
quamris iuterpolatis taDtum libris servatam ab hac quaestioDiB
DOD est cur arceamusi cum ue in genuiDia quidem iDterpolator
Tersuum dispositioBem frequteter turbarit.

itaque si Hbrorum fidem sequimur, carmiua aDapaestica
dimetris nard atixov deductis composita sunt qui hic illic
paroemiacorum yice monometris excipiuntur. quorum io yer-
8uum exitu si interdum biatum syllabamve ancipitem admisisset
facile ferremus. at fallit ratio. nam quod ter tantum in septem
prioribus fabulis accidere vidimus, ut syllaba debilis non finita
sententia in medium versum incideret, id deciens septiens ita
factum est, ut syllaba anceps sive hiatus in fine sensus ad-
missus, id quod per se nihil offensionis habet, medium dimetri
locum teneat. quo id quidem clare efficitur, quod numquam
dubium erat, scilicet faaud paucis locis a libris in versibns
discribeodis recedeDdum esse. sed ne temere omuia quae ad-

Digitized by Gopgle

102 1»K ANAPAI8T0RVM COMPOSmONB.

huc dKi^utavnnus hac de causa labefactari statim eC comiere
arbitremur, in j^erisque istis locia demonstrabo aliaa quoqae
ratiomea extare quibus coiruptelae erineantur; ai yeraibus
commode diacribendis minime rem confectam eaee appareat,
de tradita dispoaitione cautius iudicandum Tideatur. quam in
rem opua est singulos locos ezcutiamus. etenim ita his in
rebuB licentia nuper grassata est, ut, si ralionibas non redditis.
iudicium tantum de versibas istis menm protulerim, me qao-
que crediderit quispiam Teri simuiacnim quoddam potius quam
rem ipsam coasequi yelie.
Hf. V. 1100:

nwic Herculeis percussa sonent

pectora palmts, mundnm solitos

feire lacertos vei^bera pulsent

ultrke manu; gemitus vastos

audiat aether, audtat atri
1105 regina poli vastisque ferox

qui colla gerit vincta catenis '

imo latitans Cerbenis antro;

resonet maesto chmore chaos

latique patens vnda profundi
lilO et qui medius tua tela tamen

senserat aer: pectora tantis

obsessa malis non sunt iciu

ferionda levi: uno planetu

tria regna sonent, ;
1115 et tu coUo decus ac tekm e. q. s.
ita baec in £ scripta et disposita suDt, praeterquam quod 1103
ukriee N. Heiusio et felici codicis M mori debetur, cam et
A et JBN victrice praebeant reoensentur tria regna ad quae
plancttts Herculis penetrare debesnt, nimirum caelum (llOi)
tnferi (1104—1108) mare (1109). quod deinde sequilur

et qui miim iw tda tamm

tmuerat aer

ineptum est et in^tius etiam quod in A legitur
sr giit mdim tua tela tamen
semma Mftar.

nam nec aetber post 1104 ut novi quiddam induci potest et
si aera ot medium inter aetbera et mare addi intellegas, non

magis posse post aethera id iiifeiTi manifestum esl per quod
necessario eundum est clamori in caelum perventuro. quid
Peiperus versu post 1103 transponendo profecerit non video:
etenim mancam lucratus est sententiam et versum 1104 pro

Digitized by Google

D£ AI«APA£STORVM C01fPOSITiO£«(£

103

1110 iiieptuin. optimo iure igitur Schmidtius in Fleckeiseni
annal. 1867 p. 868 trimetrum istum delendum esse censuit.
atque versus interpolatos aliis quoque locis circumferri demon-
strandi occasio erit- monometer autem sic reliclus pectora
tantis cum per se stare noD possit, baec erit ultimoruin ver-
suum species:

resonet maesto clamore chaos

latiqne patens nnda profnndi:

pectora tantis obsessa malis

non sunt ictu ferimdm l$in;

tmo pkmtu ttim tvjjfiw sonent.
qoe ultro hiatum im medio yersu 1113 tolli vides.

praetensi Iwc pertinet eimMkoi caotici eiilusi quem iiMle
a V- 1122 traDScribMB: ehorus pueronmi a potre inlerfectorum
eoftem daploiats

wm va9 p^triae laudis cmiitu

nUi tamm fnthiere reges,

nofi Atgiva memhra pataettra
1125 flectere docti fortee caestu

fortesque manu, iam tameu mm

t^um Seifthkis leoe eerytie

mmum eerta Uhrare mmu

tutQsque fuga figere eerooSf
1130 nondumque ferae terga iubatae;

ite ad Stygios, umbrae^ portus,

ite innocuae, quas in primo

limine vitae scelus oppressit

patriusque furor. ite infaustum
1135 genus o pnei i noti per iter

triste laboris. ite iratos visite reges.
muUa sunt quae in hoc loco offendant. atque primum quidem
V. 1130 ubi legitur ferri non potest: debuit saltem sed non-
dum; quod et ipsum sententiae non sufficeret, immo post 1126
claudum esset. at v. 1126 {iam tamen ausi telum — librare
e. q. s.) membrum aliquod sibi praecedens postulat, quo tamen
apte referri possit: quale est nondumque ferae tetga iubatae;
quae quoniam non sponte conciliantur — defuerit enim , si
V. 1130 ante iam tamen ponas, ad ferae terga verbum, quod
€um sequatur v. 1129, dirimatur tamen a v. 1130 verho libraare
~ ita aliquando putavi tiaec a poeta profecta esae:

nondumque ferae terga iubatae

tujtoeque fuga figere cervos,

tam tameu au$i tebm Scytfude

Digitized by Gopgle

104

BB ▲IIAPABSTOBVM COMPQSITIOrat.

kv€ corytis mismm eerta
WfW€ mam;

ut eam aeUtem iioDdoiD attigiMe dieantur qua omBino ad
Yenationem Tires sufficiant. quod modo attigiase GarpophoniiB

Martialis dicit spect. 23, 1

Norica iam certo venabula dirigit ictu
fortis adhuc teneri dextera Carpophori
et modo excessisse lulum Vergilius Aen. IX, 590

tum primum hello celerem intetidisse sagittam
didtur, ante feras solitus terrere fugaces^
Ascanius fortemque manu fudisse Numanum.
sed vereor ne hoc sit sententiae vim adferre; nam telum
certa manu librare vix dicantur qui ne tutum quidem vena-
tionis genus adhuc adgressi sint. cecinisse igitur de Herculis
liberis chorus videtur quale de Hyade Ovidius praedicat fasU.

* ^ ^ dum nova lanugo est, pavidos formidme emm
terret et e$t iUi praeda benigna lepm,
at postquam virtus annie adokvit, tn apros
audet et hirsutas eomminus ire feras.
sive de Achille Stathis Ach. II, 406

nwnquam iUe imbeUes Onaea per avia lynces
sectari aiU timidos passus me cuspide damos
sternere, sed tristes turhare cuhilibus nrsas
fulmineosque sues et sicnhi maxima tigris
aut seducta iugis fetae spelunca leaenae.'^)
itaque verbum proprium quod sibi flagitat v. 1 130 intercidisse
iudicandum est cum versus suo loco moveretur. sententiae
satisfacias sic fere scribeudo : nondumqne ferae terga iubatne
frangere clava] sive, nam quis de lacunae ambitu spondeat,
ietu iaculi fligere torti].

sed ut omnes loci diflicultates sublatae sint tantum abest
ut ab initio tota oratio aut durissime procedat aut vitiose. at-
que Gronovius quidem post 1123 et 1130 subdistinctionem

apte conferas Goethii Elpenorem haec de se loquentem (I, 2):
0 lau nUek fnir, noeh hmb ieh auf dtr Jagd dee UMUe Reh, geringe
VSgel wur dtr wUdmn Luft 9H9gt$ doeh vmn ieh dieh wSmt kdnd^
^rcum avitum) — ihr Gotier gebt es bald! — dann hol ich ikHt muB
seinen hohen ff^olken, den sichem Aar herunter. cf. de Parthenopaco
Stat. Theb. IX, 718 scilicet angvstum iamdudum ur^entibus annts
Maenalium Hbi parve nemus perque antra ferarum vix tutae sine
maite ferae, tiameiria euiu* nondum tela proeam arwmque implere
val^at, de Astyaiiaete Seneca Tio. 775 non arma tenera patria (sic
recte Swoboda; parva tMA traetahU manu epareaeque paMtim eaUUme
laHt fera» audaa eepserii.

Digitized by Google

i^APAlStOEflf GOlVOeiTIONB. 105

posuit, nt 1123tflrt n2b^kMsii 1126 ONit partioipia essoDt ad
aequens wersn 1131 nomeo pertineiktia; sed aic non obscnra
taDtum et moleata per novem Teraunm spatium aententia pendet,
sed peraudacter etiam participia masculini generia cum umbris
coniunguntur. id senBisae videtur Peiperua, cum prionun
quosdam secutus post 1123 et 1129 aigno finali senientiaDi
distiDgueret; sic vero ad filft et ausi subaudiendum esset <s^i's
id quod nullo modo in his tragoediis fieri pos9e nunc affirmo,
posthac probabo. accedit qnod in fine carniinis nimius est
chorus in compellandis pueris, quos quater ire iubet, primum
umbras, doin pueros vocat. (juae si omnia consideraveris,
mecum fncies eliam versus 1134^' 35. 36" (ite infaustum
genns, o pnerif noti per iter triste laboris) suo loco motos et
recte quidem in periodi initio conlocandos esse iiidicante, ut
participia nomine quod est pneri regantur. lum dimetro

ite iratos visite reges
clauditur carmen. id quod plane eodem modo Phaed. 987 fieri
debet ubi dimetrum et monometrum in fine cantici Iraditum
sic discribendos esse patet nt monometer dimetro excipiatur:
tristis virtus perversa tulit
praemia recti, castos sequitur
mala paupertas vitiogue potens
987 regiua aduUer.

0 vane pudor falsumque decus!
uHimo enim dimetro cantici quasi epimetmm quoddam con-
tinetur, quod item in Medeae carmine fleri supra adnotavimus.

Herculis autem locnm iam qoalem constituimus adscribam,
ita quidem ut lacunam dtmetro constare sumam: quo perinde
ac si monometro constet syllabas ancipites v. 1134 et 1136
ultro e medio versu elimlnari rides:

ite infaustum genuS, o pueri, »

noti per iter triste hboris,

non vos patriae laudis comites

uUi saevoa vuhiere reges,

nm Argiva mmhra palaestra

flectere docti fortes caestu

fortesqne mann, nondumque ferae

terga inhatae [vulnere gaesi

frangere torti]^ iam tamen ausi

telum Scythicis leve corytis

missum certa Ubrare manu

tutosque fuga figere cervos,

ite ad Stygios, umbrae, portus.

Digitized by

106

DE ANAPAESTORVM COMPOSITIONE.

ite innocuae^ qtias in primo
limine vitae scelus oppressit
patriusque furor:
ite iratos visite reges.

haec si recte disputata sunt, in Hercule priore hiatus et syl-
laba anceps tantum in fine versuum inveniunlur; in media
sententia 170 *'

mobile vulgus \ aura tumidum
et 1056 mobilis unda, \ tuque ante omnes
reliqua fmito sensu. interpolatum vero esse vidimus versum
1109 qui ad antecedenteni eodem modo in codicibus applicatur:

unda profundi, \ et qui medius,

r

Phaed. 325

vidit Per^sis ditique ferox

Lydia regno deiecta feri

terga leonis umerisque, quibus

sederal alti regia caeli^

tenuem Tyrio stamine pallam
quod Peiperus, ul ancipitem syllabam lolleret, scripsit cuiusque
umeris id efficit ut intellegi hi versus omnino nequeaut. sed
etiam quod traditur grammatica recusat. ad quorum sententiam
complendam, ut nunc leguntur, hoc subaudiri debet; umeris
quibus caelum sederat Tyriam pallam [sedere vidit], quod in-
eplum est: nam sic palla cum caelo comparatur quo nec
sani quicquam nec huius loci acumen significatur. id in eo
positum est ut umeri, qui caelum tulerint, pelle ferina digni
esse dicanlur, non veste Sidonia. hic quoque medium aliquid,
a quo umeris pendeat, inlercidisse patet, quale est [sumptam-
que armis] umeiisqtie quibus sederat e. q. s., ut, si monometer
interciderit, in monometrum stamine pallam periodus exiret, si
dimeter, in dimelrum v. 329.

alter locus est in eodem cantico de Amoris potentia
V. 338 sq.:

ignes sentit genus aligernm;
venere instinctus suscipit audax

d. Ovid. met. XII, 396 ex vmeris medios coma dependebat in
armos. — de ipsa rc Hf. 465 forlem vocemus cuizis ex umeris leo do-
num puellae jacius et clava excidit fulsitque pictum veste Sidonia
latus? Tlieb. X, 646 sic Lydia coniwix Amphilryoniaden exutum hor-
rentia terga perdere Sidonios uineris videbat amictus et turbare colus
et lympaiia rumpere dextra.

Digitized by Google

BB AlCAFAnTOBTll GOMPOfllfiOIfB.

107

340 grege pro toto hdla iiwmeiu;
ii canktgio fimu£r$ tuo,

poscufU timidi prodia eervi

et mugitu dmt concepti

sigyia furoris; tunc virgatas
345 India tigres decolor hoyret,

tu7ic vulnificos aaiit dentes

aper et toto est spumeus ore;

Poeni quatiutit colla leones,

cum movit amor; tunc silva gemit
350 murmure saevo. amat insani

helua ponti lucaeque boces,

quo consilio Aicbterus 350^ 51 post 347 posuerit nescio;
8cio hiatuin in syllaba ancipiti nusquam ne in fine quidem
periodi per septem priores tragoedias Senecam admisisse (ore. |
amat)y cum quod est in his yersibus difficultatis id nuUo modo
Peiperi coniectm^ tangator; loquor de t. 343. dizit enim
poeta cervos, si coniuglo suo timeant, ne proelia quidem re-
formidare. quod sequitnr:

€t mugitu dant concepti signa fworis^
duas ob rationes oflTendit. primum conceptus furor est libido
▼eneris, non in periculis coniugio imminentibus ira, qualem e. g.
Martlalis describit IV, 74, 1

aspicis ^MI» tmij^oni fuam fortia iamae
proelia? tam timidis quanta sit ira ferii?
deinde cervos mugire numquam audivi nec quemquam credo
ant audisse aut dixisse. ergo haec quoque verba locum occu-
parunt non suum legitimo derelicto. quae ad iuvencos olim
perlinuisse 9) multa dissuadent: et quod debiliora essenl post
V. 339. 40 et quod sine mutatione post v. 340 inseri non

quo dneeitt possit Vergilii locus georg. III, 209 b<i. quem et Se-
neca versibus quos traclamus imilatus est et eadom imagine usi Valerius
11, 544 (qualis per pascua victor ingreditury tmn colla tumens^ tum
eetsior armis taurtis, ubi adsueti pecoris stabula aila revisit et patrium
nemus et bello quos ultus amoret cf. V, 67 sq.) et, qui maxime t«aro>
ram pugnaiD adamavit, Statina: Theb. II, aSS sq. Ul, 830 sq. VI, 864 «i
XO, 601 sq. Ach. I, 313 sq., qnorum locorum tertium:

non sic ductorcs gemini gregis horrida tauri
bella movent: medio cnniunx stat candida prato
victorem expeetans; rumpunt obnixa furmies
peetoraf tubdii aww stimMthe et nuln«ra 9a$tmt
ideo adMripsi, qnui aHlma veriMi aic emendanda esse censeo: ot virl-
nera niaM^ — cf. Lengnf p. 266, 15 Hercher. fys^wr &* iyA nui taOifOP
iQeufi^hTa, nal «»£ otitQp nhiy§k iftvxSiP*

Digitized by Gopgle

108

DB AIIAPABSTORTM C<HfPOSITI01fB,

possent itaque ad leones refereoda sont de quibas 348
sermo est. nec dubito <iuin et ordinem et sentemiam sic
restituenda esse iure contendam:

«enare imiinetus iutcipit amdaaa

grege pro toto htHXa nwemem;

9i eoniugio timuere tuo,

350 posctint timtdi proelia cervi,
tunc virgatas India tigres
decolor horret; tunc vuJnificos
acnit dentes aper et toto est
spumens ore.

Poeni quatiunt colla leones

351 et mugitu dant concepti

signa furoris, cum movit amor:
tunc silva gemit murmure saevo,
amat insani helua ponti
lucaeque boves. e. q. s. —
tertius Pbaedrae locus est v. 1141 sq.:
volat ambiguis mobilis alis
hora nec ulli praestat vdox
fortum fidem. qui dara videt
sidera mundi nitiduimque diein
1145 morte relictay luget maestes
tristis reditus ^oque magit
fUhile Avemo sedis patriae
videt hoipitium,

quae satis quidem limate decurrens oratio interpolatori debetur;
iuvat autem Etrusci scripturam subicere:

— nec uUi praeetat v^x

fertuna fidem. hie qui elari

eidera mundi nitidumque diem

merte rdieta^% luget maestos

tristis reditus.

sententiae aperte hianti interpolator succurrit; nec vidit olim
necessario dictum fuisse Thesea solis aspectu recuperato lae-
tatum modo nunc lugere. et fortasse monometer tantum inter-
cidit quo suppleto sic fere pristinam versuum dispositionem
restituemus:

morie Don nocte, cf. v. 1220 moriem reliciam, HO 1161
rBHeta «lorfe. Ilf« 612 morte e&ntea^rta redi, HO 1949 vMlf rurnu
mortis loca B, noetf$ 4, Verg, aen. IX, 346 et muiUL mori» rmepiif
Servius: Comutus nocte legU H ednotaeit: utrum noete pre mortef
an eum muita nox 6t$etf

Digitized by Google

DB ANAPAX8T0RT1I GOMPOSITIOIfB.

109

— nec uUi fraeUat vdax

fartuHa fidm.

kic qui dari [laeius tndit]

sidara mmdi nitidumque diem

morte reUeta, luget maestoi

triitii reditue e. q. s.
▼emini 987 supra (p. 105) tractafiniQs. iam in Pbaedra qqos
reliclQs est 33

tendant Cretes fortia trito

vincula eoUo. at Spartanos e. q. s.
in quo nihil repreheDdendum est; iam Tero iure staluemos
librarios hunc versum falso continuasse et nionomelrum non
V. 38 sed V. 33 pouendum esse. sic in Phaedra nusquam
hiatus vel syllaba auceps nisi in fiue versus extat: siquidem
y. 14 interpolatum esse lierm. X p. 426 docuiuius et v. 343
non suum locum teuere modo evicimus.

Oed. 178 nocte silenti Amphionios
ululasse canes

hunc locum (171 sq.) turbatum esse infra demonstrabimus:
Dunc di^putationem nimia moie augere nolo. item Troadum
carmen v. 67 sq. sequenti capiti reponifflQs. moneo tantum
V. 101 sq.:

spareitque etfits

2'ervidus ora. comphte manus;
\oc ex Troia tumipsiese Ucet
oltimos tres monometros non suum locum tenere; quod Haa-
sius comprobavit in misc. pbilol. 111 p. 12. sic in Oedipo
relinqaitar 158:

bracdUa curvat. omuia noetrtm
qni non minus incorraptQs est qoam tres eiQS generis TersQs
in Medea extantes:

342 elaustra profundi hinc aique tUinc
372 perviuB orbi, Indue selidum
832 eervare mahm. adde venenie
quibas ia lods onmibas ut in Phaedrae Oedipi et Thyestae
quem nondam tetigi:

877 cardine mttiidtcs. «n iios aeiae
nulio negotio probabilis yersuum dispositio restitui potest; id
ne temere tieri videatur haec tantis ambagibus tractavi. iam,
quod totiens corruptis locis deprehendimus^ id in rehquis quo-
que errore faclum esse persuasum habebimus.

idem si de tribus AgamemDonis versibus (68. 88. 104)

Digitized by

110

DB ▲JUPAESTORVM COHPOSITIOMB.

statuimus, maDifestum est difficuitatem quam in anapaestorum
syuaphia parum observata sitam esse creditur, aliqua ex parte
levari. sed negari uon potest Agamemoonis auctorem eo a
reliquis discrepare quod hiatum in syllaba ancipiU sibi indukiU
id si Senecae aevoque eios adscribi proraus non posae opineris,
Tereor ne failaris. etenim in apocolocynthosi plane idem ao
cidit, in fine quidem sententiae; sed Senecam id quoque in
reiiquis vitasse vidimus: apoc. 12, 4

qm fwn olnis fn^ mo
forlior orbe, ille citato
vincere cvrsu poterat celeres.

quamquam non eodem modo in satira quo in tragoediis ana-
paestos compositos esse facile agnoscas. in quibus cum ne
seni quidem spoudei usquam se excipiant, qualerni perraro
(v. 8. .Phaed. 343), hic decem uno tenore decurrunt:

21 una tatUum parte audita,

ioepo et nmtra: quis mcne iud$x
toto Utes {audiet omtoP).

praeterea autem nunc dubitari non potest quin singulare sit
in Agamemnone canticum dimetris anapaesticis et monometris
alternis sese excipientibus compositum. verum nec hoc nec
reiiqua quae de anapaestis disputavimus ad pronuntiandam de
tragoediae origiue sententiam sufficiunt»

absolutiiin ac lirmatum omni ex parte iudicium de Aga-
memnonis auctore ferri nequit antequam de cauticis constiterit
quae in illa leguntur v. 589 — 636 et 808 — 866. ea vero tam
arte natura sua cum Oedipi canticis 403 — 508 et 709 — 763
coniuncta sunt ut non aliter quam coniuncte de his omnibus
disputari queat. atque post curas Grotefendi, cuius librum
inspicere non potui, ct Botbii, quem Grotefendi vestigia pres-
sisse aiunt, Muellerus iiaec carmina perverse quidem discripsit
— id quod in anapaesticis quoque feeisse illum vidimus —
sed numerorum naturam ad summam recte exposuit (de re
metr. 120 sq.), nequaquam tamen ita ut tractando hoc loco
supersedere possimus; praesertim cum Richteri Peiperique
temeritas doeuerit cannina Ista, aiemond>ilia sane et singulwia
ex antiqiiitate Romana artis licentius exercitae mo.nimenta, ne
a vilissimo quidem et plane neforio «riolandi genere nuitita
ease. atque ut de disputandi ratioBe primum canvenliyt, vel
potius ne quis putet uiter haee oarmina tractanda esse, aliter

Digitized by Google

CANCIGIS POUEMBfMa.

rdiquamRMiiaiioninipoediiftettiebimus goliUmi quaeraidiTlani:
Tideiuiias igitur quali haee proeedaBl seDteDtianiiii ordiDe,
moltosae locos corruptos esse iudicandum sit, possitne in sin-
^ulis pristinae lectionis recuperandae ratio demonstrari ; deinde
inquirendum erit quomodo ariein nielricam poeta factitarit,
quaiia numerorum et metrorum genera imputari illi merito
videantur, quatenus a tradila lectione — cuius tundamentum
utique babenda est tradita versuuui dispositio — recedendum
sit. sic demum iudicari poterit de gravioribus quibusdam rebus
cuni bac quaestione coniunctis et in primis, quod ad propo-
situm nostrum attinet, an de diversis sive non diversis Oedipi
et AgameiQDoais auctoribus argumeotum e cauticis istis capi
queat.

canuntur autem Oed. 403 sq. Baccbi laudes, occasione
sumpta ex Sopb. OR 209 (tov x^iMrOjUtr^oy ve KixXrjaiua
taad* iftwwfiov ySg oivdina Bctnxov €vtov Maivddtav Ofiil^
atolov nsXaOx^rjvai tpXeyovr* ayXatMi nEvv.ct Ini rbv ano^
%t(iov iv &eoig d^eov cf. 1105), sermonis floscubs undique
dccerptis, ex Propejrtii earmiDe IV, 17, 21 sq. , Tibulli I, 7,
39 s(][. , Horatii canDiue saeculari aliisque (Ili, 25; 11^ 19;
I, 4), Vergilii Aen. 1, 607 sq., Ovidii faat. I, 391 sq. alua.
duae autem cannioia partes de quarum metris dubitari potest
<— Bec de cetefia explicatiua lioc loco dissereiidiim eat — trea
refiquas ita ciugUBt ut initiom totius oautici finemque obti-
neBDt praeter versus heroicos in singularum partium initiis
finibusque positos. eos Tero in sequenti capite tractabimus.

chorus igitur Bacchum inTitana, ut favens Thebarum in-
eoUs pestilentia ▼exafis acoedat, dei cultum deacrRnt precatur-
que: tiubu sidmo dts€utB wMla ef tristeB Erdn minas avi-
imque fatum;^ quod et Swoboda et Richterus lacessiverunt,
noD posse fatum discuti praedicantes. at mortis impendentis
minas discuti posse translato seusu, ut nubila pioprio, con-
cedent; cum quibus fatnm tam arte coniunctum est ut quasi
una notio efficiatur. sed licet buuc conexum non agnoscas,
ae ioter audaciores quidem iUa esset zeugmatis figura.i^)

cf. HO 335 'itm iam minaces ire per caelum faeet spMta et

tonantem fulmine excusso diem i. e. fulmina aspice iam excussa et
lonitrua audi die sereno coorta. Thy. 406 {tactiim soli 7iatalis et pa-
tries deos ccmo) recte Bothius scripsit tractum. similiter autem erra-
raot illi atque Hygiaus cum Vergilium errasse contendit in his versibus:
i/ue QtdtkM liiuo pmnM^ eedekmt eueeiMiat irabea iaevaque oii-
eite gerebat quos non rectius explicat GdUtis 8. sic Statius dixit
TJieb. XU, 377 mtrla taerimat lamaniaque XI» 643 ipiagam)

Digitized by Gopgle

112

DE CAMICIS POLVMETRIS.

(lescriplo dei cullu et comitatu res ab illo gestae enar-
rantur: piratae in ranas traiisformati, subactae gentes ferocis-
simae quaeque. hoc loco Etrusci librarius cum omisisset quae
inler v. 473 Boreas ferit et 475 frigido fluctu iulercedunt, iam
scripto libro ipse iu margine cola omissa suppleviL, etiam verbis
frigido fluctu, qiiae scilicet aliud ageus ita exaraverat: rigido
fluctu^ emendate iterum scriptis. ut haec sit versuum 473^
475 species (fallit enim exempiar Teubaeriaaum) :

Et quos vicifius boreas ferit, alluit gentes,

Rigido fluctu. Arva mutantM, Quasque nieotis

Quaeque <iiBspeaait. uertice mnmo. Frigide fluUu
ut aUuit gentes ad quaeque Maeotis applkaiidum ene Mgnifi-
cetur, tolum ordinera autem non diversum esse ab eo qui ia
editiooibus circumfertur, sic scilicet discribeadum:

et quo8 vicmte Bareas ferit

arva mutantee^

quaeque Maeotie .aUuit geutee

frigido fluetu.

pergit chorus: Geloaos Bacchum domuisae, Aoiazoaas suIh
iectas comitesque dei factasy Cithaerooa maculatam esse eaede
OpibtVmM,^^) Proetidas ia silvam actas et Argivorum dvitatem

laerimis^U9 eomisqu» Mteeabat plangens^ sic Horalius I, 14, 3 nonne
vide» ul nudum PBm^^ iaiu» — mtemnaeque gemant, qaa de re nou
merito Bentleius dublLavit. cf. serin. U, 8, 77 ium in lecto quoque

videres stridere secrela divisos aure susnrros. sic Oed. 1013 malris
en malris sunus. — ad 409 vi/liu sidereo discute nubila cf. Stat. Tbeb.
Ji, 55 infernaque nubila vullu discutit,

^^) perquam memArabile cet SeBectm 485 epitheto ab Ophione

derivalo usum esse, non a titaoe Euryaomae coniuge (ApolL Rh. I, 503)
sed ab alib quodam qui ioler Thebarum conditores fuerit et, ut breviter
dicam, o^ermanus geminusque Echionis habendus est. sed quominus hoc loco
Scribendum conicias Ecliioniaque caede ^A\^c\.\\o poelis latinis usitalo pro»
hibetiif. 26b Cadniea proles alque Opliionius cinis quod iuierpolare iuce-
peroDt Itali, penitas pessnm dedit D. Heiosius scril>eoao dvitatque jimphi"
anie, pessum datum ediderunt qaicnmque post Heinsinm fnere. certam
puto emendationem : Cadmea proles atque Ophionium genus^ quo rec-
cidislis? adripio autem occasionem quamvis alieno loco exponendi ciir
V. 2b9 scribendum ducam quo reccidistis. legitur hoc in nonnuUis
interpolatae sectae iibris, unde inlalum esL secunda mauu erasis quibus-
dam litteris in E et N. alli deeidieiit. quertum exeidieU» M, qnod e
Tindobonensis vestigiis iam lettitaerat Peiperns. enmamas igitur haac
ipsam Elrusci fuisse pristinam scripturam. at excidere apud Senecam
proprio sensu legritur tantum Thy. 32 superbis fratribus regna excidant.
51 excidat caelo dies. HU 1163 cum paene lapsis excidit Titan
equis. 494 excidunt igne* tamen; transiato tautum eo qui et Ovidio
▼aide nsltatns nec Veifilio ignotos ett (aen. 1, 25)» nt sdiicet excidisae
dicator quod memoria exciderit: Tri>.204 weidUAMUee, 714 exaidat

Digitized by Google

BB CANTIQD POLTlfBTRia.

113

praesente noverca Bacehuin celuiese (n«n qiri v. 487 comiptum
babuere et correxere aut nugati sunt aut somnkti), cuius
ihalaiDis Naxos insula yirginem tradiderit (v. 489 quod noniBn
desiierari dicit Riditems viri cuius thalamis tradatur, obli-
tns est omnia ad unum eundemque pertinere); iam aolita dei
ia parandia rirulia lacte vinoque flnentifoua miracola, denique
nuptiae deacribuntur. nnaquam autem in bac carminis parte
iure haeaites; quod ai contra Richterum de boc carmine in
philologorum Bonnensium symbola commentato demonstrare
yellem ebartas perderem inmeritas. exempto sit quod versus
496 (et mixta odm Lesbia cum thymo) ita illi corruptus videtur
ut de emendando omnino desperandum sit; nempe Lesbium
ab illius aevi poeta dictum esse vinum Naxi profluens et thymo
Seuecae Bacchuni vina niiscuisse plane iUi iucredibile visum est.

minus expedita est lectio sequentis carminis quo post re-
latas a Creonte Laii in Oedipum diras finitamque inter reges
altercationem chorus praesentium calamitatum causam akius
repetendam esse canit: non propter Oedipi culpam Thebas
plecti, sed veteres esse numiuum iras inde a Cadmi adventu
numquam mitigatas: quarum initia iuisse draconem caesum
spartosque; alia secuta esse. ac statim in initio haeremus

709 no7i tu tantis causa pehclis,
noH haec Labdaddas pettiMt

Hector, Med. 561 excidimiis tibi? Thy. 511 animis odia damnata
0SBoidm%L Piited. 590 quam hmu «xeidttrmn mihi. HO 957 wetdti
quidfuid Ucet. 367 vim ttupri patta exddit 1332 txeidimus O^f
1446 quam bem eaBeideras dotor; sensii quo codices isti volunt nec

apud Senecam nec quantnm sciam apud reliquos latine ioquentes. prae-
terea quorsum dubito an poetae post Terentium scripserint; Seneca nec hoc
nec sursum seorsum deorsum versum; rursum vero ubique rursus apud
iUnm sonat iam reddere aUquo dictio est liac in re legitima: cf. Liv.
XXX, 42, 18 eeterorum mtterabilior oratio fiiit eommemorantbm ex
quanlis opibus quo recidissent Carthaginiensium res, IV, 2, 8 ne id
Inpiter 0. M. sineret, regiae maiestatis imperium eo recidpre. quod
Terbum verum est alio harum tragoediaruni loco non inveniri; at usita-
tum est Ovidio (rem.am. 611 reccidil utcupidos inter devenil amantes,
iUm metVI, 2t2; X, 18. 180. cf. Iier. 14, 46); nec retiuiU setipslt illa
praeter Ag. 819 (cf. Or. met m, 383 reittdit Beho). denique , qnod
sumroum est, in E prima manu scriptum fiiit quor excidisfis^ certe post
quo una tantum littera erasa; quor igitur qui codicem 2 interpolavit
correxit ut in M et Yindobonensi legitur, spreta correctura recepit iV.
iilud vero quomodo emendandum vel potius inteUegendum sit iam
nemo opinor MAm liaereblt. eerte ut grammatica ratkine esseidimus
aie Btnud andorltate decidimm refellitur alloqnin nec nsn illud nee
grammatica recusatum. cf. Gronov. ad L; Sen. ep. 75, P iam tamen in
Hla — decidere non possufit. Claudian. l>eU. Gild. 44 ei mihi quo
Latiae vires urbisque polestas dedditt

Leo de SenecM tragoediis. 8

Digitized by Google

114

HE CANTIGIS POLYMETRIS.

fata, sed vetet^es deum

irae secnntur e. q. s.
haec ita accepisse ndentur qua»i dictum sit 'non haec priina*,
*Don haec demmii*; Tides autem hunc potius traditae scrip-
lurae sensuFn esse: non Labdacidaa haec infortunia petunt,
aed iam ante Labdacum initium cepere; quod a canninis pro-
posito alienum est non premo quod chorus ignarus Oedipum
e Labdaci genere ease adhuc Meropae illum Polybique filiam

m

m

L

sententia: non haec prapter te Labdaddas, i. e. Thebanos,
fata petunt; respondet enim Laii dido: patria non dmm,
8$d sedere rnferis, ergo aliqua enuntkti particula intercidisse
▼idetur ; quae qua ratione suppleri possit oalendemus cum de
metris conalabit sequitur sententia rauitorum versuum spatium
complectens, submolesta quidem el subobseura, sed utsuspi-
cionem non moveat.^^) statim enim in narratione incipit tem-
pusque describit quo Cadmus in Thebarum locum venerit:
umbram foutemque nemus Castalium viris Phoenicibus praebuit,
cum Cadmus lovi sacra ferens ia hac silva requiescerct et, a
Phoebo iussus vaccam iugi immunem sequi, tandem coiisisteret
gentique de bove nomen daret. haec ineleganler dicta sunt
sed Don vitiose. contra ferri uon potest quod iegitur 725 sq.

aut anguis imis

vallibus editus annosa supra

robora sibilat superatque pitius,

supra Chaonias celsior arbores

ei^exit caeimlewn caput^

cum maiore sui parte recumberet.
non in narrationis progressu satis quidem miro offendimiis —
ita enim haec narrat quasi inter Cadmi adventum necemque
draconis multum temporis intercesserit et quasi angui isti nihil
commune fuerit cum pugnacibus terrae filiis, quamvis Ovidium
exprimat — , sed in eadem re intolerabili modo bis dicta;
nihil enim' y. 728 aliud dicitur quam quod 727 audivimus,
ne loquendi quidem genere variato (mpra anM$a robant —
supra Clmmas arbwres). non dubito quin locns inlerpolaUis

>sj commodius sententiae partes inter se coniangantur si scribas
712 CattaHum ui namutf em respoDdeat 715 tff primum» coofdiDetar
722 dtteruit, ui 724 apodosis incipiat: tempare ax iUo, sed sie merito

diceres per priora duo membra sententiam non confiniiari. et videtur
structura rudis et aspera non ex metrorum insolentia tantuni sed ex
nimia quoque Ovidii imitatione orta esse; quod concedes si relegeris met.
lU, 6 sq. ubi eodem ordine res proferuntur et subinde yerbis eisdem.

Digitized by Google

D£ CAIHTICIS POL¥METRIS.

115

sit, quem quo saepius retracto eo magis verisimiie babeo sic
restitueiidum esse (ut integros versus integros atlscribam) :

aut anguis imis vallibus editus

annosa supra robora iibiUu

supraque pi7ius

erexit caendeum caput,

cum maiore sui parte recumberet
ut V. 728 insertus sit cum mpraqut in sn^atque procliTi
errore miitatum ruerit.

dein spartorum originem et pugnam fusius describit atque
in eadem materia tractanda, ut solet, tranaitum a mixto me-
trorum genere ad anapaestica facit. quorum in confiniis pridem
haesitarunt Tiri decti et iure quidem io iuterpolatorum codicom
scriptora, quam tentantes quod nihil effecere ingeniosi riri
Grotiua et Rutgersiua (V. L. p. 426 aq.) non mireria. Etruaci
scripturam rectam eaae ridit Gronovius; quae offensionia nihil
pradberet si cum anapaestis sententia non interrupta eoniungi
poflset: y. 733

somitir reflexo danieim wrwu

Uiuiuigm aiuneo striiuke eaMtus

^UtU «ers. fiofi anfe Unguae

agiles et ora voeis ignotae

clamore primum hostico experti

agmina campos cognata tenent e. q. s.
sed hoc fieri oon potest; nam ut agmina cognata appositioois
vice ad experti accedere possit, nomen desideratur quo ad-
iectivum experti regatur. itaque in metro sententiam quoque
tenninari iutlicandum est. ita vero statim apparet incorrupta
quidem haec veiba esse (Minguas non antea agiles et ora igno-
tam vocem fundentia primum experti clamore bellico'), sed
manca: desideratur enim verbum el, quoniam de viris nihil
dum comperimus (v. 731 feta teUus impio partn effudit arma),
nomen; vel, ut aliter idem dicam, intercidit hoc fere sententiae
supplementum : [pugnamque inibant tellure nati] non ante lin-
guas agiUs et ora — damore primum hostieo experti^ dein
peigit: agmim campas cognata teuent.

denique .cantici finem inspicere debemus, licet anapaestis
compositum, ut sententiarum ordinem recte aestimemus. atque
de 751 sq. aliquid Yidit Peiperus yel potius sensit: nimirum
haec cum praecedentibus non cohaerere. at aptissime Actaeonis
fala in hoc carmine nanrautur et de Phoenissarum cantico
somnia discutient puto quae de scaenis iliis disputarimus. Ha-
bruckerus quoque a Peipero in errorem se deduci passus est

8*

Digitized by Gopgle

116

DB GANTICI8 POLTmTRIS.

(p. 53 sqO; qui quod de Adaeone narrationem ^frigidam at-
que aridam* esae didt id non emimus maioria quam illi con-
atitit; et apud ipsum quoque plus valuerint aKae quas a Peipero
in ae suscepit rationes. quarum aiteram, inconezam scUicet
orationem, mox tangemus; ^le alt^ et Peiperum et Richterum
et Habruckerum errare credimuift. dicunt enim ^canticum aperte
fiDiri ▼ersibus 748—50

hae traiuierit tsMk nefas,
haec Herculeae norint Thehae
proelia fratrum.
quibus sane respicilur ad regum altercalionem; ea vero uoii
praebuit choro canendi materiam, sed perstringitur tantum
occasione data: argumentum carminis in eo versatur quod
non Oedipi culpa Thebae domusque Labdacidarum vexentur
sed vetere deorum ira, id quod demonstrari non potest nisi
inde ah initiis Cadmi inruenlibus in domum cius infortuoiis;
apte igitur lioc carmine Semeles Inus Actaeonis Peuthei fata
potcrant enarrari. atqui dispicere possumus quae causa fuerit
cur Actaeonis potissimum transformatiouem elegerit. nempe
quod iu priore carmiuis parte Ovidium suum non imitatum
tautum poetam esse sed expressisse interpretes viderunt —
unde noD minus quam metris iDSolitia et difficilibus (actum
esse coniecimus ut minua elegantes evaderent structurae sen-
tentiarum — idem multo etiam apertins in eis ▼eraibus factum
eat quos de Actaeone composuit:
T. 752 ctif» vivaeii comma eervi
frwtem ramis.texm novis
Orjnet. III, 194 dol sfono eapHi vivaeii emnia e&rvi
(cf* med. foc 59 et qaaeprima eadmUvivaeieefnmaeerva).
T. 760 danee plaeiii fentie in undie
eomua vidit vuUusque feroe
Ot. met. III, 200 ut vero miUus et comm vid^ in un^.
praeterea cf. 757— III, 198; 759— III, 228 ; 762— IH, 163.
aed non aermone contentus etiam ordinem remm eipresslt:
nimirum Oridiue quoque narrato Cadmi adventu sic pergit:
potuisse quidem Cadmum felicem videri exiiio, sed uitimam
semper diem hominis ^^) expectandam esse:

138 prima nepos inter tot res txbi, Cadme, secundas
causa fuit luctus
quae excipiuntur Actaeonis transformatioDe. itaque totum

ut est in ooniiDentis Lncani (cf. Useneri adnotationeni p. 266«
26); homini codd.

Digitized by Google

DK CANTICIS POLTMBTBIS. 117

cartneD ab uno poeta Ovidii exemplo compositum esse constat.
sed verum est sic narrationem incipere non posse: qtiid Cad-
mei fata nepotis, cum e. q. s. atque ipsa sermonis forma docet
aliquid antecessisse cui illud adplicari potuerit. omnino autem,
cum ex eis quae modo expedivimus constet maiorem narrationis
amhitum inter spartorum pugnain Actaronisque fatum uon
interccssisse, sentcntiae tali fere supplemento satisfactum erit:
[quid plura canam?! qnid Cadmei fala nepotis? e. q. s.

finitur vero cauticum aptissime ut in codicibus legitur, in
imagine scilicet Actaeonis fatum agnoscentis depingenda; quo
ariificio amputatur filum narrationis uondum finila licet car-
miuis materia. sic Thy. 122 sq., cum carminis argumentuin
sit DumiDum invocatio ut arceant ab Argis in futurum scelera,
Pelopis et Tantali criminibus relatis in poena Tantali apud
inferos describenda carmen termlDatur his verbis:

conantem^ tequi duerit: hie bibit

aUnm de rapido gurgite puiverem
ubi finem earmiois deesse lam Scaliger putabat

accectous ad Agamemnonis canticum 589 sq. quod item
statim in initio insuperabiles interpreti difBcnltates opponit,
qnas Peiperus, cetera ad libidinem disoerpens et ampliflcans,
ne sensil quidem, licet tactae sint a prioribus. qui quod
593 hune ad porHm referebant, id refutavit Gronorius (ad
▼. 596) recte dicens hmc non posse intellegi nisi contempto-
rem lefiom deomm ?. 605. mirator enim ehorus quod ^tae
roiserias morti homines praeferaot v. 589:

heu quam dulce mahm mortalihus additum

vitae dirus amor ^^), cnm pateat malis

effugium et miseros lihera mors vocet, ^^)

portus aeterna placidus quiete.^ ')
statim pergit v. 593:

nullus hu7ic terror nec impotentis

procella fortunae movet aut iniqui

flamma tonantis
et quae in eandem sententiam usque ad v. 604 secuntur, dicta
de eo qui mortem eligere prae vita miserabiJi dod dubitet.^^)

») similes locos dahit videiiti Valckenaeriw Diatr. p. 232.

*•) Phaed. 253 hnec sofa ratio est^ nninim effugium maU.

") Sen. cons. Pol. 9, 7 hi hoc tam procelloso et iii omnes tem-
peiiates exposiio mari navigantibns nuUut portus nisi mortis est. de
Yit beat 19, 1 UmdmaUqitm a^UUU im poriu H ad anearam aetaa
quieiem e.q. 8.

'*) rive de sapleiite at aodierit philoaophaati Seneeae: ep. 56» 13

Digitized by Gopgle

118

DE CANTIGI8 POLTMgTBIS.

eius autem Tiri deBcriptio sequitar demum flnitis eiusdem lau-

(libus, quas ita nec intellegere nec referre quo pertinent quis*
quam potesf. el languide dicitur v. 604 omne servitium per-
rumpere cui mori facile sit, cuni de eodem multo plura et
maiora iam dicta sint. contra id ipsum aptissime dicetur statim
post V. 591 cum miseros libera mors vocet. ut brevis sim,
w. 604 — 608 suo loco post 592 reddendi sunt:

cum pateat malis
effugtum et miseros lihera mors vocel,

592 portus aeterna placidus quiete.

604 perrumpet omne servitium ^^) contemptor
levium deorum,

qui vnltus Acherontis atri, qui Styijia tristem
non tristis vid$t audetque vitae

608 ponere finem.

593 nuUus hnnc terrar nec impotentis
proceUa fortunae nmet am imqui
flanma tonantis e. q. 8.

dein 602 non (timet) urbe cum tota poipulos cadentes
hostica muros popukmte flmma
indmitumx>e Mkm:

609 |Mtr t2?a regii par euparis erit.

0 qMm ffitsemm est neseke mari e. q. s.
-quae secuntar incorrupta sunt qiiamvis artiflciose constnicta.
narrandae Graecorunn fraudi chorus praefatur praedicanda pa-
triae per decem annos constantia: quam bdio non Tictam Her-
cutis sagittis iterum snccubuisse^^^) et, cum Achilli et Patroclo
reatiterit — hnic alienis armis hostem territanti, illi amicum ulcis-
centi — extremo honeste pereundi titulo semet ipsam privasse:

restitit quinis bis annis

unius noctis peritura furto.
ipsa deiude fraudis nanatio nihil habet in quo ofTeadas.

prior ille sapient ett qitem non tela vibrantia, non arietata inter se arma
agminis densi , non urbis impulsae fragor territat e. q. 8. (v. 599 sq.).
59, 14 sapiejis ille plenus est gaudio^ hilaris el placidus^ inconcussus :
cum dis ex pari vivit (v. 609); 102, 29 quain {aetemitatem) qui mente
eancepitf nwiot harret exereitus^ non terreiur tubd, nulli» ad terro-
rem mini» agitur (v. 596 sq.). vides rem non potnisse verbis magls
stoicorum et ipsiBS Seoeeae propriis traetari qnam in Agamemnone
factum est.

cf. Lucan. IV, 576 quam tit non ardua virttu tervilium fu-
gisse manUf alia.

^°) nam T.OtS ifta distinguenda eet sententla:
noH iita beilo victa non armit,
ui piondam, Boreutea eeeidit pharetra.

Digitized by Google

DE CANTICIS P0LYMBTR18

119

de altero caotico (808 sq.) non multa dicenda erunt
Troades iDgentea ?iros Argivonim urbe prodisse expertae prae-
dicaat laudesque prioris Troiae expugnatoris, sed niagis illius
generose in Tictos se gerentis (cf. Tro. 718 sq.)^ cauunt 809 :

insenUs ahmmos
edum: mminm diorum
tn^Nirm aeguatU e. q. s.
quod yerbo non tangerem nisi a Peipero inepta conieotura
tentatum esset n»menm labmm; manifestum est Herculem a
choro inter duodecim deos recenseri, qni nimirum illo non-
dum in caelum recepto undecim fuerint. describuntnr deinde
natales Herculis et deinceps duodecim labores recensentur; in
quibus minuta tantum adnotanda sunt. 821 consentaneum est
mamt recte legi, non mavet (E). 846 tinxitque crudos ultimus
rictus ean^is aurigae {uUimos £), denique in fine carmiDis
V. 862:

te duce succidit mendax

Dardaniae domus et setisit arcus

iterum timetidos; te duce concidit

totidem diebus Troia quot annis
scribeudum videfur Datdanidae domus, et propter epitheton
mendax et quia sequitur Troiae nomen, deuique cum domus
non de urbe sed de Laomedonte dictum videatur. v. 864
itenun non ad sensit altinet sed ad timendos, in quo totum
sententiae acumen situm est; item v. 865 ad lotidem diebus
subaudimus ^ cum primum arcus sentiret', ad tot annis ' cum
iterum'.

haec sunt quae de carminum istorum lectione monenda
▼ideantur; quae nec multis locis nec gravius quam solet cor-
rupta essOf naturam corruptelae et rationem qua sanari possit
ubique certa via demonstrari posse vides. in universum vero
quod negari non potest duritiem quandam sermonis et scabri*
tiem per omnia illa persentisci, id metrorum insolitorum diffi-
cuUatibus et angustiis ipsi poetae non facile superandis iure
adscripsisse yidemur. itaque ad ipsorum metrorum naturam
^pendendam aceedamus, qua in re eo certius quod Yerum est
asseqnenrar quo magis persuasoBd babebimus, numeronim quo«
nnnUbet recuperandorum causa nibil utiqae in verbis quae
incomipta esse cognovimus mutandwn esse.

singulos igitur ▼ersus eo coosilio perlustrdbimus ut pares
uia tractentnr eis tantum repositiB ad quos restituendos tn^
dita in B Tersuuid dispositio inmutari debeat. sunt autoii
praeter qunsdam troebaici et dactyfici generis versitililoe omnes

Digitized by Google

120

DB CANnCIS POLTMBTRIft.

ex metris Horatio usitatis deii?atif ut versus aul inlegri aut
dimidiati aut inversis colia poDantur. nnde hoc pro certo
coocludendufn mihi Tidetur, ubi Tersus sappbid asclepiadei
akaici ^yoouei puri aut e Senecae oonauetudine formati ap^-
parent, eos a poeta ut versus integros poaitos esse, et si
quando discerpti .in Etrusco leganlur, errcm id tribuenduni
esse. recte enim Ricbtenis contendilf sive continuentur hi
Y4mns 8i?e intemimpanlury auribus pcnnde esse^ quippe quibus
ut integri utique percipiantur. metris numerisque magis arti-
flciosis el in ipsius Iragoediis praeterea non usurpatis ahBtinuit.
interdum di^ersi generis ?ersicutt8 tuxta ponendis inoonexoB
effecit, sed plerumque ita ut Aeolorum logaoedicos imitaretur;
de quibus iudicium suo loco fiet. iam singulos versus excutia-
mus, singulos scilicet ut in Etrusco discrihunlur.

Oed. 404 lucidum caelt decus huc ades votis
quae tibi nobtles
Thebae Bacche tuae
palmis s^ipplicibus ferunt,

stalim in initio expediendum est quod graves cuipiam scrnpulos
movere possit. niminim quisquis ad haec carmina tractanda
accedel ante omnia inquiret an slrophis Graecorum ritu inter
se respondentibus liberiora metra poeta incluseril. cui suspi*
cioni el huius carminis exordium el Agamemnonis altemm
primo obtulu fa?ere ridentur. atque Oed. 404 similem habel
?er8um inconexum, dimetro scilicet Irocbaico cataleclico el
priore sapphici parte constantem ?• 412

te dBcet eingi eoniimi fkfibus vmUs.

hinc vero quae secuutur et plane diversa sunt a v. 405 sq.,
cum de gravioribus corruptelis nuilo mudo cogitandum sit, et
syllaba auceps quae in medio v. 404 statuenda fuerit, nusquam
praeterea apparet. magis adridet Ag. Gll

vidimus patriam ruentem nocte funesta

cui respondeal ?• 026

tndtnnw nmukoa dtma moUs mmemae,

?ersu8 constantes ordine logaoedioo, nimirum sappbico eui
demptus sil in prima parte spondeus et priore sapphioi he*
mistichio. seountar aulem utrolnque, si ?ersas 612 el 627
praelereas , numeri salteai sapphici , ut si gra?iora uloera has
periodos traxisse statuas de recuperanda eurytbmia cogitare
queas. sed haec fallacia sunt et a nobis prolata tantum ne
alios quoque eludant. nihil euim sententiae habent in quo
iure offendas nec re vera sapphici sunt ?ersus 614 sq. simiies

Digitized by Google

DS CAfiTlCIS POLYM£TRIS. 121

igitur versus Senecae coiisuetudini ascribas in nova re ordieoda
verba priorem sententiain iuaugurantia repelendi.

itaque cum Oed. 404 cum v. 412 componere syllaba an-
ceps non prohibeat quidem s<nl dissuadeat, accedit nt ultima
vocula votis cum 405 coniuncta giycoueum efUciat legitimum :

votis quae tibi nobiles,

quod restat

heidnm eoBli dicms huc ades

sappbicus est ulUma syllaba mutilatus. cf. Mar. Vict. p. 118, 25
'sone repertmtis phalaeciuin eyUaba nmneeima detraeta vduU $ea-
Monia ut esi

nune Traiam fera vindieat Venus

quem volunt videri daudum sic iufra Ag. 608 reperiemus ai-
caicum detracta novissima:

audelque vitae ponere finem*
sic Ag. 811 sapphicum deficieute ultimo trochaeo;

imparem aequasti tuus iUe.
cf« Ag. 611 et 626. Oed. 500 sapphicum sioe spoudeo:

cantat et geminus Cupido
quem, si basin trochaicam concedas, glyconeQm hypercatalectum
Toces (Soph. OC. 165 yAvetg cJ nokvfioxd'' akawa). haud
raro occorrit, qui eodem pertinet, sapphicus denipto primo
trochaeo, qui est glyconeus hypercatalectus legitimus: Oed. 481

Thermodantiacae catervae

sic Oed. 499. Ag. 829

i7ifusis humero capillis,

te seusit Nemeaeus arto.
de Ag. 605. 606. 812 v. i. porro Oed. 729 alcaicum habes
iambo detracto:

erexit caerukum caput,
qui est glyconeus addita io ioitio syliaba (v. i.). sequitur gly-
coueus V. 407

palmis supplicihus ferunt.
praeterea glycooei ioveoiuotur Oed. 410. 492. 710. 718. Ag.
842. 863:

et tristes Erebi minas»
flluxit Nyctelius laiex.
non haec Labdaddas petunt*
praedonem venerans emm.
eyit Threicium gregem.
mmdax DardoMdae domus.

Digitized by

122 DE CAISTICIS P0LYMETK1&.

et ba8i trodiaica^^) Oed 711. Ag. 848. 849

fata sed veteres deum,
mdit Hippolyte ferox
pectore e medio rapi.

vereus qui intercedil 406

Thebae Bacc/ie tuae
asclepiadei prior pars est22)^ ciim {?lyconeo videlicet apte con-
iuncta, ut quae codem iure glyconeus vocelur uovissimo iambo
curtatus. secuutur asclepiadei 408. 409:

huc adverte favens virgineum eaput,

vultu sidereo discute nubila
idem versus Oed. 501. 713. 717. 728. 730. Ag. 590. 808.
843. praeterea priore cboriambo in moiossom verso contra
numerorum naturam Oed. 715

ut primum magni natu» Agmmi»
(cf. B. Schmidt. p. 69) et spondeo in dactylum Ag. 591

effugium et mmros Ubera mm voeet*
quod in sapphicis Seneca interdum admisit: v. B. Schmidt.
p. 72; sic Oed. 413

te caput Tyria cohibere mitra.
sequitur Oed. 411 altera pars sappliici bendecasyliabi

avidumque fatum.
eadem rursum iuvenitur v. 414, praeterea 477. 490. 719.
Ag. 849

hederave mollem.
cjeminumque plaustrum,
meliore pensans.
monituque Phoebt.
spoUum et sagiuis,

(cf. Ag. 837) et aliquotiens coniuncta cum aiiia colie. reliqua
tetigimus praeter ultimum v. 415

bacifera religare frontem

qui est strophae alcaicae versus tertius; eundem deprebende-
mus Ag. 632. 841

firaude sm eaderent Pehsgi,
Geryonae spolium iriformis^

quo versu in eadem Oedipo canticum coDslare voiuit 882—914.
hunc Muellerus recte dixit dimetrum trocbaicum babeudum esse (p. 166),
septenarii alteram partem, sivt senarii dicas poat Bemiqninariam.

^2) peiuhemimeren heroicam Yoces, sea ab Horatianig metria sua
derivat; cf. Terent 2684 'camwn PUrid§$ qwtd hexametri e$t*

Digitized by Google

Dfi GANTICIS POLYNfiTRIS.

123

novissima pars cantici incipit a t. 472

seiuere terrae Zidaeim fereees

qui compositus est priore alcaici et posteriore sapphici partibus,
cuius generis versiculi saepe occurrunt; plerunique autem uno
versu duo coniungunlur, ul ipso v. 472 factum est.23) quo-
rum uterque ab anapaesto incipit Oed. 482. Ag. 633. 836.
860; prior a spondeo alter ab anapaesto Oed. 472. 487. 502.
714. 735. Ag. 854. 864; alter ab anapaesto alter a spondeo
Ag. 833 ; uterque a spondeo Ag. 844. tertius eiusdem generis
Tersiculus sequitur Ag. 836 et 860 , praemittitur Oed. 735:
ttt his locis terni se excipiant.

deinceps t. 473 tetrameter dactylicus est:

et quo8 t^temi» Boreas ferU

d. 449—465. Ag. 607 :

Styga tristem non tristis videt,

buDC versum ' in tragicis choris saepe iunxisse Pomponium et
Senecam' Terentianus narrat 2135 sq., qui e Pomponio quat-
tnor Tersus adfert. cf. Mar. Vict. 115, 13 et passim. Mar.
PloL 512, 24.

secuntur quinque Tersiculi priore sapphici hendecasyllabi
parte constantes; quod colon frequenter adhibuit, ita nimimm
pronuntiandum quasi e cretico et spondeo constet:^"^)

drva mutdntes

cf. Oed. 483. 491. .500. 725. Ag. 819 sq. 838 sq. 847. 851.
856. qui versicuios istos excipit

vertm eummo

adonius qaidem est et eundem reperimus Ag. 595. 618. 818.
834 et fortasse 607. 608. sed sermonis eleganlia et numera-
mm praecedentliim aequalitas hoc loca saadet ut scribamus

" vertice e mmmo^^).

^ cf. Mar. Vict. 105, 8 nam H ex duobut iambicis quae pent-
kmmtrt voeantur^ iwr$ut umu formetur^ fiot sapphieum nuius modi

meat per aequor Inoa profes.
^*) cf. Diom. p. 469, 11 trochaeus ^uoque in clausula bene po-
1^'lurj maxime si te ipte praecedat, ut acta ret est* — , — et am^
pkibraehys: 'vetUta meeum*, nisi quod haee clmtsute in rytkmum
cadit * et anapaettus * impetus fecif. nuniroiii baec dausnla gFamma-
tico in rythmum cadere non videbatur.

cf. Stat. Theb. III, 219 e vertice mundi prospectans. V, 481
illos e scopulis et si/mmo vertice montis — pi'osequimur visu. Manil.
I, 283 omnia quae summo (Bentieius: *con(iiinius legas e summo) de-
^ptctant tidera mundo. cf. Sil. JII, 417 Pyrene celsa nimboti verticit
»ce dieitos CMe tate prospectat Iberos^ alia.

Digitized by Google

124

DE CAISTICIS POLYMETRIS.

quem versiculum duo excipiuut:

sidm Arcadium
geminnmque plaustrum
quos in sapphicum qualis extat 413 coniungere possis ut fac-
tum est in A; sed quoniam segregati traduntur nec purus
versus est nihil ohstat quomiDus versiculo aeolico suum locum
coDcedas. cootra Ag. 825

Hermdem nasei
violentus ilh
sine dubio sapphicus iniuria discerptus est.

secttDtur 478. 79. 80 sapphici hendecasyUabi Horatiana
severitate compositi ut 486. 488. 493. 494. 497. 719. 721.
724. Ag. 592. 596. 602. 620. 621. 625. 628. 629. 633.
814. 817. 825. 826. 835. 837. 845. 857—59. 861. de reli-
quis suo loco iudicandum erit
versus qualis est 483

sacer Cithaerou sanguim undavit
rursum legitur 731. Ag. 613:

aut feta tellus impio partu.
non illa hello victa non armis.
nam prima hrevi eliam in alcaico utitur, cuius priore colo
cum priore sapphici cooiuocto versus iste constat. item se-
quentem versiculum

Ophioniaque caede
ex sapphico numero descendere recte Muelierus dixit (p. 121).
T. 489 sq.:

tradidit thalamis
rdictam tnrginm
meRore pen»ans
damnium mar&o

nihil obstat quominus versicaluro logaoedicmn nt 476 (sidm
Areadimn)^ dimetrum iambieaffi bradhyeatalectum, secnndam
partem sapphici et priorem alcaici agnoscamus; sed tria priora
cola ah*um Dumemm continent quem non aguosci discribendo

aures vetant:

tradidit thalamis relictam
virginemy meliore pensans
damnum marito

sic v. 500 cantat et geminus Cupido. cf. p. 121. sequens versus
sine dubto una voce immerito auctus est:

pumice ex sicco fluxit

Nyctelius latex.
est enim sapphici prior pars quae glyconeo excipitur*

Digitized by Google

DK pAMnClS POLTMKTRK.

125

T. 495 sapphicus inversus:

niveiqM lactd amdidoi^fimies*
idem Ag. 827

tM eaneitatus suhetU^ tmmdm.
T. 496 alcaici»:

$t mixta odwro Le^ia eum ihifme
qoales extant praeterea 712. 7t6. 725. 726. Ag. 597. 598.
609. 821. 830. 852 et basi iambica Oed. 723 ut Hor. I, 9, 1.
— V. 498 dimeter ianjbicus catalecticus:

solemne Phoebus carmen.
V. 502 eiusdem geueris cuius v. 472, ut in eodem ordiue haec
eantici pars terminelur a quo initium cepit. —

alterum carmen incipit a dimetro auapaestico v. 709:

non tu tantis causa periclis
(ut Ag. 610 0 qnam misemm est nescire mori) , et sequitur
gljconeus. quorum versuum sententiam mancam esse supra
demoastraTimiis. et cum in priore versu haud aine ratione
offemUsae Peiperus videatur, fieri potest ut a glyconeis nameris
cannen inceperit:

non m cfNCM ferimU

tanti ee: [crimiHe de navo]
. tio» haee Labdacidas petunt

fata, sed neteres demn e. q. s.

quamquam, si anapaestos in initio retineas, non diverso uti
poteris sententiae supplemento:

non tu tantis causa pericliSy

non haec [crimine de novo

tanta] Labdacidas petunt

fata e. q. s.

nam de numerorum congrueotia equidem in his dehciis nec
spofldeo quicquam nec tento. — v. 720. 21

quam nan flexerat vemer aut tardi

iuga curva pkmtri
constant hendecasyllabo sapphico

vomer aut tordi iu§a eurva plaustri
et colo quale redit Ag. 622 {extremum deeus) ^*) et in numeris
diTerus Ag. 615

quam NOfi Pdei Tketidisgue naius,
V. 722 akaicus inTersus:

deseruit fugas nomengue genti

**) ef. Mar. Vict. 145, 10 item ex molosso el iambo qui molos-
siembus dieiiur: marcenti gradu.

Digitized by Google

126

DB CAimCIS POLTKBTRIS.

ut Ag. 631

et licuit dolos versare ut ipsi

et Ag. 853

extimuit manus imueta carpi.
ac statim sequitur alcaicus rectus 723 (basi iambica). in se-
quentibus v. 728 interpolatum esse supra demonstravimus;
quod causae fuerit ut versus praecedentes postea non recte
(iiscriberentur. constant enim priore sapphici parte

protulit tellns,

duobus alcaicis et, si recte conieci, alcaici priore colo

supraqiie pimu,
in fioe carneiiiiiB aliquid omissuin esse yidimus ; quod rur-
sum non sine damno metrici ordiniB factum eat. etenlm haec
(T. 732 sq.):

smnuit refkm eXimieum esTWu
MiitMgM admcio siridmhs emUus
dM aere, non ante linguas
agiles et ora voeis ignotae
clamare primum hostieo experti
et sapphicus inleger et ancipites coalescentesque syllabae sic
docent discribenda esse:
732 so7iuit reflexo

classicum coniu lituusque adunco
stridulos cantus elisit aere
735 non ante ling^ias agiles et ora
vocis ignotae clamore primum
hostico experti.

versus autem quales sunt 734 et 736 — sappbici scilicet cum
molosso choriambi loco, sive mavis prior sapphici pars cum al-
caici priore — redeunt Ag. 617. 630. 809. .813. 815. 846. 850:

vicit aceeptis cum fulsit omt».

eonditos rsges belhimque gestdns.

Argos iratae earum novercae.

magnus Akides em kge mundii,

rosddae noctis iussitque no^um*

pradmit saevis tkiasitque erudas.

wube percussa StymphaHis aUo.
ac y. 850 item priore sapphici parte excipitur: dmdit eado.
Oed. 735 autem ex eorum numero est quos ad v. 472 com-
posuimus. intercidissa igitur versus aute 734 videtur qualem
supra proposui:

[pugnamque inibant tellure nati]

nan aiUe lingtias agiles et ora e. q. s.

Digitized by Google

D£ CA^TICIS P0LYM£TR1S

127

in his canlicis periaro vides ab ordine antiquitus tradito
recedendum fuisse et eis quidera locis plerumque iu quibus
de leclione simul dubitandum erat. quod si in Agamemnone
paullo saepius ordinem a librariis turbatum restituemus, id eo
miDore cum periculo faciemus, quo certius iam constat metro-
rmn genera in Agamemnoiie fere eadem quae in Oedipo ueur-
pata esse. aed nova quoque ioveniri primus etatim versus
^ocet 589:

heu quam iuke mahm marit^lms additum
asdepiadeus aeiiieel addita post caesuram syUaba; i. ad
?. 594. — 593:

nMuB hime tmrot nec impotemis
wm potest inter sapphicos p. 126 enumeratoa recenaeri; nam
cmn m(rfo88U8 ferendos sit, crelico in choriambi locum suc-
cedente numeri prorsus abolentur. priorem sapphici partem
cum priore alcaici coniunxisse videtur; nec fortasse istos si
dis placet sapphicos aliter voluit intellegi. numeri autem eva-
serunt trochaici, ut v. 589 dactylici, et versus qualem Marius
Plot. 530, 2 trimetrum trochaicuni brachycatalectum colurum
chorium palintrochaicum nomiue sesquipedaii nuncupat 'ciim
quinque pedes trochaici metri pmatUur^ debetUes em sex^ ut sit
trimetrum acatalectum

mmemor struis domo$ severoi*
8equen8 Tersus:

procella fortunae movet aut iniqui
lA sappbicus adiecta anacrusi vel potius alcaicus dodecasyllabus
esl: imiax* oyva fiBiXixofieiSe 2ait(pot (Heph. p. 45, 22 W.
TteQinaiap avHafifj %^ %ekev%alq). cf. Mar. Vict 101, 10
'el e» heroo qtiidem per adiietionem syUabae fiet ita: Mueae mi
?Mdes Clariusque adsi^at ApoUo* p. 145, 18 *item e duohue
iaetifis et eemipedey qui repetiti faduni elegiaeum, adiieeta in
primo syllaba una ef fn meiio aUera ineerta, quod iheemopho' .
rion vocatur, ut

0 perpetHO tellus quae nunc riget usta gelu'
et similia e Caesii Bassi doclrina apud grnmmalicos multa et
nota. placuit autem inventum illud poctae, qui praeter v. 594
ler eodem usus est: 603. 610. 619

won nrhe cnm tota populos cadentes.

carusque Pelidae niminm feroci.

aut cum ipse^'*) Felides ammos feroces.

**) ectUipsio non nnioQS molestam in eum t. Ag. 99. 1S9. Med. 855.
Tro. 185.

Digitized by Google

128

DB CANTICIS POLYMBTRIS.

post adonium v. 595 (v. ad Oed. 476) si hendecasyllabos a
librariis diremtos restituimus, hi versus evaduut 596 sq.:

pax alta: nullos

civium coetus timet aut minaces

vicioris iras, non maria asperis

ifisam coris, non acies feras

pidvereamve nubem
e quibus v. 596 prius alcaici colon, v. 600 nota pherecratei
forma est {Lydia die per anmes)j qua Seneca in Phaedra usus
est V. 1131 : imbrifemmqm corum ei iofra v. 604: indamitimwe
beUum. — t. 601

matam barbetrieis efuitmn caianfis
€um sappliiei Bumeri pronus defllracti nul, Tenum agnosei-
mus ex priore asclepiadei et aitera sapphici parte ed&tni.
eodem utitur 614. d07*

«1 qmniam Beremha eeeUit pAorefrv.

audivit sani^m cr^lmife lamna.

y. 604 sq.:

pemmpet omne servitium cotUemptar
605 levium deomm.

qui vultus Acherontis atri qui Styga tristem

non t)istis videt audetque vitae

ponere finem. par iUe regi pttr superis erit.
610 0 quam miserum est

nescire mori

haec usque ad medium v. 609 falso loco tradita et aute v. 593
iuaerenda eaae intelleximus. veniculi antem cnm praeter ordi-
nem locarentur aimul factum eet ut praeter nnmeros diipo-
nerentur. et ultro quidem prodeunt venus qualea enumera*
vimua p. 121 :

eemtempter JMmwi ieemm

9Mt tm&iM AxhmmH» airt.
quod in initio relictum est quamquam facile eredi polest sic
potius legendum esse:

servitium pemmpet amne,
nihil tamen obsiat quominus alcaicum versum habeamus ultimo
pariambo mutilum

perrumpet omne servitium
cui proxime accedit Oed. 729 erexit caeruleum caput, — v. 606
relinquitur quidem adonius

qui Styga tristem,
sed sequens versus aQQv-d-fiog est et, ut syllaba anceps docet,
errore conexus. itaque haec ita discribenda sunt;

Digitized by Google

BB eAMTIGIS POLTNBTRIB.

129

qui Styga tristem non tri^is videt
qui est letrameter dactylicus (v. ad Oed, 473) et

audetque vitae ponere finem
qui est alcaicus dempta novissima (cf. p. 121 et infra ad v. 618.
865). relinquitur autem iam suum sibi versum teoeus alcaicus

par ille regi par superis erit
et dimeter anapaesticus secundum A, sive poUus duo mouo-
metri ut lej^untur in Etrusco.

Y. 611 sq. fallere antistrophicae coropositioois blaudam
speciem demoDstravimus p. 120, quamquam idem ordo iuve-
nitur T. 611 et 626 conslans sciiicet sapphico sine spondeo

rn

[K

■

contrario modo confocinatus, sdlicel ex ordine logaoedico ab
anapaestis incipiente

am Ikardana Uda Dorki
et altera parte sapphici compositus:

rageretU ignes^
ut hi Tersiis se excipiant:

vidimus patriam ruentem \ ndete fumsta
mm Ddrdana tecta Dorici \ rapereiis ignes
quod poetae laudabile visum esl artificium. — v. 615 integer
sappbicus erit si cum Peipero scribas Pelei quam non Theti-
disque natus. sed v. p. 125 ad Oed. 720. — v. 616:

camsque Pelidae nimium feroci vicit
V. p. 127; demendum enim est in iiue vicit, ut et nimia quae-
dam sunt iu sequenti versu:

acceptis am fulsit armis fuditque Troas
quae si cum vicit coniungas haec evaduni:

indt acceptis cum fukii armis
de quo Tersu vide p. 126, et
fuditque Traa9

qnae est alcaici prior pars; qnam si cum sequeoti adonio
coniungas:

fuHt^ Troas fabus Ad^Ues
versmn habes qualw eruimus supra t. 608. — t. 620 sq.
sapphicos male diremit librarius:

suMuUt luetu ukrmn^ sahu

Troades summis 4imuere muris.
qiiem numerum apte continuat alcaici colon alterum:

perdidit in malis.
de V. 622 v. p. 125. — quae secuntur v. 623:

restitit quinis bis annis unius noctis

peritura furto

Leo de SenMM tiftgoedUs. 9

Digitized by Google

130 M GAimcis raiMBTBlS.

coDStant dinietro trocbaieo (cf. inllra 810. 811) et sapphieor

mtiHt fuiiUs his mnk

umvs noctis per&ura fmio. —
627: Damumqne fatale muniis duximus

nostra a eduli dextra tremuitque saepe.
baec Qon recte disposita esse sapphicus docet

credtili dextra tremuitque saepe.
quae restanl unius versus mensuram excedunt; sed ne divisa
quidem commata rytbmum efticiunt ulli in his carminibus obvio
comparandum, qualem ex his verbis

Danawmque fattUe
nullo modo eiicies. multa proponi possnnt, probabile mihi
videtur hanc fuiase versiculorum formam:

Danaumque duximu»

fataU munus noitra

ereduU dextra trmmii&qHB saepe
ef. p. 124 ad Oed. 489 {relietam nirginm) et p. 125 ad Oed. 498
($okmn$ Fhoi^ earmon). — quae secuntur ad finem obliteratos
continent Teraus integros qui ita haec discribenda esse ostenduut:

(tremnitqtie saepe)

limiyie in primo sonipes cavemis
680 conditos reges hellumqae gestans;

et licuit dolos versare, ut ipsi

fraude sua caderent Pelasgi,

saepe commotae sonnere parmae

tacitumque murmur percussit aures
635 et fremuit male subdolo

parens Pyrrhus Ulixi,
629 sapph.; 630 v. ad Oed. 734; 631 ad Oed. 722; 632 ad
Oed. 415; 633 sapph.; 634 ad Oed. 472; 635 et 636 si
coniunguntur proba evadit priapei forma.

alterum Agamemnonis canticum (808 sq.) incipit ab asdepi-
adeo, seqnitur sapphicus quales recensumius p. 126. — ▼. 810:

«einpsr ingmtos aJkmm
£meter trochaicus ut supra v. 623; nisi mavis hunc versum
e sapphico derivare, cui sciUcet in altera parte anapaestns
detraetus sit; certe et v. 623 sapphicus sequitur et hic sap-
phicus primum sine spondeo

educas numenim deoram
deinde detracto novissimo trochaeo

imparem aequasti tuus ille
(cf. Oed. 113 carpitur leto tuus iUe Bacche)^ denique glyconeus
hypercatalectus:

Digitized by Google

I»£ CA^TiC18 P0LT1I£TB1S.

131

bisteno meruit MQre

cf. p. 121. quae seciiDtiir onmia iaoi letigimua usque ad v. 819

ftUtiiit pedem nomen aUemis

cuius altera quidem pars prius sapphici colon est quod dein-
cops quater continuatur, fere ut Oed. 474 sq. (p. 123), prior
pars tripodia trochaica catalectica quam hypodochmium vocant
grammatici (xat Ttodwv xTVTtog), singularis quidem in his
canticis. cetenim cum v. 821 alcaicus Tersus male diremtus
sit, V, 819 sq. sic potius discribeudi eruut:

retiiUii pedem

nemm eUemie steUa qme mmtat
eeque miraia eet Beiferwm HeL
ASrera mtmii ad eoStae vieee
eapHi ei rMene impoeait eeni

quorum novissimus ut alcaicus singularis est : quare licet pri-
orem partem e sapphico numero repetas. excipit ilium prius
alcaici colon

coUum marito.
(d. Oed. 490 damnum marito).
sequitur v. 824:

semit ortns sensit occasus
i. e. ditrochaeus cum priore sapphici parte, item sine exemplo.
V. 825 sapphicua ioiuria diremtus; v. 827 sappliicus iDYersus:

tUn eoncitaiue eubetiiii memim
ef. p. 125. V. 831:

eertfaque Parrhaeie
aicaiei aitera |Mtn, tripodia adlicet logaoedica Graecis usitatat
cf. Ar. Vesp. 1245 eq. Mar. Mot p. 517, 4 tdv ^Admun).
V. 837 aq.:

geminosfue fratree peetare ex tmo

tria ffMHwfra naloa sHpite imi$so

fregit insuUans duxitque ad ort%ts
840 hesperium pemis Geryonae

spolium triformis,
Tersus cum male discriptos esse sapphicus et alcaicus latentes
doceant, paenultimus versus qui ccQQvd-f^og est omnem dubi-
tationem tollit quin sic recte procedaut:

geminosqne fratres

pectore ex uno tria monstra natos

stipite incusso fregit insultans

du^dtque ad ortus hesperium peeus,

Geryenae spoUum triformie.

9^

Digitized by Google

132

in eis quae secuntur prava dispositioi non miuus aperta est;
nam haec certe numeris carent:

842 egit Threicium ffregem quem non
Strymmii gramine flumiiiis HeMve
r^ fomt tyramui.

quae iam in X recte discripta sont hoc modo:
egit Threicium gregem
quem non Stryimnii gramine fluminis
Hebrive ripis pavit tyrannus.

de sequentibus verbo non opus est. v. 853 alcakus inyersus
(v. p. 126); 855 v. p. 128. — 861 sq.:

lairmfit nfre hui» igMtae
mituen» eohrem
nemo dubitabit quin priore aloaid parte et sappfaico constent:
kurtmt ors

htm ignotoi fmtume eoferam*
paullum turbati sunt ultimi Tersiculi, 862 sq., sed ultro buic
ordini parent:

te duee mecidit

mendax Dardanidae domus
920 el sensit arcus iterwn liniendos,
te duce concidit

totidem diebus Troia quot annis,
quorum versicuiorum similes indagare tandem lectori relinquo ;
omnium vero novissimum cum v. 608 et 618 comparari iubeo.

His peractis pauca quaedam monenda videntur. atque,
etiamsi iiic illic de versiculorum dispositiooc non persuasum
esse cuipiam possit, nemo certe dubitabit quin metris ut bre-
viter dicam Horatianis, eis scilicet quibus in reliquis quo-
que tragoediis usus sit, Seueca se conlinuerit; ita tamen ut
aut adiciendis aut detrahendis syliabis pedibusve, segregandis
aut invertendis longiorum versuum particulis solitos numero-
rum ordines variarit. haec si omnia complectaris eandem
fere apud illum doctnnam valuisse cognosces quae summum
locum tenet in grammaticorum qui metricas res tractanint
praecipuorum artibus. illi enim tradunt omma metra vari-
ari aut adiectione aut detractione aut concinnatione aut per-
muiatione (Gaes. Boss. (Atil. Fort. L) p. 271, 5) ac non
tantum eorum infinitum atque inmientum este numerum (Mar*
Vict. p. lOOy 10) t sed etiam nova secundum notiora inveniri
posse docent (Caes. Bass. L s. tanium me tamen hoe Ubro con-

Digitized by Google

DB CAimCIS POLTMETRIS.

133

secHtum, — ut quodcumq^ie metmm novum aliquis se invenisse
iudUcarity ad haec quae enumeravi utique referatur), illani
autem metroruni ex heroico versu potissimum et Irimetro iam-
bico derivandorum doctrinam si Caesius Bassus demum inveuit,
qui scilicet, ut per Terentianum comperiraus, citavit Senecam,
non intellegitur qui eadem instructus Seneca iam carmina
ista composuerit. sed dubium non est quin ante Caesium
grammatici graeci et inter latiuos in primis Varro immensam
raetrorum varietatem eodem modo digesserint et explicarint;
quae non aliter in scholis pueros didicisse et consentaneum
est et haec ipsa quae tractavimus carmina possunt testimonio
esse. elucet enim quantopere alacriora ingenia ad noya sehe»
BMla siia marte conConnanda doctrina ista incitari debuerint;
Deqve euiqiuim msi aduleeceutulo qui m iudum euperaril
hacc camdua atcribi posee peritianmum ^emqoe eeneurum esse
cimfido. quae eum omoino puerilem quaudam in metris in-
▼eniendis cacozelian prae se ferant, tum congruentlae nexusqne
numerorum aut nuUum aut rudem admodum auctori sensnm
iafoisse damant. quo accedit, id qnod identidem monuimus,
uC elocutionis agililatem metrornm edolandorum labore inhiberi
nbique et constringi sine l6ctoris gaudio pe^^cipiatur.

itaque Senecam adutescentulum et Oedipum et Agamemo
BOMm scripsisse contendo* namque, ut ad proposilam de
auctore quaestlonem tandem aliquando redeamus, hoc certe
consecntl sumus ut ab uno eodemque quattuor ista carmlna
scripta esse extra dubitationem videatur positum. in quibus,
etiamsi utrol>ique singularia quaedam metra inveniuntur, tam
aequalis versuum pangendorum ratio, tam pari modo circum-
scripti numerorum usurpandorum fines apparent, tam denique
exigua in utroque eloquendi et sententias ad metrorum an-
gustias adaptaudi lacultas, ut ad eundem utique auctorem ea
rettuleris si adespota circumferantur. atque ne in canticis tan-
tum istis Agameranonis auctorem Senecae similem esse opineris,
Don maiore cum dubitatione id quod in hac quaestione plurimum
valet pronuntiare possum, nimirum in tota Agamemnone Senecae
manum stilumque non minus clare agnosci quam in Herculis
Oetaei altera parte manum ab illo diversam : id quod vel multo
gravioribus argumentis quam ab aliis nobisve alTerri potuere
vix vixque extenuari queat. ita aqtem sentio, Agamemnonem
inter Senecae tragoedias eam esse quam primam scripsit, Oedi-
pum secundam; quo factum est etiam ut illa laxiorem adhuc
referat anapaestorum condendomm artem. Oedipum autem
scimus saltem ante Phoenissas scriptam esse, id quod suo loco

Digitized by

134

adDotavimus: plura sciri uequeunt. ^^) accedit denique, in
quo uou parvum silum esse momeulum aestimo — tetigeruut
B. Schmidtius et Habruckerus — , traditus iu Etrusco tragoe-
diarum ordo; in illo eniro sese excipiunt post priores quinque
Oedipus Agamemno Thyestes Hercuies; atque ignoscant viri
docti priorum horumque temporum si vix futurum fuisse dixero
ut de Agamemnonis auctore suspiciones proferrentur, si ordine
pristino iilae in editiouibus proponi solerent. quem tragoedia-
rum corpori restituendum esse patet. Oedipum autem et Aga-
memnona cum unius eiusdemque auctoris esse certum sit, et
illas et Thyesten cum Hercule Oetaeo abiudicare Seoecae de-
bebit qui aiteram utram voluerit.

itaque iQngiorein quam par est diaputationeiD hoa debiU
iUo et ambigtto, quo propter documentorum salis graTium in-
opiam rei subinde dimittuutur, sed satis definito termiDavimus
iudicio, quo seilicet a nobis sakem ut suum cuique dabitiuv
sie Senecae Agamemno*

^ OBuiia oooipeita simt Pelpeio, eoiiw fiovffoS&ihffmfa ut pler»*

que non iangerem, nisi suppL praef. p. 32 sq. narraret in Agamem-
none et Herciile Oetaeo 'prorsus nihil ex illis se potoisse proferre quod
quodammodo ad rem publicam perlinere videri posset sive Neroneae sive
posterioris aelatis.' quod nos quidem facile concedimus, non plura sci*
iket raun ex uUa tragocdia SeDeeoe. at oom adidat iUo lo eooioelaria
soia de tragoediarum auctore noo exiguam portrl snbaidiom, dicom qiiod
sentio : nimirum nisi putasset Peiperus Agamemnonem non esse a Seneea
scriptam, haec e. g. protulisset et ad Octaviam pertinere Gooiecisset:
V. 264 lex alia solio est, alia privato in toro.

279 quid honetla prodesl vita /lagitio vacaru?
tUd 4aminMi odU fit nooeni, non quaorUur,

282 non dant exitum \ repudia regum,
et hanc tragoediam contendisset coss. Mario Gelso L. Asinio Gallo scrip-
tam esse. adeo enim quaecumque iUe de tragoediarum aetate commeotas
est somma suot nugaeque merae.

Digitized by Gopgle

VIL

Si de arte metrica qualem ia canticis Seneca factitavit quae
post Bernai di Schmidti de emendandis Senecae tragoediis libel-
lum dicenda suut cuncta persequi volumus, restat ut de stro-
phica carminum compositione disseramiis vel potius effi*
ciamuA num poeta omiuoo in canticis stropharum aequabilitatem
regnare iiuseril. atque ut quid rei ait statim dicam, ixi novem
tngoediis et amplius quadragiata carmiiiilNW unum eat atro-
1^18 rc vera aequabiliter diacr^tum et ne id qiudem aimplici
usitatoque poetia genere sed septem ternorum septemque octo-
Donim Tersuum strophia aingulis in adonium exeuntibus. ^
loquor de Medeae cantico 579—669 de cuius aequabilitate
accurate elaborata eo minus dubitari potest quo magis mirifice
acddit ut unica gravior comiptela in obseurata paenultimae
stropbae clausula aita sit^) in Medea autem cum omnino
quaedam dexterius administrata sint quam in reliquis fabulis»
&cile indudmur ut per totam fabulam cantica strophis, quae-
sitia licet et artificiosis quorumque non in propatulo sit natura,
instnixisse poetam putemus. ae faTere suspicioni hymenaeus
videtur v. 56 sq., qui primo loco praebet undeviginti versus
asclepiadeos; secuntur duodeviginti glycooei; deiude asclepiadei
seplendecim et postremo sex versus heroici: ut non sine causa
circumspicias sitne a hbrariis pristina aequabilitas violata. at-

'sed hi parum commendandi lusus sunt' G. Hermann. epit. p. 246.
*) v. 660. Qullam euim ts&e corruptelam iu v. 653 supra p. 25 diid.
622 ad fiaimDaiii reete Gronovins eipUcavit, nimiiimi Tiphya Boeotnm
<Sipha vel Potnia oriMiidiMi, Uto Thespianim portu, hac piopeThebas vetnsta
urbe) etiam Aulidis regem a Seneca haberi. addeudum erat Graecos Troiam
petituros ipso fabulae tempore Aulide morantes a poeta fingi. nam com
Argonautas Troica expeditio exceperit et e. g. Nestor ulrique interfuerit,
quidni ilico secuta sit? praesertim cum multum temporis iater velieris
raptnm coDiogumqae digcidiom ioteiccsflisse tot beroom itm peracta fiita
doceant. simiie sane quam putidum cacoaeliae geoiie in Tbyeete eztet,
nbi iiaec in prooeilae descriptione legimus v. 5S6:

et putat merg^t xua posse pauper

reg^a Laeries Ilhaca tremente,
nam Tbyestes Agamemnonis patruus Laertae si aapis aequalii est sic
prorans Aiiatoj^liaiiea docea ciliiim paUieam eaniientea pibtem neqnaqiiam
ad Gieae&etuii eonitaaae piaedicat.

Digitized by

136

OB CA?iTICORVM FORlilS

que primam quidem partem si quaternorum versuum strophis
discripseris , quod fecit Ricliterus, relincuntur (res in initio
versus qui quid sibi velint nenio umquam dicet. neque ulluni
in glyconeis eurythniiae indagare vestigium contigit, non magis
quam ia Oedipi carmine 882 sq. sjpurios autem sive corrupU»
▼ersus hialusve sententiae ueque in hac parte^) nec subesse
demoDStres in tertia asclepiadeis coDstante non aliter quan
sinflia carmina xcera atiyfiv compositis. ergo ne boc quidem
in carmine ad Alcaei siTo potios Horati normam se adstrinxit
neque qoicquam quaesivbse tidetor Seneoa nisi nt partes \nV&t
se Tenuum andliitn quodammodo exaeqoaret.

tertliim Medeae cantieirai est* 849^78* TersilMw Anaore*
onteis ieriptam/^> in qnifafus non primum pedem tantmn ana-
paestum ubiqne Tel spondeum fecit, sed et noftssimum nbique
spondeum praeter v. 852 nec usquam inter duos versus hiatum
admisit nisi v. 861. praeterea ler versus brachycataleclos inter- -
posuit in fme sententiae, quos eupoUdeos vocant (Mar. Vict.
81, 23): 857. 865. 878. ac si his indiciis ductus carmen

*\ T. 82 sq. quae sic io E leguntur (oon inverso ordioe):

H forma velit aspiei

proles /ulminis improbi e. q. s.
Gronovius recte explicaTit. primi versus constructioni salis inusitata^
adhibefts Silii versam JII, 114 sin solo aspicimur $€xu e.q,t. — v. 89

cedet Caslore cum suo

PoUux caeslibus aotior
certe aitde et rabobscnre dictain est, quoa sentias ai comparea Br. 900
soror sagitUt aptior^ Pkoebm lyrae, Med. 697 maior Pelasgit aptm^
Sidoniis minor, vel,, qoem in mente habuit, Horatium I, 12, 26 Aune
equis^ illum superare pugnis nobilem. III, 6, 15 hie clatse fortnida-
lus, ille missHibut melior sagittit* sed ei hoc ierendum io mediocri
poeta. — V. 90

vine»i fimHna eeniwgee^
vir longe tuperet viirot

recte Gronovius sic fere explicat: ut iam virgines iuvenesqae, sic nxores
posthac et maritos vincant. vir longe ul superal interpolata scriptura
quae cnipiam adrideat vel eam ob causam improbaoda est qnod per totum
noc canticun synaloepham poeta vitat.

4) Mnr. Yict p. 143, 24 ef. S1, 28. Abir. Plot. 6M, 6; qiiiban andit
dlBietrum catalectieum heptasyllabum, Gaesio Basso p. 266, 8 IrippniMetel
qnadrati iambici comma posterius cf. Diomed. p. 518, 21.

*) id quod grammatici non flagitant praeter Marium. Petronius qui
saepius hoc metro usus videtur, eandem regulam tcnuit in versibus a
Terentiano 2862 Mar. Vict. 153, 34 adlalis et, uno versu {manu puer
Imptaef^ exeeptn hi frg. Tereiit. 2483» eoiitni lanM meri rant <im
Diomedes aMi p. 518, 21 (fiv* 19. 20.. 2t 6.). spomieQm itt fine Pirtr^
niu8 abi<iiie poamt praeter Terent. 2884

Digitized by Google

Nl GAHnCOItTX FOBMIS.

eoiD Richiero discribas, quinque partes quaternorum versuum
habes locisque secundo et septimo singulas quinorum : harum
vero stropbarum secuuda tantum, quarta et septima eupo-
bdeo clauduntur; quod sane a poeta ita institutum videtur,
quamquam nec rationem intellego nec scio num Graecorum
cuipiam bunc lusum debeat. memorari autem debet in E inde
a V. 860, in quo novum folium incipit (non 858), binis versihus
singulas lineas obtineri, distinctis scilicet versiculorum initiis.
ac si coaiuDgantur bini dimetri cataiectici, metrum evadet, de
qno Mar. Vict. p. 105, 11 loquitur, aeschrioiuoa (amore vm
wki§it et i^MO furore*); sed sic v. 857 qaidem el 878 clau-
fnliram vicett teDebual, v. 865 vero ipsum yersum oatalecti-
eanr effidel nee eane dairior ftet quem antea fuit eanninia
euTtlmiia.,

praeterea in Medea altenim occurrit epodorum genua
.(Qnum in Agamemnone deprcliendimus), 771 eq.», trimetri et
(Bmetri iaml^d altemia ee eicipientes, quod repetitnm est ab
Horatio. in anapaeati» autem praeter Ag. 310 aq. de strophis
mllo modo cogitari posse consentaneum. est nec verbum hanc
in rem impendendum duco; accidit sane, quod, ut apud omnes
omnium temporum poetas, in diverbiis quoque saepenumero
accidit, ut periodi aliquo modo aequaies Senecae exciderent
(cf. inprimis Phaed. v. 30 — 47), sed hoc non consilio sed casu
factum esse et reliquae carminis partes et nionometrorum syi-
Jabarumque debilium usus ubique docent. nec miiUo sub-
tiliorem artem adhibuit carminum generi quod eurythmlam quan-
dam vel flagitare sibi viderptur, amoebaeum dico quale legitur
Tro. 67 sq.^) in quo nqn tam aequabilitatem quam speciem
quandam aequabilitatis poetam secutum esse recte vidit Haasius

«) Thy. 920—969 Thyestae monodiam nt in A traditnr habendam
esse Schmidtius (Fleckeis. ann. 1867 p. 876) argumcntis certissimis co»-

Srobavit quibus oblocutus ibid. 1868 p. 784 nihii effecit Richterus. falsam
istributionem in E ne nimium mireris prohiberc possunt quae de per-
souarum notis disputavi. tameii referendum est, quod omisit Peterus,
T. 942 qnldeiii ehoro» aed 945 misnin Thyestae dari; in loeo corrupto
aot de lacDDa poot 946 cogitandQni qnain tamen apta sententia e»-
plere nescio — aut, quod rectum yidetnr, verba nihil significantia pro-
hibet prohibeij utpote ex v. 945 repetita , eicienda sunt. chori notam
vides inlatam esse eo loco (942) quo alia persona ioquendi initium facere
librario aiiud agenti videri potuit, idem sciiicet agenti quod nostris diebus
qni canticomm graecomni misere dislecta membra inter choreutit 8in-
gnlos discribnnt. t. 9d8 Thyettae notam tx praecedente einBdem nomine
patam esse Schmldtlas Tidit: in quo turbarnm initium cognoscimns. —
in Hercule Oetaeo carmen est 1863 sq. incohatum quidem a choro decem
Tersibus, sed inde ad finem ab Alcmena decaniatum. qui de Hercule

Digitized by Google

1S8

OB CAKTICOfiVM FORMIS.

misc. phil. III p. 12 qui de versuum numeris inter se respon-
deutibus uou cugilavit. cuius carmiuis exteraa species eo
differt iu Cljusco a reliquis oumibus ut quaecumque Hecuba
cbori lameutis intercinit trimetris circumscripta sint. et cum
V. 102. 103" sine dubio recte loco moverit, probabiiiter post
V. 86* conlocaverit Haasius — praeterea carmen sine offen-
sione procedit — , tres Hecubae periodi (83 — 97; 117 — 131;
142 — 1&6) denis trimetris constaMitv ita Mitem ut primo et
tertio lo€o singuli dimetri denos trimetroB excipiant. conSn
cbori partes in B non aliter discriptae sont quam nbique ana-
paeati: primum 15 dimetri, deinda 16 et moiiometerf ddDde
10 dimetri, poatremo 7 et monometer. at ia eo recofidttla
quiddam iatere conidaa quod in codice Tbuaneo nuacellaneo ex
eodice qui Etrusco anterior est transcripto, cuius exemplar.
redditum est iu editionis Teubnerianae praef. p. XXIV, Hecubae
quidem partes non aliter quam in £ dispositae sunt, chori
autem lamenta, primo turbata, inde a v. 104 aperte trimetro-
rum speciem referuat. nec alium ordiuem iu Thuauei codicis
exemplari valuisse saepe omissi doceut versuum fines. eodem
igitur modo chori partibus discriptis primo quidem loco 10
trimetros habemus, secundo decem trimetros cum dimetro, ut
bis in Hecubae parte factum est, tertio 6 trimetros cum di-
metro, quarto trimetros quinque. sed baec fallacia esse ter
admisaa docet in versibus ita cUscriptis syllaba debilis: 78
emsa ministrat. ite ad planctus, 102 fervidus ora. cadit ex
«•mms. 108 liUora fUmiGta. habitamfM covm; ut in cbori
parte de trimetris omnino cogitari non posait: aliter autem
Hecubae aliter chori periodos dispositas fuisse negat sentenr
tiarum inter se respondentium aequafcilitas: cT. 86 sq. et 98 sq.
quod si quis trimetros codicum optimorum consensu traditoe
librariorum libidini tribuere nolit, periculum ilU faciendum erit
ad eandem normam quam Ag. 310 sq. observatam ridimus
Hecubae captivarumque lamenta redigendi.

baud multa restant carmina in quibus dubitationi possit

^Qrivog est, noD de Alcmena, quamvis hoc indicari videatur carmiois
exordio:

fletB Akm&nm viagniquB lovii
pUmgi$t nattim,

nwa cum in B scriptum sit Alenunae^ certa cmendatione leponendum est:

tl» Ahmmu» magniqw lovii
pUtngit» naltfm.

iam vero coDdderandom annon candnta exocdium imuria «boio datnm sU
post prima yerba coir^pta.

Digitized by Google

OB €AIITIGOmi rOAKnk

139

loeiis 0886. qttorttm m numero non recen^eo 8apphico8 Tersue
xoira aiixov phalaeciorum Catullianorum modo deductos et aut
in fine aut arbitrariis locis adouio interruptos ; prius eiiim accidit
Thy. 546 sq. HO 1518 sq., alterum Oed. 110 sq. (13 cum
adon. — 8 c. ad. — 1 1 c. ad. — 9 sine adonio sequentibus
anapaestis), Tro. 814 sq. (11 cum ad. — 9 c. ad. — 14 c. ad.
— 10 sine adonio: consensus aliquis cum Oedipi cantico casui
tribuendus); Phaed. 736 sq. (4 cum ad. — 11 c. ad. — 8 sine
adonio sequentibus tetrametris dactylicis); Tro. 1009 sq. octo
priores versus adonius excipit, secuntur 39 sine clausula;
c^otra Tro. 371 sq. dattduiitur colo quod dimidio versu con-
stat: Dimirum asclepiadeis tripodia dactylica cataiectica in syl-
labam subittngitttr:

quaeris quo iatm pM Mhm feeo?

quo non naia taeem.'')
ttbi tamen si quia carminis finem intercidiase contendat equi-
dem non magnopere puguabo. — sed alia sunt diversis metris
composita quae si non aliqua ratione conexa sint iure mireris.
quale cst brevissimum carnien Phaed. 1123 — 1155. quod
iocohatur quinque dimetris anapaesticis ; sequitur stropha con-
stans duobus asciepiadeis glyconeo et versu logaoedico de quo
diximus p. 128. dein septem dimetri anapaestici quibus inler-
cedit secundo loco monometer ; interrumpuntur anapaesti com-
maie aliquo in quo multum operae consumpsere viri docti ut
probabilem versus speciem procuderent; sic enim consensu
librariorum traditur:

1140 drea regna tcnai.

mrsum anapaesti secuntur et quidem, si paulisper eorum quae de
V. 1144 supra p. 108 disputavimus oblivisciuiur interpolatamque
scripturam qui clara videt recipimus — nihil enim intentatum
reiinquendum est qnod aliqua rationis specie commendetur — ,
nirsum septem dimetri et monometer. claudunt agmen quin-
que versus sapphici. iam si Peiperi coniecturam amplectaris,
quae per se nihil habet quod fieri non potuerit, versum sci-
hcet 1140 e stropha eius quae 1128 sq. legitur consimili
reaidttum esse, bae sese excipient carminis particulae:

ho8 TereuB (400. 401) io fine Gantici coolocatos refert Elmeiia
«t looD Bon 8IIO sed vulgato i. e. qnen inlerpolator iUia Mit» seeimda
maDn restitatos. ia eadem fabula nuntius primam narratiODts partem

hephthemimeri iambica claudit: 1103 in media Priami regna. — ad
V.400. 401 cf. Sen. ep. 54, 4; 17, 11; 102, 24; 120« 18. con8.P(d. 9, 2.
coQs. Marc 19, 6.

Digitized by Google

140

DS GAMTICORVM FORMIS.

• 5 dim. anap.
4 versuum stropha ascl.
7 dim. aiiap. et monom.

4 veriuum strof ba ut a.
7 Om. anap. et monom.

5 Mppb.

sed non id agimus ut oculis bellara quandam numerorum ta-
bulam subiciamus, sed ut eurylhmiam si qua est demonstremus
talem fuisse qualis vetenim poetae ulli imputari qucat. quorum
ulium usquam ita lusisse, ut quinque dimetris anapaesticis in
initio positis quinque sapphicos versus in fine respondentes
opposuerit, credat cui placet; nec quisquam rationcm inveniet
cur vel quinque vel septem diniclros anapaesticos vel septem
et dimidium vetus poeta stropham esse in mentem induxerit.
apage igitur stropham e tribus yerbfs — quae equidem ad
1136. 37 dittographiam esse persuasnm habeo — conflatam,
apage eliam inertem istam desidiam in interpolato ?. 1144
patente puro fonite adqoiesceDtem. pheuit sibi Seneca in
admiscendis inter anapaestos yersibns sapphicis et asclepia^
deis nec hac tanlum occasione in re inepta el inflceta sibi
placuit

non praeterenndum hoc loco canticum est quod item tria
metrorum genera continet, Pbaed. 736 — 823. cui priapeum

quoque insertum esse,^) vel potius versiculos duo quales 1130.
31 asclepiadeis iuncti sunt, credebatur antequam de Etrusco
coustaret. sic enim 782 sq. in A legitur:

et 8onmi$ fqdeiU imidiaB tuis

lascivaB nmarwm deae mmHvagique Fanes

Fanas quae Jhyaie» moiiritw^os jwftiitf •

inde ab Avantio iegebalur

PotMs qinM Dnfoies manHoagi pelmnt

qui versus in quibusdam iuterpolati generis libris omittitur.
coutra £:

^ in priapeo latini poetae (Gatoll. 17; ftg. 2; priap. 86) non red-
pinnt qofaito loco dactylam. inter ^iaecos priapei schema plane con-
sentiens est in versibns e Metallcnsibns adlatis ab Athenaeo p. 685 A
V. 3 : xay&Qvcxov fxaXaxdiy r ' iojy Xeif^axa xal TQi<pvXXov. altera pars
comparet in choriambico metro qaod polyschematistuin metrici vocant
qaale est cui reserata mugiunt aurea templa mundi a Terentiano
1896 <K Septimii caimine in lanmn patrem adlatnm. ef. Mar. Ytet
p.. l'27y 26.

Digitized by Google

$t mmi$ fadmU imUtias Ik^s^ i
Uueioae rmiarum deo»
Pmm quae JhyadM HMMivagos petunt*

DB CiJITiCORTII FOl

Yides versiculum montivagiq^ie Panes ab interpolalore additum
€sse, satis apte quidem si sequens versus omiltatur. qui tamen
sententiam coutinet necessariam: ISaides enim quae Hylau ra-
puere cum Dryadibus coinponuntur quae, ut simile crimen in
se suscipiant, Panas insectari festive dicuntur, quas scilicet a
Panibus peti vulgo putatur. versus autem molesta iam sed
tolerabili synchysi constructus ferri non potest nominatis ' las-
civis nemorum deabus'; nam si in Dryadom nomine bod yis
sententiae et accentas erty id quod non fi^ apparet nun-
cuiiaiis iam in priore Tersu nymphis, nomen post sententiae
obiectum et promnnen positum prammatica recusat. itaque
verba manca et ut tolerentur su^emento egentia®) laseivae
nemerum deaa aeque ditti^rapbitts faabeo el spuria. praeler
Iwtnc lociiiBi caimen sine offiBnsione, Tersuum oi^khie nnsquam
UfflMlo, procedi|i<^) exceptis 768 sq. nc in i scriptis:

langnescnnt folio lilia pallido
et gratae capiti deficinnt rosae,
nt fnlgor teneris qui radiat genis
momento rapitur nullaqne non dies
formosi spolinm corporis abstnlit.

B eo tantum differt quod foUo ut UUa haheX (nam paUidOf non
eandido E totidem litteris j^raebere supra p. 25 dixi) et 769
defieimt eomae. hoc recepit RichteruSy v. 769 ut gratae, 770
et fulgor corrigens, v. 768 deleto. certe non deganter ad
iuyenem mox caimm futurum adlusisse ridetur. Eumolpus qui-
dem capillorum elegidarion dixit, sed iocos in calvos stigmo-
sosque iacuhri yolens (Petron. 109); at mdius potest illud
Horatii versibus defendi^i) iv^ jq, 2:

superflai additamenti frontUfenm non Peipero, qui sibi ipse
iffipntit, nota ferenda tet, ted Wakefiddo infdieiQm de ms tragoediis

iiiTentoram fecnndo (ad Lucr. IV, 585).

nam v. 749 sq. bene ad 748 adplicantur, recte intellecti a Boe-
Ihio consol. I, 5, 5sq. ; et v. 804^ sq. licet a Scaligero obelo notati sint
dummodo recte interpreteris optime se habere senties.

ad Horatium provocavi quia in his tragoediis nusquam tam fre-
4ioen8 et apeita Hoiatii imitatio adparet quam io hoe eannme. cf. t. 737
ocior nimbos gtmiurante Coro et Hor. H, 16, 23 ootor eervtt ol agente
nimbis ociorEuro. 743 sq. et Hor. I, 12, 46 micai inter omnes lulinm
iidus velut inter ignes luna minoret, cf. epod. 15, l et alios ut anth.
gr. V, 110, 5. V. 799 et epod. 13, 5 obducta solvatur frojite senectus
(inter iuvenes; Senecave/em — supercili) v. 797 lucebit Pario marmore

Digitized by Google

142

DB GANTICORVlf FOBIIIS.

insperata iuae etm vmiit hruma saperbiae
et ipm ntme umeri$ invalitaiu deddariiu eomae
nunc et qui eeUnr eet punkeae flcre prior rosae
nmMiM, Ligurine, in faeiem mrterU k^idmn.

qiios noD negaris quasi exemplar horum Tersnmn yideri. ita-
que recte coniecisse videtur Bichterus, sed siue tlubio v. 768
iuiuria eiecit. oam quod in E legitur ut iusertum est ut
antecedentibus adaptaretur versibus, qui ad v. 763 referendi
sunt. fateor autem sine Horatii loco certum inihi futurum
fuisse gratas comas arborum florumve comas esse et in capite
eius geueris nomen aiiquod iatxre. uunc haec vera videntur:

languescunt folio lilia pallido,

ut gratae capiti deficiunt comae

et fulgor tenerie qui radiat getue

momento rapitur.
expeditis locis m qaahna haesitari poterat carminis compositlo-
nem examinemns. atque stropharum quidem indagandartmi
spem statim mittemus cum in sapphicis initio positis primuffl
quattuor, dein undecim Tersus adonio ezcipi viderimus, denique
octo aine dausula sequi. sed aegre nobis perauademus tres
tetrametros dactylicos qui post sapphicos leguntur sine ratione
hoc numero circumscriptos esse. tamen nec quatemorum nec
temorum versuum strophae uUo vestigio indicantur: uava
OTixov omnia deducuntur. inserti vero dactylici versus hoc
saltem loco elegantiorem quendam in Seneca uumerorum scn-
sum demonstrare videntur; nimirum ea ratione inter sapphicos
et asclepiadeos intercedunt, ut a versibus logaoedicis ad cho«
riambicos transitus paretur.

eiusdem generis dubitationem tetrametri dactylici movent
quos in extrema Hercule Oetaeo Alcmena pronuntiat. quorum
priores tres in omnibus praeter £truscum et asseclas sic scri-
buntur (v. 1944 sq.):

unde sonus trepidas aures ferit?

unde meas tnUbet lacrimas fragor?
V agnoseo agnoseo, nietum est chaos.

nihil esset in quo haesitares nisi Etruscus diversam horum
versuum praeberet formam hance:

elariiu et 1, 19,5 splendmtU Pario marmore pur^. piaefeerei v. 810
ad*Yefg. georg. III, 89 K^aiSBe vtdetnr mutato PoUeoe in CastorenH

Amyclaeo in Spartanum; recentiores omnes de Castore, ex Seneca Clau-
dianus IV. cons. Hon. 556 serviretqne tuis contempto Caslore frenis
Cyllaros. 771 sentcntia philosopho adamata: ep. 26, 4; 45, 13; 58, 22;
120, 18 aU. cf. Hf. 874.

Digitized by Google

ra GANTIGOEVM FOKM».

14S

unde unde wnm trwidas aures

feraf und$ meos mibet laerimas fragor?

agnoseo viehm esse chao$
lides nltiiiia seeniUK rmM in lertiufD idsumpta nitidia*
MDOS prodire dimetros anapaesticos:

unde unde sonus trepidas aures

ferit? unde meas inhibet lacrimas

fragor? agnosco victum esse chaos,
deinde dactylici versus inlacessiti decurrunt.i^) adaeque autem
suspicio oritur ternisne versibus in initio positis continuatus
rautatis numeris idem periodorum ambitus indicetur. cui la-
vere videtur Etruscus versu 1951 omisso quiudecim versus
praebens, ut nullo negotio teruorum versuum slrophas discribas
et ievi mutatione vel acumen sententiae reddas ¥. 1949 scri-
bendo visisti vel vidisti {meisti codd.) (cf. 1966):

vidisti rursus martis loca

pitfpie et iHfemae vada tristia

et remeare Ueet soU tibi?
led primiiiii iii temo nBmeffo, nt diximus, Dulla ratio est, cum
qwtemo Bonitium imitatus esse ▼ideri possit; deiude senten-
tiM fihun in quinqne strophis ter strophae fine rumperetur;
postremo t^rametri isti uno tenore a primo ad ultimum Ter»
som decumint qui et ipse in mero dactylo flnit, ut haec non
fleeemenda esse poeta aperte indicarit vel saltem secernendi
nullum indicium dederit. versum autem 1951 cum Etrusco
eicientes unicum inter duos versus hiatum carmini inferremus.
ut de hoc quoque carmine strophis discribendo nuUo modo
cogitari possit, immo de continuo eius cursu constet. unum
?ero est quod intellecta trium versuum in initio positorum
uatura lucramur: nimirum de dimetris anapaesticis manifestum
est et incorruptum testimonium.

coDtraria est tetrametronim dactylicorum natura in car-
niine de quo pauca adhuc Terha fteri oportet Oed* 449 sq.
quod praeter versus heroicos in partium singularum initiis
finihisque positos quattuor particulas continet, de quarum dua-
bas satis disputavimus. atque illis quidem strophicae respon-
tbnis nihii inesse ^idimus. de reliquis idem docere potuerunt

**) siiiiiU mododtctylicos cnm anapaesticis Tereibas conlanxlt Pom-
peiiBs. Tereat 1905:

inserit haee OBpie Pcmponiut in ohorieit sic:

*Rhoeteis procul a terris*, mox dispare versu
tubiecto ' Priam i que aras dain na re pias\ tunc
*obrue not Danaotque timuV paribus dedit illi.

Digitized by Google

144

Dfi GANTIGOAVM FOAMIS.

teti ametri dactylici sei^endeciin tertio loeo positi, qui omDem
subtiliorem disfNisitionem pertinaciter renuunt et aspernantur.
etenim hiatus intercedit inter 451 et 452 , 456 et 457 ; syl-
laba positione ai ad sequentem veraum adJigatur longa finiCur
versus 453. 454. 455. 460. 464. itaque bos ▼eraus non
circiimscripsit periodia nec omnino magia illoa ialer se cobae-
rere voluit quani sapphicos simileaque xovck arlxf^ compositos.
restant hexametri variia metris ita interpoaiti ut y. 403 duo,
429 tres, 445 quattuor, 466 aex versus et totidem v. 503
sese excipiant. lioc si artiQciose inslitutum esse credimus, in-
epte lusit iu progrediente versuum numero et ineptius etiam
si Richlero credimus v. 466 in duo frustula dirimenti — sed
non credimus. nempe evinci potest primum saltem locum non
recte traditum esse. atque nemo quidem extitit qui haec ex-
plicaret (v. 403):

effnsam redimite comam nutante corymbo^
mollia Nysaeis armatns bracchia thyrsis^
lucidum cadi decus huc ades voti» e. q. s.
sic scilicet £, armate (i. e. aut anmU aut armatae) A, alii
amati, priores vel 403 ad Bacchum, 404 ad Bacchas rettU'-
lerant {armatae) et in exdamatioae post ^tyrsis interpunxerunt,
id quod Richterus amplexus est; vel, quod Gronovius voluit^
et redMts et armatus ad adss trahebant^ ut, quod ferri omnino
aequit, idem deus et quinto et primo casu compeUaretur: cum
ferri sane debeat, licet dura sit, sententia inter varios numeros
dissecta; vel denique v. 404 et 405 locum inter se mutare ius*
serant, qua in re nianifeste absurda non est morandum. Muelle^
rus quid sibi velit (r. m. p. 123) post v. 403 finaliter distinguens
et V. 404 ad 405 trahens ipse scierit. unum vero, quod a
grammatica ferri possit, id sciHcet quod Richterus recepil,
plane nullum sensum efficit. quid verum sit Etrusci scriptura
indicat saltem; quae vocativum in priore, nominativum casum
in altero versu referens aliquid inter utrumque intercidisse
aperte docet. quod cum intellexeris ultro senties mollia brac-
diia et Nysaeos thyrsos non recte ad unum Bacchum • attinere
sed, quod sensisse et interpolatorem vidimus, ad maenadum
turbam dei pedisequas. quarum mentio post 403 amissa sic
fere unius versus ambitu efTerri potuit:

effusam redimiu emam nutante coryw^
Ihue ades, hue eamitum laeto cum earmine eoehu]
moOia Nyeaeis armahts hraediia thynis.
dein novo impetu:

lueidum eadi deeus hue ades e. q. s.

Digitized by Google

D£ CAI«TIGORVM FOiiMiS.

145

tres igitur versus fuisse videulur ut 429 — 431 : sic et v. 466 sq. ^^)
€t iu iiae senos posuit. iuterceduut 445 sq. quattuor, e quibus
deprecor ue quis secuDdum praecidere teutet cum ternis pri-
oribus numerum exaequaiurus; uam aaue v. 446 oon deside-
nretur si abesset.

liuic disputationi ut fioem faciamus vel polius ut cohtir-
meinus eam quodammodo et inlustremus, pauca diceoda sunt de
mira quadam seDtentiarum responsione quae cum in aliis can-
ticis tum in Uerculis piioris secundo comparet ex asdepiadeis
duodesepiuagiota Tund atlxov compositis constante. incipit in
prooemio (v. 524 — 532) quo Herculis impigri viri labores et
aerumnae beato EurysUiei otio opponuntur. secuntur duae partes
inter se mtrifice respondentes: priore Hereulis in Scythiam ex-
peditio et balteus Hippolytae raptus celebraotur (v. 533 — 546),
altera ad iuferos desceusus et pugua cum Piutone olim Pyli per-
acta. argumeuta vides poetam similia elegisse; quae ita tractavit
ut siogula verbo tenus coosentiant. respondent autem inter se
V. 533 — 536 cum 547 — 549, in quibus tameu similitudo argu-
menium uou excedit; deiu v. 537 — 541 cum 550 — 556. de-
scribuntur Pontus et Acheron:

537 illic dura carent aequora fluctibus

551 comurgum tumidis /luctibus aequora

540 stat potUus vidbus mobHis annuis

554 8$ai nigro pelagus gurgite languidum
V. 542 — 546 cum 558 — 568, victoria de Uippolyte et de
Pltttone deportatae; vide initia:

542 iUic quae viduis gentibus in^rat

560 hie qui rex populis pluribuB ttNpentf
in eis vero quae non ad verbum quadrant, subtiliter elaboratam
remm aequabilitatem lector accunitus fadle persentiet geminae
itinerum imagini epilogi loco narratio de Orpbei victoria ca-
aendi arte relata adiungitur, qna scilicet efficiaturviribusHercu-
lis resisleic auu posse quae cantibus Orphei ooo restiterit Ditis

T. 466 lusit in eo ut tetrametros dactylicos etiam sententiae
TiDculo cum hexaroetris coniungeret. sic 429 sq. arte cum 432 cohaerent,-
«ic 472 cum 471, sic vel Phaed. 325 cum 324. — ceterum inter 21 versus
heroicos sedecim bucolica caesura diremit, secundum tragicorum Graecorum
cootfiietiidioem, cf. Rossb. et WestphaL metr. 111 p. 29. et sedecfan illOs
81 CQpias eodcm modo qoo v. 466 diwccarepoesis. at nlmisfnepta csset
idfedala per daosulam systematis spcdcs u vcnihiis cootra legem et
osam, qoibus systemala flagitabantur, xara atixoy compositis. quod de
anapaestis valere ostendimus; valet item de tetrametris dactylicis (de
HO 1914 sq. T. supra p. 60. 143) et dimetris iambicis (Ag. 759 sq );
quibus proluait Seneca Prudeutio. sciiicet systemata ille abiecit ut stro-
phas abicecrat.

Lm d« S«a«CM tr»f oediLi. 10

Digitized by Google

146

.11« G4NTICQEVII ?0RI|I3.

pQtentia. iam vero si periculum facias carmeu tam aperte
si&gulis particulis coastans in strophas discribendi, videbis
particulas jstas diversi smbitus esse neque quicquam spei pra-
denti saltem komini relinqui seDtentiarum aequabilitatem cum
stropharum eurythmia coniungendi: id quod argumenti loco
potest esse, in m oanDinibus de quibus non certa ratione
aUter statui possit» a Senecae arte oonsilium stropharum discri-
hendarum alienum fuisse.

yidimus igitur in unius Medeae uno saltem carakine se-
veriorem normam regnare, in reliquis tragoediis hic quidcm
et illic speciem quandam aequabilitatis sed compositionem re
vera strophicam nusquam inveniri — nam quae non tetigi,
de eis ne quaestioni quidera locus est. quae si omnia com-
plectimur, prorsus descivisse ab Horatio Senecam coastat, non
ut ad CatuUi Graecorumve aliorura, velut Anacreoniis, exempla
rediret, sed ut lege solutus incederet vel, si quando videretur,
ipse legem sibi scriberet ineptam ac sine arle artiliciosam.
rapidus sane et miserabilis post Horatium summuni artificem
lapsus. cuius si causas requirimus, Senecae aevo dudum inte-
riisse pulcbrae severitatis decorisque re non verbis parati aen-
sum omuia docent. quod si miramur doctrinam ipram, qua
Horatius edoctus Aeolium carmen primus ad italos modos de-
duzit, tam cito evanuisse, quotum. quemque putas Senecae
aevo ipsum Alcaeum adiisse praeter Horatium a quo carminibua
pangendis instinieretur? Seneca saltem ne tragoedias quidem
praeter suarum ipsius exemplaria pemovit: semel Euripidis
versus adfert (ep. 115', 14) e Danae sumptas quas sciiiCet
Bellerophonti tnbuit. Vergilium lectitavit Horatiom Ovidium
philosophos. facile autem qui non Alcaeum sed Horatium legit
eo induci poterat, ut versus aeolicos xofTOf aTixov compositos
non multum differre existimaret a stropliis quae qualerDis colis
acqualibus constarent; praesertim cum Horatius stropharum
terminos nuilo indicio denotasset. quo sane nec sapphici versus
excusantur uno tenore decurrentes nec epodi inconstanter et
ad arbitrium positi nec metra systematis necessario conectenda
versibus singulis praeter arteni adstricta nec varia numerorum
genera uno eodemque carmine comprehensa nec denique poly-
metrorum carminum pueriiis iactatio. quae non ex Graecorum
imitatione nata esse sed ex grammaticorum institutione certum
nobis est et exploratum; quo satis expUcatur res omnium maxime
mirifica, quod scilicet ne hanc quidem ▼ersiculorum flueDiiiim
sine vf nculo ac dilahentium congeriem stn^harum lege coercult.

Digitized by Google

vni

De ratione quae iater Senecae tragoedias tragicosque Grae-
corum poetas intercedat disputaturus nota quaedam praefanda
Tideo : siquidem de quaestionis fundamentis constare ante orania
oportet. cavendum autem praeter cetera videtur nc quis eodem
similive consilio Senecam poeticae operam dedisse opinetur
quo Pacuvius vel Plautus exemplaria graeca expresserunt. ille
eDim nec secutus est Graecos praeter argumeDta et utique
Don tragicam musam carmiDibus suis adspirare iussit, sed
scholasticam.

qui aate noTissimum liberae rei publicae saeculum Romae
tragoedias scripseniDt, versibus vere latiDis graecarum fabula-
rum Don argumeuta taDtum sed mores quoque et afifectus red-
dideruDt» id eo magis laudaDdum est quo apertius Eouius
saltem et Accius in praetextatis demonstrasse videDtur quid
Italicae musae praestare possent. qui quod artius etiam Grae-
corum exemplis se adstrinxeruut quam comici poetae, eius rei
caiisa in tragoediae natura sita est. nam in privata vita iocose
iniitanda inveniendi olficium poetae primum el uni poetae im-
positum erat; qui ut nova semper et inaudita inveniret res
ipsa non paliebatur: genera quaedam argumentorum et per-
sonaruni extiterunt, intra quae mores eosdeni et affectus leniter
variare et novis coloribus depingere summa ars erat. atqui
Romanorura comici cQm in iuvenum amoribus, patrum iris,
laetis securisque angustiarum eventibus rem plerumque versari
viderent, sine magno negotio et interdum forsan rei emolu-
mento ^ardentes iuyenes raptasque in amore puellas elusoaque
senes agilesque per omnia sotos* ex una fabula in alteram
transtulere, scaenas scaenis mutayere yd in tenuioria argu-
menti complementum nrcessiyere. quod cum Graeci nusquam
et numquam fecerint — utitur enim Aristoteles illo ut rei

81^% absurdae exemplo poet 1456% 30 — , tragicis ne apud
lomanos quidem concessum erat. namque quos illi sectati
suQt tragoediae graecae principes heroum regumque actis de-
orum fative nutu perpetratis sive exantlalis certas formas et
duraturas induerunt, ut et argumenta et personae in posterum
constarent: ea de re certamen erat inter Sophoclem et Euri*

10*

Digitized by Google

148

hE TRAGO&DU l&UTORIGA.

pidem, ex quo superioreni plerumque Euripidem decessisae
saecttla teeUta suni; post illos nec argamenta quae tracta-
▼erant nec personarum praecipuarum mores et naturam ab
iUis constituta cuiquam licuit immutare, quod et litterarum et
artis monumenta ostendunt: qui immutare Tellent prorsus nova
inducere debebant. iam priores Romanonim tragicos umquam
ignota indictaque primos protulisse nemo arbitrabitur; in Grae-
cis yero exprimendis non tantum Medeam ferocem flebilem
Inonm perfidum Iziona lonem vagam tristem Oresten reprae-
sentare debuerunt, sed et in argumentis disponendis et ex-
plicaudis exemplaria sequi, nisi artis opera, in quibus omnia
sua uatura cohaererent, destruere malieut. id quod fecisse illos
fragmenta docent in quibus quae refragari videntur omnia suum
explicatum habent. et quidem merilo nou Livio tantum sed
et Pacuvio illud gloriae ducimus.

civilibus bellis peractis cum rhetorica disciplina magis
magisque in erudilione summum locum occuparet, et conseo-
taneum erat ut prisca prisco more tractata displicere Romanis
inciperent, et ipsi novo instrumento novum quiddam proferre
posse sibi videbantur. periculum in mimo factum erat qui
cum natura arti rhetoricae afQnis esset quantum ab illa re-
ceperit et in illam Taluerit Senecae patris lectores adunt.
novum autem genus tragoedia rhetorica inventa est, cuius
indoles breyiter sic describi potest ut ^&og in ea nuUumf
fta^og omnia esse dicatur. nam quae ad mores spectant
sententiis comjprehenduntur, affectus plene et diffnse repme-
sentantur, oratione omnis generis coloribus sensibusque in*
structa, descriptionibus et narrationibus undecumque arcessitis
et ubicumque inlatis. eius tragoediae, quae iam Graecauicis
versibus composita Homanorum ingenio, sepulta saltem libera
re publica, aptissima crat, prima exempla non Senecam dedisse
certum est. num iam a Varii Thuesta vel ante illum a Pol-
lione initium ceperit ^), dubitari potest, cum in epicam elegia-
camque poesin ab Ovidio demum rhetoricae disciplinae in-
doles inlata sit. quamquam Quintiiiani verbis (iam Varii Thy-
estes milibet graecarnm comparari potest) et argumento quod
potissimum sibi tractandum Yarius sumpsiti comprobari iUud
Tidetur. sed Ovidii Medeam ex noTO genere niisse multa

*) V. Welcker. tr. gr. 1421 sq. veraus Graecorum ritu compositi
suffiiciebant ut Pollionis tragoediae nova carmina audirent (Verg. ecl.
3,86). graTius est quod Ovidio Musa dicit (am. III, 1,29) nunc kabeam
per te RotMma tragoedia nomen, quo iadicatur aiiquid quod Romaais
proprimn sEt.

Digitized by Google

m TBAGOBDIA RBBTORICA.

efincuDt: ante omiiia Qvidii iDgenium rhetoricae arti quam
aptissimum eaque eicuHum; quo praecipue spectant ^e de
iUo Seneca pater memoriae tradidit; deinde Quintiliani testi-
monium quo docemur etiam in tragoedia ilium ingenio suo
indulgere quam temperare maluisae^); denique frustuh duo
quae iniqua nobis fortuna » illius Medea reliquit — libenter
eDim Ovidii Medea D0?em SeDecae tragoedias venderemus — ,
quae tamen suflQciunt ut et Medeae mores illum aliter quam
Euripidem tractasse et rhetorum more locutum esse cognos-
camus. de Seneca non probari magis debet res quam intel-
legi. tamen ad probandam quoque quae siirficiant adferemus.

non immerito dici potest ad nullam fere antiquarum lit-
terarum aetalem inlustrandam utiiius adiumentum suppetere
quam, quo ad primum p. Chr. saeculum utimur, Seuecae palris
opus. diilerentiae Vergilium ac Tibullum inter et Ovidium
intercedentis, quam nemo dod sentit, causas controversiae
demnm suasoriae et iudiciales aperieut de quibus seuteDtias
divisiones et colores Seneca posteris tradidit: iUis enim rhe-
toricam famulae et ministrae loco fuisse, his imperare cognos-
dmus. qui Livii auDales cum Sallustii libris, Seuecae filii
scripta pedestria eum Cicerone comparare volet ab eodem lucem
accipiet m tragoediis filinm cum patre ipsum conferre debe-
bimus, ut intellegamus nec potuisse quemquam hac disciplina
a prima aetate instructum in Graecis adquiescere vel in Horatii
legibus, quas scilicet Seneca id tragoediis palam coDtempsit,
nec, si tragoedias scriberet, alias scribere potuisse. atque
Senecam studiis rhetoricis quam maxime imbutum fuisse et
natura sua non minus quam Ovidium ad ea praecipue incli-
nasse et pater fidem (acit et quidquid scripsit; ut qui sub-
inde tota capita libellis suis non alio consilio inserat nisi ut
in colore splendido finis fiat. at de tragoediis qua ratione illud
intellectum velim uno saltem exemplo ad orationem ac stiium
pertinente ante ocuios ponere satius erit.

non raro eo colore rhetores utuntur ut ad augendam
rim argumenti rem quam semd evenisse notum sit, ita tangan^
qnasi eadem saepe et adeo semper in simiii occasione eveDe-
rit sic iuvenis qui cum patmnm patris inimicum aluisset ab-
dicatus a patre dein a patruo adoptatus patrem inopem aluerat,
iterum abdicandns hoc in novum patrero colore utitur: ^uiie-
r&h quid fecerhn? quod $oMam (contr. I, 1, 17); nimimm
pstrem alui, nt olim temet ipsum. sic in Mnrredii sententia

id quod noQ recte explicavil Welckerus tr. gr. p. 1433.

Digitized by Google

150 DB TBAGOBDIA RBETOBICA.

VII, 5, 15 /octir, ^^t(, quod solet: pro amatore tangum suo
ttOtt pareit Seneeae fatuum videtur quod putide translato seiisu
in eadem sententia sanguinem pro ftlio usurpavit, in qua ean-
dem vocem proprie, Fubliliano more, non quod solitum dicitur
esse mnlieri aanguinem suum nindere, quippe quem semel in
coniogis morte albi quoque detrabi pasaa sit. IX, 24, 4 fed
qtiod soleo : nihil aliud respexi quam patrem (Cimo Miltiadem) ;
ibid. 5 cogita qualinm misereri soleas^) (Callias Cimoiiis). ciirn
liis locis conter Sen. Phoou. 154

dexlra nusier et nuda solet
bene animus uti,

scilicet oculoa Oedipus nuda deitera sihi eruerat ibid. 163
in eadem re:

vel dirige iras quo totet,

scilicet iu oculos. Tro. 360

dant fata Danais quo solent pretio viam*

virgine scilicet immolanda. Med. 540

contemnere animuB regias, ut sgis, opes
potest soletque.

contenipserat autem regias opes Medea Coicius fugiendo.
Phaed. 92

praestatqne nuptae quam solet Theseus fidem,

ubi qui lias ti agoedias iegerit «oocedel tantun de Ariadna co-
^gitari. Uf. UQl

mmMkm eoUtes fnre lacertw,

3) pluralis nuinenu (^tMilfiffii) ad i4eni gfnu pertioet. ecce i^
sententia: ^cogita adulteros esse pre quibus r9gat, oogita qualiummi'
sereri 8oleas\ cum pro filia pater rog-averit, Cimonis miseritus sit. eius
usus tragicis Graecis frequentati Welclterus exempla dedit tr.gr. 107 adn.
de Soph. frR. 284 loquens {av d" (J f^eyiarwy Tvy/ecvovaa Tjipd-SQoiv)
cf. p. 469 ae Eur. frg. 48 (dovAoi^rc yag jols aolai vut^s). addo Eur.
Hefc 455 oftev viqomc fim vie% Mfte fitixiQis (Ampbitmo iofantes
Megara) 1309 tovf di^yiTac 'EXXddoff anniXtat (Herculem). Med. 366
rots- ysMari vvu(piois xat rotat Xfj&€vaaai. Sopb. OR 1184 oaii^ ni-
ipiicafjtai (pvff T d(p (uv ov ^Qfsv^ ^vv oi^ r ov XQ*l^ ofAiXniv ovs Tf fi.
ovx €dit XTavuiv. cf. 1358 ov^k vvfjicpios ^qotoIs exk^&ijy (ov€(pvv ano.
sic GatuU. 68, 115 pluribus ut caeli tereretur ianua divis (uno Hercale).
sed multas in hoc osnSeneca eat: M^d. 106 fnmo pr^miai «aeirir ^ponM
volentibui, 278 quidquid etiem nunc tutva» dbeet m:ariihu ooAft^ot.
FhOta. A19'p9»i itta fratf*um exempla. Phaed. iil^Tnam miki^pater'
nus vineare 9tt tautos iabor. Hf. 1283 fortis in pueros modo pavidas-
que matres, Ag. 194 Pelopia Phrygiae sceplra dnm ieneant nurus.
HO 1854 pertinax si quas dolor adhuc iubet lugere quas luctus grafis
in »axa vtrtit, et aHa muUa.

Digitized by Google

DE TRAGOEDIA RHETORICA.

151

cum Herculem semel caelum tulisse pueri sciant. ibid. 1343

illa te, Akide^ vocat,

facere mnoceiites terra quae superos solet.
Attica Dimirum ubi Mars homicidio purgatus erat.^) item de
Hercule 110 137(3 — nam quod in talibus Uercule Oetaeo ut
reliquis tragoediis utor non improbabis —

quos soks vince inferos.
plaiie idem €otor est, alio tantum ioquendi geiiere iodutus,
quem habes oontroT. IX, 6, 8 l^eroi tfpBro w m §tT iMNit
Ueris aut mendacio aut venmQ, cum fiiium noveroae raieno
amieerit, filiam ab eiHadem meiidacio deCendat sic Seneca
Phaed. 1164

0 inre Tkum Mmperi a mimtMm arf Afoa

mo revonep

ubi ad Thesei Minotauro interfecto rorertentis incuriam «il*
luditur aababaurde* ibid* 1166

pervertis domum

amore semper coniugum aut odio nocens,
ubi, ut ad Ariadneu supra, sic ad se uuamque Autiopam re-
spicit. ibid. 1207

tuq^te semper, genitor, irae facilis adsensor meae,
cum irae in Hippolytum modo adsensus sit Neptunus^ aiii ex
Tbesei saltem sententia numquam. Phoeu. 34

semper crnente saeve crudelis ferox,

cum occidis et cum parcis.
Oedipo Githaero pepercerat. Hf. 1336

^niwngue temper sederis aliein arbiter

anrn nocentesy
eciUcei Pirithoum. Tro. 500

mti semper Hiam mme iuos,

Beetor^ tuerts.

modo qui Andromachae apparuerat. denique idem piiuUo aliter
«tfertur contr. Vn , 3, 1 reoertor ad venenum quoniam iniqua
fortuna nuBo me perii^ulo defungi semel pasta est: nimirum
praeter veDenum una abdicatio respicitur; quocum aatis erit

coDtulisse Tro. 134 de Priamo:

7ul Troia semel te rege tulit.
observandum autem est locos quos e coutroversiis attuli omnes
diversorum rhetorum esse, ne hinos quidem eiusdem. ceterum
erret qui banc iiguram omuibus eius aevi poetis frequentatam

*) nesdo mun qold ftcondttnm tateat 6tit. Theb. Tin, 7(NI nw
prhis attra tuhit quam myttiea iamptu et Mfonf EUio» muUa ptir-
Sairit htmina tympka.

Digitized by

152

DB TRA60XDIA MBTOBICA*

putei; ascribam quae epici praebent: Lucbd. Vlll, 5S5 Conieli»
quae a Pompeio seoiel Id Theeaalia abscesaerat:

ntimfifam omlM laeto
dUirahimur miuri.
eadem IX» 66

9imiUm)€ maloTum
tors mtftt lemp^ erit? nnmqwm daro.iittta licMe
coniitgihus? numqmm plenas plangemns ad urHasP"

scilicet quae post Crassum luget Pompeiuni. Val. Fl. VII, 9^
laso cum Peliae iussu expeditionem susceperit:

mos ima pati nsc esders duris,

VIII, 353

aifne iterum Aesonides^ itenm defendUwr arte
qm solet?
Stat. Theb. VIII, 680 Tydeus:

an noetem et soWas ^^aeet expeetare tenebrast

quod potest per ironiam dictum videri quasi qui semel iDsidia^
struxerit idem semper facturus sit. ib. XT, 615

et in mltm saevire ex more potestas,
idem in siivis 7, 122

solet hoc patere Umen
ad nnptas redeuntibus maritis,
quippe quod Protesilao patuerit Silius aridus poeta taDtuoi<
XII, 583

intratam Senonum tapi^s nUlibus urbm

adsuetan^ue cofL
deDique ex historico iosigDe exenipluai addani quod docebit
qnautas difBcultates color iste parum intellectua criticis parare
poasit Tae. XIV, 47 ms fulg^irum non dUas erdifiar et sidus^
eometes sanguine inhutri semper Neroni expiatum, ubi Gronoyius
semper eicere voluit, alii alia coniecerunt, historici nihil se
intellegere fatentur: lege Schilleri adnotationem Neron. hist.
p. 182 adn. 2. respicit autem Tacitus ad unum cometeu
(XIV, 22), qui Plauti Sullaeque exihum praenuntiaverat.

baec igitur et quae eiiis generis facili negotio addi possunt
ostendunt penitus Senecam rhetorum eruditione imbutum fuisse.
quem etiam paterni operis assiduum et diligentem lectorenL

non explicatur Tacitus Suetonii loco Ner. 36 anxius ea re ui
ex Balbillo aslrologo didicit toiere reges talia ostenta caede aliqva
inlustri expiare atque a semet in capita procerum depellere, nobilis^
simo euique exitium destinavit, nam noD dixit Tacitus: sanguine in--
iuitri Memper r^Sm «gppiehtm.

Digitized by Google

DK TRAGOEDIA RUETORIGA.

t53

fuisse e Iragoediis evinci potest. nolo insistere in eo quod
seoteDtiae persaepe similes apud utrumque inveniuntur; ut,
quo exemplo defungar, contr. IX, 6, 2 praecipitati non quod
impulit tamum trahunt, sed quod oeeitrrit et naturaii quodam
diephratae mentis adfectu marieiUibuB gratisiimum est commari,
quocum cr. Ag. 202 mar$ misera nan est eommari cum quo
edie HO 350 /«to iaeet quieumque ([uob odit premU Med. 427
moeum omma abemU: trahere cum peretu iUfei; nam similia
etiam apud alios poetas legiintur^) et omnino in sententiig
«milibus, etiamsi ad verba usque simiUtudo pertineat — ut
Med. 433 remeiia quatieus inveiiii nobis deus perieuUs peiora
el contr. exc. VI, 7 quaedam remedia graviora ipsis pericuUs
sunt — , spondere numquam licet sitne inter binos locos ne-
cessitudo. 'j cuius tamen inter patrem Senecam filiumque non
deesse ccrta indicia iam^ nisi proludendo lectorem fatigavi,
demonstrabo.

Sen. suas. 11, 12 ocairrit mihi sensus in eiusmodi materia
a Severo Comelio dictuSy tamqnam de Romanis nescio an parum
fortiter. edicta in posterum diem pugna epulantes milites iti-
dmt et ait

stratifuo per herbam

kie meus est, dixere, dies.
Agantissime quidm adfeehm anmorum ineerta sorte pendm-
tium expressit e. q. s. hunc sensum ita suum in usum Seneca
convertit ut de die, quem Medea antequam in exilium iret sibi
expetierat, usurparet; de quo cum passim iUa verba feceritt
ut V. 295 tiiifis parando doMur esnUio dies 399 segnis hie
tUr dies tanto petitus amihitu tanto daiusf ita in extrema fabula
libms tmeidatura Idquitur (r. 1016):

perfruere lento scelere, ne propera dolor:
meus dies est; tempore accepto utimur.

ef. trag. incinc frg. 88 t. 159 pmtani Mtei dum inimiet una
intereidant Ovid. fast. III, 637 ei eupU uUa mort*. Lnc. VII, 654 n«e«
sicut mo8 est miseris , trahere omnia saeum mena iuvat gentaeque
tuae miscere ruinae.

quamquam et rhetores e poetis (suas. III, 4 Arellius Fuscus e
Vergilio, cf. 5 solebat aulem Fuecut e f^ergilio mulla trahere e. q. s.)
et poclae e rbetoribas baod raro Bensvs snoa adsnmebant (onas. U, 19
ArlmNiias Silo ei Latroney nbi additSeneca: tam diHgentn Umc audi-
fores eranty ne dicam tam maligni, ut unum verbum surripi non
posset. at nunc cuilibel orationes in Ferrem tuto dicere licet pro suo.
conlrov. 11, 2, 8 Ovidius ex Latrone: adeo aufem studiese Latronem
audiilj ut multas eius senientias in versus suos Iranslulerit e. q. 8.);

sed nottra aetas nlmis radla est loqnendi artis qnam nt veram imitatio-
iiem a fortnita dlacemere iMsaimns, niai ezterna docnmenta acci^ant

Digitized by Google

154

DE TEAGOEDU RHETORICA.

RoinaDoruin quivis in hoc versu Severi meiiiinisse debebat^;
qQoruiii in auribus quaotopere talia baeserint ex Seueca patre
potissimnin scimus. quod magis etiam de altero hoc exemplo
vaiet (suas. II, 19): Latro in hac mcaoria (in qua deliberaot Ther-
mopylis Lacones an sibi quoqne fugiendnm sit) cum tractamt
omnfti qmt materia cfl^teto, po$se tpws et pineere^ josse certe
invietos reverti benefieio bct, tum wam sententiam adkdt: si
nihil aUud^ eAmus eerte hetti mora, postea memini auditorem
Latronis Ar^rmium Sibmem patrem huius Sffonis qui panto-
mimis fahulas scr^sii — » recUare earmen in quo agnavimns
sensmn Latronis in his versihus:

tfle agitey o Danai, ma^m Paeana eanentes;

ite triumphantes, heUi mora eoncidit Heetor,
plane eodem sensu in eadem re Seneca usus est Ag. 208

quem non AchiUes ense violavit fero,

qmmvis irrocacem torvus arinasset manum,

non melior Aiax morte decreta furens,

non sola Danais Hector et bello mora.
et simili in eadem re Tro. 124 choro Hectorem deflente:

colum en patiiaey m ora fatoriim,

tu praesidium Phrygihus fessis,

tu mu7us eras umerisque tnis

stetit illa decem fulta per annos.
quem sensum adco adamavit ut eodem in simili re sed per-
sona diversa rursum uteretur Phoeu. 94 , ubi locasta Qiios ita
adloquitnr:

media se opponit parens:
proinde bellum toUite aut helli moram^).
iam carmen illud Silonis quod Seneca pater recitare illum
meminerat, nec fllium lectitasse Tori est simile, nec magis sen-
sum istmn vel dimidio saecalo post quam dictos esset aeque

optime res iiilustratur his aequalium poetarum locis comparandis,
quoruni nullus quantumvis ad sententiam prope accedant cum Severi
sensu conferri potest: Lucan. IV, 27 patriaeque et ruptU legibm unum
donanere diem, YiK R VI, 733 dmt tmnm oro unum iUum mihi fkta
diem. Stet, Theb. XI, 485 nosier hie campns nosterqu» diee. XII» 366
aut qnem temeraria quaeris nocte ^neal Sil. I, 157 Murroque secnndos
hunc superos tribuisse diem. XIT, 633 ventis debebis nimirum hiemis-
que procellis unum, Iloma^ diem.

®) verbis eisdcm sed sensu plane dtTerso Lucan. 1, 204 inde m&ro»
4ot»it betU, Stat. Theb. l, 142 haee mora pugnae soia, $11. I, 479
Romani Murrus belH mora, at Lacanum quoqae colore eodem usum
essc non mireris I, 100 nam sola fuluri Crassus erat belli medius
mora. ad suasoriam a patre Iractatam respicit Seneca d. benef. VI, 31, 5
tot ista gentium milia Irecenli morabuntur.

Digitized by Google

BB TRAGOBDU BHBTOBICA

155

celebrem faisse et pneter exercitatiBsimam Senecae fiatris me-
meriam mnltia insedisee. accedH qood VergiHo eundem locmn
tractanti se adpUcare noloit, ut adyersari quodammodo Tideatur
patria ittdicio sic loquentb ibid. 20: sed ni tdaHs sentum bene
dietuim (Hfct tammi posse melhUf notate prae eeterts guamo de^
eentia» Vergilnts diwerit hae quod veUe atat eMbre hdM mora
eonddit Heetor*: i»)

quidquid ad adversae cessatum est moenia Troiae,
Hectons Aeneaeque manu victoria Giaium
haesit.

Messalla aiebat hic Vergilium debuisse desineie: quod sequitur

et in decimum vestigia rettulit annnm
eooplementum esse, Maecenas hoc etiam priori comparabat. cuius
loci partem priorem cum aiias usum in suum verterit —
Tro. 204

excidit Achilles, cuius unius manu
impulsa Troia (piidquid adiecit morae
illo remoto dnbia quo caderet stetit —
in altera parte probasse Maecenatis iudicium videtur; adiecit
ottim Tro. 124 sq., quem locum modo attuiimua:

aeHt iUa doem fuka per annos.
alium autem colorem in Toce multum significante, quae est
mora, a Triario rlietore usurpatum iiem Seneca in eadem re
imitatua aat ille enim de Medea oonAr. IX, 6» 9: quid iUa
fuae fratrem in memn eequoniie pairie tpareit? et de eadem
Seneca Med. 173:

Nut nindex eequetur, Med. forean imoeniam moras
i. e. msdem generia moras quales Colchis profogiens iuTeni
aparsis Absyrti nendNris. altemm in iioc aensu Triarn oolorem
{liilres Qsurparunt: Orid. ber. VI , 129 spargere quae fratrie
pm^it heerata per agroe eorpora trist lU, 9, 27 atque ita
diwXHt dikvileaquo membra per agroe dmipai^ ulrumque minus
audacter; sed Lucanus, item Absyrtum spectans, VIII, 98 qtno
sit tibi mollius aequor — sparge mari comites; et in alia re
Sencca HO 209 tota iacuit sparsus in aula cf. 1394 spars^is
silebo (supra p. 50). Ovid. met. VII, 442 sparsuras corpora
pinus; in similiore Phaed. 1208 qui nova natum nece segregetn
sparsi per agros; et rursum de Medea Med. 133 sparstmque
ponto corpus^^^)

^ qno tnnen proxinie accedit qnod Vergflins diidt Aen. Xt 428

pugnae nodumqne moramqne (Abantem).

his locis nisns et Pbaed. 1278 at vot por agros corporis partes

Digitized by

156

DB TRA60BDIA MBTORICA.

Vergttii iniitatioDe« quae subiDde in Tenibus quoqae a
patre adlatig apparet, Dihil probatur, ciun Ver^ium oiDuino
inter poetas plurimuni Seneca legerit el relegerit et memoria
tenuerit. qualia quam caute tractanda sint uno loco inluatrabo:
suas. IV, 5 audUw Fuset qmdamt cuttif fudori pam, am hane
tuawrtam de Akxaadro ante FuMeum iieeret^ putahat aeque bene
poui eundem (Vergilii) vermrn e$ dksit:

seilicet ts iuperis labor est, ea cura quietos

sollicitat.

Fnsciis tlli ait: si hoc dixisses audiente Aiexandro, scisses apud
Vergilium et illum versum esse:

capulo tenus abdidit etisem.
iitruinque locum imitatus esse Seneca videri possit: priorem
sententiain habet Phaed. 971

sed cur idem qui tanta regis —

hominum nimium securus abee,

non sottieitus prodeeee hanie

nocuisse malis?

sed eadem Euripidia est, cf. Valckenaer. ad Hippol. 1102 et
fortasse aliorum tragicorum (frg. adesp. 72). cf. Acc. v. 142
Sen. de benef. IV, 19, 2. Luc* IV, 454. Claudian. in Rufin.
I, 1 sq. all. alteram reape^pase cuipiam Tideatnr Tro. 48 in
eadem re:

alto nefandem milneri ferrum oMWl

sed boc et potest fortuitum esse (cf. Thy. 722 in vulnere eneem
abscondit et penitus premens iuguto mannm commisit), et isto
]oco aperle Ovidii sensum exprimit. pergit enim

vagat e. q. s., trag. inc. inc. frg. 93 v. 167 membraque articulaiim di-
vidit perque agros patsim ditpergit corpu* — ut dum nali dissipatos
artmt eaptaret parms e. q. 8. aUqnando pataTl Medeae de tkttre vcr-
sani 47

vvlnera et eaedem ei vagam

fnnus per artus
aadacissime sane dictnm corrigendum eaie
funus per agros.

non prohibet qnod non eam fabnlam, qoa membra per agroa disaipaTit»
Seneca mox aecutus est y. 133 sparsumque ponte corpus; nam t. 452
dicit: quaeque fraternns cntor fprfndit arva\ sed simile est quod
legitur Thy. 60 membra per parles eant discerpla Sen. suas. VI, 19
per arlus suos laeeratus, quae est egregia Kiesslingii emendatio; simile
inquam est si transiatom epitheti sensum addas cuios persimile exemplum
bab emna Med. 067 artit angustas vagas inter UHaas;*ef, flO 817 et
nubes vago sparsit cruore. denique admonuit me llsenemt Mloallani
fragmenti (de iUario Gratidiano. hist. I fr. 35 Kr.) quod in commentia
Lucani legitor p. 62, 5: qui per singulos artus expiraret.

Digitized by

]>E TB4G0BDU BHBTORICA.

157

quod penitus actum ctm recepisset libem,
ensis senili siccus e iugulo redit»

et in eadem re Ag. 656

vidi vidi senis in iuguh
tehm JPymfct vix exfguo
eangume tingm.

Dihil ea de re Vergilius in mortiB Priuni descriptioiie (II, 550 sq.),
sed Ovid. Xlll, 408

exiguumque senis Priami lovis aara cruorem
comhiberatA'^)

idem quod de Vergilio etiam de Ovidio valet quem fre-
quenter, ut passim adDotavimus, et in eis quoque locis expressit
quos pater adfert. praeleriri hoc loco nequit, Scauri iudicium
de Ovidii loco contr. IX, 6, 17 adlato Senecam videri suum
fecisse, ut qui Tro. 955 eundem sensum dederit sed nou per
tot membra eundem persecutus, id quod D. Heinsius (ed.
Scriver. p. 287) probe intellexit. filium tamen non ubique
patris vel auctorum eius iudiciis se adstrinxisse et vidimus et
luculentum exemplum addo contr. Yil, 4, 9 et illam falsissimam
(sententiam Feetus dixit) in quam muUi incidunt: frepter hee
ipsum^ inqnit, magis flebilis est^ quod nen poteet flere. et itenm:
htcrmae^ inqmt, matri desunt^ eamae eupersunt; tamqnam etted
flere non soleant, in ^falaissiiDam sententiam' Seneca quoque
incidit Piioen. 239

ewneta swn mAi infeeta t^bttM^
kterimae snfererani: ka$ qmqjne er^fuk m^.

denique cf. Pedonis AlbinoTani Ternim quem Seneea auas. I,
15 adfert v. 3

per non concessas audaces ire tenebras
cum Hf. 552

qua spe praecipites aclns ad inferos
audax ire vias inremeahiles
vidisti^^) Siculae regna Proserpinae?

i>) 8ic explicaDdus quem inde a Servio non recte ceperunt viri docti
Teraiiii Temis U. 662 iamque ad»rit nutHe PHaad ie tenguine Pyrrkut,
simile eat qnod Ovidlas dizit met. YIl, 699: (vietimM) exigue Unxit sub-
ieclot sanguine cultrotf qaod obversatum Tidetur Senecae acribenti
Oed. 348 huiut exiguo gravet maculantur ictut imhre, ted vertut retro
per ora multut tanguit atque oculot redit. cf. Prop. IV, 16, 19 tan-
guine tam parvo quU enim tpargetur amantit? LucaD.lI, 128 parvum
9€d fu$a eeneeiut sanguinis eff£iU iuguio flammisque pepereit

fuit cum vititti necesMcio docerem scribeadam esse, ut tiag.
inc» inc frg. 147 t. 240 quamam adiguntf hsspes^ stagna eapaeis

Digitized by

158

DE TBAGOSDU BHBTIttICA«

vereor ne in hoc loco iDlostraodo nimios tmse videar.^^)
sed qaam maxime intererat ut omnibus persuaderetur quant-
opere ex rhetorum Indis haec carmina penderent. exempla
autem quibus defuncti sumus impellant forsan quempiam ut
uniTersae elocutionis naturam scholasticam singillatim perse-
quatur, qua sola ratiooe qualecumque gaudium ex bis tragoe-
diis percipi polest etenim litus aratum est ab omnibus qui
iudicium de eis ad artis tragicae leges redigere conati vel lau-
darunt ut bonas tragoedias vel vituperarunt ut malas, ut illorum
insaniaai praeteream qui vel nostro saeculo Senecam cum Euri-
pide comparare ausi sunt — id quod et prioris aevi philologis
et Lessingio adulescentuio, qui mirifice coloribus rhetoricis
delectabatur, faciie condonamus. istae vero non sunt Uagoe-
diae sed declamationes ad tragoediae amussira compositae et
ia actus deductae; in quibus si quid veuuste vel acute dictum,
tloride et figurate descriptum, copiose oarralum e^et, plaude-r
bant auditores, arti satisfactum erat.

itaque non comparabimus cum graecis bas tragoedias ut
artis opera, sed earum argumcnta tantum et argumeutorum
tractationem. nimirum a prioribus Romauorum tragicis Se-
neca et in eligendis argumentis et in tractandia ita diseessitf
utriusque rei causam ut in studiis rhetorids aitam esse eluceal.

atque primum quidem argumcaita apod Graecos nobilissiasa
Oedipum et Hippolytum, quae ne priores Romanorum poetae
tractanda sibi sumerent incesta conubia et ilagitiosus novercae
. amor prohibiierant — * nemo enim obiciet Divi luii Oedipum
— Seneca utmmque sibi adscirit, ot qme afiictibus depingen-
dis praecipue aptae esaent. eodem comsilio ab Euripide fier*
cuiem motuatus esi quem nec Graecorum nobilis poeta nec
Romanus praeter illum tractaTerat ^^) Agamemnonem Lirius

vtiere jivemif sed ef. Phaed. 649 moruirique caecam Cnosii vidU do-
mMH. Tro. 791 Uberos Troas vide. Ov. fa8t.ni, 703 ille quidem caelo
posihts lovis alria vidit et tenet in magno iempla dicata foro» cf.
Scaiiger. ad Tro. 1. s. et supra p. 143.

si Dihil aiiud, cerie de Seneca tragoediarum auctore noo ieve
argimieDtatii et jnea qnldciii senleiitia per se Bnffideas hoc loco conse-

CUU 80IBI18.

in universum ad Senecam quoque attinet quod ad priores Ro-
manorum tragicos, scilicel plerumque intra trium tragoediae principum
argumenta Graecorum imitalores se continuisse. sacpius ab iiiis unus
Pacuvius recessit qui iu Duloreste liiona Medo et fortasse Periboea et
Atalanta argunienta foat Euimidem scaenae trsdlta tractavit; Ennina in
Achille; de Naevio nihil adfirmo. penaro in iot fabularum reliquiia
Accius quem praeter iMelanippum Clytaemnestram et fortasse Hellenaa
omnia ab Sopnode £uripida Acacbylo sumpsiaie c^e^o: titulos enia»

Digitized by Google

DK TRAGOfiOU RHfiTORlCA.

159

in Aegislho repeticrat (uam Acci Aegistho argumeutum £lcc-
trae subiectum fuisse videtur), Thyesten Ennius, Accius in
Atreo et Varlus, Troadas Accius et fortasse Ennius in Aadro-
macha Aechmalotidc, Medeam EnQius Accius Ovidius; Phoe-
nissas et Herculem Oetaeum hic praetereo. omnia Tero argu-
menta ista eam ob causam Senccam sibi elegisse patet quia
iD illis summi affectuSf amor ira dolor, et alrocissima facinora,
parricidia et incestus, ubi^e locum tenerent

haec autem tragoediarum argumenta intacta ut a Graeci^
aocepta erant, serrari iam non opus erat. nam si externa
modo artis praecepta tenerentur, nihil iam intererat inter se
omnia rite cohaerere, personarum singularnm mores actaque
recte et constanter eiplicari, nihil denique agi quod non ex
necessitate quadam e?enire videretur. iam summum negotium
erat sic omnia contrahere et amplificare ut quam uberrima
declamandi describendi altercandi materia et locus suppeteret.
itaque lecla graeci poetae nobili fabula novam suo more Seiicca
composuit suo proposito inservienlem. ut nec de versione nec
(lc imitatione loqui possis, sed de redintegrata ciusdem argu-
menti Iractalione. hoc quomodo in singuHs factum sit eo
luculentius demonstrari poterit quo certius de singularum fabu-
larum exemplaribus constabit: qua de re plerumque non potest
dubitatio esse, in paucis explicatius disputandum erit.

graecos ipse finxisse videtur, ut Epinausimachen Nyctegresian Thebaida
Stasiastas (contra Welckeruin p. 1204) et forlasse Helienas; ut qui Didas-
calica Pragmatica Praxidica scripserit et graeca quaelibet tunc temporis
Romtnls M probatoram esse dderit. haee potvi toirtam <fiiia exponere
loBgom ent. addo de Romaiiorum trifocdia, quatenus quidem « Grae.
eomm Teatigiis disceflserit, ex artis monameotis niliil disci posse.

Digitized by Google

IX.

Ul ad propositam de exemplaribus giaecis quaesti-
onem redeamus, aptissime a prima tragoedia incipiemus cui
ut cognomini Euripidiae furenlis epitheton interpolator inscrip-
sit: novicius huic et nuper denium explosus (de Wilamowitz An.
Eur. p. 59 sq.), vetus illi Etrusci auctoritate convictus: inter
quos quae necessitudo sit nou satis liquet; aptissime ideo quia
iu hac fabula dubitari nequit quin ab Euripide poeta argu-
meatum repelierit. ille enim Herculis ab inferis reYersi furo-
rem primus scaenae Iradidit argumenlique formam iu omoe
aevum coDStituit. quod a graecis poetis aut in ignobililms
tantum tragoediis aut omniDO dod retractatum eat^) Seneca
igilur una Euripidia fabula usus est.

atque primum quidem displicuit iili ut Lessingio (IV,
247 sq. L. ubi quaedam de discrimine inter Euripidem et Se-
necam aculissime dispularii) el plurimis egregia Euripidis ars
qua ex duplici argumenlo — redilu Herculis el furore — unum
eflfedt: ridemus liberos Herculis et uxor^D in priojre Iragoe-
diae parte praeler spem servalos iD allera ab ipso servalore
Iruddari; io priore euudem sua Tirtute smnma perpetrare, iu
allera praepoteDlis numinis mana lutXUifiiiUhf xd^a miser*
rimum omnium reddi ; denique amici dextra erigi mrsum mun-
doque rcddi. transitum ille a priore parte ad alteram, a subita
e timore laetilia ad summum luctum, admirabili, si veterem
uon noviciam scaeuam lespicis, sed audacissimo inveuto fecit,
Iride et Insania in scaenam inductis; minus tamen audaci si
memineris Insaniae personam Atheniensibus ex AeschyU Car-
minatricibus (frg. 163) uotam fuisse. hoc igitur cum Senecae

Diogeoem in Hercule (Suid. s. D.) Uylae faibulain tractasse Welcke- «
rus conicit p. 1039, in Tiiiiesithd Hereule ▼«! de satjrris eogittl (p. 1047).
ut nt est et hanuii fabidanuii menioria iotercidit praeter nomiiM et eina
qoae in GIG I, 231 memoratnr, et LycophroDis (Suid. s. L).

') quod Asclepiades narravit (schol. X 269) non necessario ad novam
tragoediam referlur, siquidem verissima sunt quae Robertus (de Ap. bibl.
p. 74 sq.) el Wilamoirilzius (A. E. p. 181 ado. 3) de tragodumeois dizerunt;
praeoertim enm 4|nod ille narrat acaratrrl^ci fovi* fl^mtftiotv nMtig
Euripidem redoleat (r. 526). iclioUastam Pindari (Isthm. 4, 104) hvpothesl
fabnlae Enripidiae ntom eaae iotellexit Wilamowitains I. §. p. 186.

Digitized by Google

4

D£ E&KMPLARIBVS GRAKOIS.

161

displicei et , argumeuto in duo dissecto remedium eo adhibuit
ut lunouem praefantem induceret, Furias excitantem, de tristi
rei eventu iucerti nihil relinquentem. ita concitatissimam 124
versuum declamationem lucratus est. ^^)

deinde duas scaenas, quibus intercedit apud Euripidem
liberorum comptio, in unam contraxit, sed Uerculis adventum
primamque oralionem cantico interrupit, sane quam inepte^
Ampbitruo enim poslquam dixit (v. 523) : est est sotiittis Her"
cuki gradus, cum nuru exit, Herculi, si quid sani agat, occur^
«iinis. ctioni& quasi nihii senserit de Hercule tamquam apud
tnferos adhiic releAto canit; apparet Hercules solus, et multa
demum de propiia virtute gloriato pater uxor liberi accedunt.
haec rerum inter se cohaerentium putidissima discerptto uulla
alia de cauaa facta est ^piam ut Herculi declamandi locua da-
retur (592 — 617). legant autem fiui ipidis detrectatores oor-
ruptam a Seneoa acaenam HercnUs redeuntis v. 514 sq., cuius
aequales non muitae in ullius populi litteris invenientur.

temporis spatium quo de Ljco supplidum sumitur can-
lico expkri non suifecit Romano, qui hoc loco scaenam in-
seruit nihil ad argumentum attinentem sed ipso loco et ambitu
gravissimam dlbctam totius tragoediae: paene ducentis versibus
infims describentem fadt Tbesea quem hanc ob causam statim
cum Hercule induxit, ab Euripidis prudenti consilio recedens.
deinde non minus imprudenter nec minus rhetorica libidine
ductus Herculis furorem non reliquit narrandum facundiae
praeseuti, sed pueros coram populo Hercules irucidal; quo
instituto perinde atque in Medea Horatium contempsit, toti
buius artis indoli conveuieuter ut supra monuimus.

singulos Euripidis locos respexit v. 268 (Eur. 217); 440 (Eur.
170, v.i.); 506 (Eur. 240); 519 (Eur. 501) ; 520 (Eur. 490) ; 631 (Eur. 558) :
canticum 875 sq. {Thebis laela dies adesl) secundum Eur. 764 sq. (/o^ot
XOQol nal ^aXiai fiiXovai (^^^as^ itQoy xar' aoiv); omQiutu apertissime
997 Mycenas inrert «x Enripidis nantio de Hercnle dum fofit Myceois leoi
geri somiiiaote, sed ita iofert ut nisi ab Euripidis lectore ioteliegi illnd
omninoneqtieat; 974 {pectet^ sani parum ina^ni tamen compesce demen-
iem impetum) Eur. v. 1414 respicitur a Wilamowitzio egregie correctus :
o >iXn,vog*llQaxXrls ov xal yoadjy (xuyos (Sy cod.); 1206 sq. cf. Eur. 1 148 sq.
sed ul solel inuniscuit etiam quae ex aliis Graecoiuni fabulis memoria
teneret. nnum, Hf. 622 sciiicet ex Sopb. Traeli. 201 sumptnm esce, supra
f. 90 monuL praeterea cf. 1287 sq. tola eum domibut mdt dominitque
i§0taf cum deis templa omnibus Thebana supra corpus excipiam meum
eum Eur. Phoen. 1130 s(j[. de Capanei scuto: aiSriQoyioiois d' aani^os
tvnois in^y yiyas in^ (o/uois yfiytytis ohiv noXiy cpiQtay fAo^Xoiaiy i^-
^aandcas fid&Qtoy. utramque vero tragoediam propriis condendis legit
et reiegit.

4) similem foisitan in Sopliodit Athuntnte fiiiente (altera) scaenam
Lm 8«BMM tn«o«tUi. 11

Digitized by

haec 4e oecoMnia falMdae; de pevsoiiaffttin moribas fero
nihU dicendiim eal,. siquidem genera persaMrum in rhalofuni
hidis frequettMa repraosentavil: HerculeB m forlia eat et lyraB^
nicida, Lycus tyrannus, luno noverea; Theeeuf^^ namndi, Am*
phitxuo el Megara flendi causa inducti, Itberi omnino super-
vacui sunt (v. 203, ci. Eur. 140. 181 sq. 622 sq.). de Lyco
et Amphitruoue siugula moiiebo. Lycus Euripidius homo est
motu civili in summam potentiam elatus, quem adversarios suos
iDterficere Euripidis aequalibus consentaneum videbatur; sedi-
tionera vero, Euripidis cousilio quam maxime aptam (quod bene
exposuit Hartungus E. R. 11, 19 sq.), Seneca in Lyco suo omnino
nou memoravit sed bellum tantum quo rerum potitus esset ; nec
a proavo ut Euripidius regni ius ille deducit, sed obscuram
originem muhere stirpis regiae in matrimonium petenda fulcire
sludet : a qua repulsam ferens simul illam cum liberis socero-
que necandi rationem invenit. haec scaenae Romanae satis con-
venienter iamutata sunt; sed simile quiddam fortasse in Cres-
pbonte Euripides praeierat. Amphitruonis personam eo maxime
corrupil quod eum love conuhii participe statim ab initio BOH
contentum tanlum aed el glonabundum faoil v. 264:
ti» CNfiif urhm nen 9md divum pmn»
coaia r^tto mnit, ktm guae caelites
raocpit et qme fecit et — fas eit loqui ^
fortme fadetf emUdo prm&vr tti^
ety qued nimia putidum eat, Heroulia originem a LjNsi uavidia
dd^ndentem v. 440:

partes meae emt redigre Akidae pa^rm

fanaiffNa ffenim

nondum Umet de patre? mentimur lovmf
lunomis o&o erede,
el non minue pudwide 1247

atve me altorm tNwas, eeu iu parentm,
hoc quoque iure adttiireris ab Euripide egregie institulum,
cuius Amphitruo in prologo nihil indicat de Hercule lovis fillOf
suum fiiium impense nuncupat (3. 50); Lyco meudacium ob*
iurganti (148) uno verbo respondet (169):

habuerit, si recte Welckerus de eius in uxoreni liberosque venatione anle
spectatoruin oculos posita cogilavit (p, 324 sq. cl. Ov. met. IV, 511 sq»
et Sen. 987 sq ). eeterom notnm est seholiastini Aiae. §ia co nieew
Sophoclem, ne Aeechylim iaiitari Tidefetm', Aiacem m soaena mo ii ea t em
fecisse.

ft) in qno scnientiam «Jtoolvi persu«sum habeo. vides cur Wilamo-

Digitized by Gopgle

I)£ £^P(.A|j4j?VS GRAECIB*

163.

undique deaium periculis inruentibus et spe fere omni prae-
repta pulcherrinia ct uuuc cum maxime auditorum ^imos mo-'
tur^ effaftdit in lovem convicia:

^av jnajrjv aQ^ Ofioyafxov IxTrjaafir^v^

et noYi&sime:

QV eg /^kv evvag AQvq^iog rjTtiavo) fAoXeh^,
^alXdzQia lexTQa dovTog ovdevbg ka^ojv,
a(()l^eiv dk Tovg aovg ov-a eniaTaaai g)ikovs'
a/4A^^S t^g el ^edg ^ dixaiog ovx erpvg,
etkm cborus vereeiiBde (^) et Iris maftigoe (826) de iler*
cnlis origiDe dubitaiit; ipson denique qui lovem, San^ i
Zevg, ayemilwr ac dkit: na%iQa yag oyvl ZtfiiAs ^yovfisU
o' iyti (1265) onin Boiiecae Horoale eonfeias qui origineBi
siupn ad nawseaHi tisqve in ore gerit

iuiec eiplicatitta penequeiida erant nt exemplo aiite oeuloa
poneretiir qno consitio Seneca in retractandia tragaediamm
graecanim argumentia YoiBatus eaaet. non minus aperta et
ad demonstrandnm facilis res est in rdiiquis tragoediis quarum
exempla servata suot; nam quamquam alii queque Oedipodas
Ag^mepinonas Mede^s scripserunt, dubitari non potest quin
Sophoclem Aeschylum Euripidem secutus sit. de Oedipode et
Agamemnone non multa dici possunl: utraque pueri manum
refert qui nec Sophoclem nec Aeschylum intellexerit; Aga-
meipnona certa vestigia Aegisthi Liviani relerre Ribbeckius
monuit, Oedipum ita contraxit ut in 1060 versibus cantica
330 versiis complectantur, sacriticium et necromantia 230, ut
ipsi fabulae 500 versus relinquantur. de Medea nuper Brau-
nius plurima congessit e% Euripide et, quem lectilasse Senecam
ubique vestigia apparent, Ovidio; quamquam in summam quae-
stionis locis similibus congerendis non multum lucramur, ut
p^y^ca de Medea dicendi oliicio non simus a Rraunio levati.^*)
In Senecae Medea Euripidis tragoedia ita coiitracta est ut
fere (UqiiidiaiQ pa^rtem ecacii(<Mrmn cpntineat, et ita amplificata
ut in medio solito q^pre scaena iqserta sit de Medea Teoenum
coquent^ et iongissima et a graeco poeta aliena. cum Creonte
. ' .i

wittio (A. E. p; 257) aceedere non possim. de Iot« enim Amphitnio
aoQ loqoitur quqsi opeiD laturo, sed hoc dicit: suam partem lupiter de-
j^n4ftt, nempe sitne pater HercuUs an falso praetendat; ad me speclat ut
istius de Herculis faclis vaniloquentiam redarguam. naidos v. 170 ^uo-
modo corrigendum' 8|t non habeo.

*) ct Mm. Rh. XXXH p. 00 sq. cetemin Bnunius serio opinatur
ex Hygini ftiboUa attqamm imm aotitiaiii ScnectiD petiTisse (p. 79).

11*

Digitized by Google

I

164 DE EXEMPLARIfiVS GRAEGIS.

Medeae conloquium servavit, cum lasone duo conloquia in unum
coartavit, Medeae de liberis necandis deliberationem et necem
ipsam coram populo perpetrandam suo consilio adaptavit; nutri-
cem erae addidit prudenter obloquentem ; nuntium paucis ver-
sibus absolvit; cborum Medeae inimicum comicorum more fecit
et ipsam in prologo omnia mox committenda indicantem.

tragoediam ita conformatam cum Euripidia comparare non
magis quam in reliquis fas est. sed negari non potest multo
prudentius quam in Hercule poetam ab exemplo suo recessisse,
iit subinde probabilis quaedam tragici ingenii mediocritas ap-
pareiU quo talia pertinent: Eur^ia Medea antequain cum
laaoiie conloquatur certa est de coniuge eiuaqiie nova nupta
soceroque interficiendis (364 sq.); liberorum necandonim con-
siHum demum cum Aegeo refugium pacta capit. Seneca haec
aliter iustituit; Medea in fabulae initio ne audilo quidem epi*
tbalamio regem nuptamque novam occidere certa eat, sed eo
cooailio ut lasonem ad ftdem reducat. sic y. 139:

mdhu a mdhiM dohr

furiose loquere; si potest, vivat meus

ut fuit lason, si minus, vivat tamen e. q. s.

repulsa a Creonte ira quidem furit, quod poeta ipse obscuravit
choro male, ut in Hercule post Herculis adventum, inculcato;
sed nequaquam de lasone sibi reconciliando desperat. cum quo
ita conloquitur quasi re vera precibus eum priscique amoris
mcmoria flecti posse putet. cum onmem persuadendi et vin-
cendi spem perisse vidit, tuni demum omnia secum in exitium
trahere constituit; at statim post summum afTectum cum eodem
loqucDS aequum animum simulat (v. 540 sq.); id quod non
maie institutum esse concedas in poeta cui animorum subita
concitatio magis adpetenda fuorit quam iusta facinoris ex mori-
bus statuque mentis explicatio. quod sequitur non minus buius
tragoediae proprium est. Euripidis Medeam ut liberos necet
duo commoyent; t. 798

et, ubi baec instum locnm babent, y. 1062

^ILiBiQ HTevov/j,6v o%7tBQ i^e(pvaafi€v.
Senecae Medeae, postquam liberos sibi fugae comites expetivit
et lason dixit vita se facilius quam liberis carere posse, subito
oboritur consilium y. 549:

iic nat08 amat?
b€m eu, tenetur^ nulnmi pahUt loeae.

Digitized by Google

DE EX£MPLARIfiVa GRAECIS.

non tam sensus novus est (Eur. 817 ovtu) yag av /naXiata
drjx^eir] Ttoaig) quam locus quo vim suam accipit. simili
artificio Medeae de necandis liberis dubitantis et postremo de-
cernentis orationem efficaciorem reddidit; quam cum partim
ex Eur. v. 1019 sq. expresserit, ita conlocavit ut post relatum
de dextero fraudis eventu nuntium, dum a coniuge regisque
famulis in supplicium quaeritur, proferatur: Euripides dum
isto temporis momento paucissima tantum Medeae verba im-
pertit conailiique certa (1236 sq.)* Teritati studuit, Seneca saft-
pensae animoniBi expeetationi. accedit ut haee tragoedia vigore
quodam orationis non nimis tumido, colorum non immoderata
qoadam vivacitate excellat, etiam in caaticis» quae insnper ac-
coratias reliquia oomposita esse demonatravimue.

omnia baec deaLterioa admiaietrata esse quam ut Senecae
ipai impatari poBaint non contendam. aed veri multo aimiliiis
eat meliorem poetam inter Enripidem et Senecam interoesiiaae
qui argumentnm liberius tractarit. qaem non quaerimus inter
poetas Euripidem soheeGutos, quoram longe alia erat ars et
indoles, nec iiiter Alexandrinos do quorum tragoediis nilul
fere compertnm babemus'0« mc atiqne de Graecis oogitan-
dnm videtur.

^ ad poetam qui Alexaadrinoram aevo vixerit Senecae Medeam
BOtheiog Ttttalit (Ann. lost 18S9 p. 42 aq. 08 sq.). qui cum oateoileiit
et artifices et poetas posterioram temporom Uedeae svae admiscuisse

quaedam quae ante Alexandrinos nemo litteris marmorive tradldit, mi-
nime tamen comprobavit aut sarcophagos ad aliam quam Euripidis tra-
goediam redire aut Senecae Medeam a poeta graeco qui post Euripidem
vixerit peadere. scilicet quaecumque illic a qointi saeculi iadole receduat,
vt iuvoiiB taedam demittent vel pueila dis niiptialibus maetata, talia npn
in Bingnlis aignmentis a certo qnodam eerti poetae opere oi%inem ee-
pere, sed per omnes artis litterarumque fines omnemque Graecorum et
. Graecanicorum vitam, qualis inde a qnarti saecuH exitu conformata est,

Sropagantur et regnant. quo fit ut carminibus et monumentis, et inter
omaaomm quidem poetasmde ab Ovidio, talia insenntnr obicumque per-
mittit oecatia. continebo me» ne lilteiins ooam par est evager» Seneeie
veiBibus qnibns Diltbdns piaeter ceteros identidem ntitur, Med. 31 sq.:
koe restat unum^ pronubam thalamo feram ut ipsa pinum postque
saerificas preces caedam dicatis viclimas altaribus. his versibus nihil
inest nisi ut obscure et aiyty/Aaranfto^ rei eventum Medea innuat, more
Scneeae proms solcmni; qua in re imaginibus veibiBqne otitaT ct sibi
et aliis poetis tritis ac frequentatis. primum ipaam ee taedam coniogibuB
praelatnram minatar, nempe ut pronoba Erinys: quo sensu cum alii poetae
— quos excribere non opus est quoniam quos equidem novi locos praeter
Claudian. in Rufin. I, 83 omnes enumeravit Burmannus ad Ovid. her. 2,
117 — tum Seneca usus est ante paucos versus Med. 13 : sceleris uUrices
deae, erlnem sohtHt tquaUda» §erpmUiirWf airam erumtis SMmikff
ampUmm fkeem^ adeite tMamii herridae fuondam meie qnale$ $ie-

Digitized by

166

DE EXEMPLARIfiVS GRAECIS.

praeter Eiiripidiam tunc temporis sine dubio Ovidii Medea
plurimum in liominum manibus versabatur, id qnod Tacitns
iuvenis testatur dial. 12: iter nUm Asimi aut Messallae liber
tam iUustris est quam Medea Ovidii ant Varii Thyestes; cui nec
Senecae patris nec Quintiliani nec ipsius Ovidii tostimonia re-
fragantur nec denique quod exilia tantum frustula aetatem
tuiere: id siquidem cum Varii Thyeste (Jdttimune habet.

sunt autem quae ex servatis duobus fVagmentis de trag^
diae natufa intellegi possint. atqike priore , (}Uod hk Verbis
QliiDtiliaiiiis adfert VIII, 5, 6: nam eum sit rectnm 'nocere facik
mt prodme diffie(k\ fMhmeiMii Kpui Ofndium Medm dit«t:

servare pcimf; fer^ttif^ p^im rogas?
docemur Euripidem mtt «xpmanm •eM «Ir OvMio, sed CNMr-
lacnihnii cuhi lasoner iia tractatutti, ut Mn fn aoeiisaiido et
defendeiido contioeretur, eed* niiiiaB et, qaffi {»rodite est e
comectnra addere, precea Medea ^eflhiif^rM* l0D|[ius ab exem-
plari Ofidittm reoeBdaBe TerMia fidem ftKSil qMM ^ms&i palter
adfert ailas. III, 5: $i$ui ^ ^ iJHtt MfMoffii MfQ (Ffitsciii):
ciir Mcr eilMi mtuiisieriim pUieiiM9 eur M; ol dem deg^?
titr kee ^m&wr potieeimiim f^fMui ^ tflio Himm vm iApk
aiebiU ee imitatum eese VergiUamm^pkM deo'^) — (p. 27, 13) Aoe

iisiis. item Oed. G44 ei mecum Erinyn pj*onubdin Ihalami Iraham, cf.
"Oet 2« t7l* t7l* fntii MHi» BrinyB ^helamit Sty^as pt^t^Ht igne^.
262 &ii soluta crin» ittecincta anguibus nltrix Erinyt vmit ad Styg^s
toros. deinde Cretisam ad.. aras sacrificii loco dis oblatuin iri dicit non
aliter quam Deianira HO 34*^ me niiptiali victimam feriat die, Octavia
V. 662 hos ad thalamos servata diu victiina tandem funesta cades. et
eodem modo hostiam appellat Lycum Hercules Hf. 922, Megaeram idem
1036 (^. 1036), flippolytm PliMdfatD Phaed. 708 ftuHfbr numqumn
focis dafuM Htit ett iunguis arcitmtnt d»a, iam nenio piKto ex ho€
similiv(* loco quicquam de tragoediae exemplari coiiligendum esse cou;;
tendet- proiusit autrm Senecae Euripides Med. 8S5 iyu) acpgtoyy ^
XQ'i*' /ueTslyfti TcHvde Tijjy fiovXtvfddvcjv xal ^vfxntqaivtiy xoti nagiaid'
va^ Xiytif yvfi(pr]v T€ kijSevovaay ^Sea&a» 4tid-EP,

") ItrMiscripsi \&eam ftttricaliMiiiiaBi ttl dator a Klesslingio. pri-
mum Vergilii versus quo usus est Fuscus non extat in serratn poetae
certninibus. ecl. 3, 60 lovis omnia plena nimis ab h&C argomento
afieiiam est. aptissimum locum habuisset Aen. VI, 77

at Phoebi nondum patiens immanis in aniro

baeehtttm' i/mm magmm $t petnora ponit
omnuHtirB deum,

q^em locum et mitlti expreaaemiit et Ovidius expressisse videri possit.
sted cTim de Senecae patris errore vix copitandnm et credendum videatur
Vergilii versum amissum esse, ne sic quidem Fusci sententiae cum Ver-
gilio satts Gonvenit ut tantum uon impie eum tmitatus esse merito dici
ijiieat: qua de eaiua extrema, qoae 'aic fere in codd. leguiitiir: mtr Aoe .
4ortitm> potimhMm poetii fuod tm^tmn non impie t. q. s. (Pkoeiui fue

Digitized by Google

Ml ■XBllPL4MBf8 GIIASC»

167

MMi fttsita GMo NoMfmi $uo vMe fheuim; iUtfm fwfm
4ihm qmod i» muUis nUii vtnibu$ Varsiln fmerat, nm M6f^
piendi cauta ted palam wmtuandi, hoe «n^, «r veSet a§mmi;
mm autm in tn^oeHa eto:

feror hm ut plem 4bo.
iiaac fcrbt MMidant Ovidii M edeam tougt a1it«r montain loiiee
^rnni Euripidie: qiiae cihd aeqai aaini et io extremis melm
compoa sit, numquam ira et ^iolore la tnMWBum agitiir;
illam disciBm lymphato furora debaoohalafli ene. eisdem igitur
coloribua Medoae iram depinnvt quibinSeiieca; cuius Medeam
•et tom ab iftitia paene per totam Mulam videmus et gressu
quali maenada iacerto huc illuc mere identideui audimus:
123 incerta vaecors metite tmesam feror

partes in omnes nnde me nicisci queam.
382 incerta qnalis entheos gressns t\dit

Guni iam recepto maenas inmnit deo —
talis recursat huc et hnc motn effero
furoris ore signa lymphati ^eren».
675 ut attonito gradu \ evasit,
738 sonuit ecce vaesano gradn.
805 tihi nudato pectore maenas

sacro feriam bracchia cuUro.
849 quonam cruenta maenm
praeceps amore eaevo
rapitur ?
862 huc fert pedes et Uhe,
ut tigris orha natis
cnrsu furmte hutrat
Gangeticum itemt».
hia tautum momenti inesse non infiliaberis ut Ovidium ac
Senecam et ab Euripide diTerae «t inter ae siBnliter Medeae

Gronov.) sic corrigenda ct supplenda esse censeo: cur hoc sorlitur po-
iissimum pectus quod \impleai? quo\ tantum non impie e. q. s. de
pnone seatntiae iureUiaine parte, in quaa aialta et iBiprobaDnia ▼Iri
Aaeli «onneall «aot, Temm ine lnTeiiiMe eonfldenthie aflDmo : cur Me

fjU^ interpreHs minitierium placuit? {isie intor eiUs min, codd.) inter-
pres vocatur Calchas Verg^. Aen. IH, 359 interpres divum. Tro. 351 et
938 inierpres deum. cf. Ovid. am. III, 5, 45 dijrerat interpres. ceternm
'plena deo' illius aevi carmina pleraque sunt, multa ex Vergilii imitatione ;
e irohe cxenplofinn eaaie Xm. IX, 564 Hte 4eo plinim tmUa qwm
mnio ^•Mbmt. Stat Tbdb. X, 624 plenum Phoebo vatem. XI, 676
mulio posteuut numrne pectus, Sii. III, 673 loea plena deo. V, 80
^lentis et ipse deum. XII, 323 Pkoebo iam intrata sacerdos. Val. Fl.
I, 230 plenus fatis Phoeboque quieto. IV, 445 mea quod vatet intedU
Apollo pectora. VI, 673 dei quem pectore ioto iam tmti.

Digitized by

168

DK EXEMPLARIBVS GRAEC16

persoDam repraesentasse discamus, et ita quidem moratam qualis
novo tragoediae generi, de quo supra diaputavimua, uiiice coii-
TeDireU sed )icet ulterius progreidi.

in epistula Medeae (lier. 12), quam ab Ovidio cempoBitaBi
esse persuasum habeo, multa suut quorum apud Seaecam tam
aimilia reperiuAtur ut imitatio aperta sit. adferam graviora..
primum autem iam Brauuius vidit L epithidamio v. 56 aq.
proluaum eaae her. 12« 137 sq*

auMo mMfroa Aymeii emiM^ ad mcret')

Mtift oecefiao lan^^ad» igne mkantJ^)
141 p€rHmm me oAtic tatUum iodm eme ptilei5mii ti)
sensum veouatom ez alia epiatulae parte adsumpait ▼« 199 sq.:

<lbf ti6t tit quaerief eampo tmmmmimiiu Uh

fm tiH lahtro wUm aramdm arai;

aurem (tte arim ptto tpeetabXe mareo

ioe mea: fmm iiemn ai tM redde, mges;

das mea tu sospes, dos est mea Graia iuventus.
manifesta imitatione huoc locum superare studuit Seoeca v.
486 sq.:

iex opibm illis) — nil exul tuli
nisi fratris artus: hos qiioque impendi tibi;
tibi patria cessit, tibi pater frater pudor:
hac dote nupsi, redde fugienti sua.
item ad ber. v. 155 sq.:

ire animus mediae suadebat in agmina turbae
sertaque compositis demere rapta comis
identidem respicit:

27 non ibo in hostes? manilms exeutiam faces

caeloqne lucem,
157 libet ire contra.
593 cupit ire im ipeos obmm emes.

Med. 116 occidimtu: pepulit auret hymenaetu meas.
111 muUifidam iam tmnpm erml smSeadmrB pim m u
117 vix ^um ietUum nim adhue eredo mektm. in Ovidii epl-
•tola T. 145 diverti flebani Msrvi taerimasque tegebant naii aatis defeDoit

BurTnannns; nam et in locis quos adfert et ubique divermt^ si de per-
sonis usurpatur, absentem significat (Tro. 514 teque diversum amove.
Val.Fl.IY,3S7 divertu* abis VI, 581 divertut abiret Vn,577 divertot
pestfuam in eidei^ si de lacia, leage feaMtaai (meLX^ft^ dleerei —
AeuariM mnde». irt 1, 085 dteerto — erbe. IL 499 dieereum pet mrbem.
her. 13, 149 diverso in orbe, trist. 1, 3, 19 Libycit aberat diversa tub
oris. Stat. Theb. VI, 32S Scythici diverstu ad ostia Ponti. Sil. III, 332
in orbem diversum etc). scribendum aversi flebanL — v. 65 muUa viri
docti coniecerunt verum esse credo: petit altera et altera avebat (habebat
codd.)y i. e. qnod mxor precabatar midiiiii ipsa dctldcrabat

Digitized by Gopgle

t

DE EXEMPLARIfiVS 6RAECIS. 1^9

adde her. 2Q9 ji«o ftret ira sequar et Sen. 953 ira qua dudi
Hquor.

haec sufficiunt ad demonstrandum inter Ovidii epistulam et
Senecae tragoediam affinitatem quandam interesse. iam vero
scimus Ovidium non multo ante quam heroidas scripsit (am.
II, 18, 21 sq.) tragoediam suam comimuisse (ibid. v. 13);
praeterea nemo nescit Ovidium noD singulos tantum versus
sed totos locos ex ubo in alterum carmen interdum ita trans-
toliase ut eandem rem aimilibus verbia iterum narraret, elegia-
coa versus heroicis matana vel invicem: of. art. am. III, 687 aq.
et met. VII, 795 aq.; art. 11, 23 aq. et met. VIU, 183 aq.;
met. II, 401 aq. et fast. II, 155 aq.; met. XIV, 806 aq. et Daat.
n, 481 aq.; met. XV, 500 aq. el faat. VI, 730 aq. et alia. ergo
probabUe eat Ovidium io eonaeribenda hac epiaUila auam ipsiua
de Medea tragoediam expreaaiaae.

atqui Senecam, ai Ovidio hoc argumentum tractanti ae ad-
plicare toIoiI, veri multo aimiliua eat tragoediam aibi electu-
rum fuiaae quam epiatulam. itaque aimplici nec ai quid video
Ifl^robabili conclosione eo pcaducimur ut affinitatem, quam
Senecae tragoediae cum Ovidii epistula esse cognbvimus, ad
tragoediam potius Ovidii referendam esse statuamus.

certe Ovidii tragoediam uon magis expressisse putandus
est quam Euripidis; immo, cum illam in rebus uec paucis nec
levibus prae Euripide secutus esse videatur, in aliis non tam
reliquisse Ovidium quam superare voluisse Senecam et supra
indicavimus et altero tragoediae fragmento probare possumus.
nam sententiam versus

aanMire potui; perdere an poaaHH rogas?

a Quintlliano relatam : ^nocere facile eat, prodeaae difficiie', ita
auxit Seneca et infiexit: nocere alils potui, tibl an nocere
poadm rogas? cf. v. 120

merita eontempsit mea

qui scelere flammas viderat vinci et mare?
adeone credit omne consnmptum nefas?

560 vadis obUtus mei \ et tot meorum facinorum?

Medeae veneflh^ium num Ovidius quoque tam fuae tractaverit
effici non posse manifestum eat ipsi Senecae acaenam illam
attribuere suadet huiua poetae et aequalium consuetudo talibua
in rebus inmorandi. scaenam in Sophoclis Radiciaecia diversam
fuiaae, Medeam aciiicet non ipsam de herbis coquendis pero-
mse et imprecatlonea ceciniaae ex Macrobio diacimua (V^ 19» 0):
gm Medmm dmrM$ mal$fiea$ herbas oocantem, eed

Digitized by Gopgle

170 m EXEMPLAMBVS GRAECIS.

ftB vi noxii odoris ipsa interficeretur. et iosuper Sophoclis
versus (frg. 489):

/; d' e^OTtiaio xsQog o^fxa xQiTtova^

OTtbv aQyiveqirj araKovaa vofiij^

XaXyJoiai xadoig dixBxat Hsi
•flocent omnia ista chorum cecinisse. —

in Troadibus demonstrari potest plus xmam fabulam Sene-
<ttttl sibi sumpsisse unde integrum efficeret et aptum suoingenio
afgutnentum. Sophocles et Euripides binas fabuias de Troft-
doni post urbis excidiuin fatis seripseraiil. in Captivis Sopfao»
•cltni Astyanactis «sortem tractasse eafnque fabalam ab A.<xio Iti
Astyanatite expressam esse probabiliter Welckerus statuii. idem
Polyxenae mortem et aTcoTtkow m Polyxena, E^ripides a^cl^
'it^&vv bis tractavity alterius soaenarm in A«iae fiAteiriiis in Eur»-
pae litore statuens: prior Poiyzeimn McrifkMnidMB, Cittaodram
"mtieuiaiitem, HeleiiaHi tem^ Astyanactia moiitem -et taoi» con-
lAtiet et in Troiae incendto daasisqiie profectimie praechiiie
teminstnr; in altera Polyxenae putve virginia miseninioraiet
Folymestoris nefiirii homhiia emdeie snpplidom egregie cmh
iongtfntor — qood qoi repi^hendtrnt et quaai dmplicem «oki^
onem ritoperant, secnm reputent quaeeo qoaiitii iilaitonii ^
ittittriae cimnilo ante speetatopom oeides lAinii Hecoham opos
foerit, quo molierfs animus tam atrocie eonsilii d laift otM^
efter exequendi capax fleri ridereCuT. Euripidis faholaivm Se^
neca non alteram utram sectittis est, sed Polyxenae et Asty-
anactis mortem non infabre inter se coniunxit. post Hecubae
et xhori lamenta per Talihybium certiores fimus Achillem in
busto comparentem Polyxcnam sihi immolandam poposcisse.
qua de re niulta inter sc conviciati Pyrrhus et Agamemno Cal-
dianta invocant, qui praeter Polyxenam Astyanacti quoque pro
classis reditu moriendum prouuiitiat. canticum de animarum
immorlahtate Andromacha excipit quae et ipsa in somno ah
Hectore monita est ut Astyanacta Graecis suhtrahat; quem in
patris busto latitantem Uhxes doh) in kicem mortemque pro-
trahit. Helena nuptiarum titulo Polyxenam ahductura confitetur
fraudem et a criminihus se purgare studet. Polyxenam ab-
ductam Pyrrhi gladio mactatam, Astyanacta ab Uhxe turri de-
iectum esse nuntius refert. deniqoe classem iam secundo vmHo
p/rofecturam captivae petunt.

Earipidis Troadas a Seneca respectam esse plerique staituere
(D. Heins. p. 317 ed. Serira*. Habrocker. p. 37 alii)^ et trao
tator qoidem in illa Antymnietfe mors, perstringitor tantum Poly-
xcimie. tam Hbere aoteni SeniKai fiofipidem iseciftQB est ilfey nioi

Digitized by Google

DE ESLEMPLAlll^tB GBAECIS. .

171

singula quaedatn affinitatein prdderent, de ea dabitari posset.
Hecuba et Andromacha dominos quos sortitae sint ab Hetena
^iscitantur (v. 975 sq.) ut Heenbi a Talthybio Eur. Tro. 240 sq.;
tteieo^e defenaio ab Aivdretdachae oblttrgiia ddbneri videnir cota-
trOTersiae Hecubam inter et Heienam coram Men^o apud
finHpidem actae; canticttni de terrii in quae caplivae ^ ab-
idaeiam iri autumant (814 ftq.), qMnqttain Mione onmiMO
Mieca^ pf^ria compoeilmn eel, ex Euripidie yersibue 164 eq.
197 9q. 1096 6q. (cf. 242) pendere D. Hdnsiue Tidit (I. e.):
at flimitem materiinn etiam Hecobae 444 sq. pruebdiMit.
eingulbs quoque versue conferre possie, 1134

Uili nubat Hermione modo
cum Tro. 719

roiavza viy.ijaEie twv avzov ftiqi

567. 68 cum Eur. 626, alia.

certiora de Euhpidis Ilecuba statui possunt. in ea non
solum Achilleui in, busto comj[»aruis8e audimus (37 aq.)» verum
et ^Uercatos esse de virgine immolaucla Graecorum priocipes.
sed persuadet Ulixes, nulla Pyrrhi mentio (11$ sq.). nuntium
Dlixes fert; pulcherrimae inter Hecubam Poiyxenam tllixem
scaenae apud Sehecam nullum apparet Testi^um. contrd Tal-
tbybii narrationem de Polyxenae morte (Hec. 51$ sq.) Seneca
1118 sq. non exprimit quidem sed aperte respicit: colorem
addit Tersibus 566

i 6^ ov ^iltav t$ xal ^ihav oIxtqi xo^i^g
tifivu aidrjQii) TtvBVfiavog iuxQQOag

1154 mvumque inonstrum est Pyrrhus ud caedem figer.
V. 568

dt yuxi d^vriGMva^ o/nwg
7toXki]v TTQOvoiav elxBv evaxrjf^fog neauv

. 1157 ntc tamen morwhs actiiuc deponit animo$ e. q. i^.

aon n^legil vel ^ffttecos mi^erantes^ ^72 «q. Sen. 1160;
virginem nt per totam faibulam hic «qnoque sikre Toluit, qumh
-Hs iBplunr sibi^ et freqnentaflam loeiim ab Euripide eumm
potuerit: 563 sq. ei fisp atigvov — fcaUiv m^o^iiug e. q. s.
(cf. Agam. d72 sq.). sed toli Buripidis narrationi Senecam se
adplicuisse certum videtur.

Hartungus igitur cnm (E. R. H, 284) Seneeam sic fiitri-
pidem imitatnm esse 'dleit, Trt Troadum argutnentum cum He-
dttbae argumenlo misceret, ad alteram Polyzenae moilem re-
lerre , ad allmm Astyaaactis . videtur', coBiunetionem «utcon
duplicis argumenli Seneoae Iribuere. sed restahit alia qine

Digitized by Gopgle

172 DE EXEMPLARIBVS GBAECIS.

cum ciegre credas Senecae deberi aliuade sumpta esse demon-
strari potest, scilicet Pyrrhus et Agamemno de victima Achilli
immolanda dissidentes et scaena medium et insignem locum
spatiumque 400 versuum tenens Andromacham inter et UHxem
de puero occulendo et ab hoste protracto. atque Andromachae
quidem somnium (438 sq.) libenter concedimus a Seneca posse
inventum esse; simile enim Hecuba de Polyxena somnium enar-
rat (Uec 68 sq.) et quae ad Ilectorem depingendum opus
habebal ea ex Vergilio repetiit (aen. II, 270 sq.). reliqua
aiiteni scimue noii iii hac tragoedia pnaiuiii traotata eeee. et
diacidium quidem inter Pyrrhum et Agamemnona (in fiecuba
Euripidia vidimus UHxi fuisse adversarii partea) Welckerae re^to
et in ceteris iudicio^^) ad Sophoclia Polyxenam referri posse
vidit In qua Agamemno principum alicui , quero Neoptole-
mun^ esse Welckerua couiecit, sic obioquitur (frg. 479):
ov yag %ig av dwatto nq^(^6apvi^ atQazov
totg Ttaai dH^ai^^ xal nQoaaqfntiaai X^Q^'"
quod de Polyxena dictum esse argumentum fldem facit et quod
AchiUia aimulacrum sdmus in hac tragoedia ipsum in scaena
apparuisse (frg. 478. ft. vxp. p. 34, 27 1.) et iusta manlbus
suis poposdsse ^*). quo pertinere Accii Tro. fk*g. 2 479. 80
et fortasse frg. inc. inc 38 recte statnit Rlbbecfclus (tr. rom.
p. 417). itaque Seneca v. 184—370 ad SophoGlis exemplum
se adplicuisse videtur.

puerum antequam de tuni dciceretur Andromacham occu-
Inisse et Ulixem indagasse et Servius testatur (ad Aen. III, 489
cf. Ribb. 1. s. p. 412 sq.) et ex Astyanactis frg. 9. 10. 11
(v. 178 sq.) Accio quoque tribuendum videtur (Ribb. p. 415).
quem in Astyanacte Sophoclis Captivas expressisse admodum
incerta quidem Welckeri coniectura est si fragmentum spectas
quo nititur; sed firmatur eo quod in Troadibus Polyxenam
secutus esse videtur (v. s. de frg. 2) et Captivis Astyanactis
mors iustum argumentum praebet. Ulixem autem in pueri
latebras inquirentem et miserae matri diram necessitatem im-
moto pectore opponentem a Sophode inducUun esse veri si-

^*) tr.gr. p. 181 ^telbst der niedrige umk zwtichen diesen beiden
di dm TroSriimm dSaf Sateea tSui ouf e£n aUtt iragische» nwrkild
dSuei fUr die mUwiekhmg der irageedie te eehr hwteMeren naiOr'
Uekm verkaHnistes der pertmm tekUtttm'»
scribendum videtur roer ncctny fl|a<.

'^) Baieri sententiae (secundae in calce Animadversionum in tra^.
gr. Bonn. 1874), qua conteDdit Folyxenam Sophoclitm anteqoam Achillis
MttJi/ey appanicft immolatain esBe, non aecedo. profidacentiliiis appa<
nrity sed nt ab itineie eos retiQCfet (Welckenit p. 17S)«

Digitized by Google

DB BXKKPLAllBVS «BABCIS.

173

mHtinwim iridktiir et [^nfimaram fabalarum exemplk confirma-
tom. deDique in CaptiTis CalehaDtis partea foiaae lirg. 31 doeet

Senecam igitur in Treadibna altera ntra vel utraque Sophoclia
de rebuB post Troiae exddium actia fabula non minus quam
Ettripide uaam esse cenaendnm est id si cmitamlnare vocetur,
eane contaminant; Sophoclem ▼ero iam in Polyxena utromque
argumentum coDiunxisse minime credendum, ut nec de Accio
idem probare cessit Ribbeckio (p. 416).

de Thyeste loqui cum proclive est — nam de eius ex-
emplari si quid certi constitui posset, omnium id maxime gratum
acceptumque foret — tum, quouiam de graecis fabulis nihil
fere compertum habemus, otiosum. adfirmari tantum pulest
argumentum idem a Sophocle in Mycenaeis — quam si ex-
pressit Accius in Atreo, sunt quae ad eani referenda videantur,
V. Ribb. 1. s. p. 267 sq. — ab Euripide in Thyeste tractatum
esse ; si quidem de duabus Sophoclis Thyestis recte Welckerus
exposuit. Cressae autem Euripidia in Creta insula agitur argu-
mentumque continet quod Sophoclis schohasta memoriae tra-
didit, id quod et aha uon pauca et nuuc marmor Piraicum
extra dubitatioDem poDUDt (Wiiamowitz. A. E. p. 139 et ibid.
p. 255, ubi prorsus recte ea de re disputatur); ut opinionem
de Cressis et Thyeste unius fabulae nominibus non denuo re-
suMitatum iri iure speremus. sed utram potissimum Seneca
secutns sit vel ideo efficere non conamur quia Varii quoque
Thyesten Senecae in manibus fuisse certum est monendum
tantummodo, solem post peractum facinus iter yertentem non
▼ideri aetatis Euripide posterioris inventum esse, quod putarit
Welckerus (p. 361); nimirum ita nota omnibus et trita res
esti<^) ut a tragoediae principibus in litteras inducta esse debeat.
denique de Thyestis oraculo fabuiam ab Hygino Serrio Mytho-
logo Vatic. traditam (WddLerus p. 367) Seneca aperte respicit
Ag. 31. 48. 294. ^

In Phaedra Senecam non Hippolytum coronifenmk Einri-'
pidis secutum esse pridem iDtellectum est; Dam licet in sin-
gulis frequeDter utrique fabulae coDveniat, iD summa rei omnino

cf. praeter ea quae Welckerus adfert 1. s.: Ov. am. 111, 12, 39;
her. 15, 101; Ib. 427; PontlV, 6, 47. Prop.lV, 22, 30. MaBfl. 111,18;
V, 408. Lucan. I, 543; VD, 45t. Stat. Theb. U, 184; IV, 307; XI, 120.
Mart. III, 45, 1 alia. ceterum illud cum priore prodigio, quod Plato
respicit Politic. p. 26$ E et Sophoclefl (lrg.6S7) ftlqae Euripidea (frg. 853)
tetigeniat, bene conciliari potest.

Digitized by Gopgle

174

inter se discedunl atque eodem quidem discrimine quo Euri-r
pidis priorem ab altera llippolyto diversam fuisse AristophaDis.
Byzautii testimouio edocemur; nimirum in servata Euripidis
labula Pbaedra quasi invita et inducta a nutrice cupidini in-^
dulgeus oiyqL fiiv^ Ix^cclQei de, (^ovlsTai ye firjv, contra hic
ultro amorem profitetur et durum iuvenis pectus precibus ipsa
domare tentat. atqui Sophoclem, cuius Phaedram uon magis-
refiugere possumus quam plerasque eius tragoedias nain
quod Asclepiades in scholio il 321 narral ne a coronifero qui-
dem Hjppolyto tam alieoum est ut non ex illa possit in tra-
godumenis relatura esse — , non tam protervam Phaedram
proposuisse certum videtur. inerito igitur ValckeDaerius Sene*<
oam oonMoil ad Hippolytum velatuai iu f iMcdra ae adatrinxisse»
qttam miQCturam 1« eoBimeiilariis passUa pfobare atuduit.
qwbiis eerliora aeiri posae primuna udq eseniple ante ociiloa.
ponani.

Ovidiua iu amonim remediia haee scripsit, ut fugieuda
e98e quibuB amer aU posset praeoiperet (?• 743):
pm^dm 9909 Fhmdra: poms» Ni^Him»
nao faci^ fomiM tamrw witits afue».
(pubus diftograpliia, ut vidit MueUemaf aqbieeta eat:
Gno9i4$ fmm» niopeni: saipimhHr mnmH;
dimtii9 ^iKmr lumrioius am»r.
vix iiiemi»aria ift causis anmis Pbacdvae uimaad vlTeodi Imur*
riam usquaai mcMorari. at certe iio& poterat Ovidiua iUud twtu
uude proferre ni^i 9ciret auditores statim reeordaturoe eseo
ootMno locum quo id ipsum de Phaedra expoaitum esset. quem
tuisse in Hippolyto velato indicare videntur frg. 440
OQLu di zolg nokXoiGLv dvO^QOJ/ioig ey^
zlxvovaav v^giv trjv Ttdgoid'' eufiQa^lav
(vijtf fi.eifiao' evTTQa^iav Bergkius) et frg. 441

v^Qiv %e tUjei jiXovTog ov cpetdo) ^iov
(sic Nauck., rj (p. Stobaei codd.). scimus quidem antiquissimo
Graccorum proverbio Koqov et v^qlv invicem se gignere; haec
iilum Pind. 01. 13, 10 *^V/?(>6y Kqqov fAatiQa O^Qaffv^v&ov,
oraculo apud Ilerod. VIII, 77 Hqqqv 'y^iQg vIqu, baac iUe.
Tliwgu. 153 et Sol. frg. 8

%iKV€i %oi xoQog v^QLv otav xaxfijf ol^og etfyfai
avSQcintp Kal oju ju^ voog agfiog /]
cf. JKauck. ad Soph. OA 873 (vfigig q>v9€V8i vvfayvay). sed

Ovftto etlMui tns idem dizimt, scripaiflMt Gn. /Mm i.,
amabiti nec iMjciir^onfiii amorem divHiU «li dixisMt.

Digitized by

175

in argumento quale Euripideum illud est '^Y/^^i^^ ea potius esse
videtur quam Horatius indicat 1, 19

mater soeva Cmpidinum
Thebm&eqite iubet me SemeUs jmtr
$t Imeifm Lieentia
/In^ antMtim rediare anmibm ^t)

et sententia non aliena esse ab Euripidis fragmeuto celeber-
rimo (887)

ev Tthjafxovf] tol Kv7t^t,g^ Iv ntLviiivjt ov,^^)

qiuM quQo»o4o tractat» fiMarit» in i^re HippoiQrti^ discere potes
ex Terbosa Senecae paraphrasi qua QiHriil Pba.e4xflft cohortaliir
ne colluw aiUMiat libidiai) v. 202

vana ista demens animus adscivit sibi

Venerisque numen finxit atque arcus dei,

quisqnis secutidis rebus exultat nimis

fluitqne luocuj sempei^ insolita appetit. ^^j .

tunc ilki magnae dira fortunae comes

subit libido: non placent suetae dapes,

non tecta sani moris aut vilis cibm,

cur in pemtes rarius tenues subit

haec delicaias eligens pestis domos?

mr sancta parvis habilat in tectis Venus

mediumque sanos vulg^is adfectus tenet

et se coercent modica? contra divites

re^qm fuUi pkra fita»i fas est petmt? e. q. s.

atque frg. 440 quidefl» iam Welckeros ad hoc Phaedrae cum
, DUtrice conloquium rettulit (p. 738); qualem scaenam elBam
in Hippolyto priore extitisse iam Chddius et Seueca invicem
testantur. in coronifero autem Euripides ad eandem senten-
tiam semel adludit (v. 409)

'■^) cf. Claudian. nupt. Hon, et Mar. v. 54 (p. 103 1.) Luxuriae
yenerique vacat. 78 hic (in netnore Yeneiis) habilat nullo comtricia
LiemtUt nodo. IV Hon. 263 MMtdetque LieenHa htantm,

feod «siickMl satyiit AalhaM ipmn^u^ yu^ 4 Ki6n^m^a}
Eoripidem Bnmpsiaae cnm dicit Aihenaeas (270 B), IwpideiUD qaoqa^
fraginentum e satyris esse fidem facit.

cf. Sen. ep. 90, 19. all. (k-.L 561 (ex Phaedra):

vis magna meniis blandus aique anitni calor
amor esiy iuvenia gignitur^ luxUy otio,
imiHtur itti^r laeita forluna$ bona,
fnm fnmti aiqtui ahf t tH iiktM, cadit
orwifue viret perdit eoBtineiut ma$*

Digitized by Google

176

DB BXBIIPLAMBV8 6BABGn<

£x di ysvvaiojv Soficov
Tod* rjgSe ^i]leiaiot yiyvtod-aL xaxov
uude suum colorem deducere Ovidius certe uon potuii.

Ovidium autem iu Phaedrae epistula adoruanda item Eu-
ripidis Hippolyto velato usum esse cum visum est aliis tum
probatum a Wilamowitzio (A. E. p. 209 sq.) qui, cum parum
recte de Ovidii v. 136 iudicarit, Plularchi locum (mor. p. 27
ext. (p. 63 , 20 Herch.) xal 6 avaycrjvog avzov ndXiv oq^$
o%L vifjv te Oaidqav xai TtQoaeyiiaXovaav ro) Qrjael neTtoi"
rjxev wg dia rag ixeivov TtaQavo/niag egaad^elaav tov ^ln-
TtoXvTOv) demonstravit Ovidii versu 110 et Senecae Phaed.
91 sq. inlustrari. sic frg. 433

ixta di voXfiHjg xal ^aaovg didaanttlop
iv rols a§if^akOiOiv mtOQmarov
"EQuna fsAftwp ivaiUKiKfinawv ^eiv

componere licet cum her. 4« It

quidquid Amor iussit non est contemnere tutum,
regnat et in dominos ius habet ille deos e. q. s.
et Phaed. 184

vicit ac regnat furor
potensque tota mente dominatur d&us.
hic volucer omni pollet in terra impotens
laesumque flammis torret indomitis lovem,
218 Amoris in me maximum regnum puto,
sic frg. 436

§y(jLt 6i cpy]f.ii xat vofxov ye firi ae^eiv
ev Totai deivols ftav avaywnitav Ttkiov

cum her. 4, 154

quid deceat non videt uUm amam.^^)

et Phaed. 177

guae memoras mo
vmt eue nutrix^ ied furor eogii eequi
peiora.

et sic in aliis quoque, qufte ad Phaedrae mores aliter quam in
Hippolyto coronato formatos apectanty non tam Ovidii epistulam
a Seneca expressam eaee quam utrumqoe ad eommunem fontem
accesaisse probabile est.

apud Euripidem Phaedra questa erat quod una domus duas
sorores amore perdidisset: her. 4, 63

"^) cf. 133 Juppiter pt*fiiBi UatmU fwdeumpie iuvaret, quo
fortasse speciat trg, 448 M,* ov' yitQ li^&mff rinfT« n^iwa^y
' qni scUicet ipm peccent

Digitized by Gopgle

BE SXEMPLARIBVS GBAECB. 177

hae qugque fataU e$t: plaeuit domm una dMbus,
me tm fwrma et^it, ee^ta pareiUe eorer.

Phaed. 665

demus eerores una eorr^puit duae^
te geuiter at me natus.

dlzerat placere albi in Hippolyto faciem viriliter torvara: ber.
V. 73

quemque vocant aliae vultnm rigidumque tmcemque
pro rigido, Phaedra iudice, fortis erat.

11 te tuus isle rigor positique sine arte capiUi
et levis egregio pulvis in ore decet.

quibtts admiscuit Ovidius ex Arte sua colorem (75. 76); Se-
neca haec sic iikflezit v. 657 sq.:

tn te magis refulgei in/cmiptw decor
et genitor in te totue, er twvae tamen
pare o/tijua matris miscet ex aequo deeus:
in ore Graio Sqfthicus apparet rigor.

cf. V. 798

V. 803

quam grata est facies lorva viriliter

. te frons hirta decet^ te brevipr coma
nulla lege iacens,

item quod apud Euripidem Phaedra de Hippolylo in Cereris
sacrii sibi viso praedicasse et iude Ovidius sumpsisse videtur
V. 71:

candida vestis erat, praecincti flore ea^Ui,
flam vereeundius iinxerat ora rubor,

ad Tiiesea Cnosi moFantem Seneca transtulit t. 651:

presserant vittae comam
et ora flavus tenera tinguebat pudor.'^^)

Pasiphaes infamem et infelicem Ariadnae amorem tangit sallem
Euripides Hipp. 337 sq. in priore gentem Solis Veneri pridem
iuvisam quesla esse Phaedra videtur, quod Ovidius iudicat v. 54 :

forsitan hune generis fato reddamius amorem
et Venus ex tota gente tributa petat,

Seneca pluribus persequitur v. 124 sq.:

stirp&m perosa Solis invisi Venus
per nos catenas vindicat Martis sui*

«

•^') hoc secuiidum noviciam et a poetis Alexaiidrinis cxcuUam Tliesei
imaginetii cf. Naekius opusc. 11 p. 88 sq. Uelbig. Unters. p. 259 sq.

Leo de Senecae tragoediis. 12

Digitized by

178

D£ EXEMPLiiilBVS GRAECIS.

et vel eo processisse prior Phaedra videtur ut felicem prae-

(licaret Pasiphaeu quae qualemcumque amatorem tameu inve-

nisset: her. v. 165

flecte feros animos; potuit corrumpere taurum
mater: eris tawro saevior ipse truci?

et Phaed. 115:

infando malo
correpla pecoris efferum saevi ducem
audax amasti: torvus impatiens iugi
adulter ille ductor indomiti gregis —
sed amabat aliquid: quts meas miserae deus
mu qui$ iuvare Daedalus flammas queat?

vides hac ratione Phaedrae morea qaales in Hippolyto velato
fuerint accuratiua ez imitatoris sententiolis et acuminibua erui
et circumacribi poase. tantum autem Eurtpidis ingenium valuit
nt scaena in qua Phaedra Hippolyto amorem aunm confitetur '
ad non vulgarem escendat pulchritudinem ▼erumque affectuum
vigorem; quod Welckeri quoque iudicium est (p. 744); atque
Yersum 710

Hippolyte^ nwnc wc compotem voti facis

hoc loco etiam Euripidcs scribere poterat.

verum tamen cave credas totam fabulae oeconomiam et
scaenas pariter cunctas ab Euripide Senccam mutuatum esse.
ac primum quidem cum Senecae scaenam v. 85 sq. ad Euri-
pidis exemplum couscriptam esse intellexerimus, eam quae
sequitur (358 — 405) hoc saltem loco bonus poeta conlocare
non potuit. sed cum Phaedram languidam in lectulo iacentem
et ancillarum coetu circumdatam in priore Hippolyto non minus
quam in altera^^) descriptam fuisse ex sarcophagia eluceat hia
tantum parum dextere uaus eaee videtur et fortasse ex nutricis '
narratione in Phaedrae aermonem vertiaae. sequentem ?ero
acaenam quae nutricem ostendit Hippolyto perauadere studen»
tem ut rictttm nimis austerum deponatt totam e^ Senecae
officina prodisse certum est etenim in Hippolyto velato per
nutricem Hippolyto a Phaedra litteras missas esse, quibus con-
loquio inter novercam et privignum proluderetur, fidem facit
non tam Ofidii epistula quam sarcophagi, quibus non minus
quam parietibus Pompeianis Hippolytum velatum repraesenlari
olim demonstrari poterit cum exoptatum sarcophagorum corpus

v. 171— 202 sq.; cf. Seo. 373 et Eur. 135; Sen. 358 etEur. 174;
Sen. 360 et Eor. 177; Scn. 365 et Eur. 183; Seo. 394 ei Eur. 202;
8ea. 403 et Eor. 2t5; Sen. 396 et Eor. 220.

Digitized by

DE £X£ilPLARifiVS GRAECI8.

179

in lucem protlierif. liic Seueca sine dubio uon alio consilio
propriam scaenam substituit nisi ut laudandae venationis aevi-
que aurei describendi optiinaiii occasionenr noD praeteriret.

seaefia num Allienis in velato ut in Senecae Hippolyto.
fuerit in medio relinquimus ; illud indicare videtur Virbius Ov.
met. IV, 506

Fittiteam profugo curru Troezma pett^m
iamqm Ccrin^aei earpdbam litwa panti e. q. s.

ubi certe Athenis profectus est. item fost. VI, 739
iioii impune pius iuvenis Troezena petehat
atque illa quoque ad velatum pertinere recte vidit Hartungus
E. R. I p. 420, cum Welckerus ut in heroide de Sophoclis
Phaedra cogitasset. sed obstare videtur her. 4, 107 hic tecum
Troezena colam; quamvis in omnibus, etiam externis rehus
Euripidis priori fabulae utique Ovidium se adstrinxisse minime
dixerim, immo facile credam illud Ovidium scripsisse aiterius
Hippolyti memorem.

Thesea apud Euripidem quoque ab inferis redisse frag-
mento (446) quo in hanc rem utuntur non confirmatur, at
Plutarchi loco cum Ovidii v. 110 ut supra fecimus coiilato.
idem Sophoclem in Phaedra finxisse non tam frg. adesp. 424
quod ex incerta aliquot Stobaei codicum coniectura ad Sopho-
clis Phaedram relatum est (frg. 603 Dind.), quam Soph. frg.
620 Nauck. doeet (iVoiy* iit ovgav cora nvllaivofy xuro;),
si non ad canem venaticum cum Welckero p. 399, sed ad Cer-
berum iiiud referimus ab Hercule Thesei ope in lucem pro-
tractum, cf. Hf. 810

eon^mit aures timidus et patiens trahi
erumque fassus are submisso obsequens
utrumque eauda pulsat anguifera Uuu$>^^)
Phaedram post relatum de Hippolyti morte nuntium rursus
comparmsee et morti suae pra^atam esse esL argumenti natura
consentaneum est. eo autem Tel certe ad similis argumenti
orationem referendum mibi videtur frg. 446

u> Xafingbg ai&rjg ^fiiQag ayphp (paog,
wg ^Sv kevaaeiv tolg te nQaaacvttiv iMtkiog
xai TolaL dvarvxovOLv, wv nlcpv/. iyi6
quae sunt verba mori volentis. a Theseo, cui a Welckero data
sunt (p. 739), V. 1 pronuntiari non poterat nisi in ipso
reditu, scilicet antequam se infelicem putaret.

^^) qua conieclura supplere iuvat lepidam Uerctieri disputationein
de Argo cane lierinae vol. XII p. 391 sq.

42*

Digitized by

180 fiXEMPLARlBVS GAAKGIS.

tandcm si de fine fabulae quaeras, ultimam scaeuam Se-
neca proprio marte confecit, quae a nullo opinor Euripidi
imputabitur (v. 1201 sq.). primum Theseus morlem sibi sua
maDU paratum iri infinite praedicat rem minime perfecturus:
nec dubitai chorus quin meiitiatur (v. 1244); deinde dispersa
filii membra in unum congerere et unicuique legitimum locum
exquirere puiida diligeutia inaliUiit. apud Euripidem vero m
fine Dianam necessario apparuisae et Hippolytum Troezeniis
coiendum commendasse Welckerus Yidit (p. 742); neque alio-
quin frg. 449 scribi poluit grariorem vero quaesiionem digito
tantum a Welckero perstrictam'^)^ sdiicet an ipse Hippolytus
in scaenam redierii, ui factum esi in coronifero, Tideamus an
novo argumenio solvere possimus. . .

Thesea Euripidis fabulam adventum Thesei, altercaiionem
cum Minoe, moriem Minoiauri coniinuisse e firagmentis con-
siat.^^) chorom septenis pueris puellisque coniiiiilsse quos
Theseus secum ^funera nec funera' duxerat certa Welckeri con-
iectura est (p. 734) ex frg. 389. haec enim est^ scboliastae
Veneli ad Arist. Vesp. 312

iV' ifioi TtQctyfiaxa ^ooxeiv naQixrjQ;
adnotatio : TCQdyfiata fiooKeiv] 6 loyog Ix Gtjoiwg EvQinidov.
exei ydg ravia Xiyovaiv oi %a%%6fxevOL Tzaldeg eig ^OQav
TC^ MivwzaLQO), Welckeri coniectura, quanivis consenlaneam
et i()se aestimaret, lahnio (Arch. Beitr. p. 255) eo elevari visa
esL quod senum Aristophaneorum verba quae secuntur

dvovrjTOv oiq' to d^vlaKidv a* elxov ayaXfia
sic cxpiicantur: xat TOt;ro notQa %a Ix Giiaiios' €avi dk
^lrTTCoh-Tog 6 kiytav Tavva'

ilnd. 'Mweifelhaft Ul ob die «n^ainung dm noch Mandm
BippolvlUM nieht dor wrbeieorton auigabo oSgenthumHieh angehHri*
non videtar in iudicium vocandum quo4 Ovidios fasi. VI, 745 (roddide*

ratque animam) et mel. XV, 527 (fessamque videres exalari animam)
Hippolylum statim mori narrat, ut qui in ista brevitate aliter rem in-
stituere vix potueril.

s') frg^. 388. 84. 92. 93 iare cxnlare hissitWflain. p. 171 adn. 11.
dnbitts liaereo an posslt ad Minoem cnm Theseo in Evripidis fabula alter-
cantem referri^ qood in Thesei templo Mlco repraesentavit (Paus. i>^t7
(MtVws") xccl aXXa vno oQyrig aniQQixptv avihv xai naWa ovx trprj
IJoatiddivo^ tlvai , intl ov dvvaai^ai ifjv arpQayiifa, tjy mVor tpiQCjv
trvj^tv^ a<pivii is x^dXaaaav avaa(^aai ot, Mivuts fuv kiytiai xavia
tlno^v aipttyat T^r CfpQayWa' Bqaia dl arpQaytdd TC iatiytjv (^oyra
xai CTifparoy ^qvcovy^ ^AfAtpttQit^s duQoy, dyekd-tJy Uyovaty tx r^s
^aXdaatjs)t ut mde fabulae ar(2^umentum suppleatur. eadem res in Eu-
phronii vaao Caeretano cf. Uelbig. Unter8.p. 166 adn. 1 etConzii exempl. ^
vas. V, 1.

Digjtized by

DB BZBMPLARIBT8 GRAE€IS,

181

aifOvr^tGv ayaXfi^ 'ui nit9Q olxoiai T&mv*
itaque eoniecit nclimas Miootauro destinatas in seaena appa-
Tttiase et singulaa de sorte sua cooquestas esse, eodem fortasse .
tempore quo cum Minotauro Theseus dimicaret. quod nullo
modo concedi potest. nam pueroruni puellarumque gregera
personarum vice functas esse cum exemplo caret tum proba-
bilitate, siquidera pugnae herois contra semibovem intercinere
chori officiura erat. in eo rectissimum est lahni iudiciura quod
Hippolylura istura nec Thesei filiura nec, si inter adulescen-
tulorum nuraerura recenseatur, choreutara haberi posse dicit.
sed hoc ipsum, Hippolytum scilicet ignoti cuiusdara adulescen-
tuli Thesea comitati nomen esse veri prorsus absimile est; non
quod in vasorum picturis inter Thesei comites nomen illud
non apparet (cf. lahn. I. s. p. 262), sed quia ineptum erat
nomen eligere a quo Antiopae filii memoria arceri non posset.
minore negotio his difQcuItatibus Wagnerus se expedivit (Eur.
frg.) qui ipsum Thesei filium ezpediUoni Cretensi interfuisse
putat; id quod fabulae natura et communi memoria plane re-
futan peritissimum quemque fugere nonpotuit(Wel€ker.p.734;
lahn. p. 255 adn. 9). itaque quoquo nos Tertimus non patebit
ex hoc labyriniho exitus nisi lenebras discutere magis quam
dispicere conabimur.

nempe cum in Theseo Hippolytum Terba bta protulisse
Terum esse nequeat, altemm utmm nomen, sive Hippolyti sive
Thesei, corruptum Tei potins scholiastae errore inlatum esse
consequilur. atqui Hippolyti nomini quod substitui possit cogi-
tando non invenias, quippe cuins in locum nec pueri uliius
nomen aple snccedere nec posl priorem scholii partem liberi
coniunctim &igniricari queant (dixisset enim Xiyovai di xal
ravta ot naXdtg sive lial de oi naideg ol ycai ravja A^-
yovteg). ergo iabulae noraen errore natum esse concludemus.
quod ne testatur quidera tara diserte scholiasta quam in frag-
mentorum conlectionibus, etiam in Nauckiana, nisis scilicet
illis vulgata ante Duebnerura lectione, scribitur. in Veneto
haec est altera scholii pars: tb de e^rjg, rb avovrjjov aga,
'iTtTioXvjog loviv b Xiycov ey.u' av6vr]T0v ayaXjna zii. nec
sane improbabile videtur flebili utriusque fragmenti colore et
nuraerorura sirailitudine et arta versiculoruni in eodera loco
coniunctione scholiastam inductum esse ut eidem fabulae utrum-
que ascriberet; quod utique fecisse putabimus qui adnotationera
talem: lativ^IrrTtoXvtog o Xiyojv zavta cum priore coniunxerit.

ergo si tenendum est Hippolytum apud £uripidem dixisse
avivfitov ayaXii <J natBq otaoiai tbkwv,

Digitized by Google

182

DE B1BMPLARIBV8 GRABGIS.

fabida in qua illud proferre potuerit nulla reslat nisi Hippo-
lytus velattts; in Hippolyto vdato locus nultus praeter ultimam
scaeoam, quali quidem coronif^ Hippolytus terminatur. nara ne
ad Hippolytum fugere iussum referas numeri prohibent.

haec si recte disputavimus, in priore quoque fabula Hip-
polytus misere laceratus et moribundus in scaena comparnit et
in patre consolaDdo ultimum vitae spatium consumpsit; iit scae-
nam nobilem et, si quis Euripidis artem recte cognoscere velit,
nolabilem noa posteriori demum dramati poeta iululerit.

praeterea novo excmplo discimus Euripidem iu utraque
tragoedia scaenas eiusdem argumenti tractantem diversis verbis
usum esse: idem enim fragmento 445 comprobatur:

TtQOi; iTtTtwv ev&vg ogitiYjaag aiciaiv
quod iegitimum locum in uarratione de iniausto Hippolyti itinere
habuit, et fragmentis 438. 442. 444 quae docent cum patre
iratu in priore quoque fabula Hippolytum conlocutum esse.

tetigimus alium Senecae ab exemplari suo in disponenda
fabula disseusum, ut qui patrem fiiiumque una nusquam in-
ducat. <|uin restent alia quae diverse ab iUo instiluerit minime
dubitamus; sed ad ilia indaganda fabuiae fragmentis destituimur.
servata traotavimus omnia ^^) exceptis duobus quae ad ignotum
aliquid spectare possint. eorum alterum frg. 435

avTog %i pvv dgwv^^) elta dalfAOvag noAu
yaQ nopovrti %ii &9og avUiafifidvBi
omnino non vidbo quomodo in hac fabula locum habere po-
tuerit. ad Phaedram cum Welckero referri non poterit nisi
aiti^ scripserimus. sed obleii^randum videtur Qementi Aleian*
drino et relegandi veraus ad Temenum coius argumento optime
conveniunt. alternm est frg. 443

Srjaev, nagaivdi aoi %b h^atov, a2 gfQOveig,

yvvaixi nei&ov f^rjdi %aXt]v^fj xkvofp*

adQotandutn est qaod in Hippolyto coronifero fere eisdem verbls
chonts aUtur v. 1 144

noTfAoy tmoTfxoVf cJ TaXaiva
fjLdviQt iTtKtff avovai a' (ftv
ftavm S-toUrw,

") de frg. 439, quod non recle ad Phaed. 903 rettulit Wilamo-
witzius (A. E. p. 154), constat niihi Welckeri sententia (p. 739). — Phi-
lemo (s ^i^Xog cf. Welcker. p. 740) vel potius Phavorious iam nemini
fucum faciet. confudit autem Phaedrae litleras cum AgameiUDOQis (Iph.
Aul. 34 8q.); Quncuoatur ibi et diXroff et mvxtj. denique cooferre ioheo
firg. ine. 876 (Ar. Lys. 713) oAA' aiagffhtf imtly ntu cumiiatti fia^v
cnm Phaed. 603 vts mogna vocem tmiUit at maior fm§t

^*) fort. «Mf ri wv^Quv» noo obstat clra.

Digitized by

DE KXEMPLARIBVS GRAECIS

183

quod iit scribitur fprior autem versus certa ratione correctus
est) mancum est et boc fere supplemento eget: ^rjdi zaXrjxHj
KUvwv [fjce^iaa^ iQSvva]; quae sententia fabulae argumeoto
omoiDO refragatur. cui conyenit quod Weickerus et Hartungus
putarunt his verbis dici, aimile jiiminim quiddam chori verbis
Hipp. 891 ^ ^

opa^, afi[€ifXOv wvta ngog d^euiv naXiv,
yvtiaei yoQ av&ts aitnhnuov* ifioi m^v*
sed talem sententiam hoc modo demmn recuperabis, quam-
quam in re obscura oihil spondeo:

Qyjoev, naqaivia aoi tb k^atov' (d cpQoveig,
fitidiv fci&ov jntvatxl tah]^ nMwv,

Digitized by Google

X

1.

Oed. 171

quin Taenarii vincnla ferri
rupisse canem fama et nostris
errare locis, mtigisse solum^
vaga per Incos simnlacra virum
175 maiora viris, bis Cadmeum
nive discnssa tremuisse nemns^
bis turbatam sanguine Dircen^
nocte siletiti Amphiomos
ululasse canes.

ia bac omiDum ioferaalium desGiiptiooe, qui locua poetis latiais
et prioribus (Verg. Aen. VI, 256 sq^ Georg. I, 476 sq. 0?id.
met. XV, 796 sq. e quibus Seneca sua mutuatus est) et aequa-
libus Senecae posterioribusque (Lucao. I, 548 sq. III, 417 sq.
Stat. Theb. IV, 374 sq. Sil. VIII, 624 sq. 642 sq.) frequentatus
nec ipsi Senecae alias neglectus est (Thy. 668 sq.), esse quod
metricum offendat supra (p. 109) memoFavimus, hiatnm scilicet
in medio dimetro anapaestico (v. 178). accedit grammatica
ratio ; nempe in septem versuum ambitu ter omissum est ver-
bum substantivum, semel finitum {vincnla impisse canem fama)
bis infinitivum (fama est vaga per lucos simulacra; bis turbatam
Dircm); ubi nequaquani in primo tertioque loco, eo magis
haesitamus in secundo. sed ad profligandam rem uec ipse locus
sufYicit nec deliberando rationem assequaris; sufficient exempla
apud Senecam obvia in unum congesta: sed quicumque in
scriptoi is cuiuslibet opere et minutissima quaeque constituere
susceperit sciet quaestiunculam istam de omisso verbo sub-
stantivo ex eis esse quae cum molestia plurima sine bonae
frugis spe sescenties retractanda in singulis el saepe in medio
relinqueada sil: praesertim cum nuUum vocabulum frequentius
a librariis omissum sit quam tst in vetustioribus libris per
compendium tale scriptum nec ullum facilius et proclivius
interpolatum. itaque hunc locum pauUo uberius tractandum
putavi, procul habitis sermonis ambagibns.

Digitized by

ANALBCTA,

185

qaaedam attuHt Priscianus II p. 152 sq.; Charisius ia
libro quarto locos huc spectantes inter soloecismi (p. 268« 10)
el ellipsis (p. 271, 4) exempla dedit. Geiiius postquam per^
Tersae Hygini opiDioni de Terftibus quibu9dam Vergilii ? itiesam
opposuit» 01 esf €f enu tt fuU pknmqw abem dicit eum efe-
gantia siM dHrimemo eententiae (V, 8, 7)*' sed nec doctrioa
uec seDSU Yetemm granmiaticorttm multum iuvamur, quippe
qui aut solum Vergilium aut asseclas eius respiciaDt. ille vero
quod ad huDC usum attiuet aimilem locum iuter poetas habet
atque iuter acriptores TacitusO» diTersum eo taDtum quod
summa apud posteros auctoritas hac quoque io re valuit.

atque Lucretium quidem Lachmannus in commentariis
passim pronuntiavit non omiltere verbum substantivum nisi ubi
mente ex superioribus suppleatur (ad 194 cf. ad I, lll;
1070; II, 136; V, 836 ubi adiectiva neutri generis ut pote
suave mmim sine verbo substantivo poni concedit; VI, 746*.
qui post Lucretium venere — et de eis tantum loqui in aniiiio
esl — cum omnino non abstinerent a verbo substanlivo omit-
tendo, in duo quasi castra ita discesserunt, ut ab altera parte
Vergilius staret, ab altera Ovidius, illum poelae epici seque-
rentur Lucanus Valerius Statius Silius, hic et Horatium elegiae-
que poetas exempla haberet et posteros praeter epicos secum
duceret. quid quod inter diversa poeseos genera stili difTerentia
eo usque pertinet ut Vergiliua et Statius iu epicis carmiDibus
frequeoter, Id miDoribus, L e. Id bucolicis ille, bic in silvis,
pardus verbum substantivum omittant.

certis autem fiuibiis ut solet loquoDdi usus circumscriptus
est, iotra quos alia faciiius alia cautius pro sermouis legibus
propriaque consuetudiae poetae admittunt. atque multo qui-
dem fae&Iius si ad substaDtiva adiectiva adverbia depoDeolium
perfecta accedere debet veibum substautivum Deglegitur quam
81 ad perfecta passivi, io passivis rursum frequeotius iofioiti-
vum quam flDitum. item, sive ad activa, ut breviter dicamus»
sive ad passiva perlioet, facilius io seoteDtiis rectis sive prio-
Cipalibus omittitur quam io subordiDatis: ex subordiDatis om*
Dium facillime io eis quae relativo vel proDomioe vel ad-
verbio ioducuotur, durius ubi coniunctionibus tempus condi-
cionem causamve indicantibus sententia regitur. omnino autem
facillime fit verbi substantivi defectus in senteutiis quae per
interrogationem sive exclamationem efferunlur, itaque de singu-
lorum poetarum usu ita referemus ut activum a passivo secer-

de Cicerone cf. Madvig. de Hn. p. 90.

Digitized by

186

ANALECTA

namus et in utroque sententia& rectas et relativas a reliquis
auhordinatis.

ad adieetiva igiUir aliaque nomina verbonimque deponen-
tium perfecta in enuutiatis non subordinatia aive relativis Ver-
gfilius si medium sumas in Aeuddos singulis libris vieaens his
.verbum substantivum omittit') (in IV et XII doodedens, in
IX triciens quater, intra numeros islos in neliquis) '), in sin*
gulis Georgicorum quinquiens deciens quod fere perinde ett
si librorum ambitum spectas. in eclogis universis viciens ter
(ad 1, 53 cf. Lacbm. ad Prop. IV, 2, 29). Ovidius in singults
metamorphoseon libris non saepius quatn ter quaterve, quam-
qnam in qualtuor priorihus lihris non omnes locos me con-
gessisse scio.^) itlem iu elegiis anle exihum scriplis si medium
sumas deciens in siogulis libris (omitto epistulas), iu fastorum
singuhs noviens, iu elegiarum Tomis scriptarum quater. Ho-
ratius iu epodis quinquieus (1, 5; 9, 3; 11, 5; 12, 15; 17, 17),
in carminum 1 octiens^), in II bis (1, 33; 13, 33), in 111
nusquam, in IV: 4, 38, multo saepius in sermonibus: in hhro
priore sexiens deciens, in altero terdeciens; in epistularum
priore ter, secundo nusquam; ad Pis. 361. 417. Properlius,
si cum Lachmanno et Hauptio libros distinguas, in I octieus,
H quiuquiens, IH lerdeciens, IV undeviciens, V deciens. Ti-
buUus in 1 septiens, in H nusquara; Hl, 6, 19; IV, 1, 107.
praeterea iil, 4, 94. (^atulius banc Jicentiam deciens fere sihi
permisit, quater pote nude posilo (45, 5; 67, 11 1 76, 16;
98, 1 cf. Prop. IV, 7, 10); 23, 7; 57, 3 nec mirum; 62, 3
mrgere iam tempus; 64, 184 {sola insuh) fortasse huc per-
Unet; 68, 34 illa dmm^ itta miki ssiltf. ib. 28 addunt eK)
— omnia lenissimi geueris. cetermn computaitionibus istis non
abBolutan ineese auctoritalem, sed dubia multa reluMiui con-

in quibusdam variant codices Tetustissimi , ut Aen. II, 191 cf.

IX, 133; II, 428 a Seneca ep. 98, 4 cuin est adfertur; VJ, 123 a GeUio

X, 16, 12. cf. Serv. ad 111, 39. 45. est addit F: IV, 456. YI, 721 j Ai:
IX, 154; R: X, 105 cf. X, 621. XI, 23.

') in margine durioris generis exempla dabo, in quibus omiataai
yerbmii substaiitiTQm cam aUo pcfCacto verbifinitieoordioatBr. AeB.IV,
704 ditaptus color alque—vita neenit, VI, 547 UuUtm effatui et in
verbo vestigia torsit. VII, 32S tot sese vertitin ora, tam saevae facies, tot
puilulat atra colubris. IX, 426 nil iste nec ausus nec potuit. X, 877 tan-
ium effattis et infesta subit obvius hasta. qualia posteriores adamarunt.

*) met. 1, 274 ul saepe falso relatum est de Laurentiaiio 86, 12 ^
habet «tl (ut Jf). idem accidit I, 617. tn M omittttor I, 7S2; U, 747;
in L IV, 17; Titioae in M additar XiV, 385. — VII, 656 pareum gemu
est M. parcumque geiius L. qualia cumulare non iuvat.
cf. fienll. ad aerm. I, 8, 32; 11, 3, 139; 4, 48.

Digitized by Goo<.

1

ANALBCTA. 187

sentaaeain est: omniDO praeter Vergiliom et Horatiuoi Tis
iiliius poetae maiiu scriptis in talibus credendmn esl; qua-
propter non respexi nisi quae aut Kbrorum comensu aut certa
ratione constarent.

muUo minor est locorum numerus in quibus verbum aut
nomen coninnctione regitur. postquam: Yerg. I, 520 postqttam
Mrojfraat*. 111, 1 postquam — nkim mp$HB eeeiditqiie, VI, 22$
p, eonk^ dnem et flmnma mievit. VII, 406 poa^^Hm mea
eaHe primos aeuieee fkmree. X, 298 fieae talia poetquam effatus
TofX^m. cuius generis eieroplum praeter epicos non habeo.
vbi (de tempore) Aen. 111, 69. IV, 80. geor^. 1, 312 Hor. epod. '
2, 67 haec nbi locutns fenerator Alfins, dnm Aen. IV, 565.
VUI, 580. X, 283. georg. III, 165. Ov. uiet. Vll, 525 dnm
vwm mortale malum. sic accipiendum Hor. epod. 15, 7 dum
pecori lupus {infestus fnerit) cf. III, 17, 13 dum potis.*') cum
Verg. ecl. 8, 15 cum ros — gratissimus. Ov. met. li, 455.
ait. 11, 315. 111, 173 tum cum sine nubibus aer. Hor. serni.
l, 10, 33 cum somnia vera. si Verg. Aen. II, 10. 349. IV, 319.
V, 363. VI, 133 (VH, 263: om. schol. Veron.). VH, 548. IX,
738. XI, 323. 373. XH, 157. Georg. I, 17. HI, 179. 384. ecl.
7, 44. 10, 38. Ov. am. I, 3, 16. II, 6, 51. III, 8, 65. art.
H, 665. fast. Hl, 386. VI, 715 trist. I, 2, 102 remotum
Benllei emendatione. lli^ 1, 19. Hor. ep. I, 3f 30 recte '
scribitur eit tibi curae, non si t. c. — quoniam Aen. XH,
647 quoniam superie adverea voluniae.'^) quia Aen. XII, 808
^ttta nota mihi — tua^ magne, voluntas. Ov. am. 1, 13, 35.
art. H, 140. fast. VI, 644. her. 6, 148. quod Ov. met. II,
859. haec omnin apud Ovidium parcissime, apud ceteros
praeter Vergilhim fere nusquam infeniri Tidea. apud epicoa
posteriores frequentia aunt deniquein ioterrogatione indirecta;
cf. Verg. Aen. h 743. 752. il, 890 dobte an tirtus quie
in koae requirat? 0?. met XIV, 2 quid raetra quid usue wratri

Aen. IV, 52 dum pelago desaevii hiems et aquosus Orioii quas-
satatqtte rotet, dum non iractabile eaelum, vitiosa sententia est; non
(Kktest Aniia dicere: maoete djiin nsTcs qoassatae anot; ted qoia qoaa-
satae aant, ideo manendum donec composito mari tuto credanlur. scri-
bendum igitur: quassataeque rati dum non tractabile caelurn. hinc Ovid.
her. 7, 173: laniataque classis postulai exiguas semirefecta muras.

"^) Ov. met. VII, 299 quoniam gravis ipsa senecta est: est om. L.

^ Gatoll. 04, 121 huc pertioeret nisi locum, qui pott Lachmaooom
Ifgebator qoalis a Gatollo aerifai potoit, editor novimmQS pcosime car-
fopiaaet aed de editione iata loqoi sine indignatioBe non poaram* et
roecum sentire scio quorumcumque interest ut yemm efnatar, non nt
iugeoiolorum istorum iudibria opUmi poetae fiant

Digitized by Gopgle

188

AiNALECTA.

nescia. Prop. III, 27, 11. IV, 5» 35. saepius Horaliiis: III, 20, 8
maior an illa (e coniectura Peerlkampii). serm. I, 6, 112. II,
4, 10; 5, 43, cf. 54. (JeDique epist. 1, 1, 11 quid verum
atgue deceiis curo.

accedioQUS ad verbuni substantivum in perfecto passivi
omissura, quo evenit ut participium nude ponalur. quo quae
proxime accedit constructiOy vX scilicet in gerundivo idem fiat»
nmlio iniaus dura est inveniuntur autem eius generis parti*
cipia in sententiis non subordinatis sive relativis in Aeneidis
libris singulis si medium sumas sexiens; rarius in georgicis:
in I sexiens, 11 ter, in ili et iV binis locis. in eclogis tantum
8, 3 ^rum $htpefactae carmine Iffncis, 9^ 53 niiiic okkta mtM
tot camina.^) Ovidius met. f, 190 euneta priUs temptata (sic
Bei^nensis: temptanda ML). V, 142 per vJtrumqne fraxinm
aeta femwr, VII» 537 snMi d^arensa potentia nmhi. IX, 233
quo fUmma miniuro enbdita, X, 242 tn rigidum parvo silieem
diserimine versae. XIV, 109 cuius dixtera per ferrum, pietas
^^ata per ignes. XV, 365 et 373 sentenlue brenenlae [cognita
res usu; res observata colonis.) ^^) in elegiis ante relegationefli
scriptis deciens quater, in fastis undeviciens, quorum locorum
quattuordecim extant in libro quarto et quinto; in iristibus
sexiens. Catullus nusquam. Propertius duodeviciens (ad IV,
• 10, 61 cf. Lachmann.). TibuUus Ler (I, 3, 43. II, 1, 43. 57).
Horatius I, 12, 51; 11, 15, 10; 17, 15. IV, 9, 18; 15, 14. serra.
1, 2, 41; 8, 28. II, 1, 52. 67; 2, 44; 6, 22; ad Pis. 394.
ep. II, 1, 152; 2, 139.

facilius idem fieri iu gerundivo diximus, eliamsi non fre-
quentius: Vergilii viginti locos scio, Ovidii sedecim, quibus
tamen plures extare confido. Prop. 111, 24, 4. IV, 13, 62.
Hor. I, 7, 27. II, 14, 17.

de verbis passivis in sententiis subordinatis quae coniuncti-
onibus reguntur praeter Vergilium ante Lucanum perpauca
exempla inveniuntur. ubi Verg. Aen. I, 81 et V, 32. 315.
VUl, 175 ubique: haec ubi dicta. II, 634 atqae ubi iam pfUriae
perventum ad Umina sedis. V, 362 post ubi eonfeeti cursus et

") coordinatum cum verbo finito Aen. IV, 260 et XII, 868 arreetae"
que horrore comae el vox faueibus haesU, Vi, 686. VII, 486. 722. )X,
237. X, 10 i. cf. ed. 8, 3. ^

'^) met. VI, 619 iamque iter efeetmm ett L (om. H), IX, 613
neque gnim de tigride natus: neque est d. f. n. L (quod omisit Keillus)
fort. non mero errore. Xf, 742 [falis obnoxius idem tunc quoque mansit
amor nec coniuf^iale soluium foedus in alilibus) non interpungendum

Sost amor: sic saepe in edd. peccalur. Vll, 460 quaque paienl adilus
fatem £), noo quaque potent kaSitut (J/).

Digitized by Google

ANALBCTA. 189

dona fmgk. georg. I, 505 q^iffB uhi fa» vermm atque nefat.
lU, 235 poa «frt coUHtmm robur mruqu$ refeetae. 271 amdis
«i5t iN^iliira fkmma meiiMi. praeterea Hor. ep. I, 7, 73 hic n!n
— vitm. pottquam Aen. 1, 216 et fere idem 723 etVill,
184 (fostquam esMmpra famoi epn/ts mensaoquo remotae) III,
212. TV, 151. VII, 709. georg. 111, 433. doftee Aeo. V, 698
restinctiu donec vapor omnie» eum georg. 111, 105 cum spes
arreclae iuvenum, Hor. 1, 20, 3 datus in theatro am tibi
plaums, 11, 7, 11 cum fracta virtns et — tetigere (non freta).
Ov. lier. 16, 104 cum mea virginitas milk pelita procis, quod
Ovidius nullo modo scripsisse polest. 7, 57 praecipue cum laesns
amor, quod niulto minus durum est. qnam Ov. met. XII, 530
(non prius) quam data pars leto. quod met. V, 520 quod rapta,
feremus. ut Aen. 111, 53. Vlll, 191.362. Xl, 300. XII, 669.
Ov. met. VI, 447. art. 111, 711. last. V, 452. si Aen. 1, 555
sin ahsumpla salus. cf. Ov. met. XV, 282 nisi vatibus omnis
eripiefida fides. Hor. ep. II, 2, 100 si plus adposcere vis^is,

hanc licentiam Lucrelio el Catullo ignotam, a posterioribus
praeter rpicos fere vitatam, post Vergilium arripuerunt et ex-
aggerarunt epici poetae. de quibus ut exemplis saltein defun-
gar, Liicanus in primo duodeciens est apud paBsivum omittit,
Valeritts et Statius item duodcDis locis, Valerius deciens quater.
et cum yix quicqoam omiserint quod admiserit Vergilius, multa
Slatios potissimum audacius instituit.

satis frequenter esse omittitur ubi infinitivus cum nomine
a yerbo pendet; nec dubitabis, si locos inter se compararis,
quln liblque eese subaodiendum, iion nomen oltro ad ver-
bum referendum slt. ut Verg. Aen. 111, 121 fama volat pul-
mm regnie cessiue patemis Idamenea dueem desertaque Utora
Cretae. 0?. Ib. 129 eerte ego quae voveo superos motwa puttAo,
Oc Aen. 1, 139. 626. III, 602. VI, 457. VU, 257. ViU,
340. 534. IX, 91. XI, 227. XII, 582. georg. III, 531. ed.
1, 19; 3, 35; 4, 59. Ov. met. XIV, 725. XV, 798 et fortasse
saepius, ut certe in elegiis (undecieus in faslis, viciens bis in
elegiis quas Tomis, noviens quas Romae scripsit); Catullus
quinquiens, Tibullus novicns (Lygd. III, 2, 8), Propertius I,
8, 32 et fortasse saepius. Iloratius III, 17, 2. IV, 9, 1 el
triciens in sermonibus el epistulis.

quaecumque de verbo linito disputavimus tertiam verbi
personam spectabant. in prima et secunda plei umque, si ver-
bum substantivum neglegilur, ego uos vel tu vos additur. sic
in prima persona Aen. 111, 45 nam Polydor^is ego (ul)i d. Ser-
vium). XI, 392. XII, 159. ed. 5, 43. 9, 34. Ov. trist. 11, 496.

y

Digitized by Google

190 AIULECTA.

ex PonU 111, 2, 77. rem. 5. Properl. III, 22, 34. V, l, 75; 2, 3-
Hor. scmn. I, 8, 3. 11, 3, 236. Tib. I, 1, 75 (III, 2, 5). sine
prODomine: Aen. II, 792 ter conatm ibi coUo dare bracchia
dreum (scil. sum). IV, 336 dum memor ipse mei, dum spiritm-
hes regit artus. XI , 248 postquam intro^mi (summ). Hor.
serm. 6, 53 casu quod te sortitus amimm (wm). secuuda
persona cum pronomine: Aen. IV, 113. XII, 57. georg. IIL 393.
ed. 3, 109. Ot. fast. III, 505. IV, 8. 13. ber. 14, 106. cF.
trbt. V, 4, 25 te qui comitatus Ore$ten, Prop. I, 11, 23. 11,
6« 19. Tib. IV, 13, 11. estis: Aen. I, 201. ecl. 5, 21. Ov.
fiist. V, 465. her. lO, 113. siiie proQomine: Aen. I, 237 ubt
Ribbeckius: poUkitu^s, et X, 827 abi laekOu^B scnbit, utnimque
inutiliter: cf. V, 192 911161» tn GaetuUs syrtibus tisi (sc. estis).
Hor. serm. II, 3, 311 qui ridiculius minus ^o? (es); S, 2 (ubi
item Holderus dictu% alii in sequenti Tersu die es). cf. serm.
II, 5, 54 solus muUisne coheres (sis).

haec fere sunt.quae de omisop verbo substantivo e poeiis
qui Augustea aetate Tixerunt afferri possint; quin oeuloram
ajciem baud pauea fugerint oon dubilo; nec hanc ob causam
poetarum earmina legi. omnia autem e ceteris quoque poetin
congerere inutile videbatur ad profligandam quaestionem quam
in inilio proposuimus, de Senecae scilicet consuetudine. atque
ille quidem hac in re non Vergilii sed Ovidii exemplo se ad<-
striuxit, ita ut perraro inveniatur quod licenter dictum sit.
omittilur autem est apud nomina in interrogatione: Hf. 626.
730. 1138. 1153. Tro. 1047. 1105. Phoen. 80. 244. Med.
884 et fortasse 19. Phaed. S56. 915. 964 (J^). Oed. 373. 667.
Ag. 12. HO 1245 [E). 1909 {quid hoc"^ Hf. 976. 1193. Thy.
985. 992. 110 1432. 1441). in sententia liuita: Hf. 703. 719.
788.1') Tro. 1009. 1024. 1062, Phoen.608.i2) Med.318.579.

") Hf. 720:

kaee porta regni, campiu hane eirea iaeet^
in quo superbo aigorit vultu sedens

animas recentes. dira maiestas dei,

frons torva, fratrum quae tamen speciem gerat

gentisque tantae. vultus est illi iovis,

Mod fwmmmtMM,

haec non recte procedQQt: 721 digerit non habet quo referatur; 722
flagitari deo propter sequens vultus est ilU yidit interpolator. remediam
sitom est in sententia recte distinguenda:

in quo superbo digerit vuUu sedens

animas recenies dira maieslas dei,

fh>nt toreot firatrum quae tamen epeeiem gerat

gentUque tantaef vultus est illi lovis.
Phoea. 3SC neo koe sat ett {eatis est JS, est om. Richtems)..

Digitized by Google

AHALECTA. 191 '

604.13) Pbaed. 117. 283. 447. 559. 1259. cf. 391 eervix nio-
niU vacm (sit) we niveus lapis deducat OMm.^^) Oed. 151.
369. 372. 636. 709. 921. 960«^») Ag. 11. 118. 461. Thy. 875.
926. HO 602. 608. 1448. 1701. 1758. ^») deoiquc quasi in
eiclamaUoDe Tro. 977 Camndra feHx. Med. 301 aucCeisc m-
mnm, Ag. 589 hm quam dake mahm nmkUibus addiium»
apud participia paasivi: Hf. 855. 955

his datnm solis.

perdomita tellus, tumida cessenml freta,

Tro. 423. UU

prosperis rehis locus ereptus omnis,
osea disiecta et gravi disa casu. e. q. s.

Phoen. 270

t» th(damos meos deducta mater.
Med. 369. 729 ^s)

terminus omnis motus est urbes
muros teiTu posuere nova.
illius alla nocte sticcisus frutex.

Phaed. 426. 543. 1259

utendum artihiu.

faetus praeda maiori mimr.

hic laeva — manus ponenda.

Ag. 702

exhavsta nempe.

Thy. 662. 676 "'j

hoc Phrygius loco fixus tiaras Pelopis.
saepe simulacris domus attonita magnis.

*^ Med. 814 causa vocandi — una alque eadem est semper laxon:
sic E ( et < om. i),

>4) Pbaed. 227 wpvrta $awam 9tt barhara Antiope numum: ett

om.

Oed. 398 penes ifuem summa regniorum ett ett om. E.
691 sic iaterpangeDdum:

cultuSf opulentae dapes,
donata multU graUa nostra taku:
quid tam beatae dette fbrtunao reart

i^) HO 940 luno non ausa Hereutam ett eripere territ: ett oro.
1338 vbi natus? ubinam est? esC om. E.

^^) Hf. 233 aeta ett praeda: ett om. Peiper. 224 deprensa cursu
ett: est om. E.

Med. 421 liborit titnif diot daiut ul duobut: ett om. A.
Tby. 471 noe abnuondum ott — noe adpotondum esl: est bia
om. A. 576 atia pax urbi rovoeata laotao ott: ott om. EA (habet S).

Digitized by Google

192 AMALECTA.

HO 747. 794. 1912 20^

delubra praeclusa omnia.

pacata tellns, inquit, et caelum et freta.

nempe sepuUus.

ultinium locum Oedipo reliqui qui liac in re mirum quanluni
a reliquis tragoediis discedit. sciiicet septem locis eM iu perf*
pass. omiltit:

141 turpis e plaga same9 prafma (e$t A),

348 effusus amnis,

366 mutatus ordo — acta retro cuncta,
483 Maenades factae.
550 effossa tellus et — iatmUwr ignes, '
571 puUata tellus,

977 inventa thalamis digna nox tandem ineis.
accedit Octavia 406. 4S5. 518

alia sed soboles minus conspeeta mitis.^^)
invidia tristis victa consensu pio. ^^)
eoneussns orHs viribus magnis dueum,^^)
in secunda persona verbum substantivum nusqoam omitti moueo
quia hoc de Hf. 1122 sq. disputantes asseniimus (p. 105); in-
finitivi non accedentis haec sunt exempla:
Tro* 247 fenm maetare eredis?

868 levius hoe equidem reor,
Phoen. 417 et eece motos fletihus eredas meis,
Med. 993 nil adhue faeti reor.
Phaed. 791 tractam ThessaUeis earminibus rati,
Thy. 176 ^od maximum probnm reor,

288 inimica eredit euneia,
HO 1747 cumque iam forti dmtum leto satis pensaxfit,
Oed. 769 eeeidisse nostri st^tis puhu obmum
' datumque JHti,

Ii026 una estGeryon tpartut manu: est om, S, v. 1240 non
correxit Peiperus. v. 1887 littera nuUa matata^ si Etruscam sequimor et
distiQclionem tolliinus bene lial)et:

magno Alcidae poscit geniilum
ttratut vetirit taetiger agrit
aletque sequi iusta tagittat,
secuta miiis Bueclielprns.
**) versus post 499 ponendus:

cetsil tenalus, equilis aecentus favor
pUbitque votum mt atque iudiehtm patrum^
invidia trittit vieta eentensu pie,
^*) Lucan. I, 5 eeriaium totis concutti viribus orbis in commune
nefas. iste qooqae veisos, uipote lod corropti para, suspicioni ob-
noxius esl.

Digitized by Google

AHALBGTA. 193

qoae omDia lenissimi geDeris subt eC eius quidem pleraqne
iu quo omnino dubilari possit sitne yerbum subaudiendum ;
quod sane subaudiendum esse, etiam ubi a' credendi veriiis
nomen pendet (ferum macmre eredi$; inimiea eredit evmeta;
leofKs hoc eqmdim reor), et Oed. 769 et aliorum poetarum locl
docent qui illius generis nomina slmul cum infinitiris eidem
▼erbo obnoxia rererunt; quales p. 189 enumerarimus. at nullus
in illis est qui tueatur locum a quo initium cepimus Oed. 171:

qiiin Taenarii vincula ferri

nipisse canem fama et nostris

errare locis, mugisse sohim,

vaga per lucos stmulacra virum

maiora liris, bis Cadmeum

nive discussa tremuisse Jiemus,

bis turbatam sanguine Dircen.

ubi ut ferenda sit haec sententiae constructio: fama [est] vaga
per lucos simulacra [essejy tam longe adiectivum remotum est
a verbo quo regitur, ut non dura taatum sed intolerabilis
oratio fiat; ut de diclioDis inelegantia {vaga eese) taceam. omnis
difficultas toilitur si colon quod est mugisse sohim loco mo-
veas in quo sermonis conlinuitatem turbat; ut haec evadat
sententia:

quin Taenarii vincula ferri
rupisse canem fama et nostrie
errare locis vaga per hteos
simulacra virum maiora viris,
his Cadmeum nive discussa
tremuisse nemus^ bis turhatam
sanguine Direen;
mugisse solum^ nocte silenti
Amphionios vMaeee eanes.

ut non Cerberus sed yirorum fiimulacra per Thebarum silvas
vagari dicantur. quod sic recte institutum esse Oridit locns
docet quem praeter ceteros bic Seneca expressit, met. XV, 796:

inque foro ciicnmque domos et templa deonm
nocturnos ululasse canes uinbrnsque silentum
erravisse ferunt motanique tremoribus nrbem.

itaque, si nihil aiiud, e tam molesta taediique plena disputatione
emendationem saltem certam iucrati oobis videmur.

Leo d* SeitMM tnfiMdiif. 13

Digitized by

104 AHALECTA.

2.

HO 380

ut aUa sikm forma vemantes habet
quas nemore nudo primus investtt tepotf
at cum solutoe expuHt Borea» Notos
et saeva totas hruma dicussit eomas^
deforme sMs aspims trunieis smsus:
385 sie nostra longum forma percurrens iter
d^perdit aliquid semper et fulget minus
nee ilia Venus est. guidguid in nobis fuit
elUm petitum eeddit et partu labat
materque muitum r/^t ex iiio mihi^
390 aetas eitato senior inruj^ gradu.

haec Deianirae verba quorum seiiteiitiam praeivit SopKodes

Trach. 547 ^ ^

6qw yag fj^rjv trjv fih iQTtovaav nQoao),
TYjv dh (p&ivovaav wv aq>aQna^Biv q>iXBt
6(p&alfxog av&ogf tojv d' VTtexzQiTtei noda,
ravT^ ovv q>o^ov^aL firj nooig fnev ^HQankfjg
ifj,bg 'AaXrjTai, Trjg vewteQag d' dvrjQ,

descripsi ut a Peipero edita sunt. in quibus non omnia recte
procedere partim primo obtutu iotellegis partim certis probabo
indiciis. haesitamus statim in initio. uam cum forma silvas
habere recte dicatur ^), alta forma omnino dici nequit; quare
alia N. Heinsius scripsit, qui scilicet quod nihil signilicet to-
lerari posse credidit. correxit versum Madvicus (adv. 11, 126)
scribendo :

ut laeta silvas forma vernantes habet^
qua coniectura epitheton recuperatur ad sententiam necessa-
rium. sed neglexit Madvicus non levius corruptum esse se-
quentem versum, quo quod silvae dicuntur nemore nudo in-
vestiri absonum est. succurrisse utrique versui videatur cuipiam
amicus meus qui scripsit

ut alta formas silva vemantes habet,
quas nemmre nudo prhnus inoestit tepwr.

cf. Oed. 460 et nonja demenos faciet habet. ^^^toS&s Petron.
128, 34 et men^m timor altut habet, Hor. epod. 1, 17 in metu qui
maiar sAienlis habet, ad Pis. 8 ut nec pes nec caput nni reddatur

formae. cf. Sen. epist. 119, 12 nam quod ad illo» pertinet apud quot
falso divitiarum nomen invasit occupata pauperlas, sic dioitias habent^
quomodo habere dicimur febrem, cum illa nos habeal. e contrario
dioaro »oiamui*foSr{s iilum tonat*, oodem mododieandumoit^diviiUao
iihm tommt*.

Digitized by Google

AHAUGTA

195

quo id eerte efTectum est ul non siWae sed siinumiii formae
nemore nudo inTestiri di^ntur: qui est inaniB yerborum lusus;
acMdit autem qqod DiMi de altitudine arborum sed de amoe-
nitate et decore agiturt nee breTea aed aoli trund laetia aii>o-
rUius opponuntur. sequitur versum istum, quamcumque for-
(oam |tpa«cedenti indueriat tolerari non posse. atque minime
mibi quidem dubium eat, quin scripserit poeta quod debuit:

ut huta rihas farma vemmues aabet^

cum ^nma nuda prium invtMit tepar.
T. 383 non dficmit sed discuesit B praebet. ac scio qui-
dem et Vergtlium dixisse georg. II, 404

fifigidus et sihiis Aquilo deeussit honorem
et Horatium epqd. 11, 5

hie tertius Deeember ex qno destiti

ina^a furere sihns honorem decutit
et alios similia; sed Seneca Ned. 715

aut rigida eum iam hruma diseuss& deeus
ubi sine necessitate GronoTius deeussit.^)

T. 384 Avantius corrigeDdum ducebat; scripsit enim

deforme fob'is asptcis trwncis nemus*
sed hic epitheli solus usus nec Senecae (cf. Phaed. 407. Ag.
436)^) nec reliquis Romanorum poetis ignotiis est.

V. 387 nec illa Yenus est ex Etrusco prodiit et expulit
interpolatam scripturam malisqm minus est; interpolatorem vero
concedimus oplimo iure de tradita versus forma dubitasse. nam
quod Gronovius illam Venerem alterius temporis dicit Venerem
esse, id recte quidem cogitatum est; sed ut recte efferatur non
sufficit verbum substantivum pro eo quod est nec manet iUa
Veiius. hoc ulcus Kiesslingius sanavit emendatione quam non
in rectis tantum sed in elegaiitissimis recenseo quae in hoc
poeta jfactae suut. scribit enim:

sic nostra longum forma percurrens iler

deperdit aliquid semper et fulget minm.

haec illa Venus est: quidguid in nobis fuit

oUm petilum cecidit,

cf. Hf. 279 dispuUat manu: depultoi A errore solem&i.
qailNiB eerta cnieDdaUooe addere poasom Tio. 1075
Aaec n^ta quondam turris et muri deeutf
nunc saeva cautes undique adfuM dueum
plebisque turba cin^ilur,
quam ioeple turri qui de muro iacente superest epithetoo addatur
Caneari ropibm aptom mooitoa Tidebis. eota eautet ut Val. Ft. IV, 202 :
instar scopnU, qui mantibuM atiit tummus abit longeque ivgo slat tolut
ak amni, aic HO 1985 taeva recte io A legitor, tola scriptum est io B,

13*

Digitized by Qbogle

196 ANALIGTA.

1

ulterius sine ofTeDsione pedem profenre neqiiimas* nam
qaod in edilionibus circamfertar t. 388:

' et partu labat
nuiterque mUhm roputir eo; iUo miki

cam languidissimam est — nam at recte mater de partu sire,
ut Tolnit Crrono?iu8 observ. c. VI. p. 44 VL^ de matris opera
et cura dicatur, alterum praereptum est 388, alterum et
post eundem ▼ersum et in ore Deianirae ineptum — tam inter-
polatori debetur. nempe Etrascus ita haec yerba reddit:

pt pariter lahat
materque imdtnm rapuit ex illo miki.

atqui clarum est, id quod ioterpolator quoque iutellexit, haec
de partu dicta esse. ergo cum pariter aptissimum ac siue
dubio genuinum, ab intcrpolatore autem mala coniectura ob-
limatum sit, in labat nihil latere potest nisi substantivum quod
cum sequenti materqm unam pariendi notionem efiiciat. atque
quod yerum est invenisse me confido:

quidquid in nehis fuit
olim petOum eeddit, et pariter lahor
materque mnUtum rapwit ex iUo miki.

hic pariter, quod non comparative sed temporaliter dictum est ^),
verba quae sunt cecidtt et rapnit coniungit, non nomina labor
materque. sic Phaed. 845 me qnoqrte mpemas pariter ad sedes
tulit, 849 pariterque mortem fugere et Akiden sequi. hoc par-
vum; sed figuram quae est labor materque sine maiore dispu-
tationis ambitu leclori prohare non potero.

notiones igitur duae ita inter se coniunguntur ut quasi
una notio effici videatur quae est in isto Herculis versu labor
maternusJ') inter duas notiones ita coniunctas necessario altera
utra praecipuum locum tenet et quodammodo regnat; quo fit
ut verbum, a quo utraque pendet, ad hanc tantum proprio
sensu quadret, ad aiteram pierumque translato. aitera vero

cf. Cliarisius p. 214, 17 partler pro pariHter Cicero^ ut Maxi-
mus notat. siiniiiler et Maro XI (673. 5i)2), ubi Celsus pro aequalUer.
idBm georg. (I, 189) al — (aen. I, 714).

*) ftgnra a graminaticis vocatur $ta ^ow^ sed minime oroDia
qaae hoc nomine comprehenduntur figurae quam definivimus similia sunt.
ad eandem redeunt qualia , ut e Seneca exempla sumam, leguiilur Med.
701 et hydra el 07nnis redeat Ilerculea manu succisa serpens ; Phaed.
509 ramique ventis lene percussi Iremunt veleresque /agi} 961 qui
tpana eito ndera mvnda eunutque V9go$ repis eitrerwn, ubi ia parte
toti addeoda aut eadem re ezpreashis iterum efferenda oolor sermonis
▼eraatar.

Digitized by Google

AIIALECTA.

197

ita ad potiorem accedit ut Tel explicet iUam Tel defiolat et
suppleat Tel deuique origiDem causamve indicet ex Senecae
tragoediia huc pertiDet Phaed. 640 peetus uuanum vapor amm^
(fne tamt (vapor amoria). Hf. 485 tmlnm* er fwra o6mt»
(ferro vulneranti). 995 nBtmm fftolm mum omimqne latebras
(prolem ubicumque htentem). TTo. 222 easuit matris dolos
falsasque vestes (vestes fallaces). prozime accedit Phaed. 882
anus aUrixque prodet (altrix vetula) cf. Ag. 301 haec vacat
regi ac viro. his , ne nimia accrescat moles , aliorum poeta-
rum electa addam exempla. Ov. fast. I, 406 positis arte manu-
que comis. her. 4, 58 enixa est utero crimen onusque suo. 11,
64 et positum est uteri crimen onusque mei. Manil. I, 96 nec
prius imposuit rebus finemque manumque. Lucan. V, 590 cum
iam non poterit puppi nostraeque saluti altera terra dari. VII, 63
cuius sub iure togaque — tremuit Catilina. Stat. Theb. IV, 337
tunc bella libi ferrumque quod ardes ipsa dabo. (cf. Val. I, 268).
732 nec legem dominosve pati. V, 7 dispositi in turmas rursum
legemque severi ordinis, XII, 166 bello cogendus et aimis in
mores hominemque Creo. Sil. II, 324 vidi animos mortesque
virum. III, 64 virgineis iuvenem taedis primoque Hymenaeo
imbuerat coniunx. 102 concutiem thyrso atque armata Maenade
Calpen. 390 vel more patrum vis raptaque pascunt. IV, 100 et
ad pugnam Marteinque insania concors. cf. VI, 208. Xil, 196.
Stat. Theb. VII, 172. Sil. VI, 76 renovata focis et paupere Vesta
lumina. VII, 495 iam monita et Fabium — exuerat. 587 nam
Fabium auxiliumque viri sperare pudebat. XVII, 194 Cerere et
victu fraudasse cohortes. Val. Fl. I, 39 et fictis dat vultum et
pondera dictis. 84 quam — in campos et tuta tuli. 230 plenus
fatis Phoeboque quieto (hunc locum et v. 39 pessime corrupil
qui nuper Valerii carmen data opera interpolavit). 473 donat et
Iphiclo pelagus iuvemtimgue kibores. Ili, 503 paidlumque moras
et foedira neete (ex coniectura Bunnanni). 688 sat kurimis
emnitique datwm»

haec flgura arte conioncta est cum altera, qua nomina di-
verai generis, plerumque abstractum ut dicunt alterum, alterum
eoncretum, ad unum verbum ita accedunt ut sponte altenim
propria, altermn translata notione efferatur; cuius rei exem-
plum daho quod apud Senecam audacissimum est Phaed. 1101
tacMre Imuget mdiMre pariter mcrmn
domimmique nimjniitf.
hoc quatenus ab eo veraii a qoo initinm cepimua diversum
sit comniode intettegitur eo quod hic pariter^ licet temporaliter
dictum sit, non ad verbum attinet sed nomina coniungit: moram

Digitized by

198

▲NALBCTA

pariter et dominun riimpuiit. nimirum dod itaf illa inter se
conm svat ut quasi una notio ^datur; eolor in eo eitiM est
quod mora translalo, S(minus proprio senau usurpatur. hoc

ut recte perspiciatur moneDduin est morem ftciMf»ere dioUonein
esse ct Senecae^) et altis poetis usitatam; quae inde niata
est quod mora translato sensu pro omni' re quae quid mora-
tur accipitur.s) quod optinie inlustratur locis quales sunt Tro.

681 rumpe fatorum moras (cf. Hf. 566 fatum rumpe manu)
et 939 abrumpere etise lucis invisae nioras. ilaque hic mora
de stipite dictum est quo per niedium Hippolyti ingueu iogesto
currus adfixus paulisper stetit. subito equi 'moram' rumpunt
et pariter dominum stipiti infixum.

huius quoque figurae-*) apud Vergilium eiusque aequales
perpauca extare exempla, apud Ovidium multa non miraberis:
quippe rhetorica sernionis Ovidiani natura hos ut omnis generis
colores sedulo captavit; qua in re Ovidio cum epicis posteri-
oribus convenire consenlaneum est, immo istos mullo etiam
frequentius haec quoque figurati sermonis condimenta arcessere.
scihcet hanc figuram ut plurima eius generis excultam esse in
rhetorum ludis docebunt Senecae patris loci contr. exc. IH, 8
suum quisque illo et ignem attulit et dolorem. V, 1 sumpsi in-
strumenta mortis solitudinem et laqueum. cf. Sen. d. benef. VI,
33, 4 libros — quos vix nomeiickUorum complectiiur aut me-
moria aut manus.

poetarum locos proponam ex numero satis grandi electos;
quos enumerare tacilius est quam iusta ratione digerere. nec
facile aliam invenies digerendi rationem nisi ut loci inter se
similiores simul eant. praemitto Senecae versus: Thy. 661 pen-
dent rotae et omne gentis facinuB, Ag. 446 aut hella narrat,
Hectorti fortis minas t^irruMqtie. Tro. 1120 aliud ad facinu^
ndit liiifiiilMii^fiia AnMlit. HO 799 taurHS ^ vukms et tehtm

Med. 54 rumpe iam se^nes morat.

Aen. IX, 13. Ov. met. XV, 583. Aen. IV, 569 eia age rumpe
moras (qood repeiierant Stat. Ach. II, 198. Mart. If, 64, 9 e( intorpolator
SilU VIII, 214). Lucan.1, 204. II, 525. IV. 762. V, 634. VT, 217. Stat.
Theb. XI, 201 (abrumpe moras). Val. Fl. 1, 306. IV, 627. VI, 127. VII, 33.
Silius nusquani, sed tollere pellere (IV, 732) tm/^tf/^rtf (VIU, 279)

rapere moras (IX, 218).

') nt et omnes poetae Areqnenter (cf. p. 154 sq.) et Seneca Thy.
761 ampulat irunco imws umeros patenies et lacertorum moras; qaod
qui nuper in Mnemosynae vol. V, 2, p. 177 puerili ariolalione tentavit,
iiie nec hunc nec sexaginta locoruin quos ag^ressus est uUum intellexit.

Eur. Pboen. 1429 ly T^(ff ^r]ifiQ n ^dXatva TiQoanUyii aiy
nudHffijf li xttl TtQo&vfii^ noSoe, v. 1430 deletos a Valckenaerio (1439).
afttt grtTiler eoitupfM tnt sfNirioi^ Kii<o9iiioir.

Digitized by Google

AHALKGTA

ferensA^) Vergilius Aen. II, 378 conUmit retroqiie pedem cum
voce repremt. V, 508 ipariterqne oculos telumqne tetendit. Ho-
ratius 1, 15, 12 cumisqae et rabiem yarat, III, 3, 30 et gravia
iras et invisum Jiepotem — redonaho. nullum haboo elegiaco-*
rum ante Ovidium locum. Ovidius met. II, 601 et pariter
vulttisque deo plectrumqve colorque excidit, IV, 174 at iUi et
mens et quod opus fabrilis dextra tenebtU excidit. VII, 133 de"
misere metu vultumque animumque Pelasgi» Vll, 347 ceeidere
tUis metitesque manusque. IX, 409 eoad' mmUt qiU domusque cf.
Stat. Theb. II, 545 huc — aiqu$ iBtic' mimum paUentiaqne ira
cra fmm. ^17 verba sok tmftMfw catkmt. Vai. Fl. VI, 580
iteuim sensuiqite refttt animumque ftmeimn» Sil. IV, 104 augu"
rhm mentes oculosque ad sidera verttt. Luc. V^ 31 d vuUu deoo^
traque furebm \eL VII, 298 asaimos deaf»meque'tenene.
Sil. 1, 410 tina omnee dMneque cadtint itHeque perempti. —
am. 1 , 7, premieeaque^ vehque Tiieeei* tulisse notos, at t.
I, 551 et cohr et- Theseue et vox ifft^a puelkte, ktr. 2, 25
ventie et verha •et vela dedieti* 7, 8 atque idem venii veia fiikm^
qm /eretuP eerine ee- Aentor eum feeien iohere navee? 11> 52
eed' deUr et mUrk} et pmder 4pee neMU. Stat sil?. I, 2, 35
Um nuequam ianetar aut kx aut puder^ Tbelt^ 1,-591 jmW eaf
anma §eniterque puderqm et Mrtia;- SH» XVII^ 112 ira pnier^
qne daibaitt et eeemtm^ tertiu» ignb, inmaneei auinm. feeiL IH,
859 eaanque reeueaniem duer et tempne et ime tomptilemu.
Lucan. 63 re^umque eoreri ereptum eet eeeerofm nefae^ IX,
365 aheliuUt arSeriSbm prestkem mmorique l^ftmm' (scribendum
▼idetur ftufliaro^Ke Waram)* X, 95 eod hekat mpI iure PoihM
cdfeetue eneeeqm eu^. Vah Fl. 350 Zephffnimque ratemque

huc loci pertinent non adnioduin rari in quibus dei alicuius no-
inini per metoDymiam de rebus quaruro largitor vel dominus est usur-
pato adluogitor alteita' eainsdaii) rei propna ootio. nt Thy. 65 nUmtut
in Baeekmn ermf^ epe&tmUe te poteim, 160 vine mwkUo flmmt em-
^nta Baceko. 973 satias dapis me nec mitiui B^echi tenet, Ag. 886
eruor Baccho incidet. Phaed. 373 ?iulla iam Cereris subit cura aut
salutis. Hor. 111, 13, 4 cui frons — et Fenerem et proetia deslinat.
Ov. art. 111, 564 non bene cum soeiiM r^^na Fenns^te manent. her. 3,
116 eithe^m n mq m Fmmtq^ imam^ LaaMV -Vir, 361 armaqm raptim
iumpta Ccresque viris. 204 Luna suis vicibus Tethyn termHaqm
miscet. Stat. silv. I, 2, 167 non ideo tibi tale decus vultusque superbos
meque dedi (f^enerem), Theb. II, 154 per imbres fulminibus mixtos
irttempettumque Tonantem. V, 257 sanguine eommixto redeuntem in
pocuirBaeehum: 8Q. V, 404 longam Chtko tun^kamqm jiepotim, XHI,
434 fimdent metta tuper BaccMqua et laeti» honorem. Val. Fl. I, 253
exta - veribus Cereremqve dedere canistris. III, 5 dent Cererem lectum-
que pecus nec palmite Bacchum Bithyno Phrygiove tatum, \, 215
dona dehinc Baechi — {et) rapta Ceret.

Digitized by

AHALBOTA.

mwruntii amfka^* 525 fleet$ ratm mamque pater, IV, 762
et voti$ pmiter praedaque fruutitmr. Vll, 29 vota deis j^aetae^
qae — appendere praedae. 599 tpsa vi meHe et «roe. Villf 174
te vetui — et tua fata fereUtat. Stat. • Theb. II, 96 Tireeiae
vuUue voeemque et vdlera nola indiuUur, 657 «iiic arma diem-
que proiee. VII, 727 Uium araeie animie^ eupk. X, 571 ^nor*
lelft viris, ipsae uram aeiimioeque miiUstrant. 6il. 1, 442 «^peni
tdie dieta admiieeiUem. IV, ^2 kmdetnque pedum cmn eanguiiiie
adeanit. VII, 92 praethieerat omtua fortmuieque hoeti^ viae*
171 attuUt Aoipiirio — pes dexter et hora Ltfoeum. 575 omnitt
— devieta viro: metus Uatmihal ira vwidia. X, 22 deserit una
et color et sanguis el tela mmora perido. XV, 690 et una prae^
dam animamque simul victori victor ademit.

haec salis eruDt ut Senecae non audaciorein quam par
est dictiooeni imputasse videar, dum Herculis loco a qiio initium
cepimus scripsisse illum couteudo et pariter labor riiateiqae
multum rapuit ex illo mihi.^^) sequitur v. 390 (aetas citato
senior eripuit gradu) qui ut legitur ierri non potest: nimirum
Deianira non iam sibi adesse aetatem seniorem dicat necesse
est sed prope abesse; quare non satisfacit Heiusii cooiectura
inrupit f cum sine dubio codicum scripturam recte Grolius
emendaril scribeudo eripiel: quo certius seutimus mancam esse
sententiam et complemento egentem, quale exempli jjraiia ut
solemus iudicabimus. tandem igiiur trauscribaiDUs locum qua-
lem U08 aliique restituimus:

ut laeta silvas forma vernantes habet,
cum nemora nuda primus investit tepor,
at cum solutos expulit Boreas Notos
et saeva totas bnima discussit comasy
deforme solis aspicis trnncis nemus:
sic nostra longum forma percurrens iier
deperdit aliquid semper et fulget minus.
haee Hla Venus est: quidquid in nohie fuit
oUi(n petUum cecidit, et pariter labor
materque muUum rapuit ex iUo mihi.
[ei fntci reUetum eet, id qnofue oetHtum m^]
» aetae dtato eemor eripiet ^adn.

") Stal. Theb. III, 159 mihi quippe vialorum catua labor. IX,
632 per /e malerJio s , mitls Dictynna, laboret fr.at^numqu* decu$f
iuslis hunc fige sagitlis infelicem ulerutiu

Djgitized by

AMAi.£CTA,

204

3.

Phaed. 1015 media nuntii narralio:

consurgit ingetis pontus in vastum aggerem
twnidumque monstro pelagns in terras ruit.
nec ista ratibus tanta construitur lues:
. terris minalur. fluctus haud cursu levi
provolvitur: nescio quid onerato sinu
1020 gravis unda portat; quae novum tellus caputi
nstendit astris? Cyclas exoritur nova? . •
hUuere rupes^ numen Epidauri deit
. et uelere petrae nobiles SciroHides
et qttae duobtis terra ctmjnrimituF fretis*
1025 haec dum etm^enl^s querimur: en totum man
inmugUi mm uMdique scopuii. adstrepmi.
summum caamen rorat, expulso sak
spumat vamitque vidbus alternis aquas*
qualn per alta vdUtur (keam, freta
1030 fluctus refuM/i&ss are pkjfsetir capax,
inhorruU concttfiitt undairum gloius
sohitgue sese et Utari innexit malum
maius timore. pmUus in tmras ruU . .
suumqua mamstrum sequiiur, ae guassm Iremar,
1035 Thes^ .fius hahUua il^ earptnis vasti fuit?
Nunt. eaemkts tasms eaUa sutUmis garens
eressit tdtam fr^e mridatUi iuham e« q. s.
trangeriptt ut Tulgo legilar loomn.in quo man magDa esl codi*
€xm disGrepaiitui. quare . lyuouUora iqiaeeiwiqtte do aiogoUe
Tenibua moneoda auot repooeBS atalim ad granora aeoedo.
^eoim V. 1022 sq.:.

latuere rtipes fittmttie Epidauri dei^)
et eeebre petrae mbSes Settmidis
et fuae duohus terra compr^itur petis
Tml 8U0t ex Euripide: Hipp. 1207

wat a(pr]g€\rr]
2xeiQO)vog axtag o^fio tovpidv eiaoQar
exQVTtte 'la^^dv xai nirQav 'u^axkrjniov.

ita emeiidandum duxi, nou nomine cum Ueinsio. numen
eodd. Bfadvicos adr. II p. 116 conieeit lumm, qiiod cum posteriores et
praecipoe SUius (tV, OtO. V, 447. VI, 274. IX, 592. cf. VaL VI, 246.
Hf. 219) singulan qooqne nomero de ocolo usorpeot (Prop. III, 32, 3
crimina lumen habet correxit Laclimannus: ./tiinuta.crilPie« halfWt)^ bic
otiosom eat. rupes numioe oobiles, pelrae scelere.

Djgitized

AirAtECTi»

sed quod in Euripidis tragoedia aptissimuni erat ^ nam loca
ista oniDia conspicit qui TroeEena relinquens €v&vg **Aq'
yovg KtimdavQiag 6oi9 persequitui* — * idem pforsus ridicule
Seneca dixit de Hippotyto sao, qul^ non TroeMne eed Athenis
proficiscitur; unde Tia in btbmura dueente proftetaa nemo
umquam vidit Epidaurum. qutt* de re plur»' dicere iliutile est,
quoniam poetam Euripidis verba transtulisse, nequaiquam vero
de locorum natura siiuque cogitasse manirestuTTi est.

atque id quidem cum suae aetatis poetis commune habet
Seneca ut nomina geographica ii^^urpet de veritate ac ralione
securus. ideo tolerandum est quod Ag. 566 a Caphareo rupe
conspici posse dicit scelere Lemnon nobtlem et Chalcedom tar-
damque ratibus Aultn; nec mirandum quod Thy. 112 Tantalum
Mycenis Furia animadverlere iubet quam Islhmus Lerna Ina-
chus Alpheus et Cithaeron illius praesentiam moleste ferant;
nec quod Thy. 578 cum Brultium mare ventis agitatur id non
Scylia et Charybdis tantum atque Aetna sentiunt sed et Ithaca
Cycladesque; nec denique eam ob causam HO 1031 sq. Senecae
abiudicarim — quod lecit Goebehus in Muetzel. ann.XVI p. 739
— quod Orphea suh Rhodopes iugis canentem et Ilebrus, qui
scihcet illi Geticus est, et Athos et ipse leo Marmaricus au-
diunt. ut qui Suebas — nam ita dixit — in lucis Hyrcaniis^)
habitare dicat Med. 713, et Tiphyn cum Boeotus fuerit Aulidis
regem ultro habeat Med. 622, et Polynicem cum Thebis Atgos
migrarit maria tot diversa superasse praedicet (Phoen. 504);
ac potuit saltem, si carmen illud scripsit, Histrum gemmi-
ferum (HO 622), Hehrum aureutn appellare (ib. 627), ut Phoen.
607 eundem campos ferttf^ secare voluit. idem Tro. 821
in cantico quod totum ex naviom catalbgo Hdmerico expres^
sum est^), Goriynida ut novum nomen poBi Gretam iofsenrit

Hercynns sed cf. Phaed. 75 sive Hyrtani celant tallus va-
cuisqus vagus Sarmata eatnpis. Thx> 630 an tub a^ternfi nivM Uyrcana
iellus an vagi passim Scythaef

*) hoc post GronoViiiiii et alios ^eiperiu yidif (obs. p. 10 sq. ef.
Henneb. p. 25). scivit vetus interpdlitor qai t. 839 ditlographiam ad
V. 840 secundoni B 677 confecit — nam nirllo artilicio impetrabis ut
quolibet vento faciles Calydnae et carens numquam Gonoessa vento
simul eaot — et interpolator A qui eundem versum secundum B 625
iniHDtaYit. qoae in catalogo non inveniantnr haec sunt: Tmnpe 815,
qtiod aim deTlMasAia ageretor nltro se offi^irebat; P^a qob docebtt B
615 (ot r' 5^« BdvnQccaiop xi x«i "HXi&a 6ttty tyaioy — 849 an Pisat
I<i9i$ et coronis Elida claram?), quod propter Olyrapicos ludos omitti
lion debuit; Elensin (843) quam Athenis substituit (B 546); denique Pe-
pan^ethets qnam valde memorabile est sumpsisse Senecani ex Soplioclis
PhUocteta, in qoa mertntor se eoiUDHgnre dieit (V. S«B) If 7A/oi^'^^'

Digjtized by

ANALECTA.

203

{Kgr^Twv 6' ^ldofnsveuQ dovgtKlvtdg ^yeinovsvsvj oV Kvcoaov
elxov roQivvd Te Tstxiosaaav cf. Steph. Byz. s. Botj^r])
et Methonen sub Oeta sitam essevoluit: nam quae his aliisque
locis comminiscuntur inutilia sunt.

ergo in locorum situ inaccurate iudicato non ofTendimus;
immo neglegentiam istam qua in fabula Athenis acta narrat
quod inteliegi nequeat nisi si Troezene agatur, prorsus Senecae
mori ac tragoediarum indoli conveoire diierio). at suut quae
suspicionem moveant graviora.

narrat nuntius undas consurgenles et in lilus scmet pro-
volveotes aiiqui4 poirtasse quod quale fuerit comites UippolyU
igiiocarifit:

quae novum tellus caput
ostendit astris? Cyclas exoritur nova?
latuisse Epidauri Megaridisque rupes Isthmumque; deiade pergit,
ut quidem in interpolatis codicihus legitur:

haeo dnm «^tip^fileft ^iimmiir, en totum mare
tnmugit, omnes utkU^ seapuU 9d$$f0§HtU,^)
at quid tandein queruiitur? an rupes latere, mare agitarii noTam
insulam oriri? .quae mirari oerte potorant et sMipore; queriin
litore securos puerile erat. ac mirati quidem isunt: stupentes
scUicet queruntur; at nemo aimul queritur et obstupescit

olxov fV rijy tv^orgvy JlinctQti^ov. quam cum his verbis inferat Seneca
(S42): Alfica pendcns Peparethos ora a?i sacris gaudens iacitis Eleusin
(nam arctiea uoo dicunt boni poetae praeter astronomos, atque Med. 314
mte Ifgitiir t* qm» mtqnitut fleoHtqus amM AUhm iantut fti k mira
Booiiu)^ se^uitur SeDecam qooque, ut scholiasta Sophoclis (U. ^nfios t^g
^jlrrtxijc xai f*ia toSv KvxXddtay v^(f(ay), Peparethum Alticae pagum ha-
buisse. praeterea monendum est operam dedisse Senecani ut prorsus tur-
baret pristinum Boeotiae Homericae ordinem: qua de re qui volet Peiperi
somuia apud ipsum cognoscere poterit. nimirum omnta recte decurrunt
pneter unmii locuin in qno itctoram rttvis fiictam esse ScaUger vidit.

liunc Tersum et Hf. 950 hiemtquo geHdo frigida tpaOo rofori
emendandos esse Schmidtio (p. 35) concedere non possum. nam, ut
paucis defungar exeroplis, Tibullus quoque bis tantum brevem vocalem
ante duas coosonantes sequens verbum incohantes longam esse voluit:
I, 5,28 pro segete spicas, et 6, 34 servare, frustra; Lucanus et Statiua
aiugulia tantom lods: Luc. V, 118 quippe stimuHt, Sltat. Theb.VI, 551
agile studium (nam falso qoidmn legtnrt Xf , 168- tuffikia fratrem,
et corruptus est versus silv. I, 6, 10 iam velaria linea ptuebant); Sil.
VII, 618 Syllaeque Crassique simul. IX, 575 inmane stridens (XVII, 546
diversa spatio: diverso ^ diversae N. Heinsius. XII, 209 ne qua spes
fittot " manoroit qnd M mkmon^ p^tf^i), ne\|Oe fkanc ob causam
mutarim Manilii' Tersum III, 89 uiomafi» tioNae ; cui V, 136 Bentleioa
reddidit suspensa in strepitus (suspensa strepituslacoh.). itaque Senecae
quoque in locis alia ratione non suspectis (apte autem componitur ojrtim
undique) siogularia sua indulgebimus.

Digitized by Google

204

AHALEGTAt

CQninode igitnr accidit qiiod Etruscns stribiligineiii istam
noii agOQScit. in quo hoc legimus:

haec dum iti^^mUes quaerimm, en totum mar$

inmugit —

atque verum esse quaerendi verbuin statim elucet; nec dubi-
taii potest quin Peiperus pristinam versus formam restituerit
— - quam cum iuterpolator A nou reperiret, (j^Mrimwr sub-
stitiiit scilicet:

haec dum stupentes quaerimus, totum en mare

inmugit.

at rursum interrogamus: quid tandem quaerunt et adeo stu-
pentes quaerunt? an Aesculapii Scironisque rupes? quas undis
in immensum sublatis oppriri modo audivimus; non quaeritur
antem quod ubi latcat et qiio tegatnr in aperto est.

fortasse quae atatim secuntor hac de re certiores nos
facient:

totum en mare
Hmmgitf immei uniHque scopuli adstrepunt.
iimmim cacumen rorat expulso sak
tpumat vomitfue m'eilnts aUemis ofuas,

sed non expectatione tantum eicidimus sed in alios quoqu^
et intricatiores errores incurrimus. nam quis haec intellegat?
quale est quod rorat cacumen? quis est qui altemis aquam
spumat Tomitque? cacumen quidem mud ut nunc legitur debet
petrarmn quaa modo nominavit cacumen esse: quae tamen nec
spumare aquam nec Tomere possunt hoc aenigma solWtur eia
quae secuntur:

qudHi per aXta vekitur Oeeani freta
fiuMm^) refunim ore physeter eapax,
inherruit eoneussm undarum globus
solvitque sese et litori invexit malum
maius timore,

itaque de monstro quod v. 1020 gravis unda extulerat, in omnibus
istis versibus poeta locutiis est. unde omnium primum sequitur
haec ita distinguenda esse:

aiMiiiiuiii cacumen rorat expulso sttk^
spumat mmitque vicihis alternis aqaas
qtialis per alta vekitur Oceani fireta
fludum refundens ore pkjfseter capam.
nHmruU enmcuseue undaruiA ghhte e. q. s.

*) fluetum E {fiuetui A) ef. p. 37.

Digitized by

AXIALECTA.

205

deinde vero patet v. 1027 summum cammen rorat e. q. s. ad
monslrum illud referri uou posse si vv. 1022 — 24 intercedunt.
atque nuuc tandem comperimus quid quaerant Hippolyti comites
V. 1025: niiniruai qua^stiones quas audivimus v. 1020:

quae novum tellm caput
ostendit astris? Cyclas exoritmi ?wva?
quas uunc elucet arte cum v. 1025 cobaercre et quidquid
intercedit ut iixum in corpore paxillum ipsa rerum natura ex>
primi et expelli. itaque hoc saltem iu rebufi geographicis cri-
mioe Senecam absoivere poterimus.

quoniam v. 1022 — ^24 non esse a Seneca scriptos com-
prolMisie mihi videor — nam de versibus transpoaeudis cogitari
uequil — uoum ad reCutaadum restat quod iam dudom qui
totam narratioaem kgerunt milii oiiicieates audio. nimirum
constare sibi in errore geographico Senecam, nt qul 1057
dicentem nuntium faciat:

est alta ad Argos cMbuM ruptis via
victita Jtangeai $patia su]^positi mam^
Guo manifeste expressam esse ri^y svi^vg'ld(^ovg xijtiiavQiag
odop (Eur. Hipp. 1197). hoc si veram esset uitro quae dis-
putaTimus corruerent, sed paullo accuratius hos Tersua in-
apiciamos.

Hlppolytus Athenas reliquit; de via quam ingresaus aity

quae apud Euripidem statim in initio ut par est iadlcatury

nihil comperimus nisi haec ▼. 1000:

ut profugus urbm Uquit infesto gradu
cdarem dtatu passibui cursum Bxplieans,
edso sonipedis ocius subigit iugo —
aeerqui Mbenis lora permfysis quatit.

viam non remotam a mari fnisse sequentia docent. apparet

monBtmm et litos Intrat:

1050 tremmere terra», fugit attonitum peeut
patsim per agree nee suos paster sefui
meminit iuieeneos; omnis e saitu fera
diffugitj Ofnmis frigido exanguis meiu
vencuor horret. solus immunis metu
Hippolytus artis continet frenis eqnos
pavidosque notae vocis hortatu ciet.

postquam audivimus monstri horrore pecoia pastoresque dif-

fugisse et cum feris venatores, uuum Hippolylum interritum

equos continuisse, si ita pergitur (v. 1057):

est alia ad Aryos collibus mplis via —
hic se illa moles acuit ac vires parat.

Djgitized by

AHAXXCTk,

dein^e

ut e^t animfis^ — praepeti eurs^ evol^ —
0t t^rva currus ofUt trefi4(^9^ HejtU^

id cente darum eaC de Bemili qaadaiB |Mie(ani ioqui quae, eum
diversa sit ab ea m quam flippd|tu8 cum comitibua sequitur,
primum a mosatro leneatur, pi^slea reliiiqaatHr ut ipsum Hip-
polytum petat. aemitam istam audimus itidm um^m spati^
mppoeiU manli.^) iam si via ad Afgos duoens omniuo nomi*
natur, ea jdebet esae qua Uippolytus proficiscilar; via alta iu
collibus ruptis ubi monstrum caiMistit aalequam viam imnil
spatiosam aptamque curribus, non potest m'a ad Argoe dici.
ilaque Argos corruptum est; oec aane digDum cui tot verba
impendaolur, quippe quod ne traditum quidem antiquitus sed
ab interpolatore supposiium sit pro geuuina scriplura quam
servavit Etruscus:

est alta ad agros collihm mptis via.

nempe pecudes pastoresque per agros fugerant; per quos via
curribus apta ducebat; prope autem per litoris scopulos semita
mare tangens. ex iila cum monstrum prorupit,

1068 imbsequentu protinus frenis equi

rapuare eumm iamqu» derrantes via

quacumque rabidos paxfidus evexit furorf

nae tre perguni seque per seopulos agunt,

itaque monstrum equos planum relinquere et currum per rupes
scopulosque imde ipsum desiluerat ti^ere cogit. ibi dum
Hippolytus misere laceratur,

1105 errant per agros funebris famuli manus,
per illa qua distractus Ilippolylus loca
longum cruenta tramitem signal nota.

vidimus igilur nehicquidem praeter agri litorisque mentio-
nem qnicquam de locorum situ poetam indicasse. et quoniam •
removimus quod disputationi nostrae obstare visum cst, alind
addemus quo nescio an quodammodo fulciatur. nimirum notuni
est quod Lactunannus dicit ad Lucr. p. 327 : Propertius ad-
ieetivum quoque nomen breviori Hla genetivi inflesmone extulit,
sed unum (Feretri). idm qui praeter hmc au$i sint, luve-
nakm invenio (VI, 385 nominis Appi) et Seneeam qui scripsit
tfi Hipfolgto 1022 numen Epidauri dei. cf. B. Scfanidt.
p. 6 sq. itaque ne ho& quideiB Seneeae imputandum est.

*) cf. Sttt.Tlieb. II, 502 medias alle secat aspera rupe» eemita^
fuam ntbter eampi devesMique latis arva iact/U spatiii*

Digitized by Google

^7

sed locus qnem tractaDdum profHMui noD tribus tantum
Tersibus illis a iretusto ifiterpolator^ auetus eat. Bcilicet ver-
8um 1016

iumiinimqiie nm^iro ^ftloffui tn t»ra$ ruit

spurium esse noo minns certis ntionibos evinci poteat. qua-
rum prima esl qaod poet v^ba iata diet nequit quod sequitur^

nec ista ratibus tanla cotistruitur lues,
terris minatnr,

niniirum quae ia terram iam inruerit. deiade monstri prima
mentio fit v. 1019

nesdo quid onerato sinu
gravis unda portat^

quod ineptum esset si iam 'monstro tumidum pelagus' in terras
ruisset. lues autem quae non ratibus sed terrae minari dicitur
ingens tempestas est v. 1007 sq. descripta. denique terram
fiuctibus invadi descriptionis summa est in qua finitur, t. 1032

litini invexit mdnm
maim -timmre*. fonttis i» terras ruit
suuatque mefutrwm sefuitur,

quod nullam omnino vim baberet si idem iam ?. 1016 dictum

esset. quera versum ei boc ipso 1033 confictum esse vides

et post 1015 insertum, cum haesitaret interpolator in 'ista lue

non ratibus sed terris minante.

postremo v. 1035 quamvis Etruscus dudum quod verum

est suppeditarit nondum recte intellegitur. inepte enim The-

seus nuntium interrumpit ac rogat:

quis habitus ille corporis vasti fuit?

atque Theseo versum interpolator dedit, in E nuntio couti-

nuatur. qui videlicet hoc modo cum reliquis cobaeret:

os qnassat tremor.
quis habittis ille corporis vasti fuitl
caemlea taurus colla sublimis gerens c. q. s.

sic supra v. 651 quis tnm iUe fnlsit,

itaque totum locum qualem restituisse nobis videmur aute

oculos ponamus:

consurgit ingens pontus in vastum aggerem,
nec ista ratibus tanta construitur Ines:
terris minatur; fluctus haud cursu kvi
provolvitur: nescio quid onerato sinu
gravis unda portat; quae novum tellus caput
ostendit astris? Cydas exoritur nova?
haec dum stupentes quaerimus^. U^tum m mare

Djgitized by

20iS AflAL£GTA. .

inmugtt, omnes nndiqne scopuli adstrepuiU;

summum cacumen rorat expulso sale,

spumat vomitque vicibus altemis aqnas

qualii ptr alta vehUur Oumi freta

pnctum refimdmts ore pftytKAr capax.

iHhorruU ceafiussus undanm ghbus

BolvHque 9$H et lUori invexi^ mahtm

maius timore. pentus in terrfts ruit

suumque monstrum se^tur os quassat tremtnr»

quis habitus iUe corporis vasti fuitl . .

eaerulea taurus eoUa sublimiis gerens

erexit altam fronte viridanti iukm e. q. s.

4.

«

Huic disputatioui quasi epimetri loco ac ne UDicum illud
iaterpolationis exemplum esse credas, pauca quaedam addenda
puto de quibus non minus certe iudicari posse videatur. pri-
mum autem haec iu»pice Medeae post uoum fiUum iaterfeclum
verba (v. 1009):

si posset una caede satiari haec manus,
nuUam petisset. nt duos perimamf tamen
nimium est dolori numertis angustus meo. -
m matre si quod pignus etianmum latetp
serutabor ense viseera et ferro extraham.

qualem Medea matrem dkit? au eemet ipsam? propria igitur .
viscera eose se aepotaturam proAtetur; quod sane taaliUum
saltem lasoni fuisset a<4acli. restat igitur ut Creusam; at illam
virginem appelUvit v. 1007 : i iiiiitc mperbe, virginum thahmos
pete; et praeteree totam crematam eaae omnes ecMUit. Birairum
ne nibil adderet, postquam duorum nomeium nimis angustum
sibi eese dixit, inseruit aliquis versus 1012. U fictos secundum
HO 345

si quid e nostro Hercule
concepit lole, mambus evdlam meis.

accedil autem quod v. 1013 ense et ferro maie et lavioloytog
sese excipiunt: quod Mueilerum movit ut coniceret fetum ex-
traham (Fleckeis. ann. 89 p. 424).

Ag. 547 Aiax Paiiada compeilat et deos minime se timere
bis verbis praedicat:

Digitized by Googlc

AMAL£GTA.

209

non me fugavit beUici terror deXj
et Hectorem una solus et Martem tuli
Phoebea nec me tela pepulerunt gradu,
cum Phrygibus istos viamus — tene horream?
hic Mars v. 548 male repetitur postquam totum v. 547 eidem
impeDdit; deinde una et solus inepta sunt, nam dimicasse se
cum altero utro nec dicit nec potest dicere: gloriatur tantum
se istis in pugna praesentibus aciem non reliquisse. denique
550 cum Phrygibus isto^ vicimus 'istos* deos dicit, Hector autem
inter Phryges esL itaque 548 iiiter Senecae versus locum
ioiuria tenet.
Tro. 8

ad cuius arma venit et qui frigidum
ieptena rafiatfi ara pandentem bibit,
et qtti renatum primus exdpiens diem
t^iim rubmti Tigrin inmmet finto,
12 et qnae vagos vicina protficiem Scythat
ripam caUrvii Ponticam viduis ferit,
exciea ferro est; Pergmnnim ineubuit eibi.
Troianis Hecuba auxilium tulisse praedicat Rhesum Memnona
PentheBileam: Rhesum enim inteUegunt qui Tanaidis ripas in-
colat at quamvis incuriosum cognovimus Senc»cam locorum
situs, hoc tamen crimine absolfitur Etrusci ope et auctoritate*
qui prad>et:

ad cuius arma venit et qitae frigiimn
eejfiena Tanain ara pandentem M^t,
Amazon scilii^t, cuius iilic legitimus locus est. cuius cum
iterum mentio flat v. 12. 13» hos versus spurios esse con-
sentaneum est et confirmatur yerbo quod sequitur eaDete ferro
esf. quod quia nirilo modo ut nunc legitur ad Troiam attinet,
sed utique ad Amaionem, Gronovius legit exeiea ferro est Per-
gmnmn. incubuit eibi, sed cf. Ag. 421 Fergmkmn omme et
supra p. 90. restat v. 11 recte de Memnone dictU8(cf. Strab.
p. 728), sed duas ob rationes ineptissimus: primum Tigrin
mari rubro excipi audimus — quod ferimus si cogimur; dein
Assyrios ipsos flumen mari inmiscere, quale nemo umquam dixit.
Seneca dixisse videtur: tepidum rubenti Tigiin inmiscet mero.
Phoen. 98

qui cogit mori
nolentem in aeqno est quique properantem impedit.
occidere est vetare cupientem mori.
nec tamen in aequo est: alterum gravtus reor:
malo imperari q^am eripi mortem mihi.

Leo d« S«iiMae txagosdiis. . 14

Djgitized by

310

ANAUCTA.

arte cohaereDt t. 9S et 101 : in oegMe ui: tm tamm in aegico
esf. quod ut iridit Peipenis« v. 100 post 101 traiecit. sed
merito iUe exulabit. dod dicit Oediptts mortem itfligere eum
qui quem a morte prohibeat — dqd malum illud mortem ex-
optsDti — sed crimen idem esse oecaDtis iDritnm et sefffantis*
nc Hor. ad Pis.. 466 st< ins Uuatque pmln jMSfiJ». cD«lttmi
giit ssmtf Um faeH ecetdaul.

eiusdem geoeris dittographiam kgimus HO 1833

fioit ssf gmendus nec gravi urgendus jprece
virtiUe quisq^iis absttdit fatis iter:
aetmJia tnriui Emtnlm fleri vitat.
fortei vetaiu matrere, degmnrei iabmU.

sic V. 1836 E pessime: nam quis ferat 'quasi praeceptum
sapientum', ut ait Gronovius qui et ipse improbat. nec melius
quod ilie coniecit veta — iube \e\ quod interpolator A ex-
cogitavit vetat — iubet. nam post v. 1835 utique scribendum
erat maereri. delendus igitur versus ad sententiam oliosus.
Hf. 109B cborus Heroile dormiente Somnum adioquitur:

pe2fe Atfanos
ftwhtt antfnt^ redear f fslos
«irmsgice etro. vd sit patiui
mens oesono coMCtVa matu;
mrar caeeiis gua mij^t eat:
iohti te lam praeetare p<Ueit ,
fwrar in^mtm. praaBima purii
ion eit manilnii fMsciVe nefae,
nrne Herenleii pereaaa eanent
pectora pahnii e. q. s.

hoc dicit chorus: sana Herculis lurorem, vel potius relinque
illi furorem quo scilicet in se ipse saeviat (v. 98 in se semper
armatus furor) plangendo quae commisit; haec sola ratio qua
se insontem possit reddere. recte igitur^dictum solus te iam
praeitare potest furor iniontm; sed senlentiae progressum turhat
quod sequitur proatima puris sors est mamUm netctire nefoi; si-
quidem id ipsum chorus optat utnelas cognoscat,..aliam eiufrp-
dem cantici partem interpolatam esse ridimus supra p. 102. —
cf. Eur. frg. 204 cpQovw d' a Ttaa%fa xai %66* ov «r/Eicx^^v
xaxov* %h fii] eiiiwL yoQ ^dovriv exn tiva voaovna miQdog
t' iv tmmg ayvioaia* frg. 1018 %d M^oa ae ^iiif
<Sy aiio^urng haitavfm tolfitjg ixavav iati nal ^gaaovgf
quae ?erbis magis quam sensu aimiiia sunt.

Digitized by Google

Ai>AL&CTA.

211

Med. 465 Medea ia lasonem invehitur:

ingratnm capit,
rtvolvat animus igneos tauri halHus
interqm saevos gentis indomitae metus
flammifero in arvo flammeum Aeetat pficus
hostisque s^tbiti tela, cnm iussu meo
terrigena miles mutua caede occidit,
haec non recte habeie Hennebergerus sensit 1. s. p. 11, sed
remedia invenit morbo graviora: sanabit ferrum. recenset
Medea 'segetesque virorum taurorumque truces flammas'; sed
neque post i^eos tauri halitus locum habet flammeum Aeetae
pecus, neque hostis subiti teia post saevos gentis indomitae
metus, si usquam, hoc loco depreiMsa e»i dittographia, scilicet
V. 467 ad 469 et y« 468 ad 466. qui v. 468 aiit« bos de-
Ufiti Riehterus, iUe iocabundus koc feciaae videtur.

fineiD foeiat loc«e in Gtrusco bod eeratue liO 1576
oere dum flores vemeiit rqmlt
<l cmmn iilvis Mmi reeiimt,
vd emmm $ikfU re$»o€M$ mkku
pomaque auiumne fu^me edimU^
nuUa te terrie rapiet vetustas.
hie Y« 1S78. 79 pnerilen Insiim esse alicniae qni.Yeri hiemi-
que^aeetatMii ^ieqae el Milttniiiiiiii eeoedere Yoliierit Yef y. 1578
particule tnl doeere potiiit.' qnem iueum interpolatoris A fuieae
inde non sequilvr qwod y» 1678. 79 in M omittontur. sed
Yersus in B oima&oe HO 998. 1167.^ im») 1716 spurios
esse et interpohtore i coBfietos ipsa rea doeet.

*) 997 ita nulla perages uissa nec frajiges mala
erres per orbein. si qua nascctur fera
fw iftr wi t permim?- iwterem inirefiim pem^
901 slc B» peregae — fi«0 perogene A, 999 r^firei B, referat
referens meum est

*) 1166 haut meae telum Jiecia

saxnm est nec iostar moatis abmptum latus
e*i totus Othryt.
Y. 1107 Yaria conieceie. ▼.1108 eut iQius A,

/*) ISeS' Uemi ik falsa progemes iMif

materna cnlpa cessct ct criaca iovil-
merui purenUm,
^) 1715 haec postquam edidiiy

wYCiea «cniti tpto fcram flsnniiB modo
flammae poposeii,
V. i^il^ kee pmiqm adeidU A,

14*

Digitized by

212

5.

HO 1747

nec properat uri; mmque iam forti datwm

leto satis pensavit, igniferas trabes

hijic inde traxit, nimia quas flamma occupat
1750 totasque in igtm vertit et qm plurimus

exundat ignis^ recipit intrepidus ferox.

tunc ora flammi$ impkt; ast illi gravei

hasere harhae cumque iam wdtum iniNaa?

appetent igmi, kmbmtu flammae eaput,
1755 non prmit oculos, sed quid hanc maestam ituwnr

tinu gemnim? reUquias magni Eereidis

eritwnque iactans squalidum Akmene gemit.
locum transGripsi ut fere in editioDibus circumferturJ) v. 1747
cumque tam forti datum N. Heinsiu8 co&iecit: idem in M et
N legitur. at nihilo minus Heinsiuin et librarios aeque errasae
iudicandum est, cum in loci sententiam isto iam careri non
possit felicitts aimiie quiddam accidit t. 1749, ubi quod Lipsiua
coniecit miuima fuae fkmma oeeupat et loci sententia postuh-
tur et in Jf legitur. contra B et hoc et sequenti Tersu in relativi
pronominis formis erravity ut cuius librarius y. 1749 ^ii^i pro
quae seripserit, 1750 ▼ero quatloeo formae quae in inter-
polatis legitur qua. atque taic ym aliquid retinuisse Etruscum
certa Gronoyii emendatione constat. qui scribendnm censuit

qute plurimus

eamniat ignis, recipit inirepi^ fero».
ubi qale necessarium est» cum inter ^uat oeeiyaf — vertit —
redpit pronomen tantum ad trabes referri possit; praeterea
autem Gronoyius, cum redpit genuinum non esse Etrusci cor-
ruptela repedit ostendat, librarium repetit scribere voluisse sus-
picatus est^); quod restituit qui codicem 2 exaravit: legitur
enim in N et pro varia lectione in My in quo quae adnotata
sunt omnia ex archetypo lluxere. itaque scribendum:

et quis plurimus
exundai igtiiSy repetit intrepidus ferox.

V. 1747 sic in E scriptus est: nte poterat uticumque. quod

ideo memoro quia simili mendo purgare in animo est Phaedrae versum
989: sed quid citalo nunttus yortai gradu rigatque maestis lugu-
brem vultum genis? ubi ferri non potest quid portat rigatque? mani-
fettain est pmt sdTerbii vice fungi; quaie legeBdQm: ied ^uid eitato
nuntius properat gradu rigatque maestis lugubrem vultum genisf
quod ita Euripides dixit (1151): xai fAtiy ona^iav 'iTtnMwev tipd* <i4r-
o^ctf OTiovdfi axvd-Qionby tiqos ^ofxovs ogutoutyoy.

idem iterum couiecit Madvicus (adv. 11, 127).

Djgitized by

AlfALSCTA.

213

BOQ facttem esse meiidiitionem nec sme caiitione samma
probandam ipsa pronominis forma monet de qua proferenda
quaedam video. nam cnm in posteriore latinitate ex grammati-
conim doctrina qui quis a qui\ quibus a ques derivarent (Charis.
p. 91, 12 cf. 158, 22 fNMi didnm» quih» pro ^t^ p. 162, 8),
qiUs pro ^thff minime inusitatnm esaet^), ab optimi aevi
poetia parciasime asurpatnm est et, si VergUii et Horatii libris
ftdes, tantum ubi pleniori formae locus non esset Vergilius
in Aeneide dedens quis posuit (I, 95. V, 511. VII, 444.
570. 742. 799. VIU, 316. X, 168. 366. 435), in georgicis
semel: I, 161 in bucolicis nusquam; quater in Culice legi-
tur: 122. 145. 151. 389. (fridius in transformationibus
quater: III, 300 nubila quis nimbos inmixtaque fulgura vmlis
addidit. VII, 671 et XI, 383 cum quts simul ipse resedit (s. t.
parabat tre), vel potius ter, nam VI, 141 cum Heinsio scriben-
dum defluxere comae cumque his et naris et aures. in elegiis
tanlum her. 5, 96. art. lll, 342. 774. fast. 1, 571. IV, 134.
365. trist. V, 5, 44. Catullus 63, 46; 64, 80. 145 (v. 31 idem
coniecit Muellerus); 66, 37; 68, 13. Horatius in epodis
semel: 11, 9 in quis amantem et languor et silentium, ubi so-
luta forma uti non potuit; in carminum libris aut nusquam,
aut, si quis Bentleium sequi velit, item semel: I, 26, 3 quis
sub Arcto rex gelidae metuatur orae, saepius in sermonibus:
l, 1, 75; 3, 96; 4, 72. 130; 5, 42; 9, 27. II, 8, 48.*) Pro-
pertius ter: 1, 8, 42 qtiis ego fretus amo. 15, 41 quis ego
nunc pereo. III, 33, 88 Lesbia qnis ipsa notior est Helena.
Tibullus bis: I, 2, 53 haec mihi composuit cantus quis fallere
posses; 6, 13 tum sucos herbasque dedi quis livor abiret. item
bis laudator Messallae: IV, 1, 65. 120. paullo saepius Manilius:
1, 377 sub quis (codd. sub aquis sic ante Bentl.) 448 quis in-
nixa (Bentl. innexa codd.) 488. H, 161. 337. 455. HI, 300
m qiuis {quos codd.}. IV, 133. V, 2. 281. 475. ex epicis post
Vergilium Valerius et Statius non multo saepius Vergilio hac
forma usi sunt: duodeciens Valerius (III, 318. 505. 660. 684.
IV, 614. V, 490. VI, 35. 90. 107. 493. VII, 175, 207, nam
temere inlatum est a noyissimo editore corrupto versu VI, 382),
Stalius in Thebaide sexiens deciens (I, 133. 224. II, 109. 110.
225. 316. 448. iU, 158. IV, 22. 78. V, 365. 433. VI, 251, 621.

') in pedestri saltem sermone. in carminibus qurx pro quibm per-
raro legitur, non in Sidonii tantum (2,242; tl, 109; 16, 106 et fortasse
in paDegyricis praeter c 2 non nus^uam), sed et in Venantii carminibus:
V. M. Hl, 109 et in cannfM faed apotiimi eite mpicor II, 19, 9 ed. Liicfai.

^ CataUi et Honlii locM fae oouies attalU IfesiiM U p. 234 ed. IL

Digjtized by

I

.214 .AIIALIGTA.

XI, 428. 479. XII, 526), in Achilleide nusquam, in silvis sexiens
.(I, 2, 150. II, 4, 16. III, 2, 14. IV, 7, 54. V, 3, 92. 98). L»-
•canus nisi quid me fugit mMqnam; Silius multo frequeutey
scilicet qiUHlmgiens septiens et in prioribus quinque lifarie lot
.lacis quot m .earminibns suia Vergtiiiw. vides diligenter ex-
pendenduni eese Senecae usum antequam fontem istam tm-
Hnediis infivas; atqne cum de Heroule Oetaeo agator, in bac

riierum exemiilum non inrautiir, in reliquls pauca qna-
dem std certa hasc:

Phaed* 443 miiii nmit uti.

Ag. 197 tmio qui$ rmm tmmbtH,

Med. 711 «f qw8 mgims dioiks Atabei HmmL .
. Oed. 680 m nlrifm^ fui$ mt etiammm MtaiuM,
vbi jNMuit scribere fifitai. praeterea in Octa?ia v. 621. 728. *
jWI, nam v< 964 ^lr imfiia « potest fiii6ii« aubstitui, quod
in oad* Ambr«s'H 77 iof., Riccard. 526 aliisque e melioiibus
legitur.

etiam sequens yersus continel quod in hia tragoediis per-
paaoa habeat esempla:

a$t HU $nmt

htxere hivrhai.

omnino particulae ast usus apud poetas latinos artissimis fini-
bus circumscriptus est. quod Cbarisius e lulio Romano (cf.
p. 230, 1) tradit p. 229, 30 ast apud antiquos variam vim con-
tulit vocibus, pro atque, pro ac — ergo — sed — tamen — tum
— cum, ut in glossis antiqHilatuni legimus scriptum^^) eius rei
tantum in tituiis antiquis, in litteris nullum vestigium est: ubi-
que pro al ponilur nec usquam iuslum locum nisi ante vocales
habet. ubicumque consonanti excipitur^) hoc librariis deberi
persuasum babeas. sed ne ante vocales quidem sine exceptione
admittitur: paucissimi enim loci extant in quibus particula ista
nomiua substantiva vcl adiectiva antecedit: duo apud Vergiiium
(Aen. X, 173 ast llva XI, 293 ast armis), unus apud Hora-
tium (serra. I, 8^ 6 ast importunus)^ duo tresve apud Valerium
(IV, 407 ast Erehi VI, 197 Uvis ast ahies, quod notandum quia
fere ubique primum locum tenel; Vi, 332 ast epilae loco uon
iaiuria viris dqctis pndei» suapecio ^))» duo apud Silium (ll, 183

cf. Buecheler. in Mas. Rh. XXXIII p. 22.
•) cf. Ov. met. VII, 241 att laeva. XI, 461 ast iuvenes. ex Pont.
III, 2, 70 att Pylades. Yerg.Aen.X, 743 ast de me. Stat. Theb. II, 66S
att iamen^d. XII, 741 attamen — Pers. 6, 27 ast vocat. SU. 111,35
««< Styghu. XI, 190 tt§t delaet^, et sie saepe in codicibus.

videfi qoam perreisam slt qood ad IN , 480 AeaiilhiB SaehreoB
adMlai *iii|Uai am Arfa mmm»:

Digitized by Google

AffALBm.

215

Mlikdem. XlV, 58 att Auna^)); adreAih •asf praeponi om-
iriBO ittobos taatum loeis probare poseum: Val. VIII, 255 oit
init. 8iL XII, 471 M «efM,* praepositiODi tantiim TaL VIII,
B63 M Mer umtM* ^uos Valerii tems foitaaae non iniuria
operi limam noa ad finem Baaeo impules. niMl igitur eh»
generis admisit CatuUus Tibuihia Propertius OvidioB Manilim
Lueanus Peraiua Petronfus Statiua alii. atque ut Terum parti-
culae UBum explieemus, ita tantum iHa e regula ponitur, ut
aut pronomen {ego Me ipse alius^)) aut ubi eontinuo
eequatur. itaque ut omnia in conspectu ponamus, Ovidius ter
dixit ast ego (met. XII, 434. XIII, 877. pont. IV, 12, 3) et
praeterea semel ast uhi: fast. IV, 637. Horatius, qui in car-
minum libris nusquam ast posuit, epod. 15, 24 ast ego vicissim
ridero scripsit, si scripsit: nam etiam v. 10 in mero iambo in-
cipit (fore hnnc amorem mntuum); et semel in sermonibus: I, 6,
125 ast nbi. omnino particulam istam vitarunt, nisi quid me
iugit, Catullus Propertius Tibullus. reliqua deinceps digeremus:

ast ego Verg. Aen. 1, 46. VII, 308. Luc. VIII, 279. X, 197.
262. Pers. 2, 39. Vai. 111, 326. Stat. Theb. III, 212. VII, 215.
Vlll, 61. Ach. I, 634. II, 273. silv. I, 4, 19. III, 1, 61 ; 2, 142.
iV, 2, 5. Sil. IV, 826. VIII, 229. IX, 161. XVI, 204. ast ego-
met Theb. X, 811.

ast hic Stal. silv. II, 1, 220. Sil. XII, 116. XVU, 484 {ast
hos) ast honim Stat. Theb. II, 458. i^)

ast ille etc. Verg. Aen. I, 116. III, 330. V, 468. 676. IX,
160. XII, 951. Manil. III, 227. Luc. VII, 608. VIII, 151. IX, 49.
Pers. 6, 74. Val. III, 115. 188. 227. V, 371. 407. 548. VI, 503.
Stat. Theb. I, 248. II, 410. III, 93. IV, 697. VI, 119. 278. 658.
VIll, 612. X, 780. XI, 226. silv. I, 2, 79. 8iL l, 448. 574.
IV, 383. IX, 120.

ast ipse etc. Verg. Aen. V, 509. Val. IV, 568 (Sil. X, 546
codices corruple ast ipsis; scripaerunt atqiie i,, hac t.).

ast alius etc. Verg. Aen. II, 467. IV, 488. VI, 316. VII,
395. IX, 724. Manil. II, 779. Luc. III, 565. 754. Val. I, 835.
II, 239. Stat. Theb. I, 520. V, 383. Ach. II, 21. Sil. VI, 560.
VII, 446. XIII, 610. XIV, 381 et ast aftsra XIU, 203.

*) cf. Sid. Ap. 16, 125 dti Epieureot.

*) at< it niisqiiaiii (Sil. XII, 387 a»t ea ^tt; HUm tantain 911. XIV,
31 ati Mitm d, AecfQs t.980 ast idem. lequor «atetti de peetis tantBBi

qooniin ant nomlna aut locos attuH.

cf. Sid. Ap. c. 2, 129 ast hunc; 23, 18 ast haec. vix enlm
degeneravit usus in talibus. videtur quidem Veuantius scripsisse V, 5,
-73 Liidil aHMUt9a maMi, <ed aHM nlliil praetcr pritGoiiim poetfnini
coQsnetadineni.

Digitized by

216

AlfALBiCTA.

<ut uhi Verg. Aen. III, 410. item semel Lucan. VI, 538
et Val. VI, 95. Slat. Theb. II, 41. IV, 431. V, 340. VII, 438.
IX, 699. Sii. 1, 123. X, 353. XU, 175. oit tdt Stat. Theb. XI, 351.

tandem ad Senecam reYertimur; qui praeter formulam ast
illi ter eodem Tereus loco positam omniDo hac voce abstiDuit.
kgitor autem Thy. 721. Hf. 1006.

off illi fmu I m twlMre entm tAiemd&.

att ilU oaput \ $omU.
et loeo a quo initium cepimus, HO 1752

ast iUi grmm | btxere hmrbae.
praeterea HO 1736

att Uh medtoi inter eamrgem fam
siDe Deceasitate, ergo vitiose, io JViegitur, atinA» jcoDtra HO 510

a$ iUe ^ eeee niHt Ikiden preeal
recte hkE, aet inA (cf. 808 at iOe vuUus igma terqamie faee).
dcDique PlioeD. 186 (mn ttf irtu tempemm hmtd tjpas inoni
fraetae rem^ peetere ae plaeido ferae ^ ) Commdiuum pessime
scripsisse ▼ides aet til trot. cf. fioth. ad Hf. 454.

aotequam longiusculae iam de hoc loco disputatioDi fiDcm
facere possimus, proDuotiare saltem debemus. careDdum esse
iu fhiturum versu quem Descio num quis absentem aegre la-
tums sit. nimirum cum v. 1753 iniuria in Etrusoo omittatur,
1755 (non preesit oeuhs, eed quid hanc maettam huuer)
optimo iure; quem explendae lacunae sane quam infabre
flctum esse duo docent: primum quod in tanta sermonis pro-
lixitate ferri non potest ipsum Herculis fmem ne perstringi
quidem sed narralionem ita terminari: non pressit oculos,^'^)
deinde quod inepta sunt quae secuntur: sed quidhanc maestam
intuor sinu gerentem ? reliquias magni Herculis crinemque iactans
squalidum Alcmene gemit ; nam nec legitnr in E cineremque quod
qualemcumque sensuro praebere visum est, et pessime dicit
quid hanc intuor? cum pergat rdiquias cineremque iactans Ak-
mene gemit; debuit enim quam intuor? atque in libris praeter
dupliciter interpolatum Melisseum legitur sed quid hoc? quae
interpolatoris saitem genuina manus est {$ed quid hocf maestam

tempmr^ aut ip$0 mera codd. eorrerit Bothim. nonipse pro iie
ipse quidem ut Tro. 874 tah eondugium tibinon ipsa sospes Troia, Mon
Priamus darel, Med. 545 namque istud ut possim pati non ipse memet
eogat et rex et socer. Verg. Aen. VI, 444 curae non ipsa in morie
relineunt. VII, 1 02 monitusque silenti nocte datos non ipse suo premit
ore LaUnus. Prop. V , 9, 44 non elausisset aquas ipsa noverea «iMf.

ctLociD. YllI,6l5dePoBipeio: Imie hmina 'prauU cawiftnrfl-
ftM asUmam, no puu o/fimdoro voeoe voUoi ot aoiomem fioiu oo rrmnr
poro famam.

Digitized by

ANALSCTA»

217

iniuor sinu gerentem reliquias magni Herculis. crinemque iac-
tans 8, A, gJ), itaque post 1755 plura intercidisse videntur
quae et ultimam de Herculis morte et primam de Alcmenae
adrentu orationem continuerint. de t. 1756 nuDC iD Sttspenso
reliDquo sitne amissorum versoum laeera pan an maiori la-
cunae explendae pridem interpolatua. >^ nam com t. 1757
ille, quoocumque de v. 1755 atatuia» nuUo modo conciliator.
itaque in loco emendate transcriplo more solito fiDem fadamos:
nec properat uri; eumque iam farti datum
leto satis pensavit, ignif$ra$ Avte
hiac inde traant^ minima qua$ flammd oeaqMtf,
tataoftu in ignes vertit et quis plurimm
eamadai ipeie repelit iairepidmJerQX*
tune ora flammie Hnpkt: aei m graoee
UuDere terftoe; cumqae iam vuUam minax
appeteret ifpUe, kmJberent fkmmae ^qntf

♦ * *

eimt gereatem rdiqmae magai HereM

« •

crtlMiii^ fiMfttiM squaUium Akmme gemit.

6.

Tro. 487 sq.

Andromaeha filiolom in patria tnmolo abdltora loci praeaagiom
abominator:

eudor per artue fiigidue totae eadit:
ome» trea^eeeo mieera fereUe loei.
coi senex inepte reapondet:

haee eauea mukos uua eib iuteritu areuit^
eredi peritee

qoae non, ut iore expectamoa, de loco male ominato dicta
aontt sed in univerBum de occulendo puero, qui quin remo-
▼endus ait non dubitat mater, dubitat quo removeat. ad aenia
▼erbo Andromacha:

t&B epei quicquam eet euper^
grave poudus Ubm mapia noM&te premit
al ez hia priora (vix spei q, eet super) in B aeni continuantor»

cf. 1823 reHquiM magni M^rcutit, stmile qaid accidit ▼.

738 sq. , nbi trinm vereaum primns ex amisso orationis fine servatiis,
secaodus ei iertius ab ioierpoiatore A sarcieodae oratiooi coofictos esL

Digitized by

218 AMLKCTA.

*

cuius sequens versus a librario direintug est; haec igHur loci
species est in Etrusco:

SEN. haec causa muUos una ab interitu arguit

credit perisse. vix spei quicquam est stiper.

AND. Grave pondus illum nobilitas pmmit,

SEN. Ne prodat aiigttis

Amove testes doli.

AND. Si queret hostis?

SEN. Lrbe tn eveisa perit.
quod deinde Andromacba proterl:

quid proderit latuisse redituro in manus?
id dicere quidem potest post v. 491, sed non inteiiectis
492. 493 quibos id ipsw cavetur no is hdsliaiD maniis cadat
ctii cum aple senei iBspondeat:

9«tfor ftrwes impetus priwm ktXmt^
ferri plane neqoit q«od ABdnNnaelia, ^nan nofi •aliquid pro-
ferat, inaequiiur:

qMd iMm-wlm mH» magno n$qmt?
idem scilicet per quinque versus conloquii argumentum fuit
et multo fortiue iUiii identidem ptoirantialuni. nec' apte re-
spondet senex:

miser aeeup^ prmidia, ucurus legat,
81 quidem non de certo aliquo refugio Andromacha modo locuta
est, sed de latebris generaUter. vide an hoc loco nt plemmque
tuihatae pereonarum notae turbati ordinia indicium aint et aer-
monis impedimenta an hdc ordine restituto amolitus esse Tidear:
wdor per artus frigidm lofos tadH:
tmen tremeico muera feraiHs /oct.
S. mitei^ aecwp^ praetidkt^ iectirus legat,
A. quid quod kitere sdie metu mapio nequit,
ne prodat aliguie? S. emme teuet doH.
A. si quaeret hoMf S. nrbe in eversa perit:
haee emisa multos unA ab iMeriiu areuit,
eredi perisse. A. frfop spei quicqwm est siiper:
grave pondits Hhm m^nA nemHtas premit;
quid prodeHt Jaluisse redHuro iH manusf
S. victor feroces impetus primos habet.
turbati a librariis versuum ordinis et in prioribus capitibus
multa exempla proposui et hoc loco qiiaedam ex Hcrcule Oetaeo
addam, ea scilicet tragoedia in qua et illud et omne depra-
vationis genus plurimum grassatum est. v. 436 sq. nutrix Dei-
aniram interrogat, Yelitoe revera Uerculem ioteriicere. deinde
pergit v. 440:

Digitized by Google

ARALBGTA

219

qiiem vec noverca potuit hunc perimes virum?
DEI. caelestis ira quos premit miseros facit,
hnmana nnllos. NVT. parce miseranda et time.
D. contempsit omnes ille qni mortem prius;
libet ire in enses. N. maior admisso tuus,
alumna, dolor est: adpa par odiutn exigat.
hic nullo modo intellegilur cur Deianira nutrici respondeat
caelesti ira homines miseros fieri, non humana ; quod nec ad
Herculem nec post v. 440 ad ipsam nec ad quemquam referri
potest. quod si statim miseranda a nutrice appellatur, in eo
certe inesse sentimus veri vestigium. accedit ut v. 442 parce
ad V. 444 enses in Etrusco omittatur, quali indicio haud raro
cognoscitur versus olim loci non certos fuisse. ordinem resti-
luiflse hac ratione mihi videor:

N. quem nec noverca potuit hunc perimes virum?
D. contempsit omnes ille qui mortem prius:
libet ire in enses. N. parce miseranda et time,
D. caeUstis ira quos premit miseros facity
httmtma nnUos. maior admisso tuus,
alumnmf dolor est: culpa par odium exigat.
Neasus J)eiaBiraiii p«rtafM HerovU per flttneB praegreditur
510:

at ille ut esse vidit Aldden proeui:
Uu praoda nobis* inquit ^et eomttnx erii\
prohibetur undis meque eompleants ferens
gresstm citabat. non tenent undae Hereuhm e. q. 8.
quis undis prohiheatur pridem viri docti dabitarunt: at de
Nesso hoc non dici manifeste quae secuntur docent ; non dici
de Hercule et quae secuntur, in quibus contrarium de iUo
praedicatur, et nomen que addito opus fuit. itaque N. Hein*
sius scripsit prov^tHmr wndie, qoo Bihil hicramur; nam sic non
est cui opponotur y. 518 non tetmt wite Ihrmikm, qui^pe
quae ne Nessum qnidem tenoeriBt at- faaae debet lod sen-
tentia eiae, ut Nessus Hereuiem uttdis prohiberi* sibi igilur
rapiiMm securam reKaqoi credat* dein liiseve wpe auaaqve ^
•ddat ilaque verba ista Nessnn loquesiem lacias venniumqae
Ml et 51^ ioca iater se mules iioc modo:

01 tlfe, tff eise Pidit Akiien proeuit
'pnoMsfiir unditt*, mefue oompieeme femse
*tu praeda noHe^ inquit ^et ee m ie m oo eri^;
* gremm e&eibat; nem mmu undae Hereuiem.
jo eiiutfem ioter Deiafiiram nutrioemque conloquii fiie post-
^oam Oeiaoira joc Amorem adftoa est t. 562:

Digitized by

220 AHALBGTA.

€ap$ hmc triumfkim idhts et vinee Bereukm,

niitrii redit ac didt:

jmolM mt Mf qitaeque Puttadia. eolu
Utteamt omiMni iexta famialarum mamm,

quo rrfcratnr 911009110 neodmao; comperiiuus per Deianiram

quae pergit:

nune cangeratur virus et vestis hibat
Herculea pestem, precibus augebo malum,

dein nutrix:

in tempare ipso mvus occurrit Lichas.
haec ut fecimus dispoDeuda inter personas esse codices non
ostendunt, qui onnuia ista nutrici continuant. in quo rursum
veri vestigium apparet. nam vestis mentionem atite v. 563
efferendam esse persuadet grammatica ratio. itaque Deianira
perfectis precibus sic pergit:

jtMWC congeratur virm et vestis bibat
Hercuka pestem, precibus augebo malum.

dein nutrix:

prolata vis est quaeque Palladia colu
lassavit omnem texta famulamm manum,
in tempore ipso navus occurrit Lichas:
celanda vis est dira^ ne pateant doli

nam sic novissimum versum scribendum esse pridem N. Hein-

sius docuit.

7.

Phoen. 356

nec hoc sat est: quod debet ut fiat nefas
de more nostro^ quod meos deceat toros,
date arma patn: nemo me ex his eruat
silvis, latebo rupis eaoesae cavo e. q. s.
anteqiiam comiptelam qua hi yeraua aflfecti aunt toUamus, rur-
sus mloutum aliquid peratringemos. nriasime acilieet invenitur
dictio qualis est de mare noeiro: nam cum poetae omnes fire-
quenter dicant de mare, patriae de mor», mare aliquo, in marem^
in marem dUqumnp tamen aliquo de more et vitant plerumque
et fere non uanrptnt nisi in epithetia et ipsis moris notionem
continentibua, qualia aunt ettUhu patrius aimilia. atque ut
componam quaeonmque apud poelaa mihi occurrerunt« eeUio
de more dixere Verg. Aen. Vft, 357 eottio mairum de moro,
Stat Theb. X, 829 eoHto vaium de more, sil?. IV, 4, 10 aotto

Digitized by Goo<lIe

AIIALBCTA.

221

tmlji ds nme, ubi cui fiierit solitos nnos DUflquam noo additum
esL item Sil. VII, 312 adm^o Mit wutre.- jMUrto d$ mm
Ov. met Xllt 11. Stat Tlieb. 662. Sil. II, 443. priuo
moirt Ot. met. XV, 593 (e mm booi libri ut ridetnr) noilro
de More SiL VIII, 671. .XI, 105. ife «lor» «efturo Lucan. I, 584.
Sil. XI, 501. ubique autem praeter BOfissimam formulam, in
qua metricae difficultati aliquid condonatum est, ridea epitheton
ante praepoeitionem poni; qua in re sing^ulare est Senecae de
quo loquimur exemplum (de mor» nofiro). idem Seneca altero
loco eadem figura uaus est non mtnus singulariter: Med. 802
funereo de more, nam epitheton quod non et ipsum con*
suetudinis notionem habeat praeter Medeae locum tantum Stat.
Theb. IV, 243 ita usurpatum video: infando de more. prae-
fracte igitur renuenda est Peerlkampii coniectura ad Verg. Aen.
XII, 161 ingenti de more pro ingenti mole, apud Horatium
et elegiacos omnino imllum iuveni exemplum.

breviores poterimus in emendando loco esse. uimirum
postquam minime se rediturum Oedipus professus dirasque filiis
imprecatus est, non potest ut summum addere sibi ipsi arma
danda esse, praesertim cum contiuuo pergat: nemo me ex his
ermt silvis e. q. s. addere potuit:

date arma matri.
hoc enim est quod meos deceat toros,

subiungam locum unum alterumve non minus certa ratione
emendatum. Thy. 828 sq. chaos iterum venturum praedicit
chorus et post alia 844 sq. sidera de caeio delapsura longo
ordine recenset. et cum suis nominibus efferat arietem taurum
hyadas geminos cancrum leonem Astraeam hbram scorpion
Chironem Aegoceron pisces angues Cynosuram Arctophylacem,
permire in media enumeratione haec dicit v. 867:

monstraque numqaam perfusa mari

mergei condens omnia gurges.
nam licet quivis sciat qualia sint monstra quae numquam mare
tangant, tamen nulla ratio est cur non ut totiens hic quoque
sidus arcticum, ubi monstris ferisque omnibus sua noroina
adduntur, ipoum nuncupetur, ut v.. 873 enttQSfM mU UKrdme
pkmtru equidem non dubito quin Seneca scripserit:

plaustraqne immpum perfam mari.
quod si in sequenti versu haesites:

et qui medias dividit wnas

flumm^ nMar Mniem ai^mi,
id vel ipsum docet non appdlatiYum nomen antecessisse sed
proprium: scilicet iUa diusset, non wnaa. ursae autem quod

Digitized by

222.

cum plaustris simul nominaiitur, id et ipse Seneca multo au(h^
ciii% feeit BL 129 m^nmi aki glmiaie poli septem tMit Ar^
co^ unae hicm vtno Ummu vocant (Arcadot B; locii» mon»
dooi ienatns) et item Lucanus iV, 523 fliasoqM wrmo fnnoM
pmmnai. dL HO 1524 fiitgHe mk piMuiiro paiiuntur ursM,
mmutrm antem faoili errore nata simt poslfiiam aliqaii plostrm
scripflit* ^ialia saepiasiiiie acddiase nemo ignorat. aio flor«
ad Pio« 154 eodd. opliau piooor, aeniL 1*, .6| 42 fero oinnBi^
plmtrmf c«m diaft loiniioriiiiiitfini acriptam ail (cann. Ul^ 24, IQ;
ep. II, % 74. ad Pia. 276). aerm. II, 3, 247 pUmeBou d. CIL
V,. 7862 5 PktiraUhu. aic Sea. 4e benei: VHl, li, 2
dMfmm einedemquo generia ubiqQe molta et nota* in
qualibua sermoaem Tolganem minime conatantem fuiiee noa
tantnm Diomedea dooel p. 388, 2 itimdo, ploio nomdiioi
tmm omMtMtm §mi mt ti/lMa tmm o littra tommtreimtt
hahet, ui emn dieimm damtira tt dmifa, ittm oamdam at ee dom
tt rnmiUa), aed el append. Pfobi p. 199, 18 (iattr aatima tt
ottrum hot inttrtst qaod mittrum o iiilm i i tigitificat, ottmmvtra
purpuram esse dtmotutrat)^ quandoquidem boc praecipere opna
fuit quare ne id quidem improbabile eet, Harei Claudii nomen
mero librariorum errore ex Mario Plotio natum esse.

Tro. 903 sq. Helena contra Andromachae Hecubaeque con-
vicia causam suam tueri conatur. atque non sibi belli culpam
imputandam esse his verbis evincere studet, quae statim recte
distincta ascribam, v. 917: .

causa bellomm fui

taruaeque Teucris cladis? hoc verum ptUa, .

Spartam puppis vestra si secuit freta;

sin rapta Pkrygiis praeda remigibm fui*

deditque donum iudid vittrix dea,

ignosce Paridi.

at nec accusant Paridem nec eius causam Helena agit sed suam:
queritur autem se a Paride raptam, a Venere praedoni desti-
natam esse. dicit igitur: me belli causam fuisse venim esset
si ultro ad vos profecta essem; sio invita a Troianis rapta sum^'
cerle cuia venia ero. id quod poetam aic dixifise exifitimo: .

ignosce praedat.
V. 1171 Hecuba queritur:

mors votum meum, ,
^ infantibus nec lenta virginibus venis,

ubique properas satva: me solam times

vitasque gladios inter ac tela et factt

quaetita toia moctt eupitnttm fu(fit.

Digitized by Google

AMALEaTA..

22a

V. 1172 (inf. violenta codd.) egregie correxit Madvicus adv. II
p. 122. eodem graecisrao Slat. Theb. III, 316 hoc mihi im
mc fata vetant, v. 1175 delevit Peiperus, iDeptum scilicet ut
traditur, sed facili opera eniendandum : 7ne solam times vitasque
^adi08 inter ac tela et faces qmesita, tota mente cupientem
fp^s. cf. Phaed. 185 tota mente dtmimtur dMU». 162
%m€ mentts pavor E noctis A.

Pbae(k 505 Hippolytus silvestrem venatoris vitampraedical:
nunc ille ripam celei^is Alphei Jegit,
nunc nemoris alti deiisa metatur loca,
ubi Lenia puro gelida perlueet vado,
sedesfue mutat: hic aves querulae fremuiU
ramique ventis lene percussi tremmU.
non mutat sedes ioter v. 507 et 508 nec apte sedes iam mutare
dicitur quem per priores versus idem coDtiftUO £Boere audivimus.
imImI profiBck iBtficpoliAoff A scribendo tidmtfit, debiil eede»^
gm mutas: aives ramMiiie obatrepiuit c«mmi nkatio;
Ag. 481

nec numet in iiiiaffio.* /U gmris mimbi$ Il9(u$,
imhre augei nwiBa.
oderas leci' clil&cultates aimc tmiiBeo pede sioeo; meaeo taiitiim
qeem.panim apte Neimr.iiovun ventum dassi inruentmn ttui»''
quam non nimbosum g^avem mmbie> /iaii. dietnm sit. acriba-
mu8: flat grmns nimhis Notus,
Qtd.Ml

PmMb pulmm (6mAm regtm oduB
agite mmkm* . ^MOiiimgua funmto gfiaiu
mlum rdin q m if «ere ftwrifsro «Anms
repaaralbit herhas e. q. a.
648 guacumque et ^ifeiw^fiie codd. aliquot 649 reUuquat
item. locum tango quia ex panro eorum numero eat quoa
Benlleiue tractavit (ad Hor. carm. I, 6, 3). parum recte Gro-
noviue defenderat quod in editionibua tnnc circumferebatur quod^
tumgue, nec certe felidter Bentleiua coniecit guumeumqao. at
rectiaaime eontendit aententiam esae: quandocumque, cum pri-
mum aolum relinquet remedium in diatinctione recte posita
situm eat unaque litterula, ut factum eat in membranis ali-
quot, mutata:

proinde pulsum finibus regem odus
agite exulem quocumque funesto gradu,
solum relinquat: vere florifero virens
reparahit herhas.
haud raro apud poetas coniunctivus sententiae condicionalis

Digitized by Google

224

A^ALECTA.

vicem teuet ita ut in apodosi futurum tempus sequatur: Se-
neca Med. 238 virgini placeat pUdor paterque placeat : tota cum
ducibus ruet Pelasga tellus. Phaed. 478 caelibem vitam probet
sterilis iuveutus: hoc erit, quidquid vides, unius aevi turba et
in semet ruet, Stat. XII, 342 vincam volucres, sit adire potestasy
excludamque feras, Ov. rem. 743 perdat opes Phaedra: parces,
Neptuney nepoti, lib. nuc. 31 audiat hoc cerasus: bacas exire
vetabit; audiat hoc ficus: stipes inanis erit. et paullo audacius
ut non futurum tempus spectetur fast. VI, 113 huic aliquis
iuvenum dixisset amantia verba, reddebat tales protinus illa sonos,
Sil. XVII, 3 1 7 horrescamne ipsos, veniant ad proeliay divos ?

HO 452 sq. artem magicam nutrix professa solitas virtutes
recenset. inter illas v. 459

umbrae stetistis et mea iussi prece
manes locuntur, sonuit infemus canis.
Cerberi turbidi semper et latraotis vocem excitasse non magna
res est: mulcere iiam labor Hercule dignus; sic saga TibuUi
I, 2, 51 sola tenm wiala$ Mmhae di^r herboi, sola feroi
Heeatae perdommm etmee. non miramur igitur quod verbum
ab interpolatore inventum esse Etruscus docet qui praebet:
novit infenm canis. scribendum autem emendatione, quam
facillimam esae intelieget qui ad litterarum ductus attentait:
JNOMS loamimr^ taeuit infemm eaiaie,

Tragemata haec sunto, non cena. quod ai cui priores
placuere, non esurit secundas menaas; ain minus, quia ferat
hospitem 'subligentem quodcumque iacetinutile'? itaque relin-
quamua aliquid maiori cenae ad quam perendie vocatos Tolumua
«upientes.

Digitized by Google

mm GAPITDM.

I. Oe recensendis Scnecae tiagoediis p. 1

II. De codice Elrusco 16

IIT. De codicibns paralipomeiia 42

IV. De Hercule Oetaeo 48

V. De Phoenissis 75

de pefsonanim notis 82

VI. De AgamemnoDe k 89

de anapaestorum compoaitione ........... 98

de canticis polymetris 110

Vn. De canticorum formis . . . . 135

Vin. De tragoedia rhetorica 147

IX. De exemplaribns graecia 160

X. Analecta: • • •

1. de verbo substantivo omisso 184

2. Herc. Oet. 380—390 194

3. Phaed. 1015—1037 201

4. de Terailms aliqoot interpolatis . .• 208

5. Herc. Oet. 1747—1757 212

6. de locis aliquot turbatiB •,•..-••... 217

7. Pboen. 356 etc 220

abire in aliquid .... p. 63
ablativus absolutus a nomfne

. pendens 62

actionia locna indieatus . , 76
Agamemoonis etOedipi unus

auctor . . . . 133 sq.
Alexandrinos non expressitSe-

neca 165^

Anacreonteot ▼eraicQlQS , . 136
anapaestonim compoaitio. 98 sq.
anapaestusdactylumexcipiens 60
anapaestici dimetri monometri

trimetri . . . 99 sq. 138
anapaestus in trimetri pede tertio 97
animo anmeie aliqnem H H-

mitia ...... 39

Lao 4a Staaeaa tmfMAiii;

argumenta a Seneca in.ter
Romanos primum tra-
ctata ..... p, 158

aaclepiadens monoayUabo ter-

mlnatua 60

ast 214 sq.

atque secundo loco ... %

auspicari 90

Caesius Baaans 132 sq.

Calliopius 85. 86

chorus duplex 97

citius 90 sq.

codex Ambroaianna (Jtf > . . 6

▼ariae lectionea . . . 12. 212

Etmacns 16 aq.

15

Digitized by Googlc

226

INDKX RKRUll.

GodiciB Etrusci archetypus
maiusculislitteris scrip-
tos p. 8 sq.

archetypi pagioae 43 Ter-
suum ....

correctores ante 2"

correcturae prima inanu
faclae post scriptum
libmiD • . . .

corraptelae signum .

innocens ioieipoiaadi
genus

versuu ioterpolati . .

interpretanenta . .

interpunctio . . .

lacunosus in HercOet

olim Marcianus , .
Laurentianus 37, 6 . .

37, U (liber Poggii)
MeliMena

80
13

21

30

5.21
5

19

10. 80
17
42
42
13 sq.
7 sq.
4. 138
6
42
61

Thuanei fragmenta .
Vaticanus (A) , .
Vaticanus 1647 . .
Mlot domi» aeeut. fim',
eootiinetiviu aententiae con-

dicionalis vice . . 223 M|.
contaminare aiienom a tra-

gicis 147

creticus in trimetri fioe cum
antecedente Tocabalo
coaleacens .... 58

cui bisytt, 90

cunctus 27*2

cupido gen, matc, .... 71

decutere — diicatere . . . 195

deinde 63

diacors — disaora • • . . 19

editio Aldina 42

ehen 66 aq.

ei mihi 67 sq.

elocutionis inopia .... 57

dia dvoiy 196'^

epodi 137

etd in tragg. nnn viUmit Se-

neca 65

Enripidis Hercalea • • . 160 sq.

Hippolyti • • • • , 173 sq.

Medea 163 sq.

Phoeniasae ..... 81

Theseos 180 aq.

«iddere 112**8q.

fors adverb p. 64

forsitan forsan cum indicativo

praetentis vel praeteriti 63

genus (genus humanum) . ^ 61 aq.
geographica Seneca neglegen-

ter tractat • . . 202 sq.

hand in iragg. non tdiatum

Senecae 65

haud dum 65

Uercules fonte Gioypiuo pur-

gatus 19*

Syrtea pedea tranagreasos 19*
tragoed!a« ftirens 'Cngnonl-

nata 160

versus Euripidii . . 161*
Oetaeus magis reliquis cor-

rupta 4

post priorem Hefcolem
scripta .... 52 sq.
Herculis Oetaei poeta cempi-

lator Senecae . . 50 sq.

heu heu 67

hctt ine ••••••• 66

hinc de iempore • • . . 62
Horatius a Seneca expressus 141^*sq.
Horatii normaa reliquii Se-

oeca • • . • 146. 161

inde de tempore .... 62
indicativus in intenogatione

indirecta . . . • 93 sq.
infinitivus in — ier . . . 64**
ioteriectionuni usus . . 66 sq.

toterpolaCor A 1 sq.

interrogatlo directa loco in-

directae 92

labor materqoe et Mimilia 196 sq.

Lncsnus -Seoecam imitatos . 56*

Locani titolas . • • • . f

lamen — ocolus • . • • 201*

magis yro potius .... 56

matris oppositu 23

Medeae apod Senecam mores 164 sq.
trag. prior pars in S suppleta

ex libro interpolato 6. 13
mei tui sui pro poueseivo 64 sq.

metonymia 199^®

modus varlatus Li interroga-

tioae iodirecta • • • 94
mora 154 sq.

Digitized by Google

»7

monm dominamqiie rnmpiiDt

et similia , . |k 197 sq.
luoram rumpeie ..... 198
de more aliquo .... 220 sq.

n€mp6 66
oomen ad verbum accedens

quo oriundum est . . 26
Domiiia propria ia Clrusco cor-

nipta 4

non ipae — ne ipse qnidem 216*^

ocins 91 sq.

OctaTia io anapaesticis ver-
sibus disponendis a re-
liquis differt ... 101

codices 45

•b interpolatore A oovem

tragoediis inserta . . 1
Dusquam syualoephe ia in-
terpnnelione ... 69
OeiHpus caecos Tliebis degit 75
tngoedia ante Pboenissas

scripta .... 77. 133
est saepe omissum . . 192
opus est properato .... 71
(MdiomSeneea imitttne 157. 166 eq.
Ovidi codex Benensis . . 65
Medea . . . 148 sq. 166 sq.

her. 4 176 sq.

12 168 sq.

0?idio8Hippolyto Telato om 176
oemet ipse «zicribebat • . 169
a Seneca expreBsns • 116 tq»

paodere accedenle eonHmclivo 92

neriter 196

Pclopena Pelopina • • « . 69

Pepaiethns 202' sq.

personae mutae • . • . • 84

quattuor 96

persooarum geoera rhetoribus

freqnentata .... 162

notae Sdaq.

peiaonaa accedentea aignifi-

candi lex ... 96 sq.
Phaedri versus creticis terminati 58
Philocteta HerculiaOetaeipersooa 83
Phoenisaae Thebaia et Oedi-

pus inscripta . 6. 75 sq.
poat vel ante Oedipnm coo-

locata .... 6. 13. 76
in 2! suppleta ex libro in-
terpolato .... 6. 13

plaustra — ploetra . . p. 222

plena deo . . • • • 166^ sq.
pluralis rhetoricus .... 150^
Poggi^ Gorrecturae ... 42 sq.

Pomponioa 143"

poaitio anio ap» ac . • . . 203*
praefationes tragoediamm S8

priapeus 13a 140«

pro interiectio 66

propter 66

qnamqnam «tf nmMn aeee-

dens 62

quiescere aliquid .... 62

quirem. non quit .... 89

qui pro qidi anU a • • . 29

qnia — qnalia 207

qufs — qnibna • • • . 213 sq.

quom 61

leecidit lettnlit propter pro-
soiUmm amUgwm Se-

necae fere vitata 113adn.
rhetores et poetae invicem se

compilantes .... 153'
rhetoricae in lilteras aucto-

ritaa 148 aq.

mrsoB mranm . . 61^ 113 adn.

sanguis 71

sapphicus mooosyllabo termi-

natna 60 sq.

flaicopbagi flippolytnm Tela-

tum repraceentantea . 17S
scaenae mutatio . • . . 81 sq.
scaenarum tituli . 82 sq. 86 sq.
semper, solitus iimiUa rhe*

iariee U98q.

Seneca paterni operis lector 1528q.
philosophus idem in tragoe-

diis 78. 117". 1397. 142 ado,
res fabulosas neglegeotius

tractat 24

sermo pedeatria a tragico

diversiis 96

apocolocyntosis: aoapaeati 110
tragoediae ad agendum

scriptae .... 76. 82
tragoediaram corpna non

Seneca edidH . . 75. 88
editionis genuinae unum

exemplarantiquitus ser-

viitum ..... 1
ordo 134

15*

Digitized by Google

228

INDSl RBBIJM. MPBX LOCOBUN.

senteBtiamm aequabilitas ne-

glecta eurythmia p. 145 sq.
Silius ftnecam imitataa . 38 adn.

sive 62

aive — sive irUerposita pri-

oHt membri apodoH 94 sq.

solus . 195

Sopboclis Oed. Tyr. a Scneea

expressus .... 77
'PiCoTOfAOi • . . . . 109 sq.

Trachioiae 73

et Euripidia de Tkoadun

fatis fabulae . • 170 sq.
spargere aliquero .... 155
Statii versus tragoediis ad-

scripti 12

aynalo^e TCfboram intcr-

punctione diacretonmi 58 sq.

synecphonesis 90

systemata iguorat Seaeca . 145"

tabc tabcm 61*

Tcfcnti codlcea personaa grac-
cis littcria notataa rc-

ferunt 85 sq.

trimetri creticis terminati . 58

ternus trinus 12**

tctramctri dactylid . • • 143 aq.

Tlicaci apttd Aiexandrinos

imago p. 177

Theseus ab Amplutrita coro-

natus 160**

Thyestes tragoediarum argn-

mcntnm . • . • . . 173

toto dati», 61

trimeter monosyiiabo tcrmi-

natus 59 aq.

tragici Romani tres tragoediae

priocipea pfacterccte-

roa accnti .... 158**
veteres exempla graeca

accuratioa aecoti quain

comici . . . . 147 sq.

▼ae mihl 66

Varii Thyestes 148

verbum substaativnm omia-

sum 184 aq.

Yergilium Seneca imitatus 155 80-
▼facre — Tiderc .... 157"
nltra Umpore .... 62
TOcativus ad verbum acccdcna

pro noniinativo • , 30
voigus voltus inclutua • • 61

icugmatia figura • • • 111^^

INDEX LOCORUM

(cancellis saepsi Richteri et Peiperi numeros. locos in cap. II quantumvis
leviter perstrictos indicavi omnes , ut aliqua saitem ex parle minueretur
incommodum cum locis non constanti ratione aigaifi^atis necesaario con-

innctnm).

Accius Atham. frg. 3 t, 191 p. 93

GatuUus 63, 50 65

64, 121 187»

77, 5 66

101, 6 68

Euripides Here. 169 •• . 162
frg. 389 180 sq.

433

435 ...

436 .
440 . . •
443 • • .
446 ...

Horatius epod. 5, 101

176
182**
. 176

174 aq.
182 sq.

. 179

. 67

Hor. epod. 15, 24 .

carm. 1, 26, 3 .

III, 29, 28 .

ep. I, 3, 30 . .

Lucanua IX, 365 .

Ovidius am. II, 4 .

lier. 10, 86 . .

12, 71 . .

16, 104 . .

246. . .

met. I, 30 . . .

274 .. .

VU, 460 . .

IX, 613 . .

p. 215
. 213
. 19
93. 187
. 199
95 sq.
. 93
. ibid.
. 189
. 68
. 65
. 186*
188»*
. ibid.

Digitized by Googlc

INDEX LOCORDM.

229

Ov. met. X, eai {errore 673) p. M

rem. am. 743 sq* . , 174 s^.

trist. II, 405 lil^

Persius 3^ 65 94

Petronius p. 68^ 16 . . . 91
Seneca Hercules (furens) 8 13. IS

12 ibid.

36 13

43 ibid.

52 22

• 62 ..... . 13

90 ibid. -

lS3 8q. (1851 . . 13. IS
IM (190} .... ibid.
. 213 (217i .... 13
219 (223) ... 13. 18
252 (2611 .... 13
268 (272) . . 112«8q.
213 (2771 .... 22
284 (288) non i . ibid.
316 (3201 .... 13
321 (3251 ... 13. 18
. 463 (466) .... 43
. 523 (527) .... 31

546 (550) .... 43

547 sq, (552) . . . m
711 (715) .... 19
720 sq. (724) . . 190"
121 (731) .... 22
800 (804) .... 19
858 (862) .... 33
916 (920) .... 9
920 (924) .... 34

. 950 (955) .... 203*
995 (1000) . . . . IM
1078 (10S3) . ... 22
1100 sq. (1106) . 102 sq.
1104. 5 (1110. 11) . 210
1122 80. (1129) . IMs^
1175 (1182) .... 32
1198 (1205) .... 22
. 1213 (1220) .... ibid.
1232 (1239) .... 34
1299 (1307) .... 22

Tioades 8 sq 209

11 ibid.

14 90

20 23

25 19

48 s^. . . . l^ sq,

58 34

IM (101) .... 23
misq. (1021 ... 109
. L24sq. (128) . . IMsq.

in. Tro. 2LL 15 (283.

84)

p. 35

384 (393) . .

. 32

386 (395) . .

19sc[.

. 395 (404) . .

. U

401 (410) . .

. 139

. 409 (418) . .

. 23

. 474 (483) . .

. ibid.

487 sq. (494) .

211 sq.

. 490. 491 (499.

500) 32

504 (514) . .

2

594 (603) . .

20

. 633 (642) . .

g

. 635 (644) . .

12

739 (749) . .

35

. 766 (776) . .

788 (798) . .

. 814.sq. (824) IIL

202^ sa

822 (832)

839 (849)

202'

. 842 (852) .

ibid

• 848 (858)

. 880 (890)

35

922 (932)

2*22

932 (942)

32

1075 (1085)

. 195'

1136 (1146)

2.^

1143 (1153)

32

1160 (1170) .

29

1172 (1182)

223

1175 (118.*il

222 sfi

Phoenissae 96 . .

29

IM . . . .

009 sfl

m . . . .

2

123 ... .

Ififi . . . .

216

. 239 ... .

157 -

216 ... .

22

aLM

299 ... .

79

320 ... .

. 32

a208q. . . .

IS 80.

331 ... .

. 23

340 ... .

. 29

351 ... .

220 sq.

358 ... .

. 221

. 402 ... .

. 23

420 ... .

. aii

435 ... .

. 20

. 459 ... .

. 32

. 473 ... .

. 23

. 481 ... .

. ibid.

505 sq. . . .

. 20

550 ... .

. 31

638 . . . .

. 23

Medea 31 sq. . . .

. 165^

230

INDU LOCOBDM.

Seo. Med. 47

82 sq. .

88. 89 .

90 sq. .
128 . .
170 i^. .
173 . .
178 seamae tiiulus
190 . .
226 . .
255 . .
277

314 (315)
360 (372)
370 (373)
433 (436)
438 (441)
467. 68 (470. 71)
534 (537)
681 (584)
622 (625)
653 (656)
692 (695)
802 (807)
815 (819)
865 (873)
950 (958)
988 (996)

1012. 13 (1020. 21)
1017 (1025)
Phtedra 14

28 (30)

122 (127) d, iiofi d

148 (153)
202 sq. (207)
208 (213)
222 (227)
264 (269)
325 sq. (330)
338 sq. (346)
412 (420) .
433 (441) .
451 (459) .
508 (5t0) .
510 (518) .
560 (569) .
619 (627) .
641 (649) .
065 (673) .
679 (687) .
768 (776) .
768 sq. (776)
782 sq. (790)
838 (846) .

156"
136«
ibid.
ibid.

30
ibid.
23
24

32
20
24
203*
24
32
158
24
211
23*
24
135*
24
32
22 L
24
29
25
ibid.
208
153
109
29
25
32
174 eq.
32
ibid.

5
106
106 sq.
32
37
23*
223
25
11
25
3
20
25
ibid.
141 sq.
140 sq.
. 20

201 sq.

Sen. Phaed. 868 (876) •

882 (890) . . . .

890 (898) nostra, non
Dostram . .

909 (917) ...

947 (955; anwe le
gitur Med. 955)

958 (966) .

971 sq. (980)

989 (998) .

995 (1004) .
1015 sq. (1024)
1026 (1035) .
1030 (1039) .
1055 (1064) .
1057 (1066) .
1118 (1127) .
1140 (1149) .
1141sq.(ll50) 108 sq.
1145 (1154) .
1208 (1217) .
1229 (1238) .
Oedipufl 91 . .
95 sq. . .

171 sq. (173)

175 (177) .

178 sq. (180)

403 sq. (407)

466 (472) .

473 sq. (480)

487 (498) .

489 (500) .

496 (508) .

617 (630) .

647 sq. (660)

680 (693) .

691 sq. (704)

p. 37
197

25
ibid.

26
29
156"
212»
26
207
203*
37
20

205 sq.

29

39 sq.
39 sq.
26. 108
32
26
ibid.
37

184 sq. 193
22
109
144
26
112
113
ibid.
ibid.

26
223
29. 214
191»

111 sq.

709 sq. (722) 113 sq. 125

725 sq. (743) 114 sq. 126

733 sq. (752)
751 sq. (772)
83b (859) .
970 (991) .
1007 (1029) .
1047 (1069).
Agamemnon 5

125 (126) .
129 (130) .
102 (103) .
202 (203) .
208 (209) .
238 (239) .
241 (242) .
260 (261) .

l

5. 126
15 sq.
26
il^d.
1. 30
26
ibid.
ibid.
38
27
153
154
11. 27
32
27

Digitized by Google

INBCX LOCORUM.

231

AkSiII. aM l {OvL}

• P

107
• 1 p 1

S^n ThvMtM 771

l>7CII. AUjCOwvo » t k . • •

D 93

• •

Q9

110 . • • • •

1 1 sa

AiAan (A^f\\
414 8<{. ^400^ .

• •

ihii)

lUIU.

Q9Q /fiSl)

, Oaiv \Ot/l/ • • •

28

• ■

QO

867 ^870)

221 80

• •

32

8Q2 ?fi95)

28

AA1 (A(\A\

44o ^404J • .

■ •

21

Q16 f91Q^

ibid

4D1 14»0/ • •

• •

44

Q20 so i^TXS

1.37*

AQ.i if\M\

• ■

223

ibid

KAQ i^fiQ\

• •

209

1015 noi9)

32

insq. 12S

1021 fl025)

92

DUU ^OX^^ . .

• •

23

1031 n035) . .

32

Ol«3 i04lj . .

118*0

i07Q8a nosat

40

0^4 ^OOUl .

• •

21

1105 ni09>

33

A97 /ftt^fi^

Oa 1 \0u9/ • i

• •

130

30

000 8(j, VO«JUj .

• •

151

70

1 W • • • • i

28

0.7U \IZ t ) • •

• •

32

RO

30

lOO \l iv) •

• •

38

28

7Q7 /■77il\

• •

21

21

7/19 /770\

• •

5

Atltf • • • « «

28

« •

30

168

33

i 4D ^ 1 oO; • •

• •

U

• -L » • • • • •

32

1 OU ^9 t 1 ^ . .

20

1 g«j . . . . .

30

« LLU

7Q1 /fi^H

» al yoo l) • «

'. 59

91

214 r2171

A< I ^ \m k ^ f « « «

. ibid.

QAQ e.n /fiift\

• •

110

274 f277) . . .

28

fiA9 cn /Qioi
OO^ of\- \uLu} .

119. 132

ibid.

01 q /071 \

^IO \a ( . •

• •

32

284 (287) . . .

. ibid.

QQl /QQO\

• •

44

. 318 (321) . . ,

3

Q7A /1A9fi\

• •

ibid.

325 (328) . . .

. 111"

Q79 an (^n^lW

• •

94

. 368 (371) . . ,

3

1 Al 1 /1 AAQ\

lui i ( luoyj . .

• •

21

319 (382) . . .

. 30

yesicS in . . .

• •

32

380 sq. (383) 194 sq. 200

^h. SC[. .

• •

38

. 390 (393) . . «

. 28

liA . . . •

• •

ibid.

440 sq. (443) . .

. 2ia

100 . . . .

« •

U

460 (463) . . ,

. 224

llD . . . .

• •

21

510 sq. (513) . .

. 213

Um . . . •

• •

38

520 (523) . . ,

. 61»

1 10 . . . •

• •

111

. 521 (524) . . ,

. 32

OIQ

• •

38

546 (549) . . .

. U

00 A

« •

21

557 (560) . . .

. 40

JAA . . . .

« «

39

559 (562) . . .

. 28

04i . . . •

« •

ibid.

563 (566) . . .

. 30

QC(\

« •

5

568 (571) • . .

U

/1 AR

• •

111'»

582 (585) . . .

. 40

47U . . . .

• •

m

585 (588) . . .

. 30

4oo . . . .

• •

u

589 (592) . . .

9

dUV . . . .

• •

21

619 (622) . • .

. 33

OZl . . . .

• •

39

635 (639) . . .

. 21

041 . . . .

• •

27

677 sq. (681) . ,

40

000 . • . •

• •

135*

. 728 (732) . . .

. 32

597 ... .

« •

21

738 sq. (743) . .

.217»»

616 ... •

• •

32

746 (750) . . •

. 28

623 sq. . . •

• •

40

748 sq. (752) • .

41

650 ... .

• •

21

781 (785) . . .

. 28

676 ... .

1 • *

12

813 (817) . . i

. 28

232

HOU LOGOM».

Sen. Hm. (Oet.) 82 1 (8S5) p. 66 Sen. Herc. (Oet.) 1715 (1719) p. 33

842 sq. (845) . .

. 53

1716 (1720). . .

. . 211

868 sq. (872) . .

. 54

1721 (1725). . .

. 50

907 (911) . . .

. 59

1736 (1741). . .

. 216

922. 8q. (926) . .

. 54

1738 sq. (1743) .

. 11

939 (943) . . .

59 sq.

1747 sq. (1752) 212 iq. 217
1749 (1754) .... 11

969 (973) . . .

• 41

981 (985) . . .

. 59

. 1751 (1756). .

. ibid.

985 (989) . . .

. 28

1753 (1758) . . .

. 10

995. 96 (999. 1000)

• ibid.

1755 (1760) . . .

. ibid.

998.(1002). . .

• 211

1757 (1762) . . .

. 29

1031 sq. (1035) .

. 53

1760 (1765). , .

. 63

1032 (1036) . . .

. 28

1775 (1780) . . ,

• 41

1048 (1052) . . .

. 49

1786 (1791) . . .

. 31

1113 (1117) . . .

. 28

1794 (1799) . . .

33. 59

tl67 (1171). . .

. 211

1S09 (1814) . . .

. 10

1168 (1172) . . .

. 29

1810 (1815) . . .

. ibid.

. 1196 (1200) . . .

• ibid.

. 1836 (1841). . .

. 210

1218 (1222) . , .

. 67

1858 (1863) . . .

. 60

1223 (1227) . . .

. 11

1861 (1866) . . .

. ibid.

1261 (1265) . . .

. 30

1863 (1868) . . .

1376sq.

1268 sq. (1272) .

. 54

1887 (1892) . . 6(

K 192»

1293 (1297). . .

. 49

1944.8q. (1953) .

142 sq.

1299 (1302) . . .

. 60

. 1966 (1975) . . .

• 65

1302 sq. (1306) .

. 55

1985 (1994) . . .

. 29

1330 (1334) . . .

. 59

OcUvia praet 173 (178)

. 44

1346 (1350) . . .

. 33

. I73.8q. (178) . .

45 8q.

1347 (1351) . . .

. 49

. 290 (297) . . .

. 67

1357 (136!) . . .

. 41

406 (418) . . .

. 192«»

1392 (1396). . 33. 49 sq.

409 sq. (420) . .

46 sq.

1398 (1402) . . .

. 29

457 (469) . . .

. 59«

1399 (1403) . . .

. 31

462 (474) . . .

. 62"

1402 (1406). . .

. 66

485 (497) . . .

.192»

1402 sq. (1406) .

50 sq.

518 (530) .. . .

, 192"

1436 (1440) . • .

. 29

850 (866) . . .

. 44

1459 (1463) . . .

. 30

964 (993) . . .

1469 (1473) . . .

. 10

Seoeca suas. III, 5 . . .

166» s^

1473 sq. (1477) ,

55 80.
. 55*

controv. frg. 1 K. . •

.* 64»

1475 (1479) , . .

SiUus VIII, 145—225 . .

1503 (1507) . . .

. 211

XIII, 330 ...

. 37

1536 (1540) . . .

. 33

XVll, 291 ...

. 64«

1556 (1500) . . .

. 50

654 .. .

. 37"

1558 (1562) . . .

. 30

Sophocles frg. 620 . .

. 179

1560 sq. (1564) .

. 50

Slatlns AchuL I, 316 . .

. 107»

1578.79 (1582.83)

10. 211

Tadtm ann. XiV, 47 . .

. 152

1595 sq. (1599) .

. 56

tragicl inc. inc. frg. X 22 67**

1625 (1629) . . .

. 41

VergiUus Aen. II, 662 .

. 157"

1652 (1656) . . .

60. 62

IV, 52 sq. ...

. 187«

1681 (1685). . .

. 29

VU, 507 . . . .

Lipaiae typis I. B. Uirschfeld.

Digitized by Google

COERIGENDA

praeter p. 386 enotata.

p. 108 adn, delend.: 21 1 ngat:t i. ras, R

p. 124 adn. 740 vos quoque] qiioque

p. 190 adn. addond.: 520 expresse li 532. 533 inverso ordine col-
locat I{

ihid. silva iam fessa RA] illa iam fessa II silva iam fessa A
p. 245 V. 141 veslus] vectus

pracl'. p. XXIJI adn. propc finem ultimaers pa] iiltimae pars
iOid, p, XXyi apogr, Oed, 418 AOUEUGAMJ NOLEUCAM

Digitized by Googlc

232

mBWX LOGOftVJi.

Sen. H«K. (Oet.) 821 (825)

842 sq. (S45)
S68 sq. (872)
907 (911) .
922 sq. (926)
989 (943) .
969 (973) ,
981 (985) .

p. 66 S«l. Here. (Oet.) 1716 (1719) p. 33

, 53 1716 (1720) . . ... 211

. 54 1721 (1725) .... 50

, 59 1736 (1741) .... 216

, U m&sq. (1743) . . It

59 sq. 1747 gq. (1752) 212 fq. 217
» 41 1749 (1754). ... 11
. 59 . 1751 (1756). ... ibid.
28 1753 (175^) .... la

1578.79 (1582.83) 10. 211
1595 sq. (1599) . . 56
1625 (1629) .... 41
1652 (1656) ... 60. 62
1681 (1685). ... 29

Tacitus ann. XIV, 47 . . . 152

tragici inc. inc. frg. X 22 67»*

Vergilius Aen. II, 662 . . 157"

IV, 52 sq. . , . . 187«

VHy 507 . . . . 38 adn.

Lipsiae typis I. B. Hirschfeld.

Digitized by Googlc

Digitized by Googlc

L. MNAEI SENECAE

TRAGOEDIAE

REGENSWr BT EMENDAYIT
FRlDfiRlCVS LEO

VOLVlfEN ALTEaVX

S£N£GA£ XaAGOEDlAS £T OGTAVIAM G0NT1N£NS

BEBOLINI

APVD WEIDMAKNOS

k. MDCOCLXXYmL

Digitized by Google

L. ASUAEl WSCAE

TRAGOEDIAE

ACCEDIT OCTAVIA PBAETEXTATA

REGENSYIT ET EMENDAVIT
FRIDERICVS LEO

BEROLINI

APVD W£IDMANNOS

A. MDCCCLXXVIIII.

Oigitized by

Digitized by Google

PRAEFATIO

De ratione quam in recensendis Senecae tragoediis secu-
tus sim, satis expositum est in priore huius editionis Tolumine.
constat autem, ut summam rei iterum perstringam, unicum
constituendae lectionis universae fundamentum esse Etruscum
codicem i. e. Laurentianum 37, 6 saec. xi— xu (E), unicum
genuini tragoediarum corporis exemplar; non minus constat,
ubicumque de Etrusci scriptura dubitatio nulla est, nullius
usus esse apographi (2) germina codicem Ambrosianum D 276
inf. (M) et Vaticanum 1769 (iV). ad Etruscum vero accedunt
primum in Troadum Medeae Oedipi ahquot canticis excerpta
codicis Thuanei saec. ix— x (7%.)» quae secundum Duebneri apo-
graphum a Peipero et Richtero publicatum (praef. p. xxiv sq.)
et a nobis iterura cum codice conlatum infra repetemus ; deinde
in Medeae et Oedipi versibus non multis fragmenta rescripta
Ambrosiana {R), quorum scripturas quasdam primus indicavit
Ritschelius, nos plenam notitiam dabimus Guilelmi Stude-
mu n d beneficio insigni. cuius erga Senecam eiusque et lectores
et editorem tam propensa voluntas erat, ut soHdum fragmen-
toriim illorum apographum sua manu, id est harum rerum hoc
aevo peritissima, confectum litteris insereret ad me daUs; quas
item huic praefationi subiectas invenies.

ReUqui codices, quorum nuUus altera saeculi xiv parte
vetustior est, omues ad exemplar ab antiquo interpolatore data
opera pertractatum redeunt. interpolatoris istius lecttoneiiiy
non receptam aliquam et Tulgatam, iittera A significavi. quam
certa nitione constituere non ubique concessit codicum de-
teriomm condicio, ut qui maximam partem et ex Etrusco
eiusque familia correcti et Italorum coniecturis infecti non
puram antiquitus interpolatae iectionis imaginem reddant ergo
cum inspectis plerisque eius generis in Italia codicibus cogno«
Yissem, ne magno quidem numero illorum excusso multum ad
interpolatoris manum certius qnam nunc quoque fieri potest
demonstrandam profectum iri, neque in eo quicquam utilitatis
viderem ut per varios depravationis gradus interpolatam lectio-

Digitized by

VI

PBABPATIO

nem persequeremur, satis habui duos bibliothecae LugduDensis
libros ufiagiia cum comitate ab inluatribus bibliothecae modera-
toribus huc transmissosi) integros conferre eorumque lectionem
ad acripturaa cum aliunde a me viriaque doctia WoUenbergio
(ex codidbus Turonensibus) Paulio (ez Lobkoyidano) Zingerleio
(ex Innsbruckiensi) excerptas tum a Lipsio (^mmelino Rapbe-
lengio Delrio Gronorio et inprimb a Grutero enotatas exigere.
sic plerumque teatium consensu pristina interpolatio se prae-
bdiat. ubicumque in lectionis discrepantia dubitari potuit Te-
tuatone ilM an novicio interpolatori scriptura aliqua deberetur,
, iittera g usus snm ; quae uM cum A certare ridetur indicatum
Tolui utra scriptura probabilius ad fetustum interpolatorem
referatur: unius aherinsTe ^icis testimonium nusquam attuli
nisi forte balo correctori felidter qpera cesnt eadem littera (g)
notandae ridebantur corruptelae horum codicuro oonsensu tra-
ditae ▼erbonimqoe fonnas metnimTe destruentes, quae cum ex
eadem scriptura quae in Etrusco compareret originem cepis-
sent, certe non ab interpolatore A poetae verbis inlatae essent;
quales ubique enotare operae pretium non erat. valde dolebat
quod ad lectionem A rectius cognoscendam non satis auxilii
praebebat Peiperi et Richteri adnotatio. qui cum editionem
Aldinam anno 1517 ab Hieronymo Avantio curatam consti-
tuendae vulgari lectioni fundamentum adhibuerint, ita ut eius
cum libris 'vel omnibus vel pluribus vel uno et altero' (praef.
p. xxxvn) consensum littera A, discrepantes ab illa scripturas
littera ip notarint, sescentis locis unius alteriusve docti Itali
inventum ut vulgarem lectionem ut \p dederunt. Avantius
enim et ipse multa emendavit (in quibus causae nihil est cur
nomen eius laudemque reticeamus) et multis e codicibus con-
iecturas probas pravasque recepit. quo factum est ut multa,
quae apud Peiperum et Richterum A audiunt, nobis aut omit-
tenda aut signo modestiore g notanda fuerint.

Traditam lectionem virorum doctorum meisque coniecturis
emendare studui. nihil in verborum contextum admisi nisi
quod aut recte traditum aut emendatum esset. nihil con-
iecturis lacessi passus sum quod aut emendatum videretur aut
corruptum esse non posset probari. at locis quos corruptos
esse probare possem, emendare non possem, crucem adpinxi
et conieeturas subied aut unam, si nuUa aeque probabilis

') Cod. lat. 16 E ann. 1440, qm descriptus est in editiooe Lipsiensi
p. xiXTm, et eod. In de Detomr iznr, 2 foL memb. aoD. 1444 qnl cst
Mt Yoarianae GroiioTii int datdeaB gemellat.

Digitized by Google

PRAEFATIO

VII

excogitata esset, aut duas tresve, si plures viae indicatae essent
quibus ad verum perveniri posse videretur. versus singulos
intercidisse nusquam statui nisi senteutia in exemplum sup-
pleta ostendere possem certum aliquid desiderari. sic praeclusa
et aliis et mihi coniectandi licentia intellegentibus gratum fecero
lectoribus, in eo praesertim poeta quem cooiecturis et lacetiis
obruere omnium facillima res sit.

Tali in negotio ne firmo rectoque iudicio, quo maxime
opus erat, nimium saepe destituerer, adfuerunt mihi praesenti
auxilio duo viri et ingenio et arte valentes: maiore in operis
parte Franciscus Buecheler praeceptor meus, qui cum
multa egregie emendavit tum doctrina et consilio labentem
confirmavit et adiuvit; adfuit praeterea totius operis fidelissi-
mus socius Vdalricus de VVilamowitz-Moellendorff,
qui quantum potest (iam dudum vero quantum possit ille nemo
philologus ignorat) tantum amicis praestare consuevit.

Additamentum ponderi accessit paucorum iocorum defensio,
in quibus verebar ne propter brevitatem npn recte intellege-
retur ratio servatae aut mutatae codicum scripturae. si vin-
dicassem quae aemet ipsa defendere possent, mantisa obsonia
vicisset noc unum elBcere in animo erat, ut Tiris doctis,
quorum adsenaum consequi magnopere cupimus, persuaaum
esset .in eis quoque quae illic non tetigimus non temere a
nobis actum esse.

Nominibus eorum qui inventis suis bis tragoediis pro-
fuerunt ubi locus non additus est quo emendationes pro-
tulerint, sciendum est illas aut editionibus notisve data opera
et ordine in Senecam conscriptis inserias aut privatim mecum
communicatas esse a viris doctis quibus et ego et Seneca
quam plurimas agimus gratias. de Poggii coniecturis relatum
est ToL I p. 42 sq.

Quaecumque In Terborum contextu adnotatione non sub-
iecta leguntur codicum consensu tradita sunt; quibus tantum
aut Etruscl aut interpolatoris scriptura addita est altero teate
nituntur. ortbograpbiam vero Etrusci codicis non nimium
antiqui nusquam enotavi praeter nomina pluralia (inprimis
mnis et partidpia quaedam) quarto primoTe casu in i$ exe-
untia ; quem licet Senecae morem faisse probabile sit, tamen
nee singulis locis codld manus dare ?olebam nec constanter
exequi scribendi rationem. quae legentium commodo minime
profutufa esset, accedente praesertim codicis il tale nibil
praebentls auetoritate (▼. i. p. xvii). in aliis, ut haud et hamt,
praecipue autem in praepositionibus Terborum initiis per com-

Digitized by

vm

PRAEFATIO

positionem adsimilatis Etruscum exprimere maiebam quam
usum satis incertum ipsoque Senecae tempore fluctuantem
arbitraria ratione incertiorem facere. quidquid ubique posui,
non quicquid constantem Etrusci scripturam (cf. Oed. 263);
natus ubique, non gnatus quod librarius persaepe admisit, saepe
non admiltit metrica ratio. eadem suadebat ut Cnosius, Cno-
siaciis, non cum codice Gnosiu^, Gnosiacus reciperetur (cf.
Uf. 18). de reliqua Etrusci orthographia multa diligenter
composuerunt Peiperus el Richterus in editionis suae indice
orthographico. codicem R quominus his in rebus ducem su-
mereremus probibuit fragmentorum exilitas.

Octaviam etiam praefatione propria a Senecae tragoediis
separavi. non separavi Herculem Oetaeum, de ciiius fabulae
Datura et origine non fefellisse me iudicium plane mihi per-
saasnm est dom novissime fabulam pertracto. contra de sin-
gulis quOmsdam locis rectius quam un priore Yolomine factum
est annuo spatio interiecto me iudicare consentaneum est.

Ergo dimittimus te, libelley eoque te meliorem esse con-
fidimus quo magis dissimttlas quantum in te adornando studii
et laboris consumptum sit

Bonnae Nonis Mais

Frldericus Leo.

Digitized by

CODICIS PARISINI 8071 THVANEI

EXCERPTA

CftreoLl IN NOMINE DNI INCIPIT EXCERPTVM DI TRAGOEDIA
TROADOS ANNEI SENIG^ HEGYBA GHORVS

Troftd. 64 TKOADTM Hice ferite palmis peetore et plantns et iiuta troi^

fMlte iamdadam sonet fataiig ide iadicis diri domns
GH Don rnde nnlgiis laerimieqae nonam lagere Inbee
70 hoc contiDuis egimos. annos ex qno tetigit | phrigioa
gratias bospis amyclas secuitque fretnm pinns matri
fiicra cibebe decies ninibns cannit idem decieos Dostris
76 nudata rogis | et si gens trepidat campis decimas secuit
messor aristas ut uuUa dies merore caret sed noua*
fletus causa ministraturice ad planctumque miseramque
80 leuajre genam manum uulgus dominam uile sequemur
non indociles lugeret sumus*
BC fide casus nostri comites soluite spem per coUa
85 fluBDt I mesta capilli trepido troie

Puluere turpes paret exertos turba lacertos
uester emissa substringe sinus utroque tenus
•0 Pateaot artus | cui coniugio pectora uellas captiue
pudor cingit tunicas pallais lutas
Vacet ad crebri uerbera planctus furibunda manus
95 Placet hic abitus | placet agnosco troada turbam
Iterum loctus redeant ueteres solitum flendi

De hoe eodiee ef, A, Rieie anihoL iaL I p. XXJTF. — cpHmMm
Dueiknari apegrephum a Peipero et RichUro aecurate expressum

(praef. p. xxir) paucis tantum locis e codice corrigere potui. dabo
excerpta corruptissima ut le^untur in codice, sed compendiis solutis:
quae qui cognoscere volet editionem Lipsiensem. adeat, litteras quas-
dam vertihut euperteripias esse, ouoiUam prima manu emnet exarataa
tmii^ adnotare non aput eti. de earreeiurit, amnitut prima manu
faeHs^ et de teripiurit a Duebnero non reeie en oiaiit referam, ne
quit iUat hia nan eentuUa mutatat puiei,

Troad. 64. 117. 142 Haec t. e. Hec(nba). — plantus corr. ett peetot
66 diri errore om. ed. Lips, 70 amyclas] amyclar Duebnerus ut
V. 116 flemur; utroque ioco s exiai Htterae r simiiis, ef, ad Oed, 130
83 fide corr. ex fede

Digitized by Google

X EXCERPTA THVANEA

uincite morem h<;ctora flenius
Hoc soluimus omnes lacerum multo
Tro. ,100 funere cinem coma dimisa est

Liberando sparsitque cinis feruidus ora compiete manus
Hic ex troias sumpsisse licet cadit ex humeris uestris apertus
105 Iqae tegit suffulta talus iam nuda uocant pectofa
dextras nunc nunc uires exprome dolor
Rbotea sonent litora planctus habitasque caois
110 montibos echo|nouat solitostextrema bienls
Verba remictat totos reddat troie gemitas
audiat omnis pontas etaether seilite manus
115 Pulau pectus tundiie uaato | uon som solito contenta

8000 haectora flemus
coU 2 Haec tibi nostra ferit dextra lacertos bomero referit

ti saDgoioeos tibi nostra caput dextera polsat
120 Tibi maternis palmis laniata iacent

float et mnlto sangoine manet qnam
Foneie fecl ropta clcatrix colomen patria
125 mort fotOTom | to presidiom
Gom osos eras homeflsqoe tois
folta per einnos tecom ceddft somnos qnella
130 Haectoris idem patri^ qoi foit | oestite
priamo oestros fondite fletos satis
Choacciper estor phrigi^ planctos
acdpe fletos bis capte seoex
135 Nil troia semel te rege toHt | his polsari oldit
dardana graio
Moenas ferro bisqoe pbaretras passa hercoleas
porte latos haecob; partos le . . . .

140 Postrema pater fonera dodis |

ciessossigoea piemis Uttera traocos
Haee aUo lacrimas flectite oestias non est pr . . . ,
miseianda me mois iliades lelix priami
145 IMdte cnncte liber manes oadit ad imoa

Nee fetet nmqoam oicta grannm cenrice logom
Non ille doos oidet triadas oec fallacem
150 cemit uUxen | non argolid praeda triumphi
Subiecta feret colla tropeis aon ad sceptra
manus potergadabit agam mennonios aurea
155 dextra | uincula latis fiet pompa micenis

98 flemos] voluii /brtoise flemus 110 <tc, solitos i extrema
Duebnenu 138 sq. quae puncfis notavimus m eodice abnmqtia
*unt *pieeo unguine'. (v, 141 totus legi poiestj

Digitized by Google

IXGBRm THTARBA

Ghafeliz priamus dicinius omiiet secain excedeos
siia regna tulit nunc e4 lyaameQ koris totis
Tk*. 160 flnrat in umbris ioterque pias felix animas
tofaqneril felix priamus felix qaisquis beUo
164 moriens omnia secnm consampta tnlit.

FIR1T TEXnJS BX TnAOOBDlA MBnBAS.

Med. ft79 Gho nalla nfs flarome tumidi euenti tanta

necta lima uendat quanta cum coniunx uiduata
ardet et odit non ubi hibernos nubilosus imbres
585 Austeraduxit properata | hister et cunctos uetate

acuagus erat non ubi pullit rodanus profundum
f. 58r col. i aut ubi in riuos niuibus solutis soleiain fortc
590 ■ niedioque uere | tabuit themus

Gaecus est ignis stinuiiatus iia nec regi iurat
patitur uefrenos aut tiniet mortem cupit
594 ire in ipsos cho obuius enses. e\ eodippi tr
0«d. 403 £ffusa redimite commam natante corimbo
mollianis eis armatus brachia
429 Item. te senior turpis sequitur silenus asello

turgida pampineis redimitus temp; condita lasciue deducunt
445 item. te pontiregnatene nitidi nereidumque choriscat metia

cingitur ius habet influctus magni cognatus bat hi aomeQOonuil
466 Item. te sequitur cumus fugientia carbasa daitiu
. . diuiti e pactulos uexit telidius unila
Aurea torrentide ducen fluinina ripa
410 • ^c^us arcus genticasque sagittas | lucteani cahos segetes qui
poGoia sanguinem uincit regna securi geribaccum
. . . sere iigurgi
564 la^idadum current annosi sidera mundi

. . eanaa claosum dum fluctibus ambiat orbem
Lnnaque dimi8806 dum plena colliget ignes
Dum matutinos pfaedicet ludfer ortas
altaque ceraleum dom nerea netaaet arctoa
50S candida formonai nenerabimar ora iyei

Med. 584 austeraduxit] auster duxit Duebnerus {vel polius opera-
rum errore ed, Lips.) 589 forte foTtia 590 themus]

themia Jhtebnerus 593 cupit t. ras, itn.

Oed. 429 asello] aselle Duebnerus 466 It i. e. Item] Et Dueb-
nerus 467 sq. versuum initia mamla paginae 57 [cf. ad v. 138)
affecta; paulo plura legi possunt quam enotavit Duebnerus 469

. «{c^as] . . xus Duebnerus 504 Luida dum] 1 . . lum JhMbnenu

" 505 ambiat eorr, w amUt 500 coUiget eoir. ox colligit
508 nesaa& itc, non nesaciet, firotf dubitm roUquii Duebnerut (mUe
oeuloi Hbrario erai neaciaet)

Digitized by Google

XII

ucuurrA Ta? ahia

CBOXPOS THBBAHOKW

0«d. 110 Cho. dtiidif eatmi generota proles arbem cmn toU nidaas
eoloois. Respicis tcRas miteiaDa tiiebe carpitQr l^to tnis

115 ille bachemillea extremo comea mqn» adindoa | aoaoa eoia
eqaita recampis
Figeret mnodo tna signa primo ciooami ailoia aialMa
beatoa iiidi et nefsa eqoitea aagittas terga falacia me

120 tuenda parthi | litus intrauit pelagi rabentis

Promiit hinc hortus aperique lucem phoebus et flam
roa propiore nudos inficit indos.

Itt Stirpis inuicte genus interiroos ] rapimur st;uo rapien

te fato dicitur semper noua pompa morti longus ad mamis pro
peratur ordo agminis mesli seriesqu»; tristis heret

130 et turbe et tumulos petenti | non satis semper patuere portae

col. 2 Stat grauis strages preroiturque iuncto funere funus prima
uis tardas tetigit bidentes laniger pingues roale carpit
herbas colla tacturus steterat sacerdos det manus certum

186 parata alta uulnus. ex libro lucam • viiu •

DE D1VERSIS SERPENTIBVS

Lac.lX,69tf lUa tamen steriles tellus secundaque nulii

UERSVS EUCHERIAE POETRIAE

A.L.390R. Aurea coacordi qnae fuigent fila metallo e, q, s,

Oed. 110 anle inscripHonem erasum co 117 cinnami corr. ex
cinnaoi 125 rapiente] rapientea Duthn&nu ItS aeiieaqu^^ seiiefr-
qne Duebnerus 129 tone: e indueta mt videhir 180 aatia He^
fion adtia {ef. ad v. 508). — portael poatae Duetnmrut. ,

Digitized by Google

DE S£N£CA£ TMG0£D1MYM

m

FfiAGMENTIS KESCRIPTIS AMBfiOSIANIS

8CRIP8IT

GVILBLMTS STVDEMVND.

Digitized by

I

I

Digitized by Google )

GVILELMVS STVDEMVND PRIDERICO LEO S.

(jLioniam nouam Senecae fabulariim recensionem denuo
examinatis codicibus fere absoluisli, nolui carere editionem
Tuam, Vir Doctissime, lectionibus codicis rescripti Ambrosiani,
cuius libri^ antiquissimi apograpbum Mediolani confeci.

Sacra scriptura codicis Ambrosiani G 82 ordinis supe-
rioris saeculo ul uidetur octauo scripti continet libros quattuor
Regum ita diuisos, ut primus et secundus comprehensi prio-
rem, tertius et quartus item comprehensi posteriorem librum
efficiant. Vsus eral is, qui sacros illos libros descripsit, mem-
branis cx codice Plautino antiquissimo petitis; quae cum abluta
pristina scriptura admodum tenues factae essent , pars earum
sacro atrameDto accedente iam ipso saeculo octauo foedas
egerat rimas. Itaque eodem saeculo octauo, cum praesertim
madore ac situ non paucae membnuiae corruptae esseut, aliua
quidam amaDuenris (uel alii quidam amanueoses) et supra non
paucos uersus foraminibns pessumdatos uerba, quae in ipso
contextu sacro minus commode legi posse uiderentur, repe-
tiuitf et pro octo membranis, quae nimis magnam labem con-
traxeramt, nonas snbstituit partim ex codice gotico^) partim
ex Senecae tragoediarum codice petitas. Is qui saeculo octauo
boc modo uolumen sacrum suppiendo redintegrauit , ad sup-
plementa in octo iilis foliis scrmenda usus est sbripturae cba-
ractere eo, quem aoglosaxonicum liocare consueuimus^), eumque
ad octauum saeculum referendum esse docet similium codicum
Gomparatio. Vbi codex sacer conscriptus sit, nesdmus: neque
enim certo constat, unde in bibliotbecam Ambrosianam perue-
nerit Bobii eum conscriptum esse et uulgo credunt et inde
probabile flt, quod rude ac parum elegans scripturae genus,
quo libri Regum exarati sunt, amanuensem non Italum fuisse
persuadet>); itemque genus scripturae anglosaxonicum , quo
supplement^ illa insignia sunt, uix amanuensi ex Italia oriundo

') Trium foliorum, quae huc pertinent, scripturam ^oticam edidit
Andreas Uppstrdm in libro qui iDscribHar ^Godioes Gotia AmfarosiaDi*
Aolmiae et Lipsiae a. 186S pag. 95.

GoDf. quae dixi ia Museo RheDaDo uol. XXI pag. 576 seqq.

') Gonf. codicis imaginem photographi arle exceptam in Zaoge-
melsteri et Wtttenbaehii Bxemplis GodicomLstiQoram (Heiddbetgie 1876)

Digitized by

XVI

tribuerim: quamquam confitendum efit in antiquis catalogis
bibliothecae Bobienais hoc nolumen non commemorari. Sae-
culo decimo octauo hunc codicem et in bibliotheca Ambro-
aiana fuiaie et in initio non eeeua atqne in fine mutilum fuiaae
conatat. Folia, quae initio huius aaeculi seruata inuenit, ex
uetere compage aoluta numeris ita diBtiniit Angelus Mai, ut sin-
gulas paginaa numeraret.

•Paucaa lectiones ex eis foUis, quae Senecae tragoediarum
fragmenta continent, festinanti calamo enotauit Fridericus
Ritsdil et publici iuiis fecit in Pareigon uoL I pag. 305 seq.
Qui si loogius temporis spatium ia lectione perilcienda con-
sumpsissett et plura legisset et rectiora. Itaque imperfeeta
Ritschelii lectione freti Rudolfus Peiper et Gustauus Richter
ueram de codicis rescripti (quem R appellabimus) auctoritate
et de ratione, quae inter R et ceteros Senecae codices inter-
cedit, opimoDem non poterant concipere in editione Senecae
tragoediarum a. 1867 curata: conf. inprimis praef. pag. xxxii
seq., ubi Ritschelianae coUationis silentio in errorem inducti
arte cohaerere R cum codicibus interpolatis {A) opinati sunt.
Vbicumque meum apographum a Ritschehi testimonio recedit,
in re praesenti scito me mihi persuasisse, Ritschelianam lectio-
nem cum codicis ductibus cousociari non posse.

Pertinent autem ad Senecae tragoedias baec quinque folia^:

1. 2) paginae 473/474 cum paginis 471/472, cum quo folio
etiam qudc cohaerent, efiiciebant ohm intimum fascicuH ali-
cuius (quaternionis?) par foliorum; continent Senecae Medeae
uersus 196 — 274; in codice sacro haec duo folia inuerso
ordine adbibita esse apparet; aliquantum desectum est de mar-
gine superiore.

3) paginae 449/450 foHum singulare efficiunt, cuius mar-
ginem interiorem ex parte resecuit is, qui saeculo octauo
sacrum uolumen suppleuit; continet hoc folium Medeae uersus
694 — 744. Inter paginam 472 et paginam 449 undecim folia
uidentur periisse; accuratiora autem de ea re ideo statui non
possunt, quia, cum paginae pleraeque uicenos complectantur
uersus, paginae 449/450 undeuicenos continent.

4. 5) paginae 375/376 cum paginis 385/386, cum quo
folio etiam nunc cohaerent» efficiebant oiim proximum ab in-
timo fasdculi alicuius par foliorum. .ergo unum par foliorum
inter paginam 376 et paginam 385 periit; continent Senecae
Oedipodis uersus 395—432 et 50S— 545.

*) Coat etiam Peiperi et Ricliteri piaefttioD. pag. XXIX seqn-

Digitized by

XYH

Quot fabulas compleias sit codex Jt, dici nequit, quo-
Biam qaaternioDum oumeri uulli supersuut; attamen plus
duabus eum continuisse probabiii faaciculorum computatione
dficitur: conf. Peiperi et Ricbteri praefation. pag. xxxi. Atque
ne id quidem discerni potest, utrum Medea an Oedipus prio-
rem in R locum occuj^aerit.

Scriptus est codex II ea litteramm capitalium forma, quae
cum medium aliquo modo teneat locum inter Plauti codicem
AmbrosiaDum accuratissime pictum et Terentii codicem Bem-
binum minus constanler scriptis litteris conspicuum i) , paulo
probabilius quinto quam quarlo saeculo uidetur adscribi posse^).
Hoc constat, Plautinum illum codicem Annaeano. esse anti-
quiorem: nam et F el R litterae in hoc subter lineam pro-
ducuntur et ad labentis calligraphiae aetatem ilUid quoque
uidetur pertinere, quod non omnes litterae aeque altae sunt;
praecipue prima uersus liltera in R non raro paululum eminet
supra pro](imas, quam inconstantiam in apographo meo nou
ubique typorum forma imitatus sum: conf. e. g. Med. 726,
Oed. 395. 414'. 526 (ubi sinistra U litterae Irabs producta
est non secus atque in antiquioribus codicibus nonnumquam
fil) in capite paginae et praeterea Oed. 405. 416. 518. 524.
543. Memoria maxime dignum cst, quod 1 littera non raro
eminet supra ceteras, quamquam ne in hac quidem re con-
stantiam adsecutus est amanuensis: conf. Med. 237 ohki, 697
et 696 maior^ 708 \ugts, Oed. 422 et 536 lam, 510 cuins,
535 hu\us, 516 \ndicium , 521 wi/e, 522 sacri; apparet locis
plerisque altiore i iilterae forma / sonum exprimi. Litterae
delendae significantur more antiquo ab ipsa prima manu puncto
supra lilteram posito: conf. Med. 702. 725. 740, Oed. 534
(conf. etiam Med. 263). Litterae contignatae nullae extant
niai Med. 744 UM aub uersus finem prope marginem.

Compendiis scripturae librarius non utitur nisi his duobus :

1) -que saepissime Q* scribiiur: Med. 204. 210. 211.
212. 220. 230. 231 (ter, eliam in fine uersus). 239. 244.
248. 250. 257. 258. 265. 699. 696. 703. 707. 726. 732. 739.
740. 741, Oed. 412. 423. 427. 525. 534. 542; contra perscrip-
tum eet QUE quater: Med. 208 (in fine uersus). 233. 698. 733.

M Vtriosque codicis imaginem habes in Zangemeisteii et Watten-
bachii Exemplis in tabulis VI. VIII. IX.

h etiam in Senecae codice constanter ea forma scribitur, (juae
magis ad K accedit quam ad H; L littera noD eminet supra ceteras
littens; ceterum el L et F in codice AonaeaDo graelles sont. U litterae
forma ab ea prmiaie abest, qoae in Terentii Bembino conspicitar.
8Maea« tMgoadIa« 11/ II

Digitized by Google

XVUI

2) •bm raro B* scribitur: Med. 239, Oed. 530; contra
septies perscriptum esi BUS : Med. 21 1. 213. 704. 739^ Oed.
402. 408. 413.

Ad Meculi quinti initiiim reuocare uidentur codicem R
etiam orUiographicae rationes, quas amanuenais secuUis est;
qui quamquam foedissima uitia praecipue in nonnuUis pagioia^
ueloti in paginia 449. 450» non euilauit, tamen et in nomiDibus
graecia describendia raro lapeus eat neque umquam ^pro ph aut
I pro flk aut t* pro y aubstituit, et «i pro 6 uno loco solo scrip-
sit (/feictZM Oed* 509) « et « ab e aedulo distinxit (nisi quod
Oed. 529 eajpmM dedit pro exprmae^U et -o ab -am itemque
*a ab -m waccurate diacreuit (niai quod Oed. 414^ fortaase
moUe acripsit pro moffem), et aapirationem raro neglexil (Med.
254 oitf pro hamt, Oed. 432 wm pro coAon, Med. 698 p)ill^iicici}.

Componam autem has scripturas, unde appareat recte me
de orthographia codicis Annaeani iudicasae: a/Wir Med. 264,
amouM 262 1| ad (praeposilio) 267. 699, Oed. 400 ; contra at Med.
743 II od (coniunetio) Med. 730; contra of Oed. 513 1| at^e Med.
258, Oed. 525; contra ad^ue Med. 741, Oed. 542 1| ad<iiicfo Oed.
417 II adflicta Med. 209, adflictum 255 || a^Ugat Oed. 533 ||
admotctSr Med. 205 || adsit 699 || aUigi Med. 247 || aduerte Oed.
409 II adueoiit Med. 197 || aecum et aecus 200 || aliquid 199 ||
annosa Oed. 535 jj ausus Med. 700 || bacas Oed. 538, bacifera
415 II braccbta 404 | cae/i Oed. 405 || capui Med. 204, Oed.
409. 414\ 521. 532 \ causae Med. 202, causam 242. 262 l|

cupressus Oed. 532 || damna Med. 245 || Datm-
est nusquam per aphaeresiu e amittit || effusam
Oed. 403, effusos 410 || exeUa Med. 734 || exerens Oed. 532 ||
exilio Med. 220, exulem 255 || fluuidum Oed. 423 || formosi
508 II frag\anti (debebat saltem flagranti) Med. 241 | generosa
Med. 217 II haui 200, conf. aut pro haut 254 || hedera Oed.
414*' II i pro ii: Med. 249 miseris; ii pro t: Med. 706 fru-
giis, 743 supplicns \\ illui 226 || inclytum 226 | iumisso 232;
coDtra immensum Oed. 539, immeiisos Med. 695 | inplaca-
bile Oed. 395; contra imperio Med. 216, imperia Oed. 527,
impium Med. 261, imputo 234 |j inriguae Oed. 531 || lapsa Oed.
513 II maes^i Med. 733 || myrtus Oed. 539 || iiumquam Med.
196 II obici Med. 237 | opponens Oed. 541 [| optiyiens Med.
257 II ohscenas Med. 732 || pdicnitet Med. 243 || prccandum Oed.
396, precor 528 || quaecumque Med. 707 || q^iid Oed. 519. 526 |j
^td^td Med. 212. 214 || quod Med. 223 || quodcumque Med.
211. 244 II ratiml (accus.) Med. 272 || rursus Oed. 417 || scd
Med. 202. 246 | succiaa 702, aucciau 729 || wamota 232 ||

comprecor 740
utMS Med. 724

Digitized by

xvini

MpplMum 201, mpipUeiiB 749, nippJiCM 224, iuppliei^ Oed.
408; Gontra iupkx Med. 208* 248 || uesano 738 | Mtige (pro
w^fM) 730 I urgviBt Oed. 543 | undglii Med. 740 | uuku Oed.
410, uuUuB 509 I sotia Oed. 421. AUa coosulto omitto; aoeu-
eatiui tertiae quae uocatur declinationia aeque atque nomina-
tiui pluralia numeri in -et exeunt (non in -t»); a praepoaitio
ante consonam eat, ante uocalem.

• Verauum Senecae distinctionem, qualem in exemplo quod
demibebaf, inoenmt, religiose plerumque seruauit amanuen-
sis: itaque recta est uersuum distinctio in Jt praeter aliquot
cantici locos.. Quanto autem arbitrio canticorum uersuum
initia ex parte recedant a margine sinistro, docet codicis pa-
gina 376.

Vbi in medio uersu nouae personae uerba incipiunt,
uersus ita dispescitur, ut a primo uerbo alterius personae
caput 6at: conf. Med. 197, Oed. 524. lude explicanduin est,
quod librarius alteram partem uersus Oed. 399, quae nouae
personae tribuenda erat, errore omisisse uidetur.

Personarum notae nunc nullae apparent, atque omnino
certa rubricatoris uestigia nulla exlant; sed quoniam minium,
ubi anliqua scriptura abluitur, defluere solet uesligio aut nullo
aut paene nulio relicto, ueri non est dissimiie initio uersuum
in margine sinistro rubris lilteris singularibus graecis item
atque in codice Bembino Terentii personas indicatas fuisse et
similiter scaenarum inscriptiones minio additas fuisse: conf.
uersum inter Oed. 508 et 509 atramenlo uacantem et uer-
sum inter Oed. 402 et 403 atramento uacuum relictum ad
CKORUS litteras capessendas, quarum iDcertissima uestigia
uidentur adhuc superesse.

Nulli fabulae tituli apparent in summis paginis 473. 474.
471. 472. 449. 450 id est in eis quae ad Medeam pertinent;
contra apparent a prima manu scriptae in Oedipode in summa
pagina 375 itemque in summa pagina 385 (i. e. in foliis
reclis) litterae PUS, in summa pagina 386 OEDIP, unde con-
sentaneum est peruersam Oedi^^us scripturam ne a quidem
alienam fuisse; nibil dispici potuit in summa pagina 376.

Alterius manus siue correctoris perpauca supersunt ue-
stigia: conf. Med. 699 (conf. etiam Med. 724).

Haec bactenus de forma scripturae codicis

Descripsi folia Ambrosiana accuratissime uere anni 1878

') Inter Med. 739 et 740 ante Medete aerba mAlw uersiis oaeiraB
lelictin est.

II*

Digitized by

XX

Mediolani adiuuante Paulo Krueger iunseonsulto celeberrimo
et amico carisBimo. Permisit, ut codex pretiosus denuo exa-
minaretur, Antonius Ceriani bibliothecae Ambroaianae prae-
fectus clariaaimua et stndiorum meorum fautor benigniaaimua.
Po8t Angeli Mai tempora, qui Annaeanam scripturam gaUae
infuao resuscitauit, alius nesclo quis nonnuUos locos alio re-
medio chemico uidetur temptaase, nec tamen comperi poat
RitscheUum quemquam denuo fragmenta Ambrosiana excusnsse.

In apographo quod sequitur foUorum paginas leuigatiores
appeHaui ^interiores*^, minus leues appeUaui ,|exteriores^.
Earum litleramm, quibus nuUum signum addidi, lectio certa
est, littms incerUs puncta subscripsi, litteris incertissimis et
subscripsi punctum et superscripsi sigoum interrogationis:

itaque Med. 205 MANUS significat litterarum A et U lectionem
incertam, litterae S iocertissimam esse. Vbi propter paUorem,

quid olim extiterit, dici nequit, his punctis usus sum

conf. e. g. Med. 740 seqq. Vbi et propter sacram scripturam
obductam et propter fenestras nihil legi potuit, his iiueolis ////
usus sum: conf. Med. 211. Foramina longiora his lineis

significaul conf. e. g. Med. 249. 251. 252. Propter

typographum singuli uersus, qui in R paribus mteruaUis di-
rempU sunt, in apographo meo modo propius modo longins
inter se distant.

AP06RAPHVM FRA6MENT0RVM AMBROSIANORVE

(paff. 413) (contioet Senecae

^*^' Medefte aersas hoi:)

1 INIQUAIfUMQUAMREGNAPERPEIlJOMAfim 196

2 IQUERERECOLCKIS

3 REDEOQUIApUEXlTFERAT IST

4 UOXGONSTlTUTOjSERADEGRETOUENIT 198

5 OUISTATUITALIQUIDPARTEINAUDn^AALTERA 199

6 AECUMLICETSTATUERITKAUTAECUSFUIT 200

7 AUDITUSATEPELIASSUPPLIGIUMTULIT 201

8 SEDFARECAUSAEDETUREGREGIAELOCUS 202

9 DlFf IGILEQUAMSITANIMUMABIRAFLEGTERE 203

10 lAMGONCITATUMOUAMO • REGALEKOCCAPUT 204

Pagioa 473 interior faciie iegitiir. 1 Itttera 10« tnt G ant 0 foit

Digitized by

XII

(pag. 473) (continet Senecae

^edeee «eiww boe:)

U SG£PTR1S$1)P£RBASQUIS0U]$ADM0UITMANDS 205

is OUAGOEPITmSREGIADIDIGIMEA 206

13 QUAMUfSENIMSIMGLADEMISERANDAOBRUTA 207

14 EXPULSASUPLEXSOLADESERTAUNDIQUE 208

15 ADFUGTAQUOjNDAMNOfiliifULSlPATRE' 209
1« AUOQ • GLARUMSOLEDEDUXIGENUS 210

17 QUODGUMQ • PLAGIDISFLEXIBUSPKASISRI6A /// 211

18 PONTUSQ • QUIDOUIDSGTTKfGUSATERGOUIDET 212

19 PALUSTRIBUSQUAMARIADURESCUNTAQljlS ' 213

20 ARMATAP£LT1SOU1DQU1D£XT£RR£TGOKORS 2U

(pag. 474)

i INGLUSARIPiSinDUATKERMOBONTIIS 21»

9 KOGOMNENOSTERGENITORIMPERIOREGIT 216

3 GENEROSAFELIXDEGOREREGALIPOTENS 217

4 FULSIPETBBANTTUMMEOSTKALAMOSPROGI 218

5 QUINUNCPETUNTURRABIDAFORTUNAAGLEUiS 219

6 PRAECEPSQ • REGNOERIPUITEXILIODEDIT 220

7 GONFIDEREGNISCUMLEUISMAGNASOPES 221

8 KUCFERATETILLUGCASUSKOCREGESKABENT 222

9 MAGNIFICUMETINGENSNULLAQUODRAPIATDIES 223

10 PRODESSEMISERISSUPPLICESFIDOLARE 224

11 PROTEGERESOLUMKOCCOLCKIGOREGNOEXTULI 225

12 D£GUSILLUT1NG£NSGRA£GIA£FL0REM1NGLYTUM 226

13 PRAESIDIAAGKlUAEGENnSETPROLEMDEUM 227

14 SERUASSEBIEMETMUNUSESTORPKEUSMEUM 228

16 QUISAXAGANTUMULGETETSILUASTRAKIT 229

16 GEMINUMQ • MUNUSCASTORETPOLLUXMEUMEST 230

17 SATIQ • BOREAQUIQ • TRANSPONTUMQUOQ • 231

18 SUMM0TALYNGEUSLUM1N£1NM1SS0U1D£T 232

19 0MN£SQUEM1NYAENAMDUGUMTAGE0DUGEM 233

20 PROQUONIKILDfilBETURKUNGNULLnMPUTO 234

11 littera 27« ant M aiit N fiiit 17 pQDelam post 8» littmn
sam scriptora tcctnm latet in fine potest RIGAT scriptam fuisse

Pagina 474 exterior facile legitur; rescripti sant soli uersus t— 4.
17 panctnm post qnintam litteram incertnm eat.

Digitized by

XXll

inmg 471) (continet SenecM'
' ' . . Medeao uewus hoB:)

1 uOBISRCUEXIGETEkOSUNUMMIKI

235

fatfrororIcicrimenkocsolumpotest

237

4 ARGOHKUERSAUIKGINIPLACEATPUDOR

238

6 PATERO PLAGEATTOTACUMDUCIB • RUET

239

6 P£LASGAT£LLUSKIGTUUSPR1MUMGGN£R

246

7 TAURIFEROGISOREFRAGLANTIOGGIDET

• •

24t

8 FORTUNAGAUSAMOUAEUOLETNOSTRAMPREMAT

•

242

9 NONPAENITETSERUASSETOTREGUMDECUS

•> 7 ■>

243

10 QUODGUMQ - GULPAPRA£MiUMGXOMNlTULI

244

11 KOGESTPENESTESIP^GETDAMNAREAM "

245

12 SBDREDDEGRIMENSUMNOGENSFATEORGREO

246

13 TALEMSGIEBASESSEGUMGENUAATTIGI

247

iA riDEMO • SUPLEXPRA£S1DISD£XTRAP£TI

■ • • • • •

24S

15 1 KBn AM AUBUoBnlg ATIuiJ LUmB I oJBU

Z4v -

16 LATERRASQ ' UILESURBESIPELLIPLAGET

m

17 DETURREMOTUSAUQUISINREGNISLOG

251

18 NONESSEMEQUISGEPTRAUIOLENTUSGERA

^52

19 NEQUISUPERBOMISERIASGALGEMPEDE

253

20 T£STATUS£QU1D£MUID£0AUTGLAR£PARUM

254

(pag. 472)

1 GENERUMEXULEHLEGENDOETADFUGTUMBTGRAUI 255

2 TERRORBPAUIDUMQUIPPEQUBMPOENAEEXPETIT 256

3 LETOQ • AGASTUSREGNATKESSALIGAOPTINENS 257

4 SENI0TREM£NT£MD£BIL1ATQ * AEUOGRAUEM 268

Pagitia 471 exterior maximam partem facile lcgitur; sub uersuum fines
litterae ex parte pallidiores suot. 3 litteram 10*<° eminere supra ui^
eioas littcras non proreas certo contlat 5 paeoaltiiBani litteram mnlto
probabilins eat .E quam I fuisse 7 littera ab exitu octaua non oidetar
E fuisse paenultima littera aut E aut I fuit 10 in finc ne id qai-
dem conslat, utrum TULI an TULIT scriptum fuerit; illud tamen pau-
lulo ueh similius est 13 littera ab exitu quarta foramine bausta
periit ' 14 in fine PBTI anam PBTII scriptom miaae panlo probabiltas
est 15 in fine nmbrae Atterarum, qnae aopra foramen appareot, ad
EMROGO non male qnadiant 19 G aopra lineam addidtt maooB piinm^

Pagioa 472 ioteilor maximam partem fiicile legitun 1 prima' littera
foramine hanata periit

Digitized by

5 PATREMPEREMPTUMQUERITURETCAESISENIS

6 DISCISSAMEMBRACUMDOLOCAPTAETUO

7 PIAESORORESIMPIUMAUDERENTNEFAS

8 POT£STIASONSITUAMGAUSAMAMOU£S

« SUAMTUERlNXrfJiUSiNNOCHUSGRUOR

10 GONTAMINAUITAFUITFERROMANUS

11 PR0GULQ*U£STR0PURUSAG0ETUSTET1T

12 TUTUMALORUMMAGKINATRIXFAGINORUM

13 GUIFEMINAENEQUniAADAUDENDAOMNIA

14 a<OBURUlRIL££STNULLAFAMA£M£MOfiiA

15 E6RBDER — ^URGAREGNALETALESSIMUL

16 TEGU-^-^ FERSXRBASLTBBRAGIUESMBTU

17 A NSTELLURESOLLIGITADEOS

18 PROFUGERECOGISREDDEFUGIENTIRATIM

19 UELREDDECOMITEMFUGEREGURSOLAMiuBES
29 N0NS0LAUEN1B£LLAS1M£TU1SPAT1

(pag. 449)

1 KUGILLEUASTIMORETORRENTISIACENS 694

2 ^£SG£NDATANGUlSGUiUSIMM£NSOSDUA£ 695

3 MAlORPELASGISAPTASlbONDSBIINOR e97

4 PRESSAS0UETANDEMSOLUATOPKIUGUSMANU8 698

9 snpra litteram M'^ punctum extat, nisi omnia fallunt 13 lit-
tcrarum 11" et 12" pars inferior foraminibus hausta est; pars superior
litterae 12*^ sacra scripiuia tecta latet 14 uncinus post primam lit-
teram, qui dou prorsus certus est, nescio quid sibi uelit in fine nihil
tm|>Uii8 Mriptam erat 15 litteramm 4** 5*« 6** 7*« pars inferior fo«
lamine hanata est feDestra post litteram 7*"> aufficit ad EP litteraa
capessendas litterac post fenestram primae pars sinistra foramine
hausta est 16 litterae quartae nihil superest nisi ductus sinistri pars
superior fenestra post litteram sufficit ad MAU litteras capes-
aendaa 17 feneatra poat Utteram primam anffidt ad UASEDE litteraa
capeaaendas 18 litterae 3* et 5* foraminibus hanstae perierunt
litterarum 2"^ et 4"^ partes superiores foraminibus haqatae aiint lit-
tera paenaltima 1 magis quam E faisse uidetur

Pagina 449 exterior partim facUe legitor, partlm Utteiae paUidae aont
Ipsa ueraoom initia non sunt rescripta. Paocarum litterarum partt-
cnlae fenestris haustae sunt. Primae uersuum 1. 2. 4. 6 litterae pars
ainistra resecta periit. 2 littera 18' utrum supra uiciuas litteras eroi-
nnerit necue, dici nequit litterarum ab exitu 4^" et 3" et ullimaers pa
media fi>famioU>Qs haoata peiUt

(continet Seuecae
Uedeae uersus bot:)

259

260
261

m

m
m
m

266

267

268

269

270

271

272

273
274

Digitized by Google

XXIV

(PM. 449) (coniinet Senecae

^ „ kitdMe iMnoi hoi:)

5 mnVSQ ' EAMDATABSITADGATUSMEOS m

6 LACESSEREAUSUSGEMINAPYTKONNUMINA 700
1 ETKYDRAETOMNISREDEATKERCULEAMANUS 701
s MAIORMINORO • SENTIUNTNODOSFERAE 696

9 SUCCISTASERPENSCAEDESEREPARANSSUA 702

10 TDQVOQ • f(£LIGTlSPERDlGlLOOLGKlSAD£S 703

11 SOPITEPRIMOMGAI^TIBUSSERPENSMEIS' 704
ii POSTQUAMEUOGAUITOMNESERPENTDMGBNUS 705

16 GONGERITINUNUMFRUGIISINFAUTAEMALA 706

14 OUAECUMO GENERATINUIUSSAXISERYX 707

15 QUAEFERTOPERTISKIEMEPERPETUAIuGIS 708

16 TENERAMCRLENTAFALCEDEPOSUITCOMAM 722

17 KASALUlTALTUMGURGITEMTiGRlSPR£M£NS 723

18 DANUUIUSILUSKISPBRARINTESPLAOIS 734

19 TEPiDlSKYDASPESGEMMISFERRCURRENSAQUIS 725
• • •

(p«g. 450)

1 SOMENQ * TERRISQUIDEDITBABTIS 726

2 KESP£R1APUI^ANSMARIALANGUENTIUAD0 727

3 KAEGPASSAFERRUMDUMPARATPKOEBUsblEM 728

4 1LUUSALTAN0GT£SUGG1$UFRUT£X * " 729

5 FU supra lineam addidit manus secunda; pro FU possis etiam
de F€ cogitare N supra lineam addidit manus prima 9 littera

septima aul t aut 1 fuii; punclum supra haoc litteram nou prorsuscer-
tnm est GABDE leetio certissima est 10 littera 23* 0, noo G
foit 15 littera ab exito qoioti paololom emioet sopra oidnas littciaa

18 litterae 20" pars superior foramine hausta est litteram 22**
1 quam E fuisse probabilius est litterulae E et A supra lineam a
manu coaeua additae uidentur esse; A litteruia certissima est, E non
prorsus certa ; inter otramque litleram nibil extilit supra paenultimam
utteram otram A littenila addita fderit neeoe, did neqnit 19 infra
(non sopra) 21*<° litteram pnnctum extitiaae neri non eat diasimUe
pnnetnm anpia 25*" litteiam certiaaimnm eat -

Pagina 450 interior maximam partem facile legitur; rescripti annt
soli uersus 1. 2. 4. 6. 6 toti et uersuum 3. 5. 7 initia, reliqui non sunt
rescripti. Versuum exttus propter pallorem aut difliculter leguntur aut
legi nequcunl; qoos, si chemico remedio uti licuisset, facili negotio
dispexissem. 1 puoctum post 6*"" litteram sacra scriptura tectom
latet in fine poat BAETIS otrom 8U1S extiterit neene, propter pal-
lorem dici neqnit 2 mcdla octaoae Utterae pars foramine hausta eat;
item litterae 9^ pars snpeiior et litterarnm 12** et 13** paia inferior

Digitized by Google

XXV

(pag. 450) (conUnet

Hedea* iMfBiu hoa;)

5 ADKUIUSUNGESEGTAGANTATOSEGES 730

6 MORTIFERAGARPITGRAMINAAGSERPENT 731

7 SANIEMEXPRIMITMISCETQ • OBSCENASAUES 732

8 MAESTIQUEGORBUBOMSETRAUCAESTRIG 733

9 EXECTAUIUAEUISCERAKAECSCELERUMARTIFEX 734
19 DISCRETAPONITKICRAPAXUISIGNIUM 735
11 KISGELIDAPIGRIFRIGORISGLACIESINEST 736
11 ADDITUENENISUERBANONILLISMINUS 737

13 METUENDAS0NUITECCEUESAN06RADU 738

14 GANITQ • MUNDUSUOGIBUSPRIMISTREMIT 739^

15 COMPRECORCUULGUSSILENTUMQUOO FERALES S 740

16 ETCKAOSCAECUMADQ • OPACAMDITJSUMBROSI * • 741

17 TARTARIRIPISLIGATOSSQUALIDAEMORTIS • • * •' 742

18 SUPPUGUSANUftAEREMlSSlSGURRITEATTKALAMOSN 743

19 ROTARESISTATMEMBRATORQUENSTANGATIxiONinM 744

• • •

(ptC* 376) (contlnet Senecae Oedl-

^ . PUg podis uersag hos:)

1 KBSERANDATELLUSDITISINPLACABILE 395

8 NUMENPRECANDUMPOPULDSINFERNAESTYGIS 396

9 KUCEXTRAKENDUSEDEGUIMANDESSACRUM 397
4 NAMTEPENESQUEMSUMMAREGNORUMNEFAS 398
6 INUISEREUMBRAS 399

6 ADQUEMSECUNDUMREGNARESPICIUNTMEA 400

7 DUMNOSPROFUNDAECLAUSTRALAXAMUSSTYGIS 401

8 POPULAR£BAGGKILAUDiBUSCARM£NSON£T * 402

t

9 G

5 altera littera paene certa est 7 littera 11« aut I aut E fuit
8 lilterae allerius pars media foramiue hausta periit; item in uersu
11 llttene alterins pars inferior 15 paDctam supre 10** Utterain
addidit maDOS prima litterae 25* 26* 27* Ineertissimae qaidem saot,
uidentur tamen non UOS fuisse uersunm 16 et 18 et 19 exitas desecti
sujit 17 littera 10* neque U est neque B

Pagina 375 exterior maximam partem facile legitur. Versus 1 solus
non est rescriptus. 5 post UMBRAS utrum TECREOKICPOSCITLABOR
Utterae extiteriut an uersus exitus atramento uacuus fueril (lioc paululo
probabilias mihi est), propter pallorem dici nequit 1 littera ab exltn
octaua aat U fuit aut 0 9 DonDumquam CKORUS Utteiamm rubro(?)
scriptarum admodum tenuia uestigia nidebantur apparere, aed fortane
potitts tota haec apedes fallaz eat

Digitized by Google

XXVI

{pair. 375) (oonttnet BmecM 0«dt-

*^ ^ podlt nersus hot:)

10 EFFUSAMREDIMITECOMAMNUTANTEGORYMBO 403

U M0LLIANYSAE1SARMATUSBRACCKIATKYR8IS 404

1« LuCIDUMGAELIDECUSKUCADfiSUOTIS 405

13 QUAETIB1N0BILE;STKEBA£ 406

14 TKEBAEBAGCKETUAE 407

15 PALMISSUPPLIGIBUSFERUNT 408

16 KUGADUERTEFAUENSUIRGINEDMGAPUT 409

17 UULTUSIDERBODISGUTENUBILA 410

18 ETTRISTESEREBIMINAS 4U
10 AUIDUMQ • FATUM 412
so TEDEGETGINGIGOMAMFLORIBUSUERNIS 41S

(pa§r. 376)

1 TBGAPUTTYRIAGOKIBEREMITRA 414«

2 KEDERAUEMOLLE 4t4i>

8 BAGIFERARELIGAREFRONTEM 415

4 SPARGEREEFFUSOSSINELEGECRINES 416

6 RUBSUSADDUGTbREUOGARBNODO ' 417

6 QUAUSIRATAMMETUENSNOUERGAM 418

7 CREUERASF • • • S TUS 419

8 GRINEFLAUENTISIMULATAUIRGO " ' 420

0 LUTEAUESTEMRETINENTEZONA 421

10 INDEIaMMOLLESPLAGUEREGULTUS 422

11 ETSINUSLAXIFLUUIDUMQ SYRMA ' 423

12 UIDrrAURATORBSIDERBGURRU 424

13 UESTECUMLONGAREGERESLEONES 425

14 OMNISEOAEPLAGAUASTATERRAE 426

15 gUlBlBl i GANGENNIUEUMQ • QUISQUIS 427

in fin^ aerennnl 12. 13. 14. 18. 19 nihil amplinB scriptam fnlase eonstat

Paginae 37(5 interioris praeter uersuum initia, quae facUlima lectu
snnl, leclio propter litteraram pallorem maiimam partem aatis difAdlis
est; plura ac certlora leget, cui oonia medicamentis cheraicis ntl Iteeblt.

Titulus in summa pagina nullus apparuit; qui aut omnino numquam
aderat aut abluendo prorsus deletus est. Versus 1 solus non est re-
scriptus. 1 in fine post MITRA potest gracilis iittera, aelutiE, exti-
tisse, nec tamen quicquam oertnm est 2 ultima littera ant E aut I
fidt; poat hanc atmm M eititerit neene, dld neqoit: aane noUa halin
litterae uestigia dignoscere potul 3 littera 13* ant G aut G foit
7 nolui incertissimas Htterarum umbras describere 10 littera quinta
non uidetur T fuisse 1 1 post SYRMA utrum alia littera, e. g. M, exti-
terit necnCi dici nequit: propter pallorem enim res incerta est

Digitized by Google

XXVII

(paff. 376) (ooDtlmt 80bmm Oodl*

podli uersuB bM:)

16 FRANGITARAXEN 428

17 TKSENIORTDRPISEQUITURSILENUSASELLO 429

18 TURGiMPA&lPlM£ISR£DUUTUST£BIPORAS£RTlS 430

9 »

19 GONDltALASGIUlOEDUGUMTORGIAMYSTAE 431

.....

20 TEBASSARIDUMGOBflTATAGOROS 432

PUS

1 GANDU)AFORMOSIU£NERABiMURORALYA£l 508

2

3 ETSIIPSEUULTUSFLEUILESPRAEFERTNOTAS 509

4 EIPR0MEGUlUSGAPlT£PLAG£MU8D£0S 510

5 PARIIUBESTAGEREOnAESUADESHETDS 511

6 SITERUENTESNONSATISTKEBABMOUENT 512

7 ATSCEPTRAMOUEANTLAPSACOGNATAEDOMUS 513

8 NESCISSECUPIESNOSSEOUAENIMIUMEXPETIS 514

9 INERSMALORUMREMEDIUMIGNORANTIAEST 515

10 ITANEESTSALUTISPUBLICAEInDICIUMOBRUES 516

11 UBITURPISESTMEDICINASANARIPIGET 517

12 AublTAFAREUELMALODOMlTUSGRAui 518

13 QUIDARMAPOSSINTREGISIRATISGIES 519

14 ODERBREGESDIGTAQUAEDIGDUBBNT 520
» MITTERISEREBOUIlEPROCUNGTISGAPUT 521

16 arganasagrIuogeniretegistua m

17 TACERELICEATULLALIBERTASMINOR 623

18 AR£G£P£T1TUR

19 SAEPEUELUNGUAMAGIS 524
SO RE6IATQ • REGNOMUTALIBERTASOBEST 525

• • • • •

19 litiera septima foramiae baosta periit 20 Ultefain paeanlti-

mam non R fuisse constat.

Paginae 3S5 iaterioris pars superior facile, inferior propter litterarum
pallorem difliculter legitur. Versus 1 solus non est rescriptus. 1 lit-
tera 15^ foramine hausta periit 2 hic uersus atramento scriplus non
erat, iacertissimas litterarom (rabrarum?) umbraa conspieefe nomiam-
qaaai mlbi nisiis aam 4 Uttera paennltiina fbramine hauata peiiit;
item lltterae ab exitu tertiae para inferior 5 snpra litteram ab exita
sextam punctum etTlitterula utrum extiterint necne» dici nequit; neutrius
uestigia supersunt 7 littera 19' oon uidetur S fuisse 16 littera ab
exitu quinta non uidetur £ fuisse.

Digitized by

XXVUl

(paR. 386) (coiitliMl Stattcae Oedh

' ° podlt mniu bo«:)

OBDIP

1 IIBINONLICETTAGEREQUIDCUIOUAHUCET 526

2 IMPERIASOLUITQUITTACETIUSSUSLOQUI 527

3 COACTAUERBAPLACIDUSAGGIPIASPRECOR . 528

4 ULLINEPOENAUOCISEXPRESSEFUIT 529

5 ESTPROCULABUfiBELUCUSlLICIB • NIGER 530

6 DlRGAEAGlRGAUAUISINRlduAELOGA ' 531

7 UIRENTESEHPERALLI6ATTRUNG0NEMUS 533

8 GUPRESSUSALTISEXERENSS1LUI8GAPUT 532

9 GURUOSQ • TENDITQUERGUSETPUTRESSITUS 534

0 ANNOSARAMOSKUlUSABRUPITLATUS 535

1 EDAXUETUSTASlLLAlAlfFESSAGADENS 536
3 RADIGBFULTAPENDETALIENATRABE 537

3 AM ARABAGASLAURUSETT1LIAELEUE8 538

4 ETPAPKIAMYRTUSETPERIMMENSUMMARE 539
r, MOTURAREMOSALNUSETPKOBOOBULV 540

6 ENODEZEPKYRISPINUSOPPONENSLATUS 541

7 MEDIOSTATLNGENSARBORADQ • UMBRAGRAUI 542
H SlLUASMINORESURGUETETMAGNOAMBlTU 543
) DIFFUSARAMOSUNADEFENDITNEMUS 544

20 TRlSTlSSUBILLALUGISETPKOEBUNSaUS 545

Pagioa 386 exterior maximaiii partem facile legitur. Versus 1. 19. 20
non 8imt rescriptL 1 littera ab exitn midecima foramine hanBta periit
2 anpra litteram 17"'" otmm ponetnm additum fnerit necne, dici

nequit; nulla piincti iiestigia apparent 4 litterae undecimae pars
Jnferior foramine hausta periit, item litterae daodecimae trabs sinistra
et trabis dexlerae pars inferior 9 puoctum supra ultimam lilteram
feie certnm eat 13 paennitima Uttera ant E ant I fiiit.

Ez hoc apograplio apparet noD paucas iUas et bonas,
quibus codex R insignis est, lectiones non tam ei, quam il
rBpraesentaty recensioni tragoediarum deberi quam codicis
uetustati. Immo plurimis lods a libri Etrusci (E) nec multis
gloasiB interpolationibttsque nec nimis grauibus erroribus de-
prauati flde progrediendum esse in crisi exercenda et olim
constabat et nunc constabit, postquam fragmentomm codicis 11
lectiones innotuerunt. Nam recenaionem, quam A appellare
conaueuimus, licenter interpobindo mnltlforiam corruptam esse
notnm eat. H autem cum prima spede uideatur medium

Digitized by

XXVIIU

fere locum tenere inter E ei quarum lecensionum neutra
ex ipso codice R eiusue gcmello originem duxit, si accuratius
inspexeris, uidebitur multo propius ad E accedere quam ad A.
Aut omnia fallunt aut R ex eodem archetypo deriuatus est
ex quo E^ cum quo codice et bonas lectiones multas et falsas
non paucas communes habet etiam eis locis, ubi recensio A
ab RE discrepat. Quod autem aliis nec paucis locis R cum
A consenlit discrepante hbro E, id facile Tibi concedent uiri
docti ita exphcandum esse, ut statuamus in eum codicem deper-
ditum, ex quo R descriptus est, ahquol lecliones arbitrio
correctoris selectas ex interpolata recensione, quam iam tunc
extitisse consentaneum est, illatas fuisse. Itaque cum amanu-
ensis, qui Hbrum R exarauit, in aliis paginis accuratius, in
aliis (ueluti in paginis 449. 450) neglegentius munere suo
fuDCtus sit, mirum non est, quod liber R^ qui uetustate ceteros
codices Annaeanos longe praecedit, et locis compluribus ge-
nuinam lectionem solus seruauit, et in genere orthographico
ceteros tuperat, et uitia scripturae nonnulla atque adeo falsam
uersuum coliocationem solas exliibet. Qui si integer seruatus
esset, dubium non est qnin non paucis obscuris atque depra-
uatis Senecae locis lucem allaturus fuerit. Sed de singulis
uersibus in fragmentis Ambrosianis seruatis Tu ipse uideas,
ne Tuam laboris partem praeripere Tibi uidear.
Vale, Vir Doctissime, et mihi fauere perge.

Scribebam Argentorati kal. Febr. a. 1879.

Digitized by

eodei EtniBcin (LaureotiaDiu 3t, 6)
R fragmeata lescripta Ambrosiana
Th excerpta Tbaanea

2 amissam Etrusci apographum, archetypus codicum:
M Ambnw. D 276 inf.
N Yatican. t769

recenaio interpolata ex qoa libii praeter niodo ennmeratos
flnxemnt omnes

^ scriptura interpolata incertum ab autiquo {A) ao Italo cor-
rectore novicio

COIT. g emendatio in codice aliqno interpolato tradita

Digitized by Google

HERCYLES

SenecM tzBgoedi&e IL

1

Digitized by Google

PERSONAE

AMPHITRYON
MEGARA
LTCVS
HiSRGVLES

THESEVS
GHORVS

SGAENA THEBIS

IVNO

. Soror Tonantis (hoc enim solum mihi
nomen relictam est) semper alienum lovem
ac templa summi vidua deserui aetheris
locumque caelo pulsa paelicibus dedi;

tellus colenda est: paelices caelum tenent. 5
hinc Arctos alta parte glacialis poli
sublime classes sidus Argolicas agit;
hinc, qua recenti vere laxatur dies,
Tyriae per undas vector Europae nitet;

illinc timendum ratibus ac ponto gregem 10
passim vagantes exerunt Atlantides.
ferro minax hinc terret Orion deos
suasque Perseus aureus stellas habet;
hinc clara gemini signa Tyndaridae micant
quibusque natis mobilis tellus stetit. 15
nec ipse tantum Bacchus aut Bacchi parens
adiere superos: ne qua pars probro vacet,
mundus puellae serta Cnosiacae gerit. > /
Sed vetera qu^rimur — una me dira kc fera
Thebapa tellus sparsa nuribus impiis 20
quotiens novercam fecitl escendat licet
meumque Tictrix teneat Alcmene locum,

MARGI LVCn AMNEI SBNEOAE HERGVI£S B in etUalogo.

L Annaei Senecae Hercules furens ji sed ui,in mMt omittaniur

priora nomina. praenomen P. vel M. ^

6 post arctos ras. 1 literae (i^) velmaculae E. — glaclalis: i corr,
ex t Im. E 8 recenti Im. tepenti 2m. E; illud 21, hoc A 12
feiTO miDax lihic terret 1 m. fera coma hinc exterret 2 m. E; erasam
priorit mmntM teripiurmn in marg. repetiit 2m,; oum prioro S facU,
tmn alUra'^ A 13 aureas A 17 probro: altera r i. ras. Im, E
18 mundns puellas fert. anobis lac egent E gnosiacae A 19 scd vetera
sero querimur EA sero om. ^ 20 nuribus sparsa tellus A tellus
nuribus sparsa E correxit Buechelertu 21 ascendaty^f E, sed prior
a 2m,i,ras, 2 liU. escendat Z (as es ^m. extendat M)

Digitized by Google

4

L. ANMAEI &£N£CAK

pariterque natus astra promissa occupet,

in cuius ortus muDdus impendit diem

tardusque Eoo Phoebua effulsit mari 25

retiuere mersum iussus Oceano iubar —

non sic abibunt odia; vivaces aget

violentus iras animus et saevus dolor

aetema bella pace sublata geret.

Puae bella ? quidquid h6riidum tellus creat 80
inimica , quidqui^ p<&jU8 aut ae!r tulit
terribile dirum pestjlens |itrox |eruiii« / /
fra^tum atque ^mitnm est. superat et crescit malis
iraque n^stra fhiitu^; in landea sny

mea T^t <ra^ : dmn niml^aaeTa impero, 81
patr^ probm, gloriafe feci locum.
qua Sol reducens quaque deponens diem
binos propinqua tiuguit Aethiopas face,
indomita rirtus colitur et totodeus

narratur orbe. monstra iam desunt mifai 40
minorque labor est Herculi iussa exequi,
quajn mihi ^ubei^: laetus immsria e^cipit.
quae fera ^anni ijira ri6lento ^ueant
nocere tuvenji? nempe pro^telis gerit

quae timuit et quae fifdit: ilrmatus venit i5
leone et hydra. nec satis terrae patent:
effregit ecc? limen inferni lovis

et opima victi regis ad superos refert. . 48

vidi ipsa, vidj nocte discussa inlerum 50

et Dfte domito spolia iactantem patri

fraterna. cur non vinctum et oppressum trahit

ipsum catenis paria soriitum lovi

Ereboque capto potitur A retegit Styga ?

parum est reverti, foedus umbrarum perit: 49

patefacta ab imis manibus retro via est 55

et sacra dirae mortis in aperto jacent.

at ille, rupto carcere lunbrarum ferox,

24 ortn — impediit ^ 26 iiMiis: sus tf. rot. i m. ^ 30 quid
bella ^ 34 firoitar: t «orr. ea; m (2 mT) B firoimiir 2 ae patoaii

probavil. inde qua lucem premit A et erata genutna scriptura, quam
2 praebet, E 3 m. 37 aperitque Tethys (Thetis) qua ferens Titan
diem y^. — reponens E corr.C 38 tinpruit: u deL lm.E tan^it —
Aethyopes: es 3m. i,rat, Utl as E {- as 2) 43 quo A. — lOBga Ay
i. rat, 2m. N, u i, rtu. i Ut.3m. E iara M 49 lr«M |Mrl «.54
52 victum — trabit: h aid, 2m. E 56 diiae A E, m4 i rat*
ex u (duiae 2)

Digitized by

BBBGVLBS [FVRBNS]

5

70

66

nec flexit umeros molis immensae labor
meliusque collo sedit Herculeo polus.
immota cervix sidera et caelum tulit
et me premoptem: quaerit ail supej'os viam. /

P^geiri, perj^e et magna ni^ditfintem opprime, 76
congredere, manibus ipsa dilacera tuii:
quid tanta mandas odia? discedant ferae,
ipse imperando fessus Eurystheus vacet.
Titanas ausos rumpere imperium lovis

emitte, Siculi verticis laxa specum, 80
tellus gigante Doris excusso tremens

supposita monstri colla terrifici levet — 82
sed vicit ista. quaeris Alcidae parem ?

nemo est nisi ipse: beila iam secum geraU 86
adsint ab imo Tartari fundo excitae
Eumenides, ignem flammcae spargant comae,
viperea saevae verbera incutiant manus.
i nunc, superbe, caelitum sedes pete,

huDiaoa temne. iam Styga et maoes feros 80
ftigisse credis ? hic tibi osteodam inferos.
reTocabo io aita conditam caligine,

sublimis alias Luna concipiat feras 88

62 et tetra 3 m. i. ras. 5 Utt. E terna £ (eterna M), — devicta
S devidi: tl «a? ta ^ fw. B 63 nBinimnm JS Bim, {ind^ i» roi,
nimium) 66 lenta : a na ^ m. £. — ot bacehes: at bac t. ras, 2m,B

67 iter: inter i et t eras. n E 68 expenso A 72 mediusque /f
76 ipsa iam lacera /4 81 gigante: e corr. ex is E {2 gigante N

Siganti M) b'6 dehvi 82 et 89 c/: infra ad v. 123 83—89 om. C
0 feroz A feros X Slm, (ox 2m, tom, bx os) 91 mtit v,90B
UtaH» a b {2m1) ruiUuiut ordo, qtum tenet 2

DigjtizedJM' Google

6

L. ANNABI nmCAK

ultra noeeutttin exiiiay discordem deam

quam munit ingens montis oppoaali sjiecua;

educam et imo Ditia e regno extraham 95

quidquid relictum eat: veniet invisum Scelus

auumque lambena aanguinem Impietaa fmx

Errorqlie et in se semper armatus Furor —

hoc hoc ministro noater utatur dolor.

Incipite, famulae Ditis, ardentem citae 100
concutite pinum et agmen horrendum anguibus
Megaera ducat atqueluctifica manu
▼astam rogo flagrante corripiat trabem.
hoc agite, poenas petite vitiatae Stygis.
concutitc pectus, acrior mentem excoquat 105
quam qui caminis ignis Aetnaeis furit:
ut possit animo captus Alcides agi, '
magno furore percitus, vobis prius
insaniendum est — luno, cur noDdum furis?
me mc, sororcs, mente deiectam mea 110
versate primam, faccre si quicquam apparo
digniim noverca; vota mutenlur mea:
nalos reversus videat incolumes precor
manuque fortis redeat. inveni diem,

invisa quo nos Herculis virtus iuvet. 115

me vicit et se vincat et cupiat mori

ab inferis reversus. hic prosit mihi

love esse genitum. stabo ct, ut certo exeant

emissa nervo tela, hbrabo manu,

regam furentis arma, pugnanti HercuU 120
landem favebo — scelere perlecto licet
admittat illas genitor in caelum manus.

Movenda iam sunl bella : clarescit diea
ortuque Titan lucidus croceo subit.

CHORVS

lam rara micant sidera prouo 125

94 qua E 90 vtnini A 100 iucitae A 10 i aoguibus ad-
dit 2m.i,ra»»E 109 flagrante: in pa$t e erttt. B 104 vlolalae^
107 aDimum A 108 nobis A 109 furit ^ 110 deiectam: i rat,

ex 1, m add. 2m, (i. rat. 1 litJ) E (delectat M dcrectam: r ea: i, m
i. ras. 2m. N) 111 post versate rat, 1 lit, E 112 vota 2 iam
odia A , 3 m. i. ras. 4—5 litt. E 113 reversus: u i. ras. 2 m. E
116 me vicit 2 me pariter A, pariter 3 m, i, ras, 5 litt, E 119 ms-
num A 123 pott v, 89 A {in nmmulUt pott v, 6*^, ut amiOatur
prasier $ v, 124 12S-»161 om. ^

Digitized by

HBBGVLES [FVRBNS] 7

languida mundo; nox victa vagos

contrahit jgnes luce renal^;

Ctrgii nili(jium Phosphoros agmen;

signum celsi gldclale poli 129

lucem verso temone vocat. 131

iam caeruleis evectus equis j

Titan summa prospicit Oeta ;

iam Cadmeis incluta Bacchis

aspersa die dumeta rubenl 135
Phoebique fugit reditura soror.
labor exoritur durus et omnes
agitat curas aperilque domos.

*• Pastor gehda cana pruina
grege dimisso pabula carpU; 140
ludit pralo hber aperto . •

nondum rupta fronte iuvencus,
vacuae reparant ubera matres;
errat cursu levis incerlo

molli pelulans hacdus in herba; 145

pendet summo stridula ramo

pennasque novo tradere soli

gestit querulos inter nidos

Thracia paelex, turbaquc circa

confusa sonat murmure mizto 150

testata diem.

carbasa ventis credit dubius

navita vitae, laxos aura

complente sinus. hic exesis

peudens scopulis aut deceptot 155

instruit bamos aut suspensus

apectat pressa praemia dextra:

sentit tremulum liuea piscen.

Haec, innocuae quibua eat ?itae
tranquilia quiea et laeta suo 16a

aeptem ttdlis Arcados ursae iso

127 lenata: alkra a <. rot. Im. E 128 bosforos E 130 Ar-

cades ^ vertum (U!ini 13t vocant E /4 corr. ^ 132 aquis
C vulgo 133 summum prospicit Oetan 134 baccis ^ 137
omnis E 147 pinnasque E 149 circum /i 151. 152 et 153.
154 tingulU vertibtu coniunxil E sed prislinit iniiiit minio di'

Digitized by Google

U AlfNAEI SBNKGAt

parvoque domiis; speB immanes

urbibus emnt trepidique metut : 1<S3

ille superbos adiUis regum

durasque fores expers aomni 165

colit, hic Dullo fine beatas

compouit epes gazis iohiaiis

et congesto pauper in aupo;

illum populi favor attonitum

fluctuque magis mobile Tulgus 170

aura tumidum tollit inani;

hic clamosi rabiosa fori

iurgia TendeDS improbus iras

et verba locat. novit paucos

secLira quies, qui velocis 175
memores aevi tempora numquam
reditura lenent. Dum fata sinunt
vivite laeti : properat cursu
vita citato volucrique die

rota praecipitis verlitur anui ; 180
durae peragunt pensa sorores
nec sua retro (ila revolvunt.
at gens hominum flatur rapidis
obvia fatis incerta sui :

Stygias ultro quaerimus undas. 185
nimium, Alcide, pectore forti
properas maestos visere manes:
certo veuiunt tempore Parcae*
nulli iusso cessare licet,

uuUi scriptum proferre diem : 190
recipit populos urna citatos.

Alium multis gloria terris
tradat et omnes fama per urbes
garrula laudet caeloque parem
toliat et astris; alius curru ld6
Bubiimis eat: me mea tellus

iuibine magno spes soUidtae m

161 p. d. iam spes in agris et similia ^ spcs iam magnis E cor-
rexit B. Schmidtim obs. crit. p. 8 162 om. E 166 ac nullo codd.
eorreJifit AvmUiMs 171 volvit g 183 flatur ^ fertur Sm-i-rat,
eUti^B 184 mli»JBS «raMa 8 188 tempore X oidiB* 4^ B wl
i. rM. 7 HtL E 193 post 194 E

Digitized by

HnCVLBS [ftrbns]

9

lare secreto tutoque tegat.
yenit ad pigros cana aenectiiSy
humilique loco sed certa tedet
sordida parvae fortuna domus: aoo
alte virtus animosa cadit —
Sed maesta venit crine soloto
Megara parvum comitata gregemy
tardusque senio graditur Alcidae parens.

AMPHITRYON

0 magne Olympi rector et mundi arbiter,
iam statue tandem gravibus aerumnis modum
finemque cladi. nuUa lux umquam mihi
secura fulsit * *

♦ * finis alterius mali
gradus est futuri : protinus reduci novus
paratur hostis ; antequam lactam domum
' contingat, aliud iussus ad bellum meat;
nec uUa requies tempus aut ullum vacat,
nisi dum iubetur. sequitur a primo statim
infesta luno: numquid immunis fuit
infantis aetas? monstra superavit prius
quam nosse posset. gemina cristati caput
angues ferebant ora, quos contra obvius
reptabat infans igneos serpentium
oculos remisso lumine ac placido intuens;
artos serenis vultibus nodos tulit,
et tumida tenera guttura elidens manu
prolusit hydrae. Maenali pernix fera,
multo decorum praeferens auro caput,
deprensa cursu est; mazimus Nemeae timor
pressus lacertis gemuit Herculeis leo.
quid stabnla memorem dira Bistonii gregis
suisque regem pabulum armentis datum,
solitumque densis hispidum Erymanthi iugis

203 Maegera E. novae teamoB imeribU Amphitryon. Maegera. Ly-

cus E Megaram loqumUm Inducit A 207 mnqiiam Herculi conieeit de
ffHlamowitz 208 ego sentenliam olim stetisse conieci lali comple-
mento : [nullus e nati datur | labore fructus] 211 bellum exeat A 212
uUum (latur A 213 apprime A a prime : e ras. 2m, ex o E \di primo 2)
210 posict: twiS (imr ^wAiN) 218 tt^VimiA 219 Inune

nu, JB pectote ^ 224 est om, E 225 genrait la*
certis presro A 228 lasis 3 m. i. ra#. 5^ UU, E

205

210

21S

220

Digitized by

10

L. AKNAEI SBIfBGAB

Arcadia quatere nemora Maenaliuni saem,

taurumque centum non levem popuHs metum? 230

inter remotos gentis Hesperiae greges

pastor triformis iitoris Tartesii

peremplus, acta est praeda ab oceasu ultimo;

notum Citbaeron pavit Oceano pecus.

penetrare iussus solis aestivi plagas 285

et adusta medius regna quae torret dies

utrimque roontes solvit ac rupto obice

latam ruenti fecit Oceano viam.

post haec adortus nemoris opulenti domos

aurifera vigilis spolia serpentis tulit; 240

quid? saevaLernae monstra, numerosum malum,

non igne demum vidt et docuit mori,

solitasque pennis condere obductis diem

petit ab ipsis nubibus Stymphalidas?

non vicit illum caelibis semper tori 245
regina gentis vidua Thermodontiae, ^
nec ad omne clarum facinus audaces manus
stabuli fugavit turpis Augei labor.

Quid ista prosunt? orbe defenso caret.
sensere terrae pacis auctorem suae 250
abesse : riirsus prosperum ac felix scelus
virtus vocatur; sontibus pareut boni,
ius est iu armis, opprimit leges limor.
ante ora vidi nostra truculenta manu

natos paterni cadere regui vindices 255

ipsumque, Cadmi nobilis stirpeni uUimam,

occidere, vidi regium capiti decus

cum capite raptum — quis salis Thebas fleat?

ferax deorum terra, quem doniiuum tremis?

e cuius arvis eque fecundo siuu 260

stricto iuventus orta cum ferro sletit

cuiusquc muros natus Amphiou love

struxil cauoro saxa modulatu trahens,

in cuius urbem non semel divum pareus

232 carcesii B 236 que 2m. qua E 237 abrupto codd,
eorrexil Gronovius 23S et iam ruenti A 239 domos: os 2m.
ex us E 243 pennis: e 2m. ex i E 248 stabuli corr. ex sla-
bulis (/ stabuli 2) E, — angaei: n 2 m. ex u E 25 L abesse
terris eodd, eorrexit de fFUamowiU 257 capitis A 259 tranU
3m, i. ra$, ex tremit ul vid, E (tremet S) 262 natiis: ns i. ra$.
2m. E

Digitized by Google

UERCVLES [fVRENS]

11

caelo relicto venit, haec quae caelites 266

recepit et quae fecit et (fas sit loqui)

fortasse faciet, sordido premitur iugo.

Cadmea proles atque Ophionium genus,

quo reccidistis? tremitis ignavum exulem,

suis carenleiii finibus, nostris gravem. 270

qui scelera terra quique persequitur mari

ac saeva iusta sceptra confringit manu

nunc servit absens fertquc quae fieri vetat,

tenetque Thebas exul Herculeas Lycus.

sed uon tenebit. aderit et poenas petet 976
subitusque ad astra emerget; inveniet viam
aut faciet. adsis sospes et remees precor
tandemque venias victor ad victam domum.

M£GARA

Emerge, eoniunx, atque dispulsas manu
abrumpe tenebm; nulla si retro via 380
Iterque clusum est, orbe diducto redi
et quidquid atra nocte possessum latet
. emitte tecum. dirutis qualis iugis
praecepa citato flumini quaerens iter

quondam stetistif scissa cum yasto impetu 185

patuere Tempe; pectore impulsus tuo

huc mons et ifluc cessit et rupto aggere

nova cucurrit Thessalus torrens via:

talis, parentes Uberos patriam petens,

erumpe rerum terminos tecum efferens, 290

et quidquid aidda tot per annorum gradus

abscondit aetas redde et oblitos sui

lucisque pavidos ante te populos age.

indigna te sunt spolia, si tantum refers

quantum imperatum est. magna sed nimium loquor M
ignara nostrae sortis. unde illum mihi

268 alque Ophionius (ophyou. E) cinis EA correxit N. Heinsius
adv, p. 216 (qui scripsil Echioniuni genus) cf. /, 112 269 quo re-
cidistis A E 2 m. quor excidislis E 1 m, N Im. (r in neutro cerUim)
quomiiii eiddistis M quo decid. g (cf. L $.). — ignamin B 271
mari: i w t {imH) E 272 confresit A 273 absens: iiUw^ 8 0I
e trat. c vel i E 277 adsiso sospesiir. — remees tuis A 279 «9.
Megarae conUnuantur A 279 depulsas A 280 tenebras: prior c
i. ras. 2 m.E. — si vetito via 284 fulmiai E 287 cecidit eodd,
correxi 295 loquor 2m. ex locum E

j

Digitized by Google

12

L. ANNAEI S&NECA&

quo te tuamque dexteram amplectar diem
reditusque lentos nec mei memores querar?
tibi, 0 deorum ductor, indomiti ferent

centena tauri colla ; tibi, frugum poteas, 300
secreta reddam sacra: tibi muta fide
longas Eleusin tacita iactabit faces.
tum restitutas fratribus rebor meis
animas et ipsum regna moderantem sua

florere patrem. si qua te maior tenet S0§

clausum potestas, sequimur: aut omnes tuo

defende reditu sospes aut omnes trahe —

trahes nec ullus eriget fractos deus.

AHPH. 0 socia Dostri saDguinis, easta fide

servans torum natosque nuf iianimi Hercuiis, sio

meliora mente concipe atque animum excita.

aderit profecto, qualis ex omni solet

labore, maior. heg. Quod uimis miseri voluDt

hoc facile creduut amph. Immo quod metuunt uimis

numquam moTeri posse nec tolli putant: 315

prona est timoris semper in peius fldes.

1IE6. Demersus ac defossus et toto insuper

oppressus orbe quam viam ad superos hd)et?

AMPH. Quam tunc habebat cum per arentem pkigam

et fluetuantes more turhati maris 320

adit harenas hisque discedens fretum

et his recurrens, cumque deserta rate

deprensus haesit Syrtium hrevihus vadis

et puppe flxa maria superarit pedes.

MBG. Iniqua raro maximis virtutihus 325
fortuna parcit; nema se tuto diu
periculis off<Brre tam crehris potest:
quem saepe tnnsit casus, aliquando invenit
Sed ecce saevus ac minas vultu gerens
et quaiis animo est talis incessu venit 330
aliena dextra sceptra concutieus Lycus.

30 1 multa^^ 302 Eleusis (Eleiisi cr) eleus intacita sed eras.
in. — iactabo ^ 306 omnis E 309 novae scaenae Amphitryon
JMegara mscribitur A 313 quod: o ex i 2m. £ 315 amoveri A
316 Meffara0 Mur A, — tiiiM»i A Umoris s mt. E 318 viam:
a add, 2 m. B 321 abiit A, 2 m. ex adit B adiit 2 {ef, /,
324 superayit : avit 3 m. t. rat. 6 liU. E. fuiite videtur habuit quod eX'
stai in iV et ita laesum ut aegre dinoseoiur inM 326 tuto: frior
i S m, ex jf \ 0 i. rat. {ex e?) E

Digitized by Google

1BRC¥LB8 [PVaBRSj

13

LYCVS

Vrbis regens opulenta Thebanae loca
et omne quidquid uberi ciugit solo
obliqua Phocis, quidquid IsmeDOS rigat,

quidquid CithaeroD vertice excelso videt, 335
non vetera patriae iura possideo donius 337
ignavus heres ; nobiles non sunt mihi
avi nec altis inclitum titulis genus,

sed clara virlus: qui genus iactat suum, 340
aliena laudat. rapta sed trepida manu
sceptra obtineDtur; omnis in ferro est salus:
quod civibus tenere te invitis scias
strictus tuetur ensis. alieno in loco

haut stabile regoum est; una sed uostras potest 345
luudare vires iuncta regali face
ihalamisque Megara: ducet e geuere inclito
novitas colorem nostra. noo equidem reor
fore ut recuset ac meos spernat toros ;

quod si impotenti pertinax animo abnuet, 350

stat tollere omnem penitus Herculeam domum.

invidia factum ac sermo popularis premet?

ars prima regni est posse t invidiam |)ati.

temptemus igitur, fors dedit nobis locura.

namque ipsa, tristi vestis obtentu caput 355

velata, iuxta praesides astat deos

laterique adhaeret verus Alcidae sator,

MBO. Quidnam iste, nostri generis exitium ac lues,

novi parat? quid temptat? ltc. 0 ciarum trabens

a stirpe nomen regia, facilis mea 360

parumper aure y^ba patienti excipe.

si aeterna semper odia mortales gerant

nec coeptus umquam cedat ex animis furorf

sed arma felix teneat infeiix paret,

et bina findens Isthmos exilis freta 83S

382—336 JHt^arae wnHnuaniur A 332 urbis: i 9 m. «r e ^
333 abere E 335 p9$t 336 E 336 deUvit Peipwut 337 novae
tcaenae Lycus Megara Amphitryon interibitur A 341 ipott rapta /
lit. erata E 343 tenere te; re te eras.^ t.rat. tur 2 m. E (tenelur g)
345 haut: h add. 2 m. E 347 thalamis Maegera ducet et g. i. E
352 fastum A 353 posse invidiam E A p. te vel ad inv. ^ p. in inv.
Rhkiertu. quae iemptam dupUoi rMUwa wmprakmubtiUuri potse ni-
mores pati ; plebU invidiam pati 354 locun nobis B 356 om. E
362 mortales agant A

Digitized by Google

14

L. AKMAfil SRBfSGAK

nihil relinquent bella ; tum vastis ager 365

squalebit arvis, subdita tectis face

altus sepultas obruet gentes cinis.

pacem reduci velle victori expedit,

victo necesse est — particeps regno veai;

sociemur animis, pignus hoc fidei cape : 370

contiDge dextram. quid truci viiltu siles?

M EG. Egone ttt parenti» saDguine aspersam manum

fratrumque gemina eaede contingam? prius

extinguet ortus, referet occasus diem,

pax ante fida nivibus ei flammis erit 375

et Scylla Sicuium iunget Ausonio latus,

priusqne multo vicibus alternis fugax

Euripus unda stabit Euboica piger.

patrem abstulisti, regna, germanos, larem

patrium — quid ultra est? una res superest mihi 380

fratre ac parente carior, regno ac lare:

odium tui, quod esse cum populo mihi

commune doleo: para quota ex illo mea est?

dominare tumidus, spiritus altos gere:

aequitur superbos ultor a tergo deus. 385

Tbebana novi regna : quid matres loquar

passas et ausas scelera? quid geminum nefas

mixtumque nomen coniugis nati patris?

quid bina fratrum castra? quid totidem rogos?

riget sup^a Tantalis luctu parens 390

maestusque Phrygio manat in Sipylo lapis.

quin ipse torvum subrigens crista caput

Illyrica Cadmus regna permensus fuga

longas reliquit corporis tracti notas.

haec te manent exempla: domlDare ut libet, 395
dum solita regni fata te nostri vocent.
LYc. Agedum efferatas rabida voces amove
et disce regum imperia ab Alcide pati.
ego rapta quamvis sceptra victrici geram

dextra regamque cuncta sine legum metu 400
quas aiina viocunt, pauca pro causa ioquar

368 rcduci: i i.ras.3 lilt. E reducere 370 sociemus animosy^
377 vicibus: vic u ras. toUd, lilL 3 m. E 380 pairiam codd. correxit
Bueckehnu 381 carior: or i. r. 2— d m. E, itam N forL w cariro
363 ex isto st 2 m. i. rat. lUt. 11 E exitio 2 385 auperbos rietor
E A eorr. ^ 392 quin: in ex im 2 m. E ^97 ementtas, JMf
fren i. ras, 2 m., E (^) 398 patri: r expuneU E

Digitized by Google

li£RCVL£S IfVBENS] 15

nostra. ci uento cecidit in bello pater?

cecidere fratres? arma non servant modiim;

nec temperari facile nec reprimi potest

stricti eosis ira, belia delectat cruor. 406

sed ille regno pro suo, nos improba

cupidiiie acti? quaeritur belli exituSt

Don causa. sed nunc pereat oronis memoria :

cum Tictor arma posuit, et victum decet

deponere odia. non ut inflexo genu 410

regnantem adores petimus: hoc ipsum placet

animo ruinas quod capis magno tuas;

es rege coniunx digna: sociemus toros.

MBG. Gelidus per artus vadit exangues tremor.

quod fadnus anr^ pepulit? haut equidem horrui, 4t6

cum pace rupta bellicus muros fragor

circumsonaret, pertuli intrepide omnia:

thalamos tremesco; capla nunc videor mihi.

grayent catenae corpus et longa fame

mors protrahatur lenta: non Tincet fidem 420

vis ulla nostram; moriar, Alcide, tua.

LTC. Animosne mersus inferis coniunx £icit?

MBG. Inferna tetigit, posset ut supera assequi.

LTC. Telluris illum pondus immensae premit

ME6. NuUo premetur onere, qui caelnm tolit. 426

LTG. Cogere. mbo. Cogi qui potest nescit mori.

LTC. EiTare potius , quod novis tbalamis parem

Regale munus. mbg. Aut tuam mortem aut meam.

LTc. Moriere demens. meg. Coniugi occurram meo.

LYC. Sceptrone nostro famulus est potior tibi? 430

MEG. Quot iste famulus tradidit reges neci.

LYC. Cur ergo regi servit et patitur iuguni?

MEG. Imperia dura tolle: quid virtus erit?

LYC. Obici feris monstrisque virlutem putas?

MEG. Virtutis est domare quae cuncti pavent. 435

LYC. Tenebrae loquentem magna Tartareae premunt.

MEG. Non est ad astra mollis e terris via.

LYC. Quo patre genitiis caelitum sperat domos?

AMPH. Miseranda coniunx Uerculis magni, sile:

414 exanguis E 423 superna sed na 3 m, i. ras. lit, a
425 premeretnr: re «ra#. E 427 thal. qnbd n. potioB eodd, eomxit
de trHamewU% 430 sceptroque EA eorr, — potior est famii*
lus A 431 quot: t rae, ex d E 433 qoid: i ex o {i m?) B
436 penetrat domos A

Digitized by Google

I

16 L. AHNABI 8BNBGAB

partes meae sudI reddere Alcidae patrem 440

genoaque verum. post tot ingeotis Tiri

memoranda facta postque pacatum manu

quodcumque Titan ortus et iabens videt,

post monstra tot perdomita, post Plilegram impio

sparsam cruore postque defensos deos 446

nondum liquet de patre? mentimur lovem :

lunonis odio crede. lyc. Quid Tiolas loYem?

mortale caelo non potest iungi genus.

AMPH. Communis ista pluribus causa est deis.

LTG. Famuline fuerant ante quam flerent dm? 460

AHPH. Pastor Pheraeos Delius pa?it greges —

LTc. Sed non per omnes exul erravit plagas.

AHPH. Quem proAiga terra mater errante edidit.

LTG. Num monstra saeva Phoebus aut timuitferas?

AMPH. Primus sagittas imbuit Phoebi draco. 466

LTC. Quam gravia panrus tulerit ignoras mala?

AMPH. E mairis utero fulmine eiectus puer

mox fuhninanti prozimuB patri stetit.

quid ? qui gubernat astra, qui nubes quatit,

non latuit infans rupis Idaeae specu? 460

sollicita tanti pretia natales habent

semperque magno constitit nasci deum.

LYC. Quemcumque miserum videris, homiuem scias.

AMPH. Queracumque lortem videris, miserum neges.

LYc. Foi tem vocemus cuius ex umeris leo, 465

doDum puellae factus, et clava excidit

fulsilque pictum veste Sidonia latus?

lortem vocemus cuius horrentes comae

maduere nardo, laude qui notas manus

ad non virilem tympani luovit sonum, 470
mitra lerocem barbara frontem premens?
AMPH. Non erubescit Bacclius eilusos tener
sparsisse crines nec manu molli levera
vibrare thyrsum, cum parum forti gradu

auro decorum syrma barbarico trahit: 475
post multa virtus opera laxari solet.
LYC. Uoc Euryti fatetur eversi domus

440 meae hae sunt A 453 errantem dedit y4 erranti 454
non moustra, saevas A 456 Amphilryoni continuanl vodd, correxit
Grttieru» 460 mpis exesae A 461 prdia tanti A 474 vibnsse g
475 barbaricum A 477 hoc tentanUs (Teathrantit hoc DdHo) ^ o/l
Ov, her, 9, 51

Digitized by Google

1IBIICVLE8 [FVBBQrjl]

17

pecorumque ritu virginum oppressi greges;

hoc Dulia Ittiio, nulliia Euryflliieus iubet:

ipsittB haec 8unt opera. akph. Non noati onmia: • 480

ipsius opu8 est caestibus fractua Buia

Eryx et Eryci iunetus Antaeus LihyB,

€t qui hospitali caede manantes foci

hibere iustum aanguinem Busiridis;

ipsius opus est vulneri et ferro invius 485

mortem eoactus integer Cycnus pati

nec UDUS una Geryon victus manu.

eris inter istos — qui tamen nuUo stupro

laesere thahunos. ltg. Quod lovi hoc regi licet:

lovi dedisti coniugem, regi dahit; 490

et te magistro non novum hoc diseet nurus,

etiam viro probaDte meliorem sequi.

sin copulari pertinax taedis negat,

vel ex coacta nobilem partum feram.

MEG. Vmljrae Creontis et penates Labdaci * 496
et nuptiales impii Oedipodae faces,
nunc solita nostro fata coiiiugio date.
nunc, nunc, cruentae regis Aegypti nurus, '
adeste multo sanguine infectae manus.

dest una numero Danais: explebo nefas. ' 500
LYC. Coniugia quoniam pervicax nostra abnuis
regemque terres, sceptra quid possint scies.
complectere aras: nullus eripiet deus
te mihi, nec orbe si remolito queat

ad supera victor numina Alcides vehi. 506

coDgerite silvas : templa supplicibus suis

iniecta flagrent, coniugem et totum gregem

consumat unus igne subiecto rogus.

AMPH. Hoc munus a te genitor Alcidae peto,

rogare quod me deceat, ut primus cadam. 510

LYC. Qui morte cuDCtos luere supplicium iubet

nescit tyrannus esse : diversa inroga;

miserum veta perire, felicem iube.

ego, dum cremandis trabibus accrescit rogus,

479 Lyci nola praefixa 2, erasa E 483 hospitalem caedem
mioaiites E. — obvius codd. correxit de fniamowilz 486 coactus anle
iieryones pati J 490 dabis codd, correxi 497 vestro B 604 d.e-
mohto B 608 sabiecto locas wdd. e^rrewii JvmUu» 6t2 divena
in loca B

SenMM trafo«dlM IL 2

Digitized by Google

18

L. kHKkVL SBRtGAK

sacro regentem maria TOtiTO colam. 515

ANPH. F^o numinttm ns summat pro caeleatiom

rector parensqoo, cuius excussis tremunt

humana telis, impiam re^ toi

compesce dextram — quid deoa frustra preoor?

ubicumque ea, audi, nate. cur anbito labani 520

agitata motu templa? cur muglt sohim?

audimur, est est sonitus Hercolei gradus. 523

CHORVS

■

0 Fortona viris invida fortibus,
quam non aequa bonis praemia dividis. 52ft
^Eurys^eus facili regnet in otio;
Alcmena genitus bella per omnia
monstris exagitet caellferam manum:
serpentis resecet coUa feracia^

deceptis referat mab sororibus, 530
cum somno dederit pervigiles genas
pomis divitibus praepositus draco.*

Intravit Scytbiae muitivagas domos
et gentes patriis sedibus hospitas^
calcavitque freti terga rigentia 535
et mutis tacitum litoribus mare.
illic dura carent aequora fluctibus»
et qua plena rates carbasa tenderanti
intonsis teritur semita Sarmatis.
stat pontusy vicibus mobilis annuisi 540
navem nunc fadiis nunc equitem patl.
illic quae viduis gentibiis imperaty
aurato religans ilia balteo,
detraxit spolium nobilo corpori
et peltam et niYoi vincula pectoris, 545
Tictorem posito suspiciens genu.

Qua spe praecipites actus ad inCeros»
audax ire vias inremeabiles,
vidisti Siculae regna Proserpinae?

infernus imo sonuit e fundo fragor 522

515 votiTo rogem A 522 delwi 623 en est A 526 Au-
rystheus E 529 ferocia twr. g 580 mDltis BA «om ^
508 teDderent B 546 soseipieDS Bji eotr, g 548 iDienedlft»
bttes B

Digitized by Google

URCVLfiS [FVaSM$]

19

550

illic nulla noto nulla favonio
consurgunt tumidis fluctibus aequora;
non illic geminum Tyndaridae genus
succurrunt timidis sidera navibus :
stat nigro pelagus gurgite languidum,
et cum Mors avidis pailida dentibus 555
gentes innumeras manibus intulit,
uno tot populi remige transeiint.

Evincas utinam iura lerae Stygis
Parcarumque colos non revocabiles.
bic qui rex populis pluribus imperat, m
bello cum peteres Nestoream Pylon,
tecum conseruit pestiferas manus
telum tergemina cuspide praefeffcsua:
effugit tenui vulnere saucius

et mortis dominus pertimuit mori. Mft
fatum rumpe manu, tristibus infeng
prospectus pateat lucia et inYius
limes det faciles ad superos vias.

Immites potuit flectere cantibus
umbrarum dominos et prtce suppUci 570
Orpheus, Eurydicen dum repetit suam.
quae silm et aves saxaque trazerat
ars, quae praebuerat flominitaa moras,
ad cuius sonitum constiterant ferae,
mulcet non solitis yocibus infenos 575
et surdis resonat darius in locis.
deflent EurydiccA t Threiciae BuruSy
deflent et lacrimis difficike dei,
et qui fronte ninis crimina tetrica
quaerunt ac vetms excirtiunt reos soo
flentes Eurydicen iuridid sedent
tandem mortis ait ^fincimui^ arbiter,
^evade ad superos, lege tamen data:
tu post terga tui perge riri comee,
tu non ante tuam respice eoniugem, 586
quam cum clara deos oblulerit dies
Spartanique aderit ianua Taenari/
odit ?«rus amor nec patitur moras:

561 peteret KA (peterent) corr. ^ 506 rumpeie B, ied tt deL

I m.— tristis et inferia A 571 recipit suam ^ 577 post 580 po-
titus A. — Eurydicem E. — Tartareae nurus fFithofius praemet, p,
d. Eumenides Threiciam uurum B, Schmidliut obt, crit, p, 16

2*

L. AISiNAEl S£N£GA£

munus dum properat cei nere, perdidit.

Quae viuci potuit regia carmine, 590
haec vinci poterit regia viribus.

HERCVLES

0 lucis almae rector et caeli decus,
qui alterna curru spatia flammifero ambiens
inlustre latis exeris terris caput,

da, Phoebe, veniam, si quid inlicitum tui 595
videre vultus : iussus in lucem extuli
arcana mundi. tuque, caelestum arbiter
parensque, visus fulmine opposito tege;
et tu , secundo maria qui sceptro regis,

imas pete undas. quisquis ex alto aspicit 000

terrena, facie poUui m^tuens nova,

aciem reflectat oraque in caelum erigat

portenta fugiens: hoc nefas cernant duo,

qui advexit et quae iussit. in poenas meas

atque in labores non satis terrae patent 606

lunonis odio: vidi inaccessa oniDiiNis,

ignota Phoebo quaeqne deterior polus

obscura diro spatia concessit loYi;

ety 81 placerent tertiae sortis loca,

regnare potui : noctis aeternae chaos 6i0

et nocte quiddam graTiua et tristes deos

ef fata Tidi, morte contempta redi —

quid restat aUud? vidi et ostendi inferos.

da si quid ultra est, iam diu pateris manus

cessare nostras, luno; quae Tind iubea? 015

Sed templa quare miles infestus tenet
Umenque sacrum terror armorum obsidet?

AMPHITAYON

Vtnimne visus TOta dedpiunt meos,
an ille domitor orbis et Gndum decus
tristi silentem nubilo liquit domum ? 610
estne ille natus? membra laetitia stupent.
0 nate, certa at aera Thebarum salus,

590 caotibQS A 594 laetis A 59t sectett nrandi A, — cae-
lestiiim J> 607 quaque E, — polas: \ ex ^ lm,E 612 vici codd,
correxi 614 tam ^\mA 615 quid 618 Amphytrion. Hercules.
Megera. Theseus scaenae inscribitur E H. A. Th. A {ante 692^) 622
certa et sera codd, eorrexit Gruterus {ad v, 1117}

Digitized by Google

iibrgVlbs [muw]

21

teneone in auras edHimi an Tana fruor

deceptusumbTa? tunees? agnoscoteroe

mnerosqne et alto nobilem trunco manum» w

HBMG. Vnde iste, genitor, squalor et lugabribua

amicta coniunx? unde tam foedo obaiti

paedore nati? quae domum elades gra?at?

▲MPH. Socer est peremptus, regna possedit Lycus,

natos parentem coniugem ieto petit. 6M

HBRG. Ingrata tellus, nemo ad Herculeae domus

auzilia Tenit? vidit hoc tantum nefas

defensus orbia? — cur diem questu tero?

mactetur hostia, hanc ferat yirtus notam

fiatque summus hostis Alcidac Lycus. 635

ad hauriendum sanguinem inimicum feror,

Theseu ; resiste, ne qua vis subita ingruat.

me bella poscunt, ditler amplexus, parens,

coniunxque differ. uuutiet Diti Lycus

me iam redisse.

TH£S£US

Fldiilem ex oculis fuga, 640
regina, ▼nltnm, tuque nato sospite
hicrimas cadentea reprime: si novi Hercnlemt
Lycns Creonti debitas poenas dabit.
lentnm est dabit: dat; hoc quoqne est lentnm: dedit.
AHPH. Yotum secundet qui potest nostrmn deus 645
rebusque lapsis adsit 0 magni comes
magnanime nati, pande yirtutum ordinem,
quam louga maestos ducat ad manes via,
ut vincla tulerit dura Tartareus canis.

THES. Memorare cogis acta securae quoque 650

horrenda menti. yix adhuc certa est fides

\italis aurae, torpet acies luminura

hebetesque visus vix diem insuetum ferunt.

AMPH. Pervince, Theseu, quidquid alto iu pectore

remanet pavoris neve te fructu optimo 655

frauda laborum : quae fuit durum pati,

memiuisse dulce est. fare casus borridos.

623 venimne cerno corpus an fallor tua j deceptus umbra ? y4 634
mactetur hostis codd, correxi, — hanc tuque ad 636 feror Theseo datur A
646 lUBU B 651 ccfta: a omtlwi-JS 654 peniiicet£. — in on. A
665 po#< te rat, i Ht E

22 L. ▲HlfAEI 8SNBCAE

THEs. Fas omne mundi teque domioaDteBi precor

regno capaci teque quam amotam inrita

quaesivit EDoa mater, ut iura abdita 000
^ et operta terris liceat impuue eloqui.
^ \ti\, Spartana tellus nobiie attoUit ittgum,
y densis ubi aequor Taenanis silvis prenii;
\ hic ora solvit Ditis invisi domus

hiatque rupee alta et immenao speoB 605

ingens yorago foucibuB TaatiB patet

latumque pandit omnibus populis iter.

non caeca tenebris incipit primo ?ia;

tenuis relictae lucis a tergo nitor * .

fulgorque dubius solis adflicti cadit iMUAxj^ju^ 610

et ludit adem: nocle ne mixta sbiel

praebm lumen primus aul serus dies.

hinc ampla vabuis spatia laxantur lofcis, «^^ju^

in quae omne versqm properaihumanum genus»

nec ire labor esl; ipsa deducil via : m

ul saepe puppes aesl^ invitas rapit,

sic pronus aer urgnel alque avidum chaosy

gradumque retro flectere haul-umquam sinunl

umbrae lendces. inlus immensi sinus

placido quieta^labitur Le^^ vado ' 680

demitque curasi neve remeandi am[)lius
s ' . paleal facultas, flexibus mullis gravem

mvolvil amiiem: qnalis incertis vagus

Maeander undis ludit et cedit sibi

iustatque dubins litus an fontem petat. 685

palus inertis foeda Cocyti iacet;

hic vultur, illic luctifer bubo gemit ^ ' • - * -<

omenque triste resonat infaustae strigis. ti '

horreut opaca fronde uigrantes comae,

taxum imminentem qua tenet segnis Sopor 690
Famesque maesta tabido rictu iacet .a .' . vi*'^ • ^ a* ,
Pudorque serus conscios vultus tegit. (f \

659 tota iarita oodtf. wnwH Htiim$oUMM 000 Aetna

eodd, correxil AvanlHus 661 loqui E 665 hiatqne: at 2 m, i,
rus. S Utt. (a..) E 667 pandit: nd 1-2 m. i. ras. E 671 et
ladit aciem. tale non dubie solet A 674 mersum pereat A versum
pereat E correxi 679 immenso sinu A {gmetivu* ab intus pendet)
660 Lethe: he tnu eorr, hos «f oid, E Lethes C 683 iDcertis
2 E, sed i «» u i ffi. ineerta A 684 «nda hidit A uodis emt
ludit E 689 inter horreat §t opaca / lit. erasa E 690 tazo im-
jniaeate qoam eodd, eorrexi 691 iaeeos eodd, eorroxi

Digitized by Google

, HBRCVLES [FmENS] 23

Metus Payorqae furvos et fk^endeps Dolor e/uM^t^^
aterque Luclus sequitur et Morbus treaiens (
et dncta. fmo Bella; in extremb abdita ^
iners Senectus adiuvat baculp gradum.
AMPH, Estne aliqua tellus Cereris aut Baccbi ferax?
TflES. Non prata viridi laeta facie germinpot hjtM^^^
/uec adulta leni fluctuat Zephyro seges; ^
non uUa ranios silva pomiferos habet; 700
stcrilis profundi vastitas squalet soli

et foeda tellus torpet aeterno situ. du.i • •* 702
immotus aer haeret et pigro sedet

nox atra miiQdo: cuncta maerore horrida 706

ipsaque morte peior est mortis locus.

AMPH. Quid ille opaca qui regit sceptro loca,

qua sede positus temperat populos leves?

THES. Esl in recessu Tartari obscuro locus,

quem gravibus umbris spissa caligo aliigat. a' "^^-^ 710

a fonte discors manat hinc uno latex, <.tiAw»(

alter quieto similis (huuc iurant dei) i

tacente sacram devehens fluvio Styga;

at hic tumultu rapitur ingenti ferox

et saxa fluctu volvit Acheron invius 11&

renavigari. ciogitur duplici vado

adversa Ditis rcgia, atque ingens domus

umbrante luco tegitur. hic vasto specu

pendent tyranni limina, hoc umbris iter,

haec porta regni. campus hanc circa iacet,

in quo superbo di^erit vultu sedens (UjlX/v'vm<*^^

animas recentes dira naiestas dei.

frons Wva, fratrum quae tamen speciem gerat

gentisque tantae, vultus e^t iUi lovis,

sed fulminantis: magna pars regni trucis yufwx^.' lis

est ipse dominus, ciiius aspectus timet

quidquid timetur. amph. Verane est fiima inferis

tam sera reddi iura et obtitos sui

rerumqae maestus fiuis et mundi uUima 703

093 metasque pavorque E, — pavorque fuaas eodd, eorrexit de
WUQimewU& 695 extremo: ^ex9iim,B 097 Gerererit: alierumtt

expunct. E. — Bacchi tenax 703 delevit ff^ekefieldins {ad Lucr,
yi, 1267) 711 hic primo in E este N, Heinsius dicit (ep. Sab. I, 35).
nihil enolavi hinc imo ^ 722 deo A. — vulgo post recentes plene,
post dei (deo) leniter inlerpungunt {cf, /, 190) 723 specimeo E A
eorr, g 720 sspectiun A 728 reddit £

Digitized by Google

24

L. ANNAEI SfiNECAB

sceleris nocentes debitas poenas dare?

quis iste veri rector atque aequi arbiter? 780

THEs. Non unus alta sede quaesitor sedens

iudicia trepidis sera sortitur reis. o,ia\\.

aditur illo Cnosiiis Minos foro,

Rhadamantlius illo, Thetidis hoc audit socer.

quod quisque fecit, patilur; auctorem scelus 735

repetit suoque premitur exemplo Docens:

Tidi cruentos carcere iQcludi duces

6t impoteatis terga plebeia-^nanu

scindi tyranni. quisquis est placide potens

dominusque vitae semt innocuas manua' 740

et incruentum mitis imperium' regit

auimoque parcit, longa permensus diu

lelicls aevi spatia Tel caelum petit

vel laeta felix nemoris Elysii loca,

iudex fttturus. sanguine hnmano abstine 745

quicumque regnaa: scelara taxantur inod^/v^v^/t^^u^vA.» 'uk'''*^»^^.

mucNre vestra. ' ahph. Certua indusw tenet ^ *

locui nocentea? utque fert fama, impios

supplicia vindis saeya perpetuis domant?

THB8. Rapitur Tolucri tortus kion rota; 750

cervice saxum grande Sisyphia sedet;

in amne medio feucibus siccis sen<»

sectatur undas, allujt mentum latex, ^ ^ - \

fidemque clim lam saepe decepto dediti

perit unda in ore; poma deatituunt fiimem. ^A^vy 155

praebet Tolneri Tityos aetemas dapes

umasque fhistra Danaides plenas gerunt;

errant furentes impiae Cadmeides

terretque mensas avida Phineas avis.

AMpn. Nunc ede nati nobilem pugnam mei. ♦ 760

patrui volentis munus an spolium refert?

THES. Ferale tardis imminet saxum vadis,

stupent ubi undae, segne torpescit fretum.

hunc servat amnem cultu et aspectu horridus

pavidosque manes squaiidus vectat senex. 705

733 audilur — gnosius codd. cf. v. 18 734 hos E 741
regit: t i.ras.{l m?) E 742 aDimaeque E A eorr, g 744 elysi E
747 nostra g 7S1 sisyphea codd, 763 abhiit ^ fr, «Mf b 1 d m.
757 fenmt A 759 terrentqae mensas STidae fineas aves E 763 sta-
pente ubi unda j4 765 gestat senex cedd» eommU Det, fferaidut
{adv, J 0. 12 p, 74)

Digitized by Google

HERCTLES [raENS] 25

inpexa pendet bBurbHi deformeni sinum

nodas coercet, concaTae t eqaalent genae;

regit ipse longo portltor conto ratem.

hic onere Taciiam litori puppam appUcans

repetebat umbras; posdt Alcides viam 170

cc^ente turba; dirus exdamat Charon:

*quo pergis, audax? siste properantem gradum/

non paaaus uUas natus Alcmena moras

ipso coactum navitam conto domat '

scanditque puppem. cumba populorum capax 715

sttCGubuit uni: sidit et graTior ratis

utnmque Lethen latere titnbaBti bibit.

tum Tida trepidant monstra, Centauri truces

Lapithaeque multo in bella succensi mero;

Stygiae psludis ultimos quaerens sinus 780

fecunda mergit capita Lernaeus labor.

post haec avari Ditis apparet domus:

hic saevus umbras territat Stygius canis,

qui terna vasto capita concutiens sono

regnum tuetur. sordidum tabo caput 1BS

lambunt colubrae, viperis horrent iubae

longusque torla sibilat cauda draco.

par ira formae: sensit ut motus pedum,

attollit hirtas angue vibrato comas

missumque captat aure subrecta sonum, 790
sentire et umbras solitus. ut propior stetit
love natus, antro sedit incertus canis
leviterque timuit — ecce latratu gravi
loca muta terret; sibilat totos minax

serpens per armos. vocis horrendae fragor 795
per ora missus terna felices quoque
exterret umbras. solvit a laeva feros
tunc ipse rictus et Cleonaeum caput
opponit ac se tegmine ingenti tegit,

Tictrice magnum dextera robur gerens. 860

767 Ineent genae A, wtUttis fidgviit (e/! Fw^» Atn, FI, 800) 768
conto portitor longo A 769 Taemis A 770 repetebat undas A

776 sedit codd, correxit Gronovius 777 titubato A 778 tunc
vasta trepidant A 779 in om. A 782 avariditis: idit per ras. corr,
l—2m. (t ex 1?) E diris iV 783 umbras: nabr t. ras. 4liU. 1 m. E
784 trina E cf, /, 12 786 horrentes E, ted es expunct, 788jper
ira E 790 siibieeta A 793 et oterqne timait C94d. eorrexU JMjitf-
vigim adv. i p, iiS 797 feiox JB 799 ingenU depit A

Digitized by Google

26

L. AMNA£i SfiKEGAB

huc nunc et illuc verbere assiduo rotat,
ingeminat ictus. domitus infregit minas
et cuncta lassus capita summisit canis
antroque toto cessit. extimuit sedens

uterque solio dominus et duci iubet; 806>
me quoque petenti munus Aicidae dedit.

Tum gravia monstri colia permakens manu
adamaote teito viocit; oblitna eui
custos opaci pervigil regni canis

oumpooit aares limidus et patieos trabi 81Q

erwDqoe fassus, ore summisso obsequena,

iitrumque cauda pulsat anguifera latus.

postquam est ad oras Taeoari Teotum et oiUir

percussit oculos lucis ignotae navuSt

reeumit animos Wctus et mtas furens 816

quassat catenas; paene victorem abstulit

pronumque retro vexit et novit gradu.

tunc et meas respexit Alcidea maaua;

geminis uterque viribus tractom caoem

ira furentem et bella tcmptantem inrita 820

intulimus orbi. vidit ut clarom diem

et pura nitidi spatia conspexit poli, 822

compressit oculos et diem invisum expulit

faciemque retro flexit atque omni petit 881^

cervice terram; tum sub Herculeas caput

abscondit umbras. densa sed laeto vettit

clamore turba frontlbus laurum gerens

magnique mcritas Herculis laudes canit.

CHORVS

Natus Eurystlieus properaute partu 830
iusserat mundi penetrare fundum;
derat hoc solum numero iaborum,
tertiae regem spollare sorlis.
ausus es caecos adltus inire,

« •

otiorta nox cit, liumiia In terram dedit sss

801 assiduo: sid ». ras. 1 m. ut vid. E 802 minas: s 1 m. corr.
ex X E 807 XxxucA 80S vinxit S bonos A bono E cor^

rewU Bu$9k$hru» (oovos RutgerHm$ L. p. 494) 8t5 vinctos A
8t6 Tectorem ^ 821 daroin aelhert A 823 deUvit Bothiu» 824
comspexit oculos E 825 aciemque eodd, eommit Botkiiu 826
herculea A 827 ttmbra ^ 834 est itf .

Digitized by Google

HERCVLES [fVRBNS]

2T

ducit ad manes \ia qua remotos 835

tristis et nigra metuenda silva,

sed frequens magna comitante turba.

Quantus incedit popuius per urbes
ad Dovi ludos avidus theatri,

quantus Eleum ruit ad Tonantem, 840
quinta cum sacrum revocavit aestas;
quanta, cum longae redit hora nocti
crescere et somuos cupieus quietos
libra Phoebeos tenet aequa currus,
lurba secretam Cererem frequei^t 84&
et citi tectis propenot relictis
Attici noctem celebrare mystae:
tanta per campos agitur «ilentee
turba; pars tarda graditor aenocla,
tristis et loDga satiata vita; 8(0
pars adhoc cnrrit melioris aevi:
Tirgioes nondum thalamia iugatae
et comis nondom podtlB epbebi
matris et nomen modo doctus infaos.
his datom soUs, minos ot timereot,
igne praelato rdevare noctem;
ceteri vadont per opaca triates.
qualis eet Tobis animua, remota
luce cum maestus sibi quisqne sensit
obrutum tota caput eaae tenra?
stat diaoB densum tenebraeq[iie turpoB
et color noctiB malus ac silentiB
otium mundi vacuaeque nubes.

Sera nos iUo referat BenectUB:
nemo ad id sero venit» unde numqnam,
cum semel venit, potuit referti;
quld vmi durum properare fatum?
onmiB haec magnis vaga turba terris
ibit ad manes facietque inerti

vela Cocyto: tibi crescit omne, 870

et quod occasus videt et quod ortus

— parce veoturis — tibi, mors, paramur.

6S8 siWa metacoda aigia ^ 840 qoalis eofr. ~ currit

(coit Avantiut) q 842 noctis A 844 thebeos E 846 sdte (Scy-
thae) ^ 849 gradiens A 858 nobis A vulgo, nt subdttHneiio poti
867, finaUs poH 860 ponaiur. o/I /, 3S 870 ciescet E

Digitized by Google

38

L. ANIIAJU 8BHKCAK

sis licet segnis» properamus ipsi:
prima quae vitam dedit hora, carpit.

Tbebis laeta dies adest. 875

aras Ungite supplices,

pingues caedite victiiiias;

pemiiilae maribus numa

soUeiDDes agitent choroB;

cessent deposito iugo 880
arvi fertilis iBColae.

Paz est Herculea maiiu
Auroram inter et Hespemmy
et qua sol medium tenena
umbras corporibus negat;
quodcumque alluitnr aohim
longo Tethyos amMlu,
Alddae domuit labor.
transTectus vada Tartari
pacatis redit inferis;
iam nullus auperest timor:
nil ultra iacet inferoa.

Stantea aacrificus comas
dilecta tege populo,

H£RCVL£S

Victrice dextra fuaua advmo Lycu8
terram ceddit ore; tum quisquis comes
fuerat tyranni iacuit et poenae comes.
nunc sacra patri victor et superis feram
caesisque meritas victimis aras colam,

Te te laborum socia et adiutrix precor, 90O
belligera Pallas, cuius in heva ciet
aegis feroces ore saxifico minas;
bMX Lycurgi domitor et rubri maris,
tectam rirente cuspidem thyrso gerens,
geminumque numen Pboebus et Phoebi soror: 906
soror sagittis aptior, Phoebus lyrae;
fraterque quisquis incolit caelum meus

874 caf^sit ji 875 Ghorus praemiHiiur B. — conitmeti bini versut
praeter primum, qui uncialibus scriptut «t^ et duo noviiiimo* E. —
875—877 adfert Terentianus v. 2673 sq., 875 ilerum v. 2786 876 aram
Terent. ed. pr, 878 matribos E 886 abluitur A 895 Hercules.
Amphytrion. Megera. Ghoros teaenae interibit E H. Theseus A. M. A
ef. i» 84. — iiltiice i#* adTenam ji 896 toiie B 899 Tietiiiiis aacfa
scolam E 902 minas:- b e»x lm.B -908 fignrglJff 904 Tiienti A

Digitized by Gc)

BMBCTLES [wnm]

29

Bon ex noverca frater. huc appellite

greges opimos; t quidquid IndomB segiB

Arabesque odoris quidquid aiiioribus legunt 910

conferte in aras, pinguis exundet vapor.

populea nostras arbor exornet comas,

te ramus oleae fronde gentili tegat,

Ueseu; Tonantem nostra adorabit manus,

tu conditores urbis et silvestria 915

tnids antra Z^, nobilis Dircen aquae

laremque regis adTenae Tyriisn oolea.

date tura flammis. axph. Nate, manantes prius

manus cruenta caede et hostili ezpia.

HERC. Vtinam cruore capitis invisi deis 920

libare possem: gratior duUus liquor

tinxisset aras; victima haut uUa amplior

potest magisque opima mactari lovi,

quam rex iniquus. amph. Finiat genitor tuos

opta labores, detur aliquando otium 925

quiesque fessis. herc. Ipse concipiam preces

love meque dignas. stet suo caelum loco

tellusque et aequor; astra inoffensos agant

aeterna cursus. alta pax gentes alat;

ferrum omne teneat ruris innocui labor 930
ensesque lateant. nulla tempestas fretum
violenla turbet, nullus irato love
exiliat ignis, nuUus hiberna nive
nutritus agros amnis eversos trahat.

venena cessent, nuUa nocituro gravis 935

suco tumescat herba. non saevi ac truces

regnent tyranoi; si quod etiamnum est scelus

latura teUus, properet, et si quod parat

iDonstrum, meum sit. sed quid hoc? medium diem

cinxere tenebrae. Phoebus obscuro meat 940

sine nube vultu. quis diem retro fugat

agiique in ortus? unde nox atrum capnt

ignota profert? unde tot steUae poium . •

909 q. Ind. genus H^itkofiut praem, p, 78* q. Indi arvis secant
B. Sekmidtku ch$. crU. p. 19. mro do iaeuna pat v, 909 eogitavi He
fere explenda; [praestat coIcMDia Iglie propioris dei] 915 the. dii con-
ditores^ 916 nobiles Dirces aquas 917 colis ^ 918 herg. d. t. f.
AMPH. n. m, p. j4 920 cruorem ^ 922 aut E 924 tuus EA
corr, g 926 quiesqj Ef sed i 2 m., dein ras. 1 Ul. E, item v, 927
aiefiie 928 et aettMr eedd, eerremit iV. Hebuim adv, p. 322 997
etiaminiiic sceliu g 941 Higiat £, eed i ea^mwL i m.

Digitized by

30

U A2SNA&I SBIIBG4K

implent diurnae? primus en noster labor

caeli refulget parte non minima leo 9tt

iraque totus fervet et morsus parat.

iam rapiet aliquod sidus: ingenti minax

stat ore et ignes efflat et rutila iubam

cervice iactans quidquid autumnus gravis

hiemsque gelido frigida spatio refert

uno impetu transiiiet et verni petet

frangetque tauri colla. ahph. Quod sobitum hoc Bialttm eat?

quo, nate, vultus huc et huc acres re£m

acieque falsum turbida caelum vides?

HBRc. Perdomita telliu, Unniiia ceMenmt fn% tt6

iaferna nostros regna seieere impetus:

immune caelum eet, dignus Alcide labor.

in alta mundi spatia anbiwue ferar,

petatur aether — astra promittit pater.

quid , si negaret? mb cepit terra Hereulem Mft

tandemque superis reddit eaT ultre TDoat

omnis deorum eoetus tt kiBt fores,

una Tetante. recipis et reeena polum?

an contumacis ianuaai mundi tnho?

dubitatur etiam? vincla Satuno eixuam M

coiitraque patris impii regniim impotena

ayum resolvam; beUa Titanes parent»

me duce furentes; aaxa cum nlfia foram

rapiamque dextra plena Centauria iuga.

iam monte gemino limitem ad superos agams 970

rideat sub Ossa Pelion Chirott suum,

in caelum Olympus terlio positus gradu

perveniet aut mittetior. ampb. Infandos procid

averte sensus; pectoris sani parum

magni tamen compesce dementem impetum. 97S
HERc. Quid hoc? Gigantes arma pestiferi movent.
profugit umbras Tityos ac lacerum gerens
et inane pectus quam prope a caelo sletil.
labat Cithaeron, alta Pellene tremit

Macetumque Tempe. rapuit bic Pindi iuga, 960
hic rapuit Oeten, saevit horrendum Mimaos.

947 rapial E 948 rutilat ji rutilam: m ex i 1 m, E cor-
r9^t Idpthu 9S2 «dla I. ra9,im.B 9SS hue el illne Wl
digous % ex m Im. E. — Alcidae vulgo 963 vetante recipi. sed K
976 pestifera A 977 Tityus A 979 PalleDe A 989 mSKCntqiM
Tempe A 981 iniaaoa E A Mimas AvmUiui

Digitized by

■IBGn.18 [rVRUIS]

31

flammifera Erinys Terbere eicusso sonat

rogisque adosl» propius ac profrim sodes

in ora tendit; saefa Ti8iphoBe« capot

serpentibua vallata, poat raptnn eanen 961

portam vacantem clanstl oppoaila faoe ^

sed ecce proles regia innnid ktet,

Lyci nefandum semen: infieo patiri

haec dextra iam tob nddet exontiol lem

nervus sagittas — tela sie mitti docet 090

Herculea. ahph. Quo bo caecus impegit furor?

yastum coactis flexil arcnm eoniibus

pbaretramque solvit, stridet emissa impetu

harundo — medio spicuium cetto fugit

▼ulnere reUeto. Hmc Ceteram prolem eruam W

omnesque latebras. quid moror? maius mihi

bellum Mycenis restat, ut Cyclopia

eversa manibus saxa nostris concidant.

huc eat et illuc valva deiecto obice

rumpatque postes; culmeu impulsum label. 1000

perlucet omnis regia: hic video abditura

natum scelesti patris. amph. En blandas manus

ad genua tendens voce miseranda rogat —

scelus nefandum, triste et aspectu horriduml

dextra precantem rapuit et circa furens 1005

bis ter rotatum misit; ast illi caput

soDuit, cerebro tecta disperso madent.

at misera, parvum protegens natum sinu,

Megara furenti simiiis e latebris fugit.

HERC. Licet tonantis profuga condaris sinu, lOlO

petet undecumque temet haec dextra et feret.

AMPH. Quo misera pergis? quam fugam aut latebram pelis?

nullus salutis Hercule infeslo est locus.

amplectere ipsum potius et blanda prece

lenire tempta. meg. Parce iam, coniunx^ precori tOli

agnosce Megaram. natus hic tuUus tuos

habitusque reddit; cernis, ut teadal manus?

HBRG. Teneo no?ercam. sequere, da poenas mibi

984 Tesiphone ^ (tysifone B) 989 levis E 991 invergit J
993 paretramque E (h addU 2 m.). — stridit A 994 medium E 996
omnisque E 997 Cyclopea E A 999 et om. E. — aula cgdd, cor-
rexil Badeniut, — disiecto A tOOO columen A 1001 proewobat
oninis A 1005 ffeeaole E 1012 latebras A 1015 cogQanx B
1017 tendem B lOtS itniio nov. ^

Digitized by

32

L. AniSAEI S£N£CAB

iugoqiie pressum libera turpi Io?em;

sed aute matrem parvulum hoc moDStrum occidat. 1020

MEG. Quo tendis amens? sanguinem fundes tuum?

AMPH. Pavefactus infans igneo vultu patris

perit ante vulnus, spiritum eripuit timor.

in coniugem nunc clava libratur graviB —

perfregit ossa, corpori Irunco caput 1026

abest nec usquam est. cernere hoc audes, nimis

vivax senectus? si piget luctus, habes

mortem paratam: pectus in teia indue,

vel stipitem. istuc caede nostrorum inlitum

converte. falsum ac nomini turpem tuo 1030

remove pareutem, ne tuae laudi obstrepat.

CHOR. Quo te ipse, senior, obvium morti ingeris?

quo pergis amens? profuge et obtectus late

unumque manibus aufer Herculeis scelus.

HERc. Bene habet, pudendi regis excisa eet domus. 1015

tibi hunc dicatum, maximi coniunx loTiSf

gregem cecidi; vota pereolvi libens

te digna, et Argos victimas aliaa dabit

AHPH. Nondum litaati, nate: conaumma. aaomm.

stat ecce ad aras hoatiaf expectat madum lOiO

cervice prona; praebeo occurro insequMr:

macta — quid boc est? errat ades luminum

visusque marcor hebetat; an Tidee Herculis

manus trementes? ▼ultus in somnum cadit

et fessa cervix capite smmmsso kbat; 1015

flexo genu iam totus ad terram ruit,

ut caesa silvis ornus ant portum mari

datura moles. yim an leto dedit

Idem tuos qui misit ad mortem fiiror?

sopor est: redprocos spiritus motus agit. 1050

detur quieti teropus, ut somno grari

vis victa morbi pectus oppressum levet.

removete, famuli, tela, ne repetat furens. .

1020 monstrum aiiferam // 1021 Ilerculi datur E. — fun-
dens ^ 1022 personae notam om. K. — igneo infans E 1023
rapuit A 1024 conioge^ 1026 usquam: s ex m lm,£ 1029
iBtoiii 9odd. €9mari, — caede moDstrorain eotUL oorfmii B, Se/midthu
odf. erii, p, 28 1031 obsireMt ex obBtepitt tm, E 1032 Tku§{
nomen praefigitur E A corr. M {cf. /, 83 $q.). — ipsc geDltor A 1033
1atet£ 1041 praebe^ 1043 niaeror^ maemor E correxit de H^Ua-
mowitz 1047 portus A 1050. spiritus ia orlos E 1051 gravis A

Digitized by Google

HEftCVLBS IfVBENS]

33

CHORVS

Lugeat aether magmisciue parens
aethem alti teliusque ferax 1055
et vaga ponti iqobilis unda,
tuque ante omnes qui per terras
tractusque maris fundis radios
noctemque fugas ore decoro,
fenride Titan: obitus pariter 1060
tecum Aleides vidit et ortus
novitque tuas utrasque domos.

Solvite tantis animum monatris,
solvite superi, caecam in melius
flectite mentem. tuque, o domitor 1065
Somne malorom, requies animi,
pars humanae melior yitae,
▼olucre 0 matris genus Astraeae,
frater durae languide Mortis,
veris miscens falsa, futuri 1070
cerlus et idem pessimus auctor,
pax errorum, portus vitae,
lucis requies noctisque comes,
qui par regi famuloque venis,
pavidum leli genus humanum 1076
cogis longam discere noctem:
placidus fessum ienisque fove,
preme devinctum torpore gravi;
sopor indomitos alliget artus
nec torva prius pectora linquat, 1060
quam mens repetat pristina cursum.

En fusus humi saeva feroci
corde volutat somnia: nondum est
tanti pestis superata mali;

ciavaeque gravi lassum solitus 1085
mandare caput quaerit vacua
pondera dextra, motu iactans
bracchia vano. nec adhuc omnes
expulit aestus, sed ut iogenti

1057 omnis E 1064 solvite o superi E. — rectam in melius codd.
carrtxit if^ithofitu praem. p. 92 1068 volucer matris codd, (voiucre g)
earremi laTOfBtiiriBl? X012]^fiierofwmeodd.e9rr€xUde^Uam9m(i*
1076 discere mortein codd. eorrexit I. Douza {v. Delrio ad «.) 1077 anie
V. 1075 A. — foves ^ 1078 devictum EA correxit Gronovius (cf,
1,22}. — corpore E 1082 infiisaa E 1083 Yoluat E 1088 omnia^

SmiMM tr«soedla« II. 3

Digitized by Google

34

vexata uoto servat lougos 109O

unda tuniultus et iam veuto

cessante tuiuet * * pelie iusanofi

tluctus auimi, redeat pietas

virtusque viro. vel sit potius

mens vesauo coucita motu:

error caecus qua coepit eat;

solus te iam praestare potest

furor insontem: proikna puris

sors est manibus nescire nefas.

Nunc Herculeis percussa sonent lioo
pectora paUnis, mundum solitos
ferre lacertos verbera pialsenl
victrice manu; gemitus vastos
audiat aether, audiat alri
regina poli yastisque Cerox 1106
qui colla gmi vincta catenis
imo latitans Cerberus antro;
resonet maesto damore chaos
latique patens unda profundi: 1100
pectora tantis obsessa malis 1112
non sunt ictu ferienda levi,
uno planctu tria regna sonent.
et tu collo decus ac tdum 1116
suspensa diu, fortis bamndo,
pharetraeque graves, dite saeva fero
verbera tergo; caedant umeros
roboia fortes stipesque potens
duris t oneret pectora nodis: liao
plangant tautos arma dolores.

Ite iutaustum geuus, o pueri, 1135
noli per iter triste laboris, 1136
non vos patriae laudis comites \\2l
ulti saevos vulnere reges,
uou Argiva membra palaestra

et qui medius tua teia umea | seoserat aer. liio. ail

1092 post tumet lacunam agnovit Ifilhofius praem. p. 95. in-
leriit apodosis qualis est: [sic pristiaa adiiuc quatit ira virum] 1105
TCfia J?. — vastusque B 1 1 10. 11 U d^imfii B. SekmidHnt {ef, h 102).
— melius A, — aetber A 1117 pharetraeque leves A 1120 con-
ieei: laceret post 1121 traiwi v, 11S5, 1136 7, 108 «f.) 1123
ViliBceuos E uiti saavo A

Digitized by Google

HKaCVLKS [FVREiSSj

35

flectere docti fortes caestu
fortesque manu (1130) nondumque ferae
terga iubatae * * iam tamea ausi
lelum Scythicis leve corytis
missum certa iibiare manu
tutosque fuga figere cervos:
ite ad Stygios, umbrae, portus
ite, iDnocuae, quas in primo
limine vitae scelus oppresait
patriusque furor:
ite, iratos ?isite reges.

HERCVLES

Quis hic locus, quae regio, quae muudi plaga?
ubi sum? sub ortu solis, an sub cardine .
glacialis ursae? numquid Hesperii maris 1140
extrema teilus hunc dat Oceano modum?
quas trahimus auras? quod solum fesso subest?
certe redimus — unde prostrata ad domum
video cruenta corpora? an nondum ezuit
simulacra mens inferna? post reditus quoque 1145
oberrat ocolia turba feralis meis?
pudet fateri: pa?eo; nescio quod mihi,
iiescio quod animus grande praesagit malum.
ubi eSy parens? uln iila natorum grege
animosa coniunz? cur latua laevum ?acat 1150
spolio leonis? qoonam abit tegimen meum
idemque somnd moUis Herculeo toms?
ubi tela? ubi arcns? arma quis ?i?o mihi
detrahere potuit? spolia qnis tanta abstnlit
ipanmque quis non Herculis somnum hormit? 11&&
libet meum ?idere ?ictoremy libet
exurge, ?irtU8, quem no?um caelo pater
genuit relicto, cuius in fetu stetit
nox longior quam nostra — qnod cemo nefas?
nati cmenta caede confecti iacent, ii60

1125 fl. forti fortes et forles forti ^ 1126 interposui v. tlSO,
sententiae hoe fere deesse ratus : [vulnere gaesi frangere torti] cf. /, 104
1127 Scythici leve coryti A 1137 visere ^ 1138 Herc. Amph. Thes.
tewnae inscriptum 1140 glatiali E 1143 prostrata domo eaiML
ton^t B. SekmidUui oA». erU. p. 25 1146 obonat B, — oenloo
t. f. meoB J 1147 quid g 1149 ubi est ^ 1150 cur ,en latus E
1151 tegmen g 1165 qai noii £ 1157 exoige Tictoc A 1158
caias iacestu J

3*

1125
IIX

1129
lldl

1134
1197

Digitized by Google

36

L. AMNAKI SKSiSCAS

perempta coniuDx. quis Lycus regDum obtioet 1161

Hercule reyerso? quisquis Ismeui loca, 1163

Actaea quisquis arva, qui gemiuo mari

pulsata Pelopis regoa DardaDii colis, 1165

succurre, saevae cladis auctoreui indica.

ruat ira in omnes: hostis est quisquis mihi

non monstrat hostem. victor Alcidae, lates?

procede, seu tu viDdicas currus truces

Thracis cruenli sive Geryonae pecus 1170

Llbyaeve dominos, nuUa pugnandi mora est.

en nudus asto; yel meis armis licet

petas inermem. cur meoa Tbeseus fugit

paterque vultus? ora eur conduut sua?

differte fletus; quis meos dederit neci 1176

omnes simul, profare — quid, genitor, siles?

at tu ede, Theseu, sed tua, Theseu, fide.

uterque lacitus ora pudibunda obtegit

furtimque lacrimas fundit. in tantis malis

quid est pudendum? numquid Argivae impotens 1180

dominator urbis, numquid infeslum Lyci

pereunlis agmen dade nos tanta obmit?

per te meorum facinorum laudem precor,

genitor, lulque nominis semper mihi

numen secundum, fare. quis fudit domum? 1185

cui praeda iacui? amph. Tacita sic abeanl mala.

HERc. Vt inultus ego sim? amph. Saepe nndicta obfuit

HEEC. Quisquamne segnis tanta tolerayil mala?

AMPH. Kaiora quisquis timuit hbrc. His etiam, pater,

quicquam timeri maius aut grayius potest? 1190

AMPH. Cladis tuae pars ista quam nosti quota eei?

HERC. Miserere, genitor, supplices tendo manus.

quid hoc? manus refugit — hic errat scelus.

unde hic cruor? quid illa puerili madens

harundo leto? tincta Lernaea est nece — 1195

iam tela video Dostra. dod quaero manum.

quis potuit arcum flectere aut quae dextera

quis tanta Thebis scelera moliri aQsm est ll$2

1162 delwi cf, l p» m 1167 raatnF io omiiis E 1170 strer-
geryone E slvc Geryonis j4 1175 defer tellus E 1176 omnis E
1177 aut tuae de Th. E 1180 potens A 1168 toieiabit £ 1L95
leraae E, — est addidi

Digitized by Google

HBBCVLBS [fVRBNS] 37

sinuare nervum vix recedentem mihi? *

ad V08 revertor; genitor, hoc nostrum est scelus?

tacuere — nostrum est. amph. Luctus est istic tuus, 1200

crimen novercae: casus hic culpa caret.

HERc. Nunc parte ab omni, genitor, iratus tona,

oblite nostri vindica sera manu

saltem nepotes. stelliger mundus sonet

flammasque et hic et ille iaculetur polus; 1205

rupes ligatum Caspiae corpus trahant

atque ales avida — cur Promethei vacant

scopuH? vacat cur vertice immenso feras

volucresque pascens Caucasi abruplum latus

nudumque silvis? illa quae pontum Scytben ' 1210

Symplegas artat hinc et hinc vinctas manus

distendat alto, cumque revocata vice

in se coibihit saxaque in caelum exprimeut

actis utrimque rupibus medium mare,

ego inquieta montium iaceam mora. 1211^

quin structum acervans nemore congesto, aggerem

cruore corpus impio sparsum cremo?

sic, sic agendum est: interis reddam Herculem.

AMPH. Nondum tumultu pectus attonito carenB

mutavit iras quodque babet proprium fttror, 1220

in se ipse saevit. hbec. Dira Furiarum loca

et inferorum carcer et sonti plaga

decreta turbae — si quod exiiium latet

ulteriua Erebo, Cerbero ignotum et mihi:

hoc me abde, tellus; Tartari ad finem ultimnm 1226

mansurus ibo. peetus o nimium feruml

quis vos per omnem, liberi, sparsos domum

deflere digne poterit? bic durus malia

lacrimare vultus nescit. huc arcum date,

date huc sagittaa, stipitem huc vaatum date. 1280

tibi tela firangam noatra, tibi nostroo, pu^t

rumpemus arcua; at tuis stipes graris

ardebit umbris; ipsa Lemaeis firequens

pharetra telia in tuos ibit rogos:

1198 nervoe E. — paene cedentem ^ 1208 paietur vertice ^
vagetor v. E correxi 1210 scythem E 1217 cremem ^ 1219
attonitum caret A 1223 turbae et si ^ 1225 huc A 1229 huc
ensem date codd, correxit ff^ithofius praem, p. I2i 1230 om. E
1232 ac toia J

f

Digitized by Google

38 L. ANNAEI SENECAB

dent arma poenas. tos quoque infaustas meis 1235

cremabo telis, o novercales manus.

AMPH. Quis nomen usquam sceleris errori addidil?

HERc. Saepe error ingens sceleris obtinuit locum.

AMPH. Nunc Hercule opus est: perfer hanc molem mali.

HERC. Non sic furore cessit extinctus pudor, 1240

populos ut omnes impio aspectu fugem.

arma, arma, Theseu, flagito propere mihi

subtracta reddi — sana si mens est mihi,

referte manibus tela; si remanet furor,

pater, recede: mortis inveniam viam.

AMPH. Per sancta generis sacra, per ius nominis

utrumque nostri, sive me altorem vocas

seu tu parentem, perque venerandos piis

canos, senectae parce desertae, precor,

auoisque fessis; unicum lapsae domus 1250

firmamen , unum lumen afflicto malis

lemet reserva. nullus ex te contigit

fructus laborum; semper aut dubium mare

aut monstra timui; quisquis in toto furit

rex saevus orbe, manibus aut aris noceQSy 12f6

a me timetur; semper absentis pater

fmctum tui tactumqne et aspectum peto.

HBRC. Cur animam in ista luce detineam ampliiis

moreniue nil est: cuncU fBnm amiai bona,

mentem anna famam coniugem natos manus, IM

etiam furorem. nemo poUuto queat

animo mederi: morte aanandam est scelos.

AMPH. Perimes parenlem. biih:. Facere ne poaaim , occidam.

AMPH. Genitore coram? hbrc Cernere hunc docai nefas.

ijiPH. Hemoranda potiua omnibus facta intuens 129

unius a te criminis veniam pete.

HBBc. Veniam dabit aibi ipact qui nuUi dedit?

laudanda fed iussui: hoc unum meum est

succurret genitor; te pietas movet

aeu triste fiitum sive Tiolatom decus 1276

virtutis: effer arma; vincatur mea

1237 Tk9t€0 daiur A. — • unquam A, — dedit A (iodidit 1238
«emper ftuor ingens E 1239 Tku90 d^Oitr A 1240 furor recessit
— pudor: d postea additum et o corr, ex e 1 m. E 1247 auctorem
EA corr. q 1251 afflictis E 1259 nihil codd. 1263 et 1264
priora hemistichia Theteo dantur A 1266 peto A 1270 factum
E. — ▼ioUtoe A

Digitized by Google

HBCVLES [PTRBm]

39

fortuDa dextra. thbs. Sunt (fuidem pairiae |»reces
saiiB efficaces, sed taiDen nostro quoqve
movere fletu. surge et adversa impetu
perfringe solito. nuno tuum Bulli imparem tm
animum malo resume, nuae «agna tibi
▼irtute agendum est: Hercnlen irasci veta.
ttEBC. Si Yivo, feci scelera; si morisr, tuli.
purgare terras fvopero — * iamdndum mihi
monstrum impium saevunHpie et immite ae ferum nso
oberrat: agedum dextra, conare aggredi
ingens opos, labore bis seno amplius.
ignava cessas, fortis in puevos roodo
pavidasque matres? arma nisi dantnr mihi,
aut omne Pindi Thracis exddam nemus 1988
Bacchique lucos et Cithaerefiis iuga
meoum cremabo, aut teta cum domibns suis
dominisque tecta, eum deis templa omnibus
Thebana snpra corpus excipiam meum
atque urbe versa condar, et, si fortibus 1M
leve pondus uroeris moenia immissa incident
septemque opertus non satis portis premar,
onus omne media parte quod mundi sedet
dirimitque superos, in meum vertam caput.
ABiPH. Reddo arma — herc. Vox est digna genitore Her-

culis. 1295
hoc en peremptus spiculo cecidit puer —
AMPH. Hoc luno telum manibus immisit tuis.
HERc. Hoc nunc ego utar. amph. Ecce quam misenim metu
cor palpitat pectusque sollicitum ferit.

herc. Aptata harundo est. amph. Ecce iam facies scelus laoo
volens sciensque. herc. Pande, quid fieri iubes?
amph. Nihil rogamus: noster in tuto est dolor.
Batum potes servare tu solus mibi.

1272 fortuna: na add. Sm, E 1274 moveare ^ 127S feti E
1280 et om. E. — immitte E 1283 ignave codd. correxit lac. Gro-
novius 1284 pavidamque matrem E. — dentur A 12S7 aut om.
Eji add, ^ 1200 eversa B 1293 qaa niiindiis j4 quo ^ 1295
redde j4. — redde a. BereuH^ vox e. q. $. Amphilryoni dantur A. —
dignatore hercnlis {om. geni) E 1296. 1297 Amphitryoni continu-'
antur A 1297 emisit A 1290 corpusque codd. correxit GronO"
vius ef.L22 1300 totus Amphitryoni continuatur A 1301 Am-*
pkitryoni Mum wnHnuant eodd, eorrexit Butgorilm {F. L. p. 495).
— - quod iabet.8 : s eorrig$ndi emua add. InL B 1302 Bet^
euH daiur g

Digitized by Google

40

L. AWIAEl 6ENBCAB

eripere nec tu; maxlinimi evasi roetum:

miserum haut potes me facere, feiicem potea. IW

sic statue, quidquid statuis, ut causam tuam

famamque in arto stare et andpiti scias:.

aut Tivis aut occidis — hanc animam levem

feaaamque aenio nec minua feaaam malis

in ore primo teneo. tam tarde patri ISIO

yitam dat aliquia? non feram ulteriua moram,

t letale ferro pectus impreeso induam:

hic, hic iacebit Herculis sani acelus.

BBBG. .lam parce, genitor, paree, iam reyoca manum.

succumbe, lirtua, perfer imperium patria. 1315

eat ad labores hic quoque Herculeoa labor:

▼iifamus. artus alieva afflictos aolo,

Theseu, parentis. dextra contactus pios

sceterata refngit. ahph. Hanc manum amplector iibena,

hac nisus ibo, pectori iianc aegro admovens 1320

pdlam doiores. hbrc. Quem locum profugua petam?

ubi me recondam quaTe tdlure olM*uar7

q|uis Tanais aut quis Nilus aut quis Penica

Tiolentus unda Tigris aut Rhenus ferox

Tagusve Hibm turbidus gaza fluens 1325

abluere dextram poterit? arctoum iicet

Maeotis in me gelida transfuodat mare

et tota Tethys per raeas currat manus,

baerebit altum facinus. in quas impius

terras recedes? ortum an occasum petes? 1393

ubique notus perdidi exilio locum.

me refugit orbis, astra transversos agunt

obliqua cursus, ipse Titan Cerberum

meliore vultu vidit. o fidum caput,

Theseu, latebram quaere longinquam abditam; 1385
quoniamque semper sceleris alieni arbiter
amas nocentes, gratiam meritis refer
vicemque noslris: redde me infernis precor
umbris reductum, meque subiectum tuis

1304 Theseu ipse necdum maximum A 1305 me om. E 1309
quaBsam malis A 1312 impressum A. — letale ferrum pectoii im-
preasum edidit Delrio {g). conieci: moram, let. ferrum: pectus im-
presao iDduain. 1316 herculeus E 1318 contractus E, sed r ex^
poiM?. Inu . 1320 pectore B, — cao 1322 obroain A 1324
tbeniis E 1325 padosve biberatiir bibaB B 1330 lecidet B 1336
qaiqiie iemper g

Digitized by Google

mBGVLBS [fVRBNS]

41

substitue TiDclis: iUe me abscondet locus — 1340

sed et itte uovit. thbs. Nostra te tellus manet.

illic solutam caede Gradivus mauum

restituit armis: illa te, Aldde, Tocat, i

facere innocentes terra quae superos solet*

1340 restltDe codd. eorrBxi 1342 erede B

MARCI. LVCII. ANNEI SENECAE. HERCVLES | EXPUCIT. IN-
GIPIT FEUG1T£R | TROADVM vHEGVBA E tefuiiur Thyettet J

«

Digitized by

/

T R 0 A D E S

Digitized by Google

P£RSOJSA£

HEGVBA

TALTHTBPTS

PTRRHVS

A6AMEBIN0

GALGHAS

ANDROMAGHA

SENEX .

ASTTANAX

YUXES

HELENA

NVNTIVS

POLTXENA tadti

GH0RV8

SCAENA TROiAE

HECVBA

Quicumque regno fidit et magna potens
(lominatur aula nec leves metuit deos
animumque rebus credulum laetis dedit,
me videat et te, Troia: non umquam tuiit
documenta fors maiora, quam fragili loco 6
starent superbi. columen eversum occidit
p6UeDti& Asiae, caelitum egregius labor;
ad cuius anmt Tenit et quae frigidum
B^tena Tanain ora pandentem bibit

et qui renatum primns excipiens diem 10

tepidum mbenti Tigrin immiscet freto,

ezcisa ferro est, Pergammn incubuit sibi. 14

en aha muri decora congestis iacent IS

tectifl adusti; regiam filammae ambiunt

omnisque late fumat Assaraci domus.

non prohibet avidas flannna Tictoris manus:

diripitur ardens Tiroia. nec caehim patet

undante fumo: nube ceu densa obsitus M

ater favilla squalet Uiaca dies.

stat aridus irae rictor ^ lentum Uinm

metitur oculis ac decem tandem ferus

ignoscit annis; horret aflyctam quoqoe,

rictamque quamris rideat, haut credit sibi 36

potuisse rinci. spolia popuktor rapit

et qute Tagos vicina prospiciens Scythas . U
ripam catenis Ponttcam moii fcyit

TBOhSmS TROAS^ TRAGOEa>IA TR0AD06 rAn . HEGYBA ^
A§iidofr0hi$ Q^wmM v. 861 ei 1053

4 pott non eras. n E S qui 10 renatam prorsus j4 11
tigrim E 12. 13 delevi cf. 1, 209 15 congesti A 16 adustis A
17 domus: \x ex o 2m, E 19 troia: post i era*. 1 vel s E 22 ira
A, — iUom: il rai. 9x >vi B 25 aut E {tup. sm 2m, non)

Digitized by

46

L. AMMASI SENSCAE

Dardania; praedam mille non capiunt rates.

Testor deorum numen adversum mihi,
patriaeque cineres teque rectorem Phrygum
quem Troia toto conditum regno tegit, 30
tuosqae manes quo stetit stante llium,
et T08 meorum liberum magni greges,
umbrae minores: quidquid adversi acciditf
quaecumque Phoebas ore lymphato furena
credi deo Tetante praedixit mala, 85
prior Hecuba vidi gravida nec tacui metus
et vana vates ante Casaandram fui.
non cautua ignes Ithacus aat Ithad comes
noctumus in yns sparsil ant fallax Sinon:
meus ignis iste esl, flKibtts ardetis meis. 40
sed quid ruinas urbis eversae gefltts,
vivax senectus? respice infelix ad hos
luctus recentes: Troia iam Tetus est malum.
vidi ezecrandum regiae ciedis nefas
ipsasque ad aras maius admissum scelos 4&
t Aeacis annis, cum ferox, scaeva manu
coma reflectens regium torta caput,
alto n^andum vuhieri ferrum abdiiit;
quod penitus actum cum recepisset Kbens,
ensis senili siccus e iuguk> redit. 10
placare quem non potuit a caede effera
murtalis aevi cardinem extremum premens
superique testes sceleris et quoddam sacrum
regni iacentis? ille tot regum parens

caret sepulcro Priamus et flamma iodiget SS
ardente Troia. non tamen superis sat est:
dominum ecce Priami uuribus et natis legens
sortitur urna praedaque en vilis sequar.
iiic Hectoris coniugia despondet sibi,

hic optat Heleni coniugem, hic Antenoris; 00
nec dest tuos, Cassandra, qui tlialamos pelat
mea sors timetur, sola sum Danais metus.
Lamenta cessant? turba captivae mea,

29 phyrigiim E 31 quodque stetit ante Ilium (Ilion) ^4 46
Aeacidae ^4 Aiacis Gronovius Aeacidae ab armis N, Hetjuiu* adv.
y, 151. conieei: ipsasque ad aras (roaius admissnmst fide) A««cidi8 arma,
ciiiD (AeadAs SeaHgtr, ef. DraetmL 1S5 ed. DmAn) SS semli
tinctus J 58 quondam ^ 56 toperl g 58 piaeda qnem idiis A
63 cesaent ^

Digitized by

TftOAMS

47

ferite palmis pectora et planotus date

et iusta Troiae facite — iamdadiuii aonet 65

fataUs Ide, iudiGis dirl doinus.

CHORVS

Non rude vulgus lacnmisque jQovun
lugere iubes: hoc conliuuis
egimus annis, ex quo tetigit

Plirygius Graias hospes Amyclas 70

secuitque fretum pinus matri

sacra Cybebae.

decieus nivibus canuit Ide,

decieus nostris uudata rogis,

et Sigeis trepidus campis 75

decumas secuit messor aristas,

ut nulla dies maerore caret.

sed nova lletus causa mioistrat:

ite ad plauclus, miseramque leva,

regiua, mauuni. vulgus domiuam 80

vile sequeniur: nou iudociles

lugere sunius.

HEc. Fidae casus nostri comites,

solvite crinem, per colla fluant

maesta capilli tepido Troiae 85

pulvere turpea: (I02''j complete maiiua,

hoc ex Troia sumpsisse licet. t03

paret exertos turba lacertos; 87

veste remissa aubstringe sinus

uteroque tenus pateaat artua.

ctti coniugio pectora velas, 90

captive pudor?

64 — 164 exlant in cod, Ttiuaneo Paris, 8071 saec, ixjx folio
57*; vid9 HMOwi H PeipeH praef. p. XDf, fiofi tmimd manifettot
Hbrarii errores. de verntum disposiHina efl i, 138 67 chorvs tro-
ABVM E Th, 70 phyrgius E lineoiis eorr, 72 GybeUae J Gybelae B
Gibebe Th. 72 — 82 dimetris dispotita quorum primi duo uno versu
coniuncti suni E 73 nivibus: ivibus t. ras. 2m, E. — decies - de-
deas Th, deeiens ~ decies E 74 Ide nostris A 76 decimas Th,
dMfos A 77 vulgo posi 77 looem^ pott 79 finalom ditUnoiionom
ponusU planetumqiie Th. — miseramque leva: qae 1 i. ras. 2m.B
81 seqoamar 83—97 flendi trimetris circumscripta E 85 tre-

pido E Th. post v. 86 F. Haasius [misc. phiL III p. 12) posuit verba
compiete - licet posl v. 102 tradita^ ubi Hecubae dantw in ehoro
eonUnuantur in B. — complecte E

Digitized by Google

48

L. ANMA£1 S£I>i£CAE

cingat tuuicas palla solutas,

vacet ad crebri verbera plauctus

furibunda manus — placet hic habituSf

placet: agnosco Troada turbam, 95

iterum luctus redeant veteres,

solitum fleDdi viocite morem:

Heotora flemus.

GBOB. Solvimus omnee lacerum muUo

fanere crinem; coma demisBa esl loo

iibera nodo sparaitque cinis

fervidus ora.

cadit ex umeris vestis apertis t04

imnmque tegit auffulta latus; 105

iam nuda Tocant pectora dextras:

nunc, nunc Tires exprome, dolor.

Rhoetea sonent litora planctu,

habitansque cavia montibus £cho

non, ul eolita est, eztrema brevis lio

▼erba remittaty totos reddat

Troiae gmitus: audiat omnis

pontus et aether. saevitey manus,

pulsu pectus tundite vasto,

non sum solito contenta sono: lis
Hectora flemus.

HEc. Tibi nostra ferit dextra lacertos
umerosque ferit tibi sanguineos,
-tibi nostra capul dextera pukat^
tibi maternis ubera palmis 120
laniata iacent: fluat et multo
saDguine maoet quamcumque tuo
funere feci rupta cicatrix.
columen patriae, mora latorum,

tu praesidium Phrygibus fessis, 125
tu murus eras umerisque tuis
stetit illa decem fulta per annos:
tecum cecidit summusque dies

95 Troada; d 1. ra#. 2 li(t.2m.E 97 vincite usque ad Ub di-
metri decurrunt E 100 diinissa codd. correxit Scaliger 101 cinis:
ci ras. ex ca E 104 cadat A 105 utrumque te^at A Ique teg^it Th,
107 hanc iiiine E wrr, 2 m, 108 planctas Tk, 114 vasto tan<lite
pectus A 116 m&nometer, 117->131 trimelri E 117 haec tibi Th.
HEG. haec tibi E cho. tibi A 121 iania iacent JS. — fluit A 122
manat A, — frigibus E

Digitized by Google

TROADKS 49

Hectorb idem patriaeque fuit.

- Vertite planctus: Priamo ?estros lao
fundite fletU8, satis Hector habet.
CHOR. Accipe, rector Phrygiae, plaDctus,
accipe fletus,H[)is capte senex.
liil Troia semel le rege tulit,

bis pulsari Dardana Graio 136
moenia ferro bisque pharetras
passa Herculeas. post elatos
Hecubae partus regumque gregem
postrema paler funera cludis

magnoque lovi victima caesus 140

Sigea premis litora trnncus.

HEc. Alio lacrimas flectite vestras:

non est Priami miseranda mei

mors, Iliades — felix Priamus

dicite cunctae: liber manes 145
vadit ad imos, nec feret umquam
victa Graium cervice iugum;
non ille duos videt Atridas
nec fallacem cernit Vlixen;

non Argolici praeda triumphi 1(0
subiecta feret colla tropaeis;
non adsuetas ad sceptra manus
post terga dabit currusque sequens
Agamemnonios aurea dextra

vincula gestans latis fiet ' M

pompa Mycenis.

CHOB. FeHx Priamus dicimus omnes:
eecum excedens sua regna tulit;
nunc Elysii nemoris tutis

errat in umbris interque pias 160
felix animas Hectora quaerit.
felix Priamus, feiix quisquis
beilo moriens omnia securo
eonsumpta tuiit.

130. 131 Hecubae daniist A 132—141 dinutH E 135 bis
polsari vidit D. g. E Th. 137 post te latos E 13S regumque
rogos A 142—155 gestans trimetri E 143 miseranda: ise i.ras.
4 liU. 2 m. E. — mei: i add. 1-2 m. E me Th. 147 vincta ^
148 vidit A 149 Vlixem EA Vlixen Th, 153 poterga Th. 155
laetis A 159 tiitiis A 163 consumpta videt A

SmMM tngo«diM IL 4

Digitized by

L. ANlf ASI 8BMBGAB

I

TALTHYBiVS

^ 0 loDga Dauais seniper in portu mora,

seu pelere bellum, pctere seu patriam volunt. 165
fcHOR. Quae causa ratibus laciat et Danais moram,
effare, reduces quis deus claudat vias.
TAL. I'avet animus, artus horridus quassat tremor.
maiora veris monstra(vix capiunt fidem)^^
vidi ipse, vidi. summa iam Titan iuga 170
stringebat ortu, vicerat noctem dies, 170 G.

cum subito caeco terra mugitu fremeus
concussa totos traxit ex imo sinus;
movere silvae capita et excelsum uemus
fragore vasto tonuit et lucus sacer;

Idaea ruptis saxa ceciderunt iugis. 175

nec terra solum tremuit: et pontus suum

adesse Achilien sensit ac stravit vada.

tum scissa vallis aperit immeusos specus

et hiatus Erebi pervium ad superos iter

tellure fracta praebet ac tumulum levatj 180

emicuit iugens unibi-a Thessalici ducis,

Threicia quahs arma proludeus tuis

iam, Troia, fatis stravit aut IVeptunium

cana nitentem percuHt iuvenem coma,

aut cum ioter acies Marte violento furens

corporibus amnes clusit et quaerens iter

tardus cnieoto Xautbus erravit vado,

aut cum superbo victor iu curru stetit

egitque habenas Hectorem et Troiam trabens.

implevit omne Utus irati sonus: 190

4te, ite inertes, manibus meis debitos

auferte bonores, solvite ingratas rates

per nostra ituri maria — non parvo luit

iras Acbillis Graecia et magno luet.

desponsa nostris cineribus Polyxene 195
Pyrrbi manu mactetur et tumulum rigeU'

teaenae irueHpimn : Talthybius Gbonu 164 qaaiii looga A 167

effare edoce quis E 170 G. {numertu Gronovii errore nattu) ortus j4
172 caecos tr. e. i. sonos ^4 176 nec sola tellus tremuit A 178
tunc scissa lellus A 182 praeludens A 184 cana: ca 2 m. corr.
ex ce E 187 crueoto xantbas: o 2m. ejp u, x i» rat, {fuisse videtur
Graentos anthuB) E 191 ite Mme/ B, — debitos nanibns meia A
192 afferte E 193 Inet A 194 tt magno A 195 Pdyicna B

Digitized by Google

TAOADfiS

haec fatus alta nocte t divisit diem
repetensque Ditem mersus ingentem speeom
coeunte terra iunxit. immoti iacent

tranquilla pelagi, ventus abiecit minas 200
placidumque fluctu murmurat leni mare,
Thtonum ab aito cecioit hymenaeum chorua*

PYRRHVS

Cum laeta pelago vela rediturus dareSi
excidit Achilles cuius unius manu
impulsa Troia, quidquid adiecit morae
illo remoto, dubia quo caderet stetit.
velis licet quod petitur ac properes dare,
sero es daturus; iam suum cuncti duces
tulere pretium. quae minor merces potest
tantae dari virtutis? an meruit parum
qui, fugcre bellum iussus et louga sedens
aevum senecta ducere ac Pylii senis
transcendere annos^ .exuit matris dolos
falsasque vestes, fassus est armis virum?
inhospitali Telephus regno impotens,
dum Mysiae ferocis introitus negat,
rudem cniore regio dextram imbuit
fortemque eandem sensit et mitem manum*
cecidere Thebae, vidit Eetion capi
8ua regna victus; clade subversa est pari
apposita celso parva Lyrnesos iugo,
captaque tellus nobilis Briseide
et causa litis regibus Chryse iacet
et nota fema Tenedos et quae pascuo
fecunda pingui Thrados nutrit greges
Scyros fretumque Lesbos Aegaeum secaus

197 alta voce dimUit diem ^ conieci: mutavit diem iive: alta nocte»

iam vitans diem r. D., mersus 199 immota E 202 Trilon A. — choro A
203 scaenae imcriptum: Pyrrhus Agamemnoii (Asameaou E) Gaichas
205 tic A:

impulsa Ttoia corrait tandem solOy
brevi repeDBana quidquid adiedt moiae
ScyiOB fretumque Lesbos Aegeum secans;
i)lo lemoto duhia qao caderet atetit.

210 virtuti codd. an is Bieniit etUHones pott Aldinam. correxit PU^
perut 212 senecta degere A. — pyUi aenis £ 219 vidit et longa-
pi £ 226 pott V. 205 ponitur A

4»

Digitized by Google

206

210

215

m

52

L. AICNABI 8BNECAB

et cara Phoebo Gilla; quid quas alluit

▼ernis Caycus gurgitem attoUens a^k?

haec tanta cladea gentiuiD ac taotua pavor,

eparsae tot nrfoes tnihinis nsti modo 230

alterius esset gloria ac aummum decna:

iter est Achillis; sic roeus veoit pater

et tanta gessit bella, dum bellum parat.

ul alia sileam merita, non unus satis

Hector fuisset? Ilium vicit pater, 236

vos diruistis. inclitas laudes iuvat

et facta magni clara geuitoris sequi :

iacuit peremptus Hector ante oculos patris

patruique Memnon, cuius ob luctum pareDS

pallente maestum protulit vultu diem; 240

suique victor operis exemplum horruil

didicitque Achilles et dea nalos mori.

tum saeva Amazon ultimus cecidit metus —

debes Achilli, merita si digne aestimas,

et si ex Mycenis virginem atque Argis petat. 245

dubitatur et iam placita nunc subito improbas

Priamique natam Pelei nato ferum

mactare credis? at tuam natam parens

Helenae immolasti: solita iam et facta expeto.

AGAM. luvenile vitium est regere non posse impetum; 250

aetatis alios fervor hic primus rapit,

Pyrrhum paternus. spiritus quondam truces

minasque tumidi lentus Aeacidae tuli:

quo plura possis, plura patienter feras.

Quid caede dira nobiles clari ducis 2S6
aspergis umbras? noscere hoc primum decet,
quid facere victor debeatt victus pati.
violenta nemo imperia continuit diu,
moderata durant; quoque Fortuna aitius
evexit ac le?avit humanas opes, 260
hoc se magis supprimere felicem decet
yariosque casus tremere metuentem deos
nimium faventes. magna momento obrui
▼incendo didici. Troia nos tumidos facit

227 sacra Phoebo ^ 22S calchus E 232 Achilli g 237 et
clara magni facta A 239 mennon E 243 tum versa A. u. c. timor A
244 digna E 245 vul^o etsi 246 etiam? placita vulg. correxit
Sueeh^lBnu, — nec subito probas A 247 patriamque gnatam E
261 primae A 252 trueis E 264 fids ^

Digitized by Google

TR0ADB8

53

nimium ac feroces? stamus lioc Danai loco, W
unde illa cecidit. fateor, aliquando impoteus
regno ac superbus altius memet tuli;
sed fregit iilos spiritus haec quae dare
potuiflset aliis causa, Fortuuae favor.
tu me Buperbum, Priame, tu timidum facia. 270
ego esse quicquam soeptra msi rano putem
fulgore tectum nomen et falao oomam
rindo decentem? casus haec rapiet breris,
nec mille forsan ratibus aut annis decem. 274
eqnidem fatebor (pace dixiaae hoc tua, 275
Argiva teUus, liceat) affUgi Phrygas
vincique Tolui: ruere et aequari solo
utinam arcuiaacm. sed regi trems nequit
et ira et ardens hostis et victoria *
commissa nocti. quidquid indignum aut ferum
cuiquam videri potuit, hoc fedt dolor
tenebraeque, per quas ipse se irritat furor,
gladiusque feUx, cuius infecU semel
▼ecors fibido est. quidquid eversae polest
superesse Troiae, maneat: exactum satis
poenarum et ultra est. regia ut virgo occidat
lumuloque donum detur et cineres riget
et raciaus atrox caedis ut thalamos vocent,
non patiar. in me culpa cunctorum redit: 390
qui non velat peccare, cum possit, iubet.
PYBRH. NuUumne Achillis praemium manes ferent?
AGAM. Ferent, et illum laudibus cuncti cauent
magnumque terrae nomen ignolae audieot.
quod si levatur sauguine infuso cinis, 295
opima Phrygii colla caedantur greges .
fluatque nulli Hebilis matri cruor.
quis iste mos est? quando in inferias homo est
impeusus hominis? detrahe invidiam tuo

non omnibng fortnna tam lenta imminet S75

269 alii j4 273 vinclo tegentem — rapit g 274 forsam E
276 anle 274 E. delevi. cf. /, 35 279 etiam arguissem codd. cor-
rexit Madvigius adv. II p. 120 (arcuissem Liptitu) 283 se om, E
ipse om. ^ .288 tumaltoque E, ted i expunci, 289 vocan J
295 «cinis: hiis U rcr. lUL 2-1 B 29« gregis eadd, mt-
remit JBueehtlentt 298 qni B vulgo tie inkrpungmt: est^ qaando>
290 homini A

Digitized by

54

U AffMAKI SKXEGAK

odiumque patri, quem coli poena iubes. 300

PTRRH. 0 tumide, rerum dum secundarum statua

ezloUit animos, timide cum iocrepuit metus,

regum tyrannel iamne flammatum geris

t amore subito pectus ac veneris novae?

solusne totiens spolia de nobia ferea? 30(

hac dextra Achilli victimam reddam suam.

quam ai negas retinesque, maiorem dabo

dignamque quam> det Pyrrhus; et nimium diu

a caede nostra regia cessat manua

paremque poscit Priamus. agah. Haud equidem nego 310

hoc esse Pyrrhi maximum in bello decus,

saevo peremptus ense quod Priamus iacet,

snpplex^atemus. ptbbh. SnppUces noslri patris

bostesque eosdem novimus. Priamus tamen

praesens regavit; tu gravi pavidus metn, 916

nec ad rogandum fortis^ Aiaci preoes

Ithacoque mandas dausus atque hostem tremens.

AGAM. At non timebat tunc tuus, fateor, parens,

interque caedes Graeciae atque ustas rates

segnis iacebat belli el «rmorum immemor, 820

levi canoram verbenms plectro chelyn.

PTRBH. Tunc maguus Hector, arma contemnens tua,

cantus Achillis timuit et tanto in melu

navalibus pax alta Thessalicis fuit

A6AII. Nempe isdem in islis Thessalis navalibus 325

pax alta rursus Hectoris palri fuit.

PTRRH. Est regis alti spiritum regi dare.

AGAM. Cur dextra regi spiritum eripuit tua?

PTRRH. Mortem misericors saepe pro vita dabit.

AGAM. Ct nunc misericors yirginem busto petis? 330

PYRRH. lamne immolari virgines credis nefas?

AGAM. Praeferre patriam liberis regem decet.

PYRRH. Lex nuUa capto parcit aut poenam impedit.

AGAM. Quod non vetat lex, hoc vetat fieri pudor. .

PTRRH. Quodcumque libuit facere victori licet. 335

AGAM. Minimum decet iibere cui muitum iicct.

PYRRH. His ista iactas, quos decem annorum gravi

302 estoUit — Increiiit B 304 amore solito twmm Mmr*
MUte Gronoviuif tgo seHbendum conieci: Amoris iyne 306 dex-
trachilli E 3St caelym B 326 theaaalicia ^ 830 at n. m. Tir-
ginea A

Digitized by Google

TROADES

55

regno subactos Pyrrhus exsolvit iugo?

AGAM. Hos Scyrus animos? pyrrh. Scelere quae fratrum caret.

AGAM. Inclusa flucta — pyrrh. Nempe cognati maris: 340

Atrei et Thyestae nobilem novi domum.

A6AM. Ex virginis concepte fnrfivo stupro

et ex Achille nate, sed nondum viro —

PYRRH. Illo ex Achille, genere qui mundum suo

sparsus per omne caelitum regnum tenet: .345

Thetide aequor, umbras Aeaco, caelum love.

A6AM. Illo ex Achille, qui manu Paridis iacet.

PTRRH. Quem nec deorum comminus quisquam petit.

A6AM. Corapescere equidem verba et audacem malo

poteram domare; sed meus captis quoque 360

scit parcere ensis. potius interpres deum

Caichas vocetur: fata si poscent, dabo.

Tu qui Pelasgae vincla solvisti rati
morasque bellis, arte qui reseras polum,
cui viscerum secreta, cui mundi fragor 355
et stella longa semitam flamma traheos
dant signa fati, cuius iDgenti mihi
mercede constaDt ora: qaid iubeat deua
effare, Calchae, noB([ae consilio rege..

CALCHAS

Daut fata DaDais quo solent pretio viam:
mactanda virgo est Thessali busto ducis;
sed quo iogari Thessalae cnltu solent
lonidesre Tel Mycenaeae nnrus,
Pyrrhus parenti coningem tradat suo:
sic rite dabitur. non tamen nostras tenet
haee una pnppes causa: nobilior tno,
Polyzene, cruore debetnr cmor.
qnem fata qnaemnt, tnrre de summa cadat
Priami nepos Hectorens et letum oppetat
tum miOe ▼elis impleat classis freta.

360

370

339 Syrus E Scyros .4 346 aeqnora E ef. /, 59 351 di-

num B 352 poscunt /1 354 belU E 356 post flamma eras,

m E 357 dat E 359 Galcha A 367 Polyxena g 369

Piiaqio^fi . .

Digitized by G

^6

L. AimAKI 8BNBCAB

CHORVS

Veruin est an timidos fabula decipit

umbras corporibus viyere conditis,
cum cooiunx oculis imposuit manum
supremusque dies solibus obstitit

et tristis cineres urna coheicuit? 375

non prodest animam tradere funeri,

sed restat miseris vivere longius?

an toti morimur nullaque pars manet

nostri, cum profugo spiritus halitu

immixtus nebulis cessit in aera 380

et Dudum tetigit subdita fax latus?

Quidquid sol oriens, quidquid et occideos
novit, caeruleis Oceanus fretis
quidquid bis veniens et fugiens iavaty
aetas Pegaseo corripiet gradu. 885
quo bis sena volant sidera turbine,
quo cursu properat volvere saecula
astrorum dominus, quo properat modo
obhquis Hecate currere flexibus:

hoc omnes petimus fata nec ampUuS| 190
iuratos superis qui tetigit lacus,
usquam est; ut cahdis fumus ab ignibus
vanescit, spalium per breve sordidus,
ut nubes, gravidas quas modo vidiinuSy
arctoi fioreae dissicit impetus: 385
810 hic, quo regimur, spiritus ellluet.
po8l mortein nihii .est ipsnqiie mon nibil,
velocis spstii meta novissima»
spem pooant avidi, solliciti metum:
* tempus nos avidum devorat et cbaos. 480
mors individua est, noxia corpori
nec parcens animae: Taenara et aspero
regnum sub domino limen et obsadims
cttstoe non facili Cerberus ostio
rumores vacui verbaque inania 401

37 1 fabula : h 2 m. ex m E 376 tristes A 378 an // r
ac Ey sed c t. ras. 2 m. 379 Dostri: o i. ras. 2m. E 384 vel
Teoiens vel fugiens A. — labat E 386 bis quos seua vocaDt E 387
saecala volvere A 388 aecate B 390 haec oouies BA wrr. ^
393 sordibm ^ 393 disdpat A diMieat B eorr, S ^ 402 temureta
apero B

Digitized by Google

TROABES 57

et par sollicito fabula somDio.
quaeris quo iaceas post obitum loco?
quo uon nata iaceut. —

' ANDROMACHA
Quid, maesla Phrygiae turba, laceratis comas
miserumque tunsae pectus efifuso geuas 410
fletu rigatis? levia perpessae sumus,
si flenda patimur. Ilium vobis modo,
mihi cecidit olim, cum ferus curru iocito
mea membra raperet et gravi gemeret souo
Peliacus axis pondere Hectoreo tremens. 415
tunc obruta atque eversa quodcumque accidit
torpens malis rigensque sine sensu fero.
iam erepta Danais coniugem sequerer meum,
nisi hic teueret: hic meos auimos domat
morique prohibet; cogit liic aliquid deos 4^
adhuc rogare — » tempuB aerumDae addidit.
hic mihi maiorum maiimum fruotum abatulit,
niliil timere: prosperie rebus locus
ereptus omuis, dira qua veuiant habent.
miserrimum est timere, cum sperea niliil. 415

SENEX

Quis te repens commovit afflictam metus?

Ai^DR. Exoritur aliquod maius ex magno malum.

nondum ruentis llii fatum stetit.

SEN. Et quas reperiet, ut velit, clades deus?

ANDR. Stygis profundae claustra et obscuri specus 430

laxantur et^ ne desit eversis metus,

hostea ab imo conditi Dite exeunt —

aolisne retro pervium est Danais iter?

certe aequa mors est: turhat atque agitat Pbrygas

GommuDia iste terror; hic proprie meum 431

exterret animum noctis horrendae sopor.

Quae visa portas? effer in medium metusT
ANML Partes fere nox ahna transierat duaa
clarumque septem verterant stellae iugum;
ignota tandem Yenit afllictae quies 440

407. 408 post V. 399 A 409 scaenae inscriptum: Andromacba
Senei Astitinx S And. S. Vlizes A, — lac. iQanus ^ 416 eTcnt Troia
eonddit A 41T ferar A 426 repetens £ 427 aliqiiid ^ 4M
Stygii profundi A 432 tamido exeant A 437 portant A portent ^
438 Dox iam tr. E

Digitized by Google

L. AHNAEI SENECAE

brevisque fessis somniis obrepsit genis/ « / v.>

si somnus ille est mentis attonitae stupor:

cum subito nostros Hector ante oculos stetit,

non qualis ultro hella in Argivos ferens

Graias petebat facibus Idaeis rates, 44&

nec caede multa qualis in Danaos furens

vera ex Achille spolia simulato tiilit, .^Ia*.^

non ille vultus flammeum intendens iubar,

sed fessus ac deiectus et fletu gravis

similisque nostro, squalida obtectus coma. 4(0
iuvat tanien vidisse; tum quassans caput:
Mispelle somnos' inquit *et natum eripe,
o flda coniuax: iateat, hnec una est sahis.
omitte fletus — Troia quod cecidit gemis?
utinam iaceret tota. festina, amove 4U
quocumque nostrae parvulam stirpem domus.'
mihi gelidus horror ac tremor somnum expuiit,
oculosque nunc huc pavida, nuDC illuc fereas
oblita Dati misera qiiaesWi Hectorem:
, fallax per ipsos oinbra complezas abit 400
0 nate, magDi certa progenies patris,
spes una Phrygibus, unlca afHictae domns,
veterisque suboles sanguinis nimium inclili
nimiumque patri similis: hos vultus meus
habebat Hector, talis incessu fuit 405
babituque taiis, sic tulit fortes roanus,
sic celsns umeris, fronte sic torva minax
cerrice hisam clissipans iacta comam —
0 nate sero Phrygibn^, o matri cito,
eritne tempus illud ac felix dies 470
quo Troici defensor et vindex soli
rodiTiva ponas Pergaroa et sparsos fuga
cives reducas, noroen et patriae 'suiim
Phrygibusque reddas? sed mei fati memor
tam roagna timeo vota — quod captis sat est^ 475
vivaroos. hen roe, quis locus fldus meo
erit tiroori quave te sede occulam?
arx illa pollens opibus et muris demn,

445 caede Tasta — Daiiais ^ 448 ioosiMleiis ^ 4|2 de^

pelle A 457 excDftit A 462 spes vita Phr. ^ 468 lata CQHiain A

469 0 secundo loco nm. ^ at matri s 472 recidiva 4. — poenas E
473 ciues: w h im, H 474 Prigibusque H, — immemor A 475
qui E

Digitized by Google

TB0ADB8

59

:geiit68 per omnes clara et m?idiae gjgxia» '(^^.^.«^«^^

nunc pulvis altus, strata sunt flamma oronia >4 480

Bupereatque yaata ex urbe ne tantum quidemy

quo lateat infans — quem locum firaudi legam?

^est tumuluB ingens coniugis cari sacerf

▼erendus hosti, mole quem immensa parens

opibusque magnis struxit, in luctus suos 486

rex non ayarus: optime credam patri —

sudor per artus frigidus totos cadit:

omen tremesco misera feralis loci. 488

BEif. Miser occupet praesidia, securus legat. 4^7

jkHDB. Quid quod latere sine metu magno nequit, 486

ne prodat aliquis? sbn. AmoTe testes doli. 492

AivDB. Sl quaeret hosUs? sbn. Vrbe in eversa perit: 493

haec causa multos una ab interitu arcuit, 480

credi perisse. andb. Vix spei quicquam est super:

grave pondus illum magna nobilitas premit; 491

quid proderit latuisse redituro in manus? 494

SEPC. Victor feroces impetus primos habet. cn^^-^ 495

ANDR. Quis le locus, quae regio se<lucta, invia 498

tuto reponet? quis feret trepidis opem?

quis proteget? qui semper, etiam nunc tuos, . 500

Hector, tuere: coniugis furtum piae

serva et fuleii cinere victurum excipe.

succede tumulo, nate — quid retro fugis

tutasque latebras spernis? agnosco indolem:

pudet timere. spiritus magnos fuga 2^ 606

479 invidite capax ji 489 tq. He ieguniur in Es
SBN. Haec causa moltos nna ab interitu argnit
credit perisse. vix spei quicquam est super. 499
AND. Grave pondus illum mtgna nobilitas premit
SEN. Ne prodat aliquis
«AmoTe ttstes doU.
Am». Si queret ImmIIb?
8EN. Vrbe in eversa perit.
AND. Quid proderit latuisse redituro in manus?
SEir. Victor feroces impetus primos habet. 495
Aii^. qnid quod latere sine metu magno nequitt
8111. Miier occnpet prataidia, aMfOS lcgat.
V. 491 smi continuatury v. 492 priu» AMNatHc^MMm AndrofMchae^
altentm seni datnr /t ; v. 490 alteram vertm partem Andromachae
dedit Raphelengiui. de versibvs a me dispositis cf. I, 217 sq, 489
arguit E A corr, C 490 credit H {v. s.) 504 turpesque A turris-
^ B e«rr. M ef* 2 606 fuge wM. corMstii huiwniut V, JU.
p. m

Digitized by Google

60 L. AMMAEI SKNECAE

aDimosque veteres, sume quos casus dedit.
en intuere, turba quae simus super:
tumulus, puer, captiva: cedendum est maiis»
sanctas parentis conditi sedes age

aude subire. fata si miseros iuvant, MO
habes salutem; fata si vitam negant,
habes sepulchrum. ser. Ciaustra commissvni tegaot;
quem ne tuus producat in mediuni ttmar,
procul hinc recede teque diversam amove.
ANDR. Levius solet timere, qai propius timel; blb
aed, si placet,. referamua hlne alio pedem.
8BN. Cohibe paruroper ora questuaque opprlnie:
gressus nefandos dux-Cepbalianum admovet. vkK v^'^
ANOR. Deliisce tellus tuque, coniunx, nitimo \
specu reyulsam scinde teliureni et Stygia
sinu profundo eonde depoaitum meum.
adest Viixes, et quidem dubio gradu
Tultuque: nectit peetore astus callidos.

Durae minister sortis hoc primum peto,
ttt, ore quamTis Terim dicantur meo,
non esse credas nostra: Graiomm omnium
procemmque vox est, petere quos seras domos
Hectorea suboles prohibel: hanc fota expctunt.
sollicita Danaos pacis incertse fides

semper tenebit, s^mper a tergo timor 630

respicere coget arma nec poni sinet,

dum Phrygibus animos natus eversis dabit,

Andromacha, vester. augur haec Calchas canit;

et, si taceret augur haec Calchas, tamen

dicebat Hector, cuius et stirpem horreo : 635

generosa in ortus semina exurgunt suos.

sic ille magni parvus armenti comes

primisque nondum cornibus fmdens cutem

cervice subito celsus et fronte arduus

gregem paternum ducit ac pecori imperat; 540
quae tenera caeso virga de trunco stetit,
par ipsa matri tempore exiguo subit

510 misero E 518 Gephalenom < 520 et OM. itf ' 5M iiMO*

itamuM interiMi Ylixes. ADdromaclia E 538 Iioc '^. — caecm B, ^

resler a. h. C. canit AndromathM dotar 534 mnm yUai A 534'
at n g 536 bortus E

Digitized by Google

I

TK0A0B8 61

nmbrasque terris reddit et caelo nemus;
sic male relictus igqe de magno cinis

vires resumit. est quidem iniustus dolor 545

rerum aestimator: si tamen tecum exigas,

veniam dabis, quod bella post hiemes decem

totidemque messes iam senex miles limet

aliasque clades rursus ac numquam bene

Troiam iacentem. magna res Danaos movet, 550

futurus Hector: libera Graios metu.

baec una uaves causa deductas tenet,

bac classis haeret. neve crudelem putes,

quod sorte iussus Hectoris iiatum petam:

petissem Oresten. patere quod victor tulit. 555

ANDR. Vtinam quidem esses, uate, materua io mauu,

nossemque quis te casus ereptum mihi

teneret, aut quae regio — non hostilibua

confossa telis pectus ac vinclis manus

secantibus praestricta, non acri latus 560

utrumque flamma cincta maternam fidem

umquam exuissem. nate, quis te nunc locus,

fortuna quae possedit? errore avio

vagus arva lustras? vastua an patriae vapor

corripuit artus? saeTUS an victor tuo 665

Ittsit cruore? numquid immanis ferae

morsu peremptus pascis Idaeas ayes?

vLix. Simulata remove yerba; non facile est tibi

decipere Vliieii: vicimus matrum dolos

etiam dearuro. cassa consilia amove; 570

ubi natus est? ande. Vbi Hector? ubi cuncti Phryges?

ubi Priamus? unum quaeris: ego quaero omnia.

VLix. Coacta dices sponte quod fari abnuis.

Ara>B. Tuta estf perire quae potest debet cupit

vLix. Magnifica Terba mors prope admota excutit 575

ANDR. Si Tis, Vlixe, cogere Andromacham metu,

Titam minare: nam mori votum est mihi.

njx. Verberibus igni t morte cruciatu eloqui

quodcumque cekis adtget invitam dolor

et pectore imo condita arcana eruet: 680

546 tedun cxeiitiaf B 547 annos decem A 54S menses j4
551 libera nos hoc metu J 553 hic codd. correxit N. Heinsius adv,
p. 153 559 ac vinculis E, aed c nip. scr. 1 m. aut vinclis A
563 possidet E A corr, g 569 Yiixem E 578 conieci: igni omni-
que crucialu

Digitized by Google

62

L. AlfNABl SBNECAB

necessjtas plus posse quam pietas solet.

ANDR. Propone flammas, vulnera et diras mali

doloris artes et faiiiem et saevam sitim

variasque pestes undique, et ferrum iaditum

visceribus istis, carceris caeci luem, 585

et quidquid audet victor iratus timeus:

animosa nullos mater admittit metus. 588

\Lix. Hic ipse, quo nunc contumax perstas, amor

consulere parvis liberis Danaos monet. 590

post arma tam longinqua, post annos decem

minus timerem quos fajbit Caichas metus,

si mihi timerem: bella | Telemacho paras.

ANDR. Invita, Vlixe, gaudium Danais dabo:

dandum est; fatere quos premis luctus, dolor. 5d5

gaudete, Atridae, tuque laetifica, ut soles,

refer Pelasgis: Hectoris proles obit.

VLix. Et esse verum hoc qua probas Danais fide?

ANDR. Ita quod miuari maximum victor potest

contingat et me fata niaturo exitu 608

facilique solvant ac meo condant solo

et patria tellus Hectorem leviter premat^

ut luce cassus inter extinctos iacet

datusque tumulo debita exanimis tulit.

vLix. Expleta fata stirpe sublata Hectoris 606

aolidainque pacem laetus ad Danaos feram ^

quid agis, Vlixe? Danaidae credent Ubi:

tu cui? parenti — fingit an quiaquam hoc parens,

nec abominandae mortis auspicium pavet?

auspicia metuunt qui nihil maius timent 616

fidem alligavit iure iurando suam —

si peierat, timere quid gravius potest?

nunc ad?oca astus, anime, nunc fraudes, dolos,

nnnc totum Viixen; veritas numquam perit.

▼i,ix. Stulta est fides celare quod prodas statim. 687

583 et orn. E. — famen E 585 ustis A 586 tumens A 587
hic E pott V. 581 Af post v» 688 posuit Raphelengim, delevi,
588 AndrowMchM dainr A, — adnitlis A 590 monet: n

ex u aut invUMn E 591 tam om. E 592 facis A 594 immiti
Vlixi gaudium ac (et Danais dabo A 596 soles : es i. ras. 3 m. B
602 patriam E 603 luce caruit EA 1. caret, ut vulgo. correxit N.
Heinsius adv. p. 154 (^) 607 Danai dic cr. E 608 an quicquam
parens A 612 perierat A 614 et totum A. — numquam latet A

Digitized by Gc)

TRUAD£S

03

scrulare matreni. maeret, iiilacrimat, gemit; 615^

sed et huc et illuc anxios gressus refert

missasque voces aure sollicita excipit:

magis haec timet, quam maeret. iugeuio est opus.

Alms parentes alloqui iu luctu decet:
tibi gratulaudum est, misera, quod nato cares, 620
quem mors mauebat saeva praecipitem datum
e turre, lapsis sola quae muris manet.
AiNDR. Reliquit animus membra, quatiuntur, lahant
torpetque vinctus frigido sanguis gelu.
vLix. Intremuit: hac, hac parte quaerenda est mihi; 62^
matrem limor detexit: iterabo metum. —
ite, ite celeres, fraude materna abditum
hostem, Pelasgi nominis pestem ultimam,
ubicumque latitat, erutam in medium date.
bene est: tenetur. perge, festiDa, attrahe — 680^
quid respicis trejpidasque? iam c^te perit
AisDR. Vtinam timerem. solitus ex longo est metus:
dediscit animus saepe quod didicit diu.
VLix. Lustrale quouiam debitum muris puer
sacrum antecessit nec potest vatem sequi d85>
meliore fato raptus, hoc Caichas ait
modo piari posse rediluras rates,
si placet undas Hectoris sparsi cinis
ac tumulus imo totus aequetur solo.
nunc ille quoniam debitam effugit necem,
erit admovenda sedibus sacris manus.
AifDR. Quid agimus? animum distrahit geminus timor:
hinc natus, illinc coniogis sacri cinis.
pars utra vincet? testor immites deos,
deosque veros coniugis manes mei: (Mft-
non aliud, Hector, in meo nato mihi
placere quam te. Tivat, ut possit tuos
referre vultus — prorutus tumulo cinis
mergetur? ossa fluctibus spargi sinam
disiecta vastis? potius hic mortem oppetat. — ttC
poteris nefandae deditum mater neci
videre? poteris ceisa per fastigia

6ie et hnc E sed hne A eomxU BoiMiu 622 pott sda

eras. s E 625 en tremuit — hac semel B 627 ite semel E
632 solutus E 633 d. a. sero A sicre E correxi cf, /, 9 634
lustrare E 635 ef, J, 12 63^) sequetur £ 643 cari dms A
644 viacit ^

Digitized by Gc)

64

L. ANRABI 8BNBCAB

iiii98Uiii rotari? potero, perpetiar, tmm^

dum non meus post fiatta victoris manu

iaatetur Hector. — hic suam poeoam poteat M

aentire, at illum fata iam in tuto locant —

quid fluctuaria? atatue, quem poenae extrahas.

ingrata, dubitas? Heclor est ilKnc tuua —

erras: utrimque est Hector; hic sensue potens,

forsan fulurus ultor extincti patris — 680

utrique parci non potest: quid iara facis?

serva e duobus, anime, quem Danai timent.

vLix. Responsa peragam: funtlilus busla eruam.

ANDR. Quae vendidistis? vlix. Pergam et e summo aggere

traham sepulchra. aisdr. Caelitum appeilo fidem 665

fidemque Achillis: Pyrrhe, genitoris tui

munus tuere. vlix. Tumulus hic campo statim

toto iacebit. andr. Fucrat hoc prorsus nefas

Danais inausum. templa violastis, deos

etiam faventes: busta transierat furor. 670

resistam, inermes offeram armatis manus,

dabit ira vires. qualis Argolicas ferox

turmas Amazon stravit, aut qualis deo

percussa Maenas entheo silvas gradu

armata thyrso terret atque expers sui 075

vulnus dedit nec sensit, in medios ruam

tuniuloque cineris socia defenso cadam,

vlix. Cessatis et vos flebilis clamor movet

furorque cassus feminae? iussa ocius

peragite. andr. Me, me sternite hic ferro prius. fiSO

repeilor, heu me. rumpe fatorum moras,

moHre terras, flector, ut VluLen domes.

vel umbra saUs es — arma concussit manu,

iaculatur ignes — cernitis, Danai, Hectorem?

sola video? vlix. Funditus cuneta eruam. 66S-
Aimn. Quid agis? ruina pariter et natum et vuiim
prosternis una? forsitan Danaos prece
placare poteris. conditum illidet statim
immane busti pondus — intereat miser

653 perpetiar: r exm Im. E 658 Ulic ^ 659 sensu ^ sensus
post et E 660 forsam E 661 quidnam eodd. correxi 666 pyrri E
671 inermis E 677 tumultoque E 679 casus E 681 repelle
animum ^ (Avernum Avantius^ i. e. A 1) 6S3 satis est E C, 684
laculetur ^ 685 erue A 686 ruina mater et codd, correxit lae.
Gronoviui 688 elidet A

Digitized by Google

»

TEOADBS ^

ubiGuinque potras, do pater natum obroat 690

prematque patrem natus. — Ad genua acddo

supplex, Vlixe, quamque nuUius pedes

Dovere dextram pedibus admoVeo tuis.

miserere matris et preces pladdus pias

patiensque recipe, quoque te celsum altins M

superi leTarunt, mitius lapsos preme:

misero datur quodcumque, fortunae datur.

sic te revisat coniugis sanctae torus,

annosque, dum te recipit, extendat suos

Laerta; sic te iuTenis aspiciat tuus, 700

et vota viDcens vestra felici indole

aetate avum transcendat, iageoio patrem.

miserere matris: uuicum adflictae mihi

solamen hic est. vlix. Exhibe natum ct roga.

ANDR. Uuc e latebris procede tuis, 706

flebile matris furtum miserae.

hic est, hic est lerror, Vlixe,

mille carinis. submitte manus

dominique pedes supplice dextra

stratus adora nec turpe puta 710

quidquid miseros fortuna iubet.

pone ex animo reges atavos

magnique senis iura per omnes

incluta terras, excidat Hector,

gere captivum positoque genu, 715
si tua nondum funera seutis,
matris fletus imitare tuae.

Vidit pueri regis lacrimas
et Troia prior, parvusque minas
trucis Alcidae flexit Priamus. 720
ille, ilie ferox, cuius vastis
▼iribus omnes cessere ferae,
qui perfracto limine Ditis
caecum retro patefecit iter,

hostis parvi victus lacrimis: 7S&
^suscipe' dixit ^rector habenas
patrioque sede celsus solio;
sed sceptra fide meliore tene/
hoc fuit ilio yictore capi:

700 eidpiat tmis J accipiat tans E eomxi 707 hic pner
hic est A 713 omnis B 719 mioas: % 9X i, 2 m, B

S«iieeM IraffOtdlM U. 5

Digitized by Google

L. AimABI SmCAE

discite mhes Herculk iras. 730

an sola pkeenl Hercnlia arma?

iaeet ante pedes non minor illo

supplice supplex vitaroque petit —

regnum Troiae quoeumque Tolet

• Fortuna ferat 73(
TLn. Matris quidem me maeror attonitae moYet,
magis Pelasgae me tamen matres moTent,
quarum iste magnos crescit in luctus puer*
ANDR. Has, has ruinas urbis in cinerem datae
hic excitabit? hae manus Troiam erigent? 740
nullas habet spes Troia, si tales habet.
non sic iacemus Troes, ut cuiquam metus
possimus esse. spiritus genitor facit?
sed nempe tractus. ipse post Troiam pater
posuisset animos, magna quos frangunt mala. 745
si poena petitur, quae peli gravior potest?
famulare collo nobili subeat iugum,
servire liceat. aliquis hoc regi negat?
VLix. Non hoc Vlixes, sed negat Calchas tibi.
ANDR. 0 machinator fraudis et scelerum artifex, 750
virtute cuius bellica nemo occidit,
dolis et astu maleticae nientis iacent
etiam Pelasgi, vatem et insontes deos
praetendis? hoc est pectoris facinus tui.
nocturne miles, fortis in pueri necem 755
iam solus audes aliquid et claro die.
VLix. Virtus Vlixis Danaidis nota est satis
nimisque Phrygibus. non vacat vanis diem
conterere verbis: ancoras classis legit.

ANDR. Brevem moram largire, dum ofQcium parens 760

nato supremum reddo et amplexu ultimo

avidos dolores satio. vlix. Misereri tui

utinam liceret. quod tamen solum licet,

tempus moramque dabimus. arbitrio tuo

implere lacrimis: fletus aerumnas levat 766

ANDR* 0 duice pignus, o decus lapsae domus

736 novae scaenae inscribitur Vlixes Andromacha Astyanax A
(om. Eg) 739 an has — dalas A 744 fraclus E 747 siih-
dat E 750 et: 0 C 756 et: e E 757 danais E 758 phy-
gibus E 759 leget legat^ corr. ^ 760 nomen praefixif 2m.E
761 amplexos E 762 doloie B 764 tempusqae moram d. E 766
0 decQS 0 L £ <

Digitized by Google

TROAOES

67

summumque Troiae fuDUS, o Danaum timor,
geuetricis o spes vana, cui demens ego
laudes parentis bellicas, anuos avi

t medios precabar, vota destituit deus. » T70

Iliaca non tu sceptra regali potens

gestabis aula, iura nec populis dabis

Tictasque gentes sub tunm mittes iugum,

noD Graia caedes terga, non Pyrrhum tnihes;

non arma tenera parva tractabis manu T75

sparsasque passim saltibus ]atis feras

audax sequeris nec stato lustri die,

solemne referens Troici lusus sacrum,

puer citatas nobilis turmas ages;

non inter aras mobili veloz pede, 780

reboante- flexo concitos comu modos,

barbarica prisco templa saltatu coles.

0 Marte diro tristius leti genust

flebilius aliquid Heetoris magni nece

muri ridebunt tlq. Rumpe iam fletus, parens: 785

magnus sibi ipse non facit finem dolor.

▲NDR. Lacrimis, Vlixe, parva quam petimus mora est;

concede paucas, ut mea condam manu

riventis oculos. occidis parms qmdem,

sed iam timendus. Th>ia te expectat tua: 790

i, irade liber, liberos Troas ride.

ASTTAN. Miserere, mater. andr. Quid meos retines sinus
manusque matris cassa praesidia occupas?
fremitu leonis qualis audito tener

timidum iuvencus applicat matri latus, 795

at ille saevus matre summota leo

praedam minorem morsibus vastis teneus

frangit vehitque: talis e nostro sinu

te rapiet hostis. oscula et fletus, puer,

lacerosque crines excipe et plenus mei 80O

occurre patri; pauca maternae tamen

perfer querelae verba: *si manes habent

curas priores nec perit flammis amor.

769 annos atque E 770 conieci toties prec. 778 Troici
iustri A 781 revocante codd, correxit Hemxterhusiwi ad Luc.
dtah dMr. 12 782 barbara E 783 morte dira eodd, eamsBii Peiperu»
786 ipsi A 788 concede, parvos // 789 ▼iTenteB E 701 fOMt
I trat, e vel i — yade pn«r 1. Troias t. E 797 Tastis premens A
790 te pariet E

5*

Digitized by

68

L. AMffA&i S£N£CA£

servire Graio pateris ADdromacheD uiro,
crudelis Hector? lentus et segnis iaces?
redit Achilles.' same nuac itenim coinas
et sume lacrimas, quidquid e misero Tiri
funere reiicium est, sume quae reddas tuo
oscula parenti. matris hanc solacio
rdinque yestem: tumulus haoc tetigit meus
manesque cari. si quid bic cineris latet,
scrutabor ore. vlix. NuUus est flendi modus:
abripite propere elassis Argolicae moram.

CHORVS

Quae Tocat sedes habitanda captas?
Thessali montes ei opaca Tempe, 815
an riros telius dare militares
aptior Phthie meliorque fetu
fortis armenti lapidosa Trachin,
an maris Tasti domitrix lolcos?
urbibus centum spatiosa Crete, 820
parTa Gortyois sterilisque Tricce»
an irequens rivis leribus Hothone,
quae sub Oetaeis latebrosa silris
misit infestos Troiae ruinis

non semel arcus? 82S
Olenos tectis habitata raris,
virgioi Pleuron inimica di?ae,
an maris lati sinuosa Troezen?
Pelion regnum Prothoi supcrbum,

tertius caelo gradus? (hic recumbcDS 830
montis exesi spatiosus antro
iam trucis Chiron pueri magister,
linnulas plectro ferienle chordas,
tUDC quoque ingentes acuebat iras

bella canendo) 835
Ad ferax varii lapidis Carystos,

804 Andr. iugo A 806 rediit A 807 quidq. e m. viri i. ra»,.
1 m. E 811 quidquid hic A 813 abripite: pi ex pe 1 ni. E. —
A. p. c. Arg. m. pro//m« versibus E 817 aptior ethieme m. E 818
armeotis — trache, trace g 819 maris t. ras, 1 m, E 821 gor-
tinb E cortine (Gorlyne Jldina) A GyrtoDe Gronwiut. efl /, 202, —
trip ce E trice ^ (Tricce Delrio) 822 ruscis levibus Methone A
827 virgiois Pieuros J 829 Prothei ji 833 coidas E 838 rail
lapidis c;

Digitized by Google

TR0ADB8 69

■ aa premens litus maris inquieti
semper Euripo properante Chalcis?
quolibet vento faciles Calydnae,

an carens numquam Gonoessa vento 840
quaeque formidat Borean Enispe?
Attica pendens Peparethos ora,
an sacris gaudens tacitis Eieusin ?
numquid Aiacis Salamina t veri

aut fera notam Calydona saeva, 845
quasque perfundit subiturus aequor
segnibus terras Titaressos undis?
Bessan et Scarphen, Pylon an senilem?
Pbarin an Pisas lovis et coronis

Ehda claram? 850
• Quolibet tristis miseras procella
mittat et donet cuicumque terrae,
dum luem tantam Troiae atque Achivis
quae tulit, Sparte, procul absiU absit
Argos et saevi Pelopis Mycenae, 855
Neritos pam brevior Zacyntho
et nocens saxis Ithace doiosis.

Quod manet fatum dominusque quis te,
aut quibus terris, Hecuba, Tidendam
ducet? in cuius moriere regno? 860

HELENA

Quicumque hymen funestus, inlaetabiiis
lamenta caedes sanguinem gemitus habet
est auspice Helena dignus. eversis quoque
nocere cogor Phrfgibus: ego Pyrrhi toros

837 latiis E 839 Echinae A (echidnae 840 Genoessa A

841 formidant // (Enispae Aldina) 842 pepharetos E S43 Elcusis A
844 Salamina visam Burmannus misc. obs. I p. 71. conieci S. habebo.
intereidine anie v. S44 tale aliquid: [quove iactatae pelago feremnr | ex-
nlest ad quae loca, quas ad urbes?] Seaiiger conieeit ftU seripsit:
veram 845 an fera ^ 848 scarpen phylonan. selinen. E 849
ipsas ^^. — coronis: i ex o 1 m. E 851 tristes 856 breviter zachin-
tho E 859 hecube A 861 scaenae inscribitur Helena Andromacha
Hecuba non addito mutot conloquenUbut interesse Polyxenam ei in
eeaenae fine Pyrrhum, ef,ij84. — 861 adfertur in traetaiu de nltimie
syllabis Probo temere ascripto IF p. 224 ^ 22 K. ('Seneca in Hecuba
[aecnba cod.']'. qnic. - inlaet.') ubi cum testis adhibeatur prodttcfae
voc/s hymen uUimae^ ne quis grammaticum infestus vel ioiaustus le-
gisse opineiur cauium volumus

Digitized by Google

L. AimAEI 8KNECAB

narrare falsos iabeor, ego cultus dare 865

habitusque Graios. arte capietur mea

meaque fraude concidet Paridis soror.

fallatur; ipsi levius hoc equidem reor:

optanda mors est sine metu mortis mori.

quid iussa cessas agere? ad auctorem redit 870

sceleris coacti culpa. — Dardaniae domus

generosa virgo, melior afflictos deus

respicere coepit leque felici parat

dotare thalamo; tale coiiiugium tibi

non ipsa sospes Troia, non Priamus daret. 875
uam te Pelasgae maximum gentis decus,
cui regna campi lata Thessalici pateut, 878
ad sancta lecti iura legitimi petit. 877
te magua Tethys teque lot pelagi deae

placidumque numen aequoris tumidi Tlietis 880

suam vocabunt, te datam Pyrrho socer

Peleus nurum vocabil et Nereus nurum.

depone cuUus squalidos, festos cape,

dedisce captam; depriiiie horrentes comas

crinemque docta patere distingui mauu. 885

hic forsitan te casus excelso magis

solio reponet. profuit multis capi.

ANDROMACHA

Hoc derat unum Pbrygibus eversis maloffl,
gaudere — flagrant atrata passim Pergama:
o coniugale tempusl an quisquam audeat 890
negare? quisquam dubius ad thalamos eat,
quos Helena suadet? pestis exitium lues
utriusque populi, cernis lios tumulos ducum
et nuda totis ossa quae passim iacent
iuhumata campis? haec hymen aparsit tuus. M
tibi fluxit Asiae, fluxit Europae cnior,
cum dimicantes laeta prospieeres viros,
incerta voti — perge, tbalamos appanu
taedis quid opus est quidve solemni face?
quid igne? tbalamis Troia praeiucet novis. 900

868 fidenter ipsi A 860 melu om. E 870 auctores A 872
melius E 877. 878 loca mutare iussit Swoboda 878 Th. iacent A
879 ihetUis E 880 om,E 884 horreotis E 891 deuius 893
hoc E 89a ymeu E 897 lentoil 900 noUs E

Digitized by Google

TROADES

71

celebrate Pyrrhi, Troades, conubia,
.celebrate digoe: planctus et gemitus souet.
H8L. RatioDe quamvis careat et llecti neget
magnuB dolor sociosque nonnumquam sui
maeroris ipsos oderit: causam tamen 905
possum tueri iudice infesto meam,
graviora passa. luget Andromaclia Hectorem
et Hecuba Priamum: solus occulte Paris
lugendus Helenae est. durum et invisum et grave est
servitia ferre? patior hoc olira iugum, 910
annis decem captiva. prostratum Ilium est,
versi penates? perdere est patriam grave,
gravius timere. vos levat tanti mali
comilatus: io me victor et victus furit.
quam quisque famulam traheret iucerto diu 9U
casu pependit: me meus traxit statim
sine sorte dominus. causa bellorum fui
taulaeque Teucris cladis? hoc verum puta,
Spartaua puppis vestra si secuit freta;

sin rapta Phrygiis praeda remigibus fui 920

deditque donum iudici victrix dea,

ignosce praedae. iudicem iratum mea

habitura causa est: ista Menelaum manent

arbitria. uunc hanc luctibua paulum tuis,

Andromacba, omissis flecte — vix lacrimas queo 925

retinere. amor. Quantum est Helena quod iacnmat malum.

Gur lacrimat autem? fare quos Ithacus doloa,

quae scelera nectat; utrum ab Idaeis iugia

iactanda Yirgo est, arcis an celaae edito

mittenda saxo? num per has vastum in mare 990

Toivenda rupes, latere quaa scisso levat

altum vadoao Sigeon spcctans sinu?

dic, fare, quidquid aubdolo vultu tegis.

leviora mala sunt cuncta, quam Priami gener

Uecubaeque Pyrrhus. fare, quam poenam pares 986

exprome et unum hoc deme noatria dadibua,

902 digni g. — tooeiit ^ 914 Tietas et victor ji 916 trahit E
918 tantaque teucris dades E 919 spartana puppe veatra si secui
freta E 920 pliygiis E 922 ignosce Paridi cotUL eorrexi cf.
I, 222. — iratum puta A 923 istam milie navium maoent tie E
924 arbitrix E 925 flete E 931 qua E 932 altum vadosos Si-
geon spectaus siuus ^ altum vadoso sigaeo spectans sinum E correxit
GronoviUM

Digitized by

72 L. AlfNAU SBMtCAS

falli: paratas perpeti mortem vides.

HBL* Vtinam iuberet me qooque interpres deum

abrumpere ense lucis invisae moras

▼el Acbiliis ante busta furibunda maua 010
occidere Pyrrhi, fata comitantem tua,
Polyxene miseranda, quam tradi sibi
cineremque Acbilles antc mactari suum,
campo maritue ut sit Elysio, iubet.

AHDR. Vide ut animus ingens laelua audierit necem. iM5

cultus decoros regiae Testis petit

et admoTeri crinibua patitur manum.

mortem putabat illud, hoc thalamos putat.

at misera luctu mater audito stupet;

labefacta mens succubuit assurge, aUera 060

animum et cadentem, misera, firma spiritum.

quam tenuis anima rinculo pendet ieri

minimum est quod Hecubam facere felicem potest.

spirat, rerixit prima mors miseros fugit.

HECVBA

Adhuc Achilles riTit in poenas Phrygum? 955
adhuc rebellat? o manum Paridis loTcm.
cinis ipse nostrum sanguinem ac tumulus sitit.
modo turba felix latera cingebat mea,
lassabar in tot oscula et tantum gregem
dividere matrem; sola nunc haec est super 960
votum, comes, levainen afflictae, quies;
haec totus Hecubae fetus, hac sola vocor
iam voce mater. dura et infelix age
elabere anima, denique hoc unum mihi
reniitte lunus. inrigat fletus genas 965
iniberque victo subitus e vultu cadit.

ANDR. Nos Hecuba, nos, nos, Hecuba, higendae sumus, 969

quas niota classis huc et huc sparsas feret; 970

hanc cara tellus sedibus patriis teget.

HEL. Magis invidebis, si tuani sortem scies.

ArvDR. An ahqua poenae pars meae ignota est mihi?

HEL. Versata dominos urna captivis dedit.

APfDR. Cui famula trador? ede; quem dominum voco? 975

042 Polyxena ^ 959 in totom ^ et totoin E g corretU 965
demitte E 967. 968 poit tr. ff!8 iraiecit Riehiorui 973 sciat C
975 tradar A

Digitized by Google

TftOADBS

HBL. Te sorte prima Scyrius ioveois tulit

ANDB. Cassaudra feliXf quam foror sorti eximit

Phoebusque* hbl. Regum hane maximus rector tenet 078

HBC. Laetare, gaude, nata. quam yellet tuos 967

Caasandra thaiamos, ▼eiiet Andromache tuos. 968

estne aliquis, Hecuham qui suam did vdit? 879

HEL. Ithaco obtigisti praeda nolenti breyis. 980

HBC. Quis tam impotens ac durus et iniquae feros

sortitor urnae regibus reges dedit?

quis tam sinister dividit captas deus?

quis arbiter crudelis et miseris gravis

eligere dominos nescit et matrem Hectoris 985

armis Achillis miscet? ad Vlixen vocor: 967

nunc victa, nunc captiva, nunc cunctis mihi

ohsessa videor cladihus — domini pudet, 988

non servitutis. sterilis et saevis fretis 991

inclusa tellus non capit tumulos meos —

duc, duc, Vlixe, nil moror, dominiim sequor;

me mea sequentur fata: non pelago quies

tranquilla veniet, saeviet veutis mare, 995

* *
et bella et ignes et mea et Priami mala.
dumque ista veniant, interim hoc poenae loco est:
sortem occupavi, praerniuin eii[)iii tibi. —
Sed en citato Pyrrhus accurrit gradu
vultuque torvo. Pyrrhe, quid cessas? age 1000
reclude ferro pectus et Achillis tui
coniunge soceros. perge, mactator senum,
et hic decet te sanguis: abreptam trabe.
maculate superos caede funesta deos,

maculate maoes — quid precer vobis? precor 1005

saeva manu ] dat iniqua miseris fata? quis . 986

Hectoris spolium ferel | qui tuUt Achillis? 990

977 sorte A 978 Phoebusque /fec/^Aae datur E 981 potens /^/
985. 986 eligere U. oescit et saeva m. | d. i. m. fata? quis matrem H.
eodd, saera - qiiis delevU Peipenu 989 Tideor! eor 1, rat. ioUd, iiiL
1 m. E 990. 991 non servilutis. Hect. sp. f. | qoi tnl. Ach.? stiefflis
et s. fr. codd. Hectoris — Achillis delevi 992 nnm capit C 994 se-
quantur ^ 995 veniat, saeviat A. — posl 995 tale quid intercidisse
' videiur: [sociosque merget, obruent reducem quoque] 996 ignis A
997 yenient veniunt E corr, g, — haec poena in loco esk A 998
eripuit mihi J 999 sed incitato eedd, eorrexU Peipenu tOOO
pyrri B t003 tnhit ^

Digitized by Google

74

»

L. ARNiJU SKNBGAS

his digna sacris aequora: boc classi accidat
toti Pelasgae, latibua hoc mille accidat
meae preodKir, ciim Yeliar, qiudqiiid rati.

CHORVS

Dulce maerenti populus dolentuin,

dulce lamentis resonare gentes; 1010

lenius luctus lacrimaeque mordent,

turba quas fletu similis frequentat.

semper a semper dolor est maligaus:

gaudet in multos sua fata mitti

seque non solum placuisse poenae. 1015
ferre quam sortem patiuntur omnes,

nemo recusat.
Tolle fehces: miserum, Ucet sit,
nemo se credet; removete multo

divites auro, removete centum 1020
rura qui acioduot opuieoU bubus:
pauperi surgeot animi iacentes —
cst miser nemo nlsi comparatus.
dulce in immensis posito niinis,

neminem laetos habuisse vultus: 102S

ille depiorat queriturque fatum,

qui secans fluctum rate singulari

nudus in portus cecidit petitos;

aequior casum tulit et procellas,

roille qui ponto pariter carinas 1030

obrui vidit tabulaque Tectus

naolhiga, terris mare dum coactis

fluctibus Corus prohibet, revertit.

questus est Hellen cecidisse Phrixus,

cum gregis ductor radiante viUo 1085

aureo fratrem simul ac sororem

sustulit tergo medioque iactum

fecit in ponto; tenuit quereks

1010 dulce et merentes res. %. E 1011 lentius A 1012
simili A. — frequentant C, 1013 semper a semper om, — dolor
et magnus (i. e, malignus) A d. ipse magnus ^ 1015 patuisse g
1018. 19 Nemo se credet miserain, licet sit toUe feUces» lemoy. eodd»
corrcaBit MadvtgiHs adv. II p. 122 1019 credil A, — lemoveto A
1020 removeto A 1021 scindant A. — bobus A 1024 d. enim
mensis E 1031 tabulaque litus codd.correxi 1032 naufraga spargi, "
mare A, — cum codd. con'exi. — coactis: i ex o Im.E 1033 reverti
oodd. eorrm^ 1034 es tbeUem E 1035 Gom: C S rubr* i w^B
1030 ae] et A 1037 iactdm medioqoe B

0

\

Digitized by Google

TROAPES

75

et vir et Pyrrha, mare ciim viderent,

et Dihil praeter mare cum viderent 1040

unici terris homines relicti.

Solvet huQc questum lacrimasque nostras

sparget huc illuc agitata classis,
» «

et tuba iussi dare vela iiautae

cum simul veutis properaiUe remo 1045
prenderint altum fngielque lilus.
quis status mentis miseris, ubi omnis
terra decrescet pelagusque crescet,
celsa cum longe latitabit Ide?

tum puer matri geuetrixque nato, 1050

Troia qua iaceat regione monstrans,

dicet et longe digito notabit:

*Ilium est illic, ubi fumus alte

serpit in caelum nebulaeque turpes,'

Troes hoc signo fiatriam Tidebunt. 1055

NVNTIVS

0 dura fata, saeva miseranda horrida!
quod tam ferum, tam triste bis quinis scelus
Mars vidit annis? quid prius referens gemam,
tuosne potius, an tuos luctus, anus?

HECVBA

Quoscumqae luctus fleTeris, flebis meos:
sua quemque tantum» me omnium dadeft premit;
mihi cuncla pereunt: quisquis est Hecubae est miser.
imiT. Mactata virgo est, missus e muris puer;
sed uterque l^um mente generosa tulit

ANDROMACHA

Expone seriem caedis, et duplex nefas
persequere: gaudet magnus aerumnas doior
tractare totas. ede et enarra omnia.

1040 offi. — praeter meritam B 1042 hane eoctom g
1044 vulgo adplicani ad priora Mtrpvngeniet post naatae. detideratur

ante v, 1044 tale sentcntiae supplementum: [caede cum pontus fuerit
piatus] 1045 cum semel A. — post remo ras. i lil. (s?) E 1046
fugientque EA corr.g 1051 iacet E 1053 adfertur [Prob.) de ult,
aylt, IV p. 246, 19 K. quo produci ultimam vocit illic comprobetur
S. in Heeaba hendecasyllalw Sapphioo Tena: II. — alte'). — iUac JSr
(iUie Prob.d) 1056 scaenae inscribitur Nunlius Hecnba Aodranacha.
— dira q 105S quod g 1062 hecaba£ 1006 pioseqaere, gaudet
auimus aerumnas meus A meas ^

1060

1065

Digitized by Go

76

L. ANriAEI SENBCAE

NVNT. Est una magna turris e Troia super,
adsueta Priamo, cuius e fasti^io

summisque pinnis arbiter helli sedens 1070

regebat acies. lurre in hac blancio sinu

fovens nepotem, cum metu versos gravi

Danaos fugaret Hector et ferro et face,

paterna puero bella monstrabat senex. •

haec nota quondam turris et muri decus^ 1075

nuuc sola cautes, undiquc adfusa ducum

plebisque turha cingitur; totum coit

ratibus relictis vulgus. his collis procul

aciem patenti liberam praebet loco,

bis alta rupes, cuius in cacumine 1(80

erecta summos turba libravit pedes.

hunc pinus, illum laurus, huuc fagus gerit

et tota populo silva suspenso tremit.

extrema montis ille praerupti petit,

semusta at iile tecta vei saxum imminens t065

muri cadentis pressit, atque aliquis (nefas)

lumulo ferus spectator Rectoreo sedet.

per spatia late plena sublimi gradu

incedit Itbacus parvulum dextra trahens

Priami nepotem, nec gradu segni puer 1090

ad alta pergit moenia. ut sumnia stetit

pro tnrre, tuUus huc et huc acres tulit

intrepidus animo. qualis ingentis ferae

parvus tenerque fetus et nondum potens

sae?ire dente iam tamen tollit minas 1095

morsusque inanes temptat atque animis tumet:

sic ille dextra prensns bostiU puer

ferox t superbe, moverat vulgum ac duces

ipsumque Vlixen. non flet e turba omnium

qui fletur; ac, dum verba fatidici et preces ttOO

concipit Vlixes vatis et saevos ciet

ad sacra superos, sponte desiluit sua

in media Pnami regna. —

ANDR. Quis Colchus hoc, quis sedis incertae Scytha
commisit, aut quae Caspium tangens mare 1105
geos iuris expers ausa? non Busiridis

1068 una magna magna t. E 1076 saeva cautes codd. cnrrexi. —
effusa ^ 1080 hic E. — c cac. A lOSl summo E 10S2 fagus
tegit A 1086 pressat ^ 1093 intrepidos E 1094 parvusque tener-

aue f. sed E 1098 superbus D, Heinsiut. eaniwsi: superbit. 1102
Issiltiit g , 1104 eholeos B. — haec — sedit B

Digitized by Google

TE0ADE8

77

puerilis aras saaguis aspersii feri,

nec parva gregibus membra Diomedes auis

epulaoda posuit. quis tuos artua leget

tumuloque tradet? nvist. Quos enim praeceps locus llio

reliquit artus? ossa disiecta et gravi ,

elisa casu; signa clari corporis,

et ora et illas uobiles patris notas,

Gonfudit imam pondus ad terram datnm;

soluta cerriz silicis impulsu^ caput tti5

ruptum cerebro penitus expresso — iacet

deforme corpus. andr. Sic quoque est similis patri.

nvnr. Praeceps ut altis cecidit e muris puer

fleTitque Acbiyum turba quod fecit nefas,

idem iUe populus aliud ad facinus redit 1120

tumulumque AcbiUis. cuius eitremum latus

Rhoetea leni Terberant fluetu vada;

adversa ciugit campus et cUvo levi'

erecta medium vaUis includens Iocudl

crescit theatri more concursus frequens, U2&

implevit omne litus: hi classis moram

hac morte solvi rentur, hi stirpeni hostium

gaudcnt recidi. magna pars vulgi levis

odit scelus, spectatque; ncc Troes minus

suum frequentant funus et pavidi metu 1130

partem ruentis ultimam Troiae vident:

cum suhito thalanii more praeceduut faces

et pronuba iUi Tyndaris, maestum caput

demissa. Hali nuhat Hermione modo'

Phryges precantur ^sic viro turpis suo 1136

reddatur Helena.' terror attonitos lenet

utrosque populos. ipsa deiectos gerit

vultus pudore, sed tamen fulgent genae

magisque solito splendet extremus decori

ut esse Phoebi dulcius lumen solet 1140

iamiam cadeutis, astra cum repetunt vices.

premiturque dubius nocte vicina dies.

stupet omne vulgus — et fere cuncti magis

1109 tcget eodd, ewrmit Hemingerut Utie Mpero 1111 dis-

gecta i^. — et ««. 1113 nobilis j^. — patrii^ 1115 incursu incussu ^
1H6 penitus excusso g 1117 hic quoque /I 1118 cedit-£ 1121 tu-
multumque E. — huius A 1122 Rhretea E 1123 aversa E. — post
1124 el 1125 posuil et X\2b post more stutulit distinclionem Buechelerut
1126 morM ji 1133 it proouba A et prenuba £ 1136 attonitos
movet A 1141 lam cadentia E 1143 et effert c. B

Digitized by Google

78

L. AIUfAEI SBIfBCAB TROAOBS

peritura laudant. hos moyet fonnae decusy

hos mollis aetas, hos vagae renim vices; 1141^

movet aDimus omnes fortis et leto obviuSt

Pyrrhum antecedit; omninm mentes tremunty

mirantur ac miserantur. ut primum ardui

sublime montis tetigit atque alte edito

iuvenis paterni vertice in busti stetit^ 1150

audax virago non tuUt retro gradum;

conversa ad ictum stat trud vuitu feroz/

tam fortis animus omnium mentes ferit

novumque monstrum est Pyrrhus ad caedem piger*

ttt dextra ferrum penitus exacta abdidit, 1155

subitus recepta morte prorupit xruor

per vulnus ingens. nec tamen moriens adhuc

deponit animos: eeddit, ut Acfiilli gravem

factura terram, prona et irato impetu.

uterque flevit coetus; at timidum Phryges ueo

misere gemitum, clarius victor gemit.

hic ordo sacri. non stetit fusus cruor

humove summa fluxit: obduxit statmi

saevusque totum sanguinem tumulus bibit

HBC. Ite, ifte, Danai, petite iam tuti domos; 1165

optata velis maria diffusis secet

secura classis: concidit virgo ac puer;

bellum peractum est. quo meas lacrimas feram?

ubi hanc anilis expuam leti moram? •

natam an nepotem, coniiigem an patriam fleam? 1170

an omnia an me sola? Mors volum meum,

infantibus, violenta, virginibus venis,

ubique properas, saeva: me solam times

vitasque, gladios inter ac tela et faces

quaesita lota nocte, cupienteni fugis. 1175^
non hostis aut ruina, non ignis meos
absumpsit artus: quam prope a Priamo steti.
NVNT. Repetite celeri maria, captivae, gradu:
iam vela puppis laxat et classis movet.

1144 peritQram 1148 miserentar ac miiantor A 1160 flevit
egeus et E f. coetns et A eorr. ^ 1163 abdmdt «otftf. twr^oBU Mureitu
r.L,X,4 1166 diffusis repetat £ 1171 solam E 1173 abiam-

qae A 1177 stetit ^ 1178 personae notam om. E

MARCI. LVCII. ANNEI. SENECAE. | TROADISS EXPUQT. IK
aPiVNT I PtiO£NlSSA£ E tequiiur Medea A

Digitized by Google

t

PHOENISSAE

Digitized by Google

PERSONAE

OEDIPVS
ANTIGONA

lOGASTA

SATELLES
ANTIGONA
POLYNIGES
ETEOGLES

Digitized by Google

■

OEDIPVS

Caeci parentis regiineD el fesei anieum
lateris levameD, nata, quam taDti est mihi

genuisse vel sic, desere iDfaustum patrem.

in recta quid deflectis errantem gradum?

permitte labi; melius inveniam viam, 5

quam quaero, solus, quae me ab hac vita extrahat

et hoc ncfandi capitis aspectu levet

caelum atque terras. quantulum hac egi manu?

Don video noxae conscium uostrae diem,

sed videor. hinc iam solve inhaerentem manum 10

et patere caecum qua volet ferri pedem.

ibo, ibo qua praerupta protendit iuga

meus Cilhaeron, qua peragrato celer

per saxa monte iacuit Actaeon suis

nova praeda canibus, qua per obscurum nemus 15

silvamque opacae vallis instinctas deo

egit sorores mater et gaudens malo

Tibrante iixum praetulit thyrso caput;

vel qua cucurrit, corpus inHsum trahens,

Zethi iuvencus, qua per horrentes rubos 20

tauri ferocis sanguis ostentlit fugas;

vel qua alta maria vertice inimenso premit

Inoa rupes, qua scelus fugiens novum

novumque faciens mater insiluit freto

mersura natum seque — felices quibus

fortUDa melior tam bonas matres dedit.

PH0£N1SSA£ £ THEBAIS J OEDIPVS g

seaena0 inseribiiur Oedipiia Antlgona 1 el) ac 2 patris le-
Tamen codd. eorrexit Gronovius 8 haec E 1 3 peragrati A 14 montis A
16 instincta E 18 tryso E thyrso praetulit fixum A 19 invisum
codd, correxi {of. v. 96) 20 £thi E. iuventus A 21 ostentat
eodd, earrexi 22 Wctoice E 23 iDoque praeceps A BUnor nipis E
eorrexU Granavius, — fufieiia saimi eidd» eorremit JMperus
Smimm tngoediBe IL e

Digitized by Google

82

L. AHNABI SBiaCAB

est alias istis noster ia silvis locns,

qui me rqioscit, hanc petam carsa incito;

noa baesitabit gressas, hac omai dace

spoliatas ibo. qaid moror sedes meas? 30

mortem, Ciibaeron, redde et bospitiam mibi

illadaneam restitae, at ezpirem senez

nbi debai infans. redpe suppliciam Tetas.

semper cniente saeve cnidelis ferox,

com occidis et cam parcis, olim iam taam 35

est hoc cadaver: perage mandatam patris,

iam et matris. aaimus gestit antiqua exequi

supplicia. qoid me, nata, pestifero tenes

amore Tinctnm? quid tenes? genitor Tocat.

sequor, sequor, iatn parce — saDguineum gerens 40

insigDc regDi Laius rapti furit;

en ecce, inaDes manibus infestis petit

foditque vultus. uata, genilorem vides?

ego video. tandem spiritum inimicum expue,

desertor auime, fortis in partem tui. 45

omitte poenae lauguidas longae moras

mortemque totam admitte; quid segnis traho

quod vivo? nullum facere iam possum scelus.

possum miser, praedico — discede a patre,

discede, virgo. timeo post matrem omnia. 50

ANTIGONA

Vis nulla, genitor, a tuo nostram manum
corpore resolvet, nemo me comitem tibi
eripiet umquam. Labdaci claram domum,
opulenta ferro regna germani petant —
pars summa maguo patris e regno mea est, 55
pater ipse. non hunc auferet frater mihi
Thebana rapto sceptra qui regno tenet,
non hunc catervas alter ArgoHcas agens;
non si revulso luppiter mundo tonet

mediumque nostros fubnen in nexus cadat, 60

31 montem A 42 et ecce A 44 AntigonM dalur A, —
exue A 45 d. animae f. inparentem tui E 46 poenas 1. 1. morae
codd. covrexil Grotius 47 ni. t. recipe. quid s. t. A m. t. recipe
admitte. quid s. t. E 48 quid codd. correxil Gronovius 52 comitem
toi A 55 magni E eorrexit Madvigius adv. 11, il6 (p. ana magno
Gronovius) pare magna patris optimo regno (opt. e r. AvanHut) mea
est A 57 raptro E 58 liic A 59 tenet E

Digitized by Google

PflOEraSSAB

maniiin hanc remUtam. prohibeas, genitor, licet:

regam abDuentem, dirigam iD?iti gradum.

iD plana teodis? vado; praerupta appetia?

noD obsto, sed praecedo; quo vis utere

duce me — duobus omnis eligitur Tia:

perire siue me dod potes, mecum potes.

hic alta rupes arduo surgit iugo

spectatque longe spatia subiecti maris:

Tis hsDC petanms? Dudus hic peudet silex,

hic scissa tellus faucibus ruptis hiat:

vis hauc petamus? hic rapax torreos cadit

partesque lapsi montis exesas rotat:

in huoc ruamus? dum prior, quo vis eo.

non deprecor, non hortor. extingui cupis

votumque, genitor, maximum mors est tibi?

si moreris, aDteccdo: si vivis, sequor.

sed flecte mentem, pectus antiquum advoca

viclasqiic magno robore aerumnas doma;

resiste: tantis in malis vinci mori est.

OEDip. Vnde in ncfanda s])ecimen egregium domo?

unde ista gcneri virgo dissimilis suo?

Fortuna, credis? aliquis esl ex me pius?

non esset umquani, lala bene novi mea,

nisi nt noceret. ipsa se in leges novas

natura verlit: regeret in lontem citas

revolutus undas amnis et noctem afferet

Pboebea lampas, Ilespcrus faciet diem;

ut ad miserias aliquid accedat meas,

pii quoque crimus. unica Oedipodae est salus,

non csse salvum. liceat ulcisci patrem

adbuc inultum — dextra quid cessas iners

cxigere poenas? quidquid cxactum est adhuc,

matri dedisti. mitte genitoris manum,

aniniosa virgo: funus extendis meum

longasque vivi ducis exequias patris.

aliquando tcrra corpus invisum tegc;

pcccas bonesla mente, pietatem vocas

patrem insepultum trahere. qui cogit mori

62 invilum A 65 duce e duobus A 69. 70 om, E in cc
finiis paginarum {v. 71 incipil f, 4P) 78 lobare: n exn im,
peclore A 79 viod malom est A 83 novit E 85 vertet
91 animosa: a in fine add. 2 m, E 96 aliaqoaodo E

6*

84 L. AimASI 8BNBCAE

noleDtem in aequo est quique properanleai iinpedit; W

nec tamen in aequo est: aiterum gravius reor: lOt

maio imperari quam eripi mortem milii.

desiste coepto, virgo: ius vitae ac Decis

meae penes me eat. regna deaerui libens,

regnum mei retineo. si fida es comea, 106

ensem parenti trade, sed notum nece

ensem paterna. tradis? an nati tenent

cum regno et iUum? facinore ubicumque est opus,

ibi sit — rdinquo: natus huno babeat meus,

sed uterque. .flammas potius et mtum aggerem ito

compone; in altos ipse me immittam rogos,

haerebo ad ignes, funebri abseondar stnie

pectusque solvam durum et in cinerem dabo

hoc quidquid in me Tivit. ubi saevum est mare?

duc ubi sit altis prorutum saxis iugum, 115

ubi tonra rapidus ducat Ismenos vada,

si dux es: illuc ire morituro placet, 118

ubi sedit alta rupe semifero dolos

Sphinx ore neciens. dirige huc gressus pedum, 120

hic siste patrem. dira ne sedes vacet,

monstrum repone maius. hoc saxum insidens

obscura nostrae verba rorlunae loquar,

quae nemo solvat: quisquis Assyrio loca

possessa regi scindis et Cadnii nemus 125

scrpenle notum, sacra quo Dirce latel,

supplex adoras, quisquis Eurotan bibis

Spartamque fratre nobilem gemiuo colis,

quique Elin et Parnason et Boeotios

colonus a^ros uberis tondes soli: 130

occidere est vetare ca^ientem mori lOO
dnc vbi ferae saat, nbi fretam, ubi praeceps locas itT

100 delevt {poil v. 102 posuil Peiperm) cf. /, 209 10 1 alteram
gravius reor t. ras, 1 m, E 105 si fides comes B lOS faciet uU-
camqae est opas E eorrexi faciet a. e. scelas A cf. 2 112 fa-
nebre escendam struem E correxi erectam ad ignes funebrem ascendam
slruem A 113 cineres A 115 dic y^. — praeruptum (praerutum A
117 delevil JS. Heinsius adv. p. 50. — dic u. f. sint A 120 gressu pe-
dem A 122 hoc saxo A 123 verba t. ras. 4-5 liU, (f. . . . fuil fortu
ui vid.) 1 m. E 127 anpplex ad arai A, — Eaiotam E fiorolem A
128 Spartenque A 129 qaicumqae E. P. et B. — boetioa E
130 tondis E

Digitized by Google

PHOBIQSSAB

85

adyerte meDtem — saeva Thebanim lues
luctiflca caecis verba committeDS modia
quid simile posuit? ijuid tam ioextricaliile?
avi gener patrisqne rmlis sui,

frater suorum liberum et fratrum pareDs; isa
UDO avia partu liberos peperit riro, -
sibi et Depotes. moDstra quis taola explicat?
ego ip&e, victae spolia qui Spbiugis tuli,
baerebo fati tardus ioterpres mei.
# »

quid perdis uUra Terba? quid pectus femm 140

mollire temptas precibus? boc aDiroo sedet

effundere banc cum morte luctantem diu

animam el tenebras petere: nam sceleri haec raeo

paiuni alta nox est: Tartaro condi iuvat,

et si quid ultra Tartarum est; tandem libet 145

quod olim oportet. morte prohiberi haud queo.

ferrum negabis? noxias lapsu vias

cludes et artis colla laqueis inseri

prohibebis? herbas quae ferunt letum auferes?

quid ista tandem cura proficiet tua? 150

ubique mors est. optume hoc cavit deus:

eripere vitam nemo non homini potest,

at nemo mortem; mille ad hanc aditus patent.

nil quaero: dextra noster et nuda solet

bene animus uti — dextra, nuac tolo impetu^ 155

toto dolore, viribus totis veni.

non destino unum vulneri nostro locum :

totus nocens sum: qua voles mortem exige.

etfringe pectus corque lot scelerum capax

evelle, totos viscerum nuda sinus. tOO

fractum incitatis ictibus guttur sonet

laceraeque fixis unguibus venae fluant.

aut dirige iras quo soies: haec vulnera

rescissa multo saoguine ac tabe inriga,

hac extrabe aDimaai duram, iDexpugnabilem. 165

et tu, pafeus, ubicumque poeuarum arbiter

adstas mearum — uoo ego boc taotum scelus

ulla expiari eredidi poeua satis

137 ac sibi J. — explicet A 139 haereboque E post v. 139
non tam omissa Antigonae oratio, ut statuit Swoboda, quam hialus
a poMa r^Uohu 147 lapso A 154 niebU E 159 eftiBge coipos
cotftf. eomemti N, Betmku ado. p. 51 163 laeefaere A 166 peene E

Digitized by Google

86

umquain, aec isU morte Gontentus fui,

nec me redemi parte: membratim tibi 170

perire volui — debitum tandem exige.

Dunc soIto poenas, tunc tibi inferias dedi.

ades atque inertem dexteram introrsus preme

magisque merge: timida tunc parvo caput

libavit haustu vixque cupientes sequi 175

eduxit oculos. haeret etiam nunc mihi

ille animusy haeret, cum recusantem manum

pressere tuUus. audies Temm, Oedipus:

minus eruisti lumina audacter tua,

quam praestitistL nunc manum cerebro indue: 180

hac parte mortem perage qua coepi mori.

AMTI6. Pauca, 0 parens magnanime, miserandae precor

ut verba natae mente .placata audias.

non te ut rediicam veteris ad speciem domus

habitumque regni flore pollentem indito 186 .

peto aut ut iras, temporum haut ipsa mora

fhictas, remisso pectore ac placido feras:

al hoc decebat roboris tanti mam,

non esse sub dolore nec ▼ictum malis

dare terga; non est, ut putas, virtus, pater, t€0

timere vitam, sed malis ingentibus

obstare nec se vertere ac relro dare.

qui fala proculcavit ac vitae bona

proiecit atque abscidit et casus suos

oneravit ipse, cui deo nullo est opus, 196
quare ille mortem cupiat aut quare pelat?
ulrumque timidi est: nemo conlempsit mori
qui coacupivit. cuius haut uUia maia
exire possunt, in loco tuto est situs.

quis iam deorum, velle fac, quicquam potest • 200

malis tuis adicere? iam nec tu potes

riisi hoc, ut esse te putes dignum neco —

nou es nec uUa pectus hoc culpa altigit.

t7l Toliii perire A 173 dexlram B 174 tmii eodd, (cum g)
178 aadias — OedipQm Bji Oedipe ^ correxit B. Schmidtiut [de em.

Sen. trag. p. 32) ISO perstilisti E. — crebro E 181- coepit //
182 miseranda g 184 ?pecimen A 185 IncliH AV/ corr. ^ 186
teropore aut ipsa codd. correxit Bothius 188 et hoc codd. correxit
Richteru* 195 ipsi ceu video A {inlerpolatoris manum restiluere
Flerw» ChrifH&mts et Sealiger ttribmido eea deo) 196 ipse d
197 u. t. est velle. contempsit m. A 198 qui non concupiscit itf (ooii
deltvU Foggiut in wd.Laur,S7,n ti in Aldina Jvantim). — aiit B

Digitized by Google

raOENISSAB

87

. et hoc magfe te, gemtor, inaontem voca,
quod iDDOcens es dis quoque invitis. quid est 20B
quod te efferarit, quod novoa sufifixerit
stimulos dolori? quid te in infernas agit
sedes, quid ex his pellit? ut careas die?
cares; ut altis nohilem muris domum
patriamque fugias? patria tihi vivo perit; 210
natos fugis matremque? ah aspectu omnium
fortuna te summovit, et quidquid potest
auferre cuiquam mors, tibi hoc vita abstulit;
regni tumultus? turba fortunae prior

abscessit a te iussa — quem, genitor, fugis? 215
OEDip. Me fugio, fugio conscium scelerum omnium
pectus, manumque lianc fugio et hoc caelum et deos.
ego hoc solum, frugifera quo surgit Ceres, 219
premo? has ego auras ore pestifero traho? 220
ego laticis haustu satior aut uUo fruor
^ almae pareutis munere? ego castam mauum
nefandys incestificus exsecrabilis
altrecto? ego ullos aure concipio sonos,
per quos parentis nomen aut nati audiam? 225
utinam quidem rescindere has quirem vias
manibusque adaclis omne qua voces meaut
adilusque verbis tramite angusto patet
eruere possem: nata, iam sensum tui,

quae pars mcorum <>s criminum, infehx pater 230

fugissem. inhaeret ac recrudescit nefas

subinde, et aures ingerunt quidquid mihi

donastis, oculi. cur caput tenebris grave

non mitto ad umbras Ditis aeternas? quid hic

maues meos destineo? quid terram gravo 236

mixtusque superis erro? quid restat mali?

regnum parentes liberi, virtus quoque

et ingeni sollertis eximium decus

periere, cuncta sors mihi infesta ahstulit:

et dira fiiglo scelera qnae feci iDDoceos ais

205 inYisU A 206 q. non vos suflT. E 207 in] ad C 213
haec ^ 214 rtfcte disUnxii N. Heinsiu* adv. p. 51 {vuiffo tumultus,
turba). — forluna E 215 a tej ante — iusla ^ 218 dclevit
de ff ilamowilz, — feci nocens A 226 quirem meas E 229 tacui
im, tai 2w^B 230 aii&iiiiim es i# est ainiiliiiim E eorrwit LipHu»
233 negastiB ocali A ' 234 aeteni B

Digitized by

L. AIINAEI SEAECAE

lacrimae supcrerant — has quoque eripui mibi. 240
absiste. nuUas animus admittit preces
Dovamquc poenam sceleribus quaerit parem.
et esse par quae poterit? infanti quoque
decreta mors est. fata quis tam tristia

sorlilus umquam? videram nondum diera 246

uterique nondum solveram clausi moras,

et iam timebar. protinus quosdam editos

nox occupavit et novae luci abstulit:

mors me antecessit; aliquis intra viscera

materna letum praecoquis fati tulit: 250

sed numquid et peccaTit? abstrusum, abditimi

dubiumque an essem sceleris infandi reum

deus egit; illo teate damnavit parens

calidoque teneros transuit ferro pedes .

et in alta nemora pabulum miait feris 2B0

avibusque saevia quas Cithaeron noxiua

cruore saepe regio tinctas ab't.

sed quem deus damnavit* abiecit pater,

mors quoquo refugit. praestiti Delphia fldem:

genitorem adortus impia atravi nece. 280

hoc alia pietaa redimett occidi patrem,

aed matrem amavi — proloqui hymenaeum pudel

taedaaque nostraa — has quoque invitum pati

te coge poenas: facinus ignotum efferam

inusitatum efifore quod populi horreant, M

quod esse factum nulla non aetas neget»

quod parriddam pudeal: in patrios toros

tuli patemo sanguine aspersas manus

scelerisque pretium nalus accepi scekis.

leve est paternum fadnus: in thalamoa meos 2T0

deducta mater, ne parum scderis foret,

fecunda — nullum crimen hoc maius potest

natnra ferre. si quod etiamnum est tamen,

qui facere possent dedimus. abieci necis

pretium patemae sceptram et hoc iterum manus 275

armavit alias; optime regni mei

falum ipse novi: nemo sine sacro feret

240 eriimK B 242 qoierit patMm S 248 loeis B 252
reus E 254 tramtnlit A 256 avibusqiie avidis (atque avibaB
avidis Poggius) A. — cyntheron E 257 tractas alit A 27 1 sce-
lenim A 273 si om. E 274 poaaiot ^ 275 pateroom E
276 arma vitabas E 277 eiferet E

Digitized by Google

PHOENISSAE

89

ilhid cruore. magna praesagit mala

paternus animus. iacta iam sunt semina

cladis futurae: spernitur pacti fides; 280

hic occupato cedere imperio negat,

ias itle et icti foederis testes deos

iDTocat et Argos «euI atqae urbes moyet

Graias in arma: non leyis feasis venit

ruina Thebis; tela flammae vulnera 285

ifistant et istis si qaod est maius malum,

iit esse genitos nemo non ez me sciat.

ARTiG. Si nuUa, genitor, causa TiTendi tibi est,

baec una abunde est, ut pater natos regas

graTiter furentes. tu impii belli minas 290

aTertere unus tuque Taecordes potes

inhibere iuTenes, cifibus pacem dare,

patriae quietem, foederi bieso fldem.

Titam tibi ipse si negas, multis negas.

OBDiP. niis parentis ullos aut aequi est amor, 205

aTidis cruoris imperi armorum doli,

diris» scelestis, breTiter ut dicam — meis?

certant in omne facinus et pensi nihil

ducunty ubi ipsos ira praecipitcs agit,

nefasque nullum per nefas nati putant aoo

non patri^ illos langit afAicti pudor,

non patria: regno pectus attonitnm furit.

flcio qno ferantur, quanta moliri parent,

ideoque leti quaero maturam viam

morique propero, dum in domo nemo est mea 305

nocentior me. nata, quid genibus meis
fles advoluta? quid prcce indomitum domas?
unum hoc habet fortuna qno possim capi,
invictus aliis: sola tu affectus potes

mollire duros, sola pietatem in domo 310

docere nostra. uil grave aut miserum est mihi

quod te sciam voluisse; tu tantum iropera:

hic Oedipus Aegaea transnabil freta

iubente te, flammasque quas Siculo vomit

de monte tellus igneos volvens globos, 315

excipiet ore seque serpenti oileret.

289 regat E 290 fefentes B 293 lesos E 297 viris cte-
lestis E 299 illos codd. correxi. — agat A 304 matari A 305 qve
om. E 313 aegae E 315 solvens EA corr, $

Digitized by Google

90

L. AmAEl S£ri£CA£

quae saeva furto Demoris Herculeo furU;
iubente te praebebit aiitibus iecur —
iubente te vel yiveU

ANTIGONA
« «

exempluni in iugens regia stirpe editum 320

Thebae paventes arma fraterua iuvocant

rogantque tectis arceas patriis faces.

noD suut miuae, iam propius accessit malum.

nam regna repeteos frater et pactas vices

in bella cunctos Graeciae populos agit; 326

septena muros castra Tbebanos premunt

succurre, prohibe pariter et bellum et scelus.

OEDIPVS

Ego iile sum qui scelera committi vetem
et abstineri sanguine a caro manus

doceam? magister iuris et amoris pii * 330

ego 8um? meorum facinorum exempla appetunt,

me nuDC secuntur; laudo et agnosco libens,

exhortor, aliquid ut patre hoc dignum gerant.

agite, 0 propago cara, genorosam indoLem

probate factia, gloriam ac laudea meaa M

superate et aUquid facite propter quod patrem

adhuc iuvet vixisae. facieti8« scio:

sic estis orti. scelere defhagi haut levi,

haut usitato tanta nohilitas potest.

ferle arma, facibus petite penetrales deos 340

frugemque flamma metite natalis soli,

miscete cuncta, rapite in ezitium omnia,

disicite pasdm moenia, in planmn date,

templis deo8 obruite, maeuktos lares

conflate, ab imo tota considat domus; 345

317 heicalei B 320 teaena eanUnuaiur B nova ieaena A
HhUi varii: Nuot. Oed. loc; Nunt. Oed. Antig.; Nunt. Oed. Autig. loc.
5*. — 320 — 327 nuntius loquitur A. — anie 320 desiderahir [te, pater]
cf.Ii79sq. 320 exempium in ingens om. A in om. E correxit Lip-
tiu*. — edite A 325 bella: a 0^ o m. E 327 b. et nefas A
328 comitti B 331 ezempla facinoram ji viHa metrieo 834 data A
338 aut B 340 penetries sie B 341 frigiamque flammam et cteriM
taU 80II B 842 exOiam A 343 disaicite B (deicite $)

Digitized by Google

PHOB1II88AB

urbs coDcremetur — primus a thalamis meis
incipiat ignis. antig. Mitte Tiolentum impelum
doloris ac te publioa exoreut mala
auctorque placidae liberis pacis ▼eni.

OEDip. Vides modestae deditum menti senem 350

placidacque amautem pacis ad partes vocas?

tumet animus ira, fervet immeusus dolor,

maius(jue quam quod casus el iuvtuuui furor

conatur aliquid cupio. non satis est adbuc

civile bellum: frater iu fratrem ruat; 356

nec hoc sat est: quod debef, ut fiat uefas

de more nostro, (luod meos deceat toros:

date arma matri — nemo me ex bis eruat

silvis: latebo rupis exesae cavo

aut sepe densa corpus abslrusum tegam. 360

hinc aucupabor verba rumoris vagi

et saeva fratrum beila, quod possum, audiam.

lOCASTA

Felix Agaue: faciuus horreudum mauu,
qua feceral, geslavit et spohum tuUt

cruenta nati maenas iu partes dati; 365

fecit scehis, sed misera non uUro suo

sceleri occucurrit. hoc leve esl ([uod sum nocens:

feci nocentes. hoc quoque etiamnuuc leve est:

peperi noccntes. derat aerumnis meis,

ut et hostern amarem. brunia ter posuit nives 870

et terlia iam falce decubuit Ceres,

ut exul errat ualus et patria caret

profugusque regum auxilia Graiorum rogat.

gener est Adrasti, cuius imperio mare

quod scindit Isthmos regitur; bic gentes suas 375

septemque secum regna ad auxilium trabit

:^47 ante viol. ^ 348 haec te g 362 immensuin A 356
satis esl E 358 patri codd. correxit Gronovius cf, i, 22J. 361
aucupabor: b ex u 2 in. ut vid, E 363 icaena e^nUvMLiMr A novae
ieamun locasta. Salelles. Polioiees. Blheoclee ^ttdHUt B, add&re de-

Mi Antigonmn' cf. /, S2 *q. 360 uUra codd. correxit N. Heimiut
adv. p. 55. — suum A 367 scelus hoc cucurrit A sceleri occurrit E
correxit Gronoviu* 375 cingit Jsilimoa A ciogit iathomos E cotretBit
Gronoviue

Digitized by Google

92

L. 8ENECAE

genero — quid optcm quidve decernam haut scio.

regnum reposcit: causa repetentis bona est,

mala sic petentis. vota quae faciam pareos?

utrimque natum video: nil possum pie 380

pietate salva facere: quodcumque alteri

optabo nato fiet alterius malo.

sed utrumque quamvis diligam affectu pari,

quo causa melior sorsque deterior trahit

inclinat animus semper iDfirmo favens: - 385 *

miseros magis fortuua conciliat suis.

SATELLES

Regina, dum tu flebiles questus cies
terisque tempus, saeva nudatis adest
acies in armis; aera iam bellum cient

aquilaque pugnam signifer mota vocat. 380

septena reges bella dispositi paraot,

HDimo pari Cadmea progenies subity

cursu citato miles hinc atque hinc ruit.

Tiden? atra nubes pulvere abscondit diem

fumoque aimiles campus in caelum erigit 385

nebulas, equestri fracta quas tellus pede

summittit et, si vera metuentes vident,

infesta fulgent signa, subrectis adest

froDS prima telis, aurea clarum nota.

Domen ducum vexiHa praescriptum ferunt. 400

i, redde amorem fratribos, pacem omnibus,

et impia arma matris oppositu impedi.

ANTIGONA

Perge, o pareos, perge et cita celerem gradum,
compesce te1a« fratribus ferrum excute,
nudum inter enses pectus infestos tene: 461
aut 8ol?e bellum, mater, aut prima excipe.
loc. Ibo ibo et armis obrium opponam caput,
stabo inter arma; petere qui fralrem Yolet,

377 generi A 380 atminqQe eodd. correxit Bothiut, — nichil E
387 ''nuntitu' loqnilur A pt $ic per /otam ieaenam 388 salva E corr.
Gronovius tota A. — nudatis stttit A 392 animo: o i. ras. exti 2m.E
394 vide ut - abscondat - erigat A viden ut — abscondit — crigtt B
mrrmU Lae kmmunu ad iMon p, iH {fuomptam mgUxii Tr6, 945)
307 Yidciites B («orr. 2 m. ul vid.) 403 mater opposita g 403
personae notam om. E. — perge o parens et concita celerem gradain A
perge o pareos perge et concita cursu celerem gradum E correan

Digitized by Google

PHOfiNISAAB 93

petat ante matrem. tela, qui fuent pius,

rogante ponat matre; qui non est pius 410.

incipiat a me. fervidoa iuvenes anua

tenebo, nuUum teste me fiet nefas;

aut si aliquod et me teate committi poteat,

non fiet unum. amt. Signa collatis micant

vidna signis, claroor bostilis fremit; 415

scelus in piopiDquo est: occupa, mater, precea.

et ecce motos fletibus credas meis^

aic agmen armis segne composltis venit,

8AT. Procedit acies tarda, sed properant duces.

loc. Quis me procellae turbine insano vehens 420

volucer per auras veutus aetherias aget?

quae Sphinx vci atra nube subtexens diem

Stymphalis avidis praepelem peimis feret?

aut quae per allas aeris rapiet vias

Harpyia saevi regis observaiis famem 426

el inter acies proiciet raplam duas?

SAT. Vadit fureuli siiiiilis aut etiam furit.

sagitta qualis Partliica velox maou

excussa fertur, qualis iusano ralis

premente vento rapitur aut qualis cadit 430
delapsa caelo stella, cum striugens poium
rectam citatis ignibus rumpit viam,
attouita cursu fugit et binas statim
diduxit acies. victa materna prece

haesere beila, iamque iu alternam necem 435

iilinc et hinc miscere cupieutes mauus

librata dextra leia suspensa tenent.

paci favelur, omnium ferrum iacet

cessatve tectum; vibrat in fratrum manu.

ianiata canas mater ustendit comas, 445

rogat abnueutes, inrigat fletu genas.

negare matri qui diu duhitaty potest.

409 faertt E 410 om. B p&tito ad lamnm marginem a rubrU

eatore signo R 413 si quod A 8i aliqaot E 414 ptrwnaa naUm
om. B 419 pon, nei, om, eodd, nunHo dodU Bothiut 420 port,
not. om. E. — insanae A 422 spynx E 423 pinnis E 424 rapiat E
425 arpyla E. — famen E 429 insono E 431 delapso E 434
deduxit ^ 435 iamque: \2i ex i\ 1 m. E (voluerai nanique) 436
manum /i 437 vibrata E correxit N. Ileinsius adv, p. 67 vibrata
tela eontiBeiit deztra siia A 438 femuD latet J 439 cesBttqae
tebm A cessatqae teetnm E eorroxit N, ffeintiiu ihid.

Digitized by Gc)

94

L. AIWAEI SEMECAE

lOCASTA

In nic arnia et ignes vei iitc, in mc omnis ruat
unam iuventus quaeque ah Inacliio vcnit
animosa muro quaeque Thebana ferox 44&
descendit arce; civis atque hostis simul
huoc petite ventrenii qui dedit fratres yiro.
haec merobm passim spargite ac divellite:
ego utrumque peperi — ponitis fernim ocius?
an dico et ex quo? dexteras matri date, 450
date dum piae aunt. error invitos adliuc
fecit Docentes, omne Fortunae fuit
peccantis in nos crimen: hoc primum nefas
inter scientes geritur. in vestra manu eat,'
utrum velitis: sancta si pietas placet, 455
t donate matri pacem; si placuit sceluSi
maios paratum est: media se opponit parens.
proinde bellum toUite aut belli moram.
sollicita cui nunc mater alterna prece
Yeiiia admovebo? misera quem amplectar prius? 460
in utramque partem ducor affectu pari.
hic afuit; sed pacta si fratrum valent,
nunc alter aberit. ergo iam numquam doos
nisi sic videbo? iunge complexus prior,
qui tot labores totque pcrpessus mala 465
loDgo parentem fessus exilio vides.
ace^e propius, clude vagioa impium
ensem et trcmcntem iamque cupieDtem excuti
hastam solo dcfige; maternum tuo

coire pectus pectori clipeus vetat: 470

hunc quoque reponc. vinciilo fronlcni exue

tegumenquc capitis trisle bclligeri lova

el ora malri reddc. quo vnlius refers

acioque pavida fratris observas nianum?

alfusa totum corpus amplexu tegam, 475

tuo cruori per meum fiet via.

quid dubius haeres? an times matris iidem?

443 coniinuaiur scaena E novae scaenae inscribilur locasta
Polynices A 444 vna A 446 diseendit a. dves atqae hostes 8. B

448 mea meinbra A. — spnrsim spargite ^ 456 donate malrem pace
Avaniivs 45S proiude iam bellum E 459 cui naoc soHilita E
cui sollicila nunc A corr, g 465 tu qui tot iab. g 470 coiere E

Digitized by Google

95

POLTNICES

Timeo; nihil iam iura naturae ^alent.
post ista fratrum exempla ne matri quidem
fides habcnda est. loc. Redde iam capulo manum, 480
astringe galeam, laeva se clipeo inserat;
dum frater exarmatur, armalus mane.
tu pone ferrum, causa qui ferri es prior.
si pacis odium est, furere si bello placet:
inducias te mater exiguas rogat, 485
ferat iit reverso posl fugam nalo oscula
vel prima vel suprema. dum pacem peto,
audite inermes. ille te, tu illum limes?
ego utrumque, sed pro utroque. quid strictum abnuis
recondere ensem? quahbet gaude mora: 490
id gerere belhim cupitis, in quo est optimum
vinci. vereris fratris infesti dolos?
quotiens necesse est fallere aut falli a suis,
patiare potius ipse quam facias scelus.

sed nc vercre: mater insidias et hiuc 4d&

et rursus iUinc abiget. exoro? an patri

invideo vestro? veni ut arcerem nefas

an ut viderem propius? hic ferrum abdidit,

reclinis hasta est, arma defixa iDCubant.

ad te preces nunc, nate, maternas feram, 500

sed ante lacriiDas. teneo longo tempore

petita TOtis ora. te profugam solo

patrio penates regis externi tegunt,

te maria tot diversa, tot casus vagum

egere, non te duxit in thalamos parens 506

comitata primos nec sua festas manu

oma?lt aedes nec sacra laetas faces

vitta revinxit; dona non auro graves

gazas socer, non arva, non urbes dedit:

dotale beUum est. hostium es factus gener, 510

patria remotus hospes alieni laris,

externa consecutua, expulsus tuis,

posl 477 legitur v. 4S0 E 480 loeatiae notam om. E prao*

figit V. 481 E, V, 483 ? 485 rogas E 499 reclivis hastae et arma A
reclinis hastae arma E correxi 501 cedante lacr. E 502 petite E
604 t. m. tot tam div. E 506 fesla E 507 nec sua codd, cor-
rexi, — laetas laces 7. ras. ex festas manus 1 m, E 50S vita E,
— auo et graves ji 509 galeas E* — afma EJ eorr, ^ 510
hostiam est E

Digitized by G

96

L. ARNAHI 8BNBCAB

sine crioiiDe exul. ne quid e fatis tibi

deseet paterais, hoc quoque ex illis babeSf

errasse thalainis. nate post mttltos mihi M§

remisee aolee, nate aospensae metus

et spes parentia, cuius aspectum deos

semper rogaYi, cum tuus reditus mihi

tantum esset erepturos, adventu tuo

quantum daturus: 'quaDdo pro te desinam' 520

dixi ^timere?' dixit inridens deu^:

4p8um tlmebis/ nempe nisi bellom foret,

ego te carerem; nempe si tu non fores,

beUo carerem. a, triste conspectus datur

pretium tui doromque, sed matri placet. 835

hlnc modo recedant arma, dum nollum nefas

Mars saevus audet: hoc quoque est magnum nefas,

tam prope fuisse. stupeo et exanguis tremo,

cum stare fratres hinc et hinc video duos

sceleris sub ictu. membra quassantur metu: &30

quam paene mater maius aspexi nefas,

quam quod miser videre non potuit pater.

licet timore facinoris tanti vacem

videamque iam uil tale, sum infelix tameu

quod paene vidi. per decem mensum graves 535

uteri labores perque pietalem inclitae

precor sororis et per irati sibi

geuas pareiitis, scelere quas nullo noceas,

erroris a se dira supplicia exigens,

bausit: nefandas moenibus patriis faces 540

averte, signa bellici relro agminis

flecte — ut recedas, magna pars sceleris tamen

vestri peracta est: vidit hostiii grege

campos repleri patria, fuigentes procul

armis catervas vidit, equitatu levi 545

Cadmea frangi prata et excelsos rotis

Yolitare proceres, igne flagrantes trabes

fumare, cineri quae petunt nostras domos,

fratresque (facinus quod novum et Thebis fuit)

in se roentes: totus hoc exercitos^ 550

513 nequit de E 515 nate p. ni. m. r. soles om. E 516 sol-
licitae metus A 518 serper E 524 carerem triste A carerem
patris te B eorrexii /• Gronoviut 529 et omiiftMi add, i m. coni-
pendio mm soiita E 536 pietate iaclitas A 537 soroies A

Digitized by Google

97

hoc populus omnis, utraqne hoc vidit soror

genetrixqae Tidi: nam pater debet sibi

quod ista non specUvit — oocurrat tibi

nunc Oedipus, quo iudice erroris quoque

poenae petuntur. ne^ precor, ferro erue 555

patriam ac penatea neve, quas regere ezpeiis,

everte Thebas. quia tenet mentem furor?

petendo patriam perdis? nt flat tua»

vis esise nullam? quin tuae canaae nocet

ipsum hoc quod armis uria infeatis solum 560

segetesque adultaa atemie et totos fugam

edis per agros: nemo sic vastat sua;

quae corripi igne, quae meti gladio iubes

aliena credis: rex sit ex vobis uter,

maneDte regno quaerite. haec telis petis 565
flammisque tecta? potcris lias Amphionis
quassare moles? nuUa quas struxit manus
stridente tardum machina ducens onus,
sed convocatus vocis et citharae sono

per se ipse summas venit in turres lapis: 570
haec saxa franges? victor hinc spolia auferes
vinctosque duces patris aequales tui,
matresque ab ipso coniugum raptas siuu
saevus catena miles imposita Irahet?

adulta virgo, mixta captivo gregi, 575

Thebana nuribus munus Argolicis eat?

an et ipsa, palmas vincta post tergimi datas,

mater triumphi praeda fraterni vehar?

potesne cives leto et exitio datos

videre passim? moenibus caris potes 580

hostem admovere, sanguinc ct flamma potes

implere Thebas? tam ferus durum gcris

saevumque in iras pectus? et nondum imperas —

quid sceptra facient? pone vaesanos, precor,

animi tumores teque pietati refer. • 585

poL, Yt profugus errem? semper ut patria arcear

551 ntramqae B eorrexii Hipwut tnppl. pr, p, 33 et populus
omnis et utraque hoc v. s. A 552 vidit codd. correxit I. Grojiovius
561 adustas A 564 e vob. A 565 petes A 570 turres venit
in snmmas A 572 victosque A 573 ab ipso matres A {restiluil
Avantius matres ab i.) 574 tradet E 575 ut adulta A^ 577
postergum E 579 laetiis eiitio J 582 femm et dnram A 584
poeoe im. B* — Tesanos: e i. ra$, 2m, B

8«iiee«« tngo«dlte n. 7

Digitized by

98

L. AMIHAEI SBNBCAB

opemque gentis hospes externae sequar?
quid paterer aliud, si fereUissem fidem?
81 peierassem? fraudis alieoae dabo

poenas, at ille praemium scelenim feret? 590

iubes abire: matris imperio obseqnor —

da quo revertar. regia frater mea

habitet superbus, parva me abscondat casa:.

hanc date repulso; liceat exiguo lare

pensare regnum. coniugi donum datus SOft

arbitria thalami dura felicis feram

humilisque socerum lixa dominantem seqnar?

in servitutem cadere de regno graye est.

lOG. Si regna quaeris nec potest sceptro manus

vacare saevQ, multa quae possunt peti 600

in orbe toto quaelibet tellus dabit

hinc nota Baccho Tmolus attoUit iuga

qua lata terris spatia frugiferis iacent

et qua trahens opulenta Paetolus vada

inundat auro rura; nec laetls minus 003

Haeandros arris flectit errantes aquas

rapidusque eampos fertiles Hermus secat;

hinc grata Cereri Gargara et dives solum

quod Xanthus ambit nivibus Idaeis tumens;

hinc qua relinquit nomen t lonii maris 610

faucesque Abydo Sestos opposita prerait,

t aut qua latus iam propior orienti dedit

tutamque crebris portibus Lyciam videt:

haec regna ferro quaere, in hos populos ferat

socer arma lortis, has tuo sceptro paret 615

tradatque gentes. hoc adliuc regnum puta

tenere patrem. melius exilium est tibi

quam reditus iste: crimine alieno exulas,

luo redibis. melius istis viribus

nova regna nulio sceiere maculata appetes. 620

590. 59 L inverso ordine E 592 meus E 593 habitat E, ~
superba eodd. eorrexit jivanttut, — abacondet ^ 594 ds rep. A
602 h. tota bacho t attulit i. B 606 enantes: es ex is 3m, B
607 Hebrus codd. correxit Gronovius 610 loninm Thetis conteeit
Buechelerns qua reliquit nomen Inois mari de IFilamowitz 611 fauces
Abydos (Abydi Avanlius) Sestos oppositae pr. A 612 aut q. Thetis se
propior o. d. Heinsius adv. p. 16 {cf. p. 5S) aut qua Rhodus — ante v, 612
inteii^iiMe eonieeit de ^iiamewHz (v, €12 tut quae Peiperut eetipeit de
Rhodo eogitans) 6 1 3 conieei totamqiie Cypras intacto v. 612 615 paret
sceptro tuo A 618 crimine ex crimen Im, B 619 mei. nm Tir. A

Digitized by Gc)

PHOSraSSAB

99

qiiia ipse frater arma comitatus tua
tibi militabit -yade et id bellnm gere
in quo pater materqoe pugnanti tlM
favere posaint. regna cnm scelere omnibna
snnt exilis giayiora. nunc belli mala 025
propone, dnbias Martis incerti yices:
licet omne tecum Graeciae robur trabas,
licet arma longe miles ac late explicet,
fortnna belli semper ancipiti in loco est.
•quodcnmqne Mars decernit: exaequat duos, 080
licet impares sint, gladius; et spes et metns
Fors caeca versat. praemium incertum petis,
certum scdus. fayisse fac votis dees
omnes tuis: cessere et ayersi fngam

petiere ciyes, clade funesta iacens 035

obtexit agros miles — exultes licet

yictorqiie fratris spolia deiecti geras:

frangenda palnia est. qiiale tu hoc bellum putas,

in quo execrandum victor admittit nefas,

si gaudet? hunc quem vincere infelix cupis, 640

cum viceris, lugebis. infaustas age

dimitte pugnas, hbera patriam metu,

luctu parentes. pol. Sceleris et fraudis suae

poenas nefandus frater ut nullas ferat?

loc. Ne melue. poenas et quidem solvet graves: 645

regnabit. est haec poena. si dubitas, avo

patrique crede: Cadmus boc dicet tibi

Cadmique proles. sceptra Thebano fuit

impune nulli gerere, nec quisquam tide

rupta tenebit illa: iam numeres licet 650

fratrem inter istos.

ETEOCLES

Numeret, est tanti mihi
cum regibus iacere. te turbae exulum
ascribo. loc. Regna, dummodo invisus tuis.

631 gladio 632 sotb eodd, eorrexU N. Heintiui adv. p, 59.
^ petit g 636 miles agros E 638 ta id b. 643 luctu par.

scel. et om.. E {habet: pol. fr. s.) 646 haec est A 648 Thebana
(Thebarum Avantim) 649 Imp. n. g. et Nec q. f. singulis vergibus E
650 tenebat A. — numeres: es 1 m. ex is jG 651 istos. pol.
numero et est codd. correxit B. SchmidHut de em, Sen, trag. p. 20

652 iaeere et iirbl einiliim — te t. e. a< v. 653 loeastae dmtur A

653 aascribi E

7*

Digitized by

100

L* ANNABI SBNBGAll PB0ENI8SAK

BTB. Regnare non vult eaae qui inyisus tknet:

simul ista mttndi conditor posuii deus, e65

odium atque regnum: regis hoe magni reor,

odia ipsa premere. multa dominantem vetal

amor suorum; plus in iratoa licet.

qui Tult aman, languida regnat manu*

loc. luYisa numquam imperia retinentur diu. 600

ETE. Praecepta melius imperi reges dabunt;

exilia tu disponiL pro regno velim —

loc. Patri^m penatea coniugem flammis dare?

BTB. Imperla pretio quolibet constant bene.

654 POL. eodd, eomxit GroHut 066 Kgis et m. J 657 odia

ista ji 659 regnel g 661 loeastae eonHnuatur A Potynici datmr
E correxit Grolius 662 opponc E, — c. t. d. focaslae eonHnuatur,
pro 0. q, t, ad finem Poiynici dantur A 664 pol. E

PHOENISSARYM TRAOOfiDIA FINIT | INGIPIT MSDEA E eo-
^uUur BHppolytue A

%

Digitized by

M E D E A

Digitized by Google

P E U S 0 N A E

MEDEA

NVTRIX
GREO
IA80N
NVNTIVS

CHORVS

SGAENA CORlMHi

M£D£A

Di coiiiuyalos luque genialis tori/ • j^^^*^
Lucina, cuslos quaeque doniiluram freta
Tiphyn uovam frcn;ire docuisli ratem,
et lu, profundi saeve dominator maris, .
clarumque Titan dividens orbi dieni,
tacitisque praebens couscium sacris iubar
Hecate triformis, quosque iuravit niihi
deos lason, quosque Medeae magis
fas est precari: noctis aclernae chaos,

aversa superis regua niauesque inipius ' 10

dptniuumque' regui tristis et doniiiiam fide

ineliore raptam, voce nou fausta precor..

nunc, Yiuuc adeste, scekris ultrice$^deae,

crinem solutis squahdae scrpcntibus, - " ^'^ ^**"^*'

atram cruentis mauibus amplexae faceiti, 15

a^deste, thalamis horridae quoiidam ;iTeis

qdales stctistis: coniugi Itnuni novae

letumque soccro ct regiae stirpi date^

mjbi peius aliquid, quod precer spoBso^ mauet:

vi^^ per urbes erre.t iguotas egeqs^ 20

cxui pavens invisus incerir iaris^

ias^ notus bospes liiuen alienuiii expetat,

coniugem optet quoque non aliud queam
peius precari, liberos similes patri

simiiesque matri ^«.parta iam, parta' ultio est:. 25

peperi^ querelas verbaque "in cassiun sero? v^c^^

BOQ^ibo in hostes? manifous ezcutiam faces .

caeloque lucepi spectat boc no&tri saCor

Sfl^gefieriSf ^^t spectatur,' et curru iosidens • ,

per solita puri spatia decurrit poli?. * ' 80

non redit iil ohiis et remetitur diem?

2 (lomitorem freti A 10 adversa A 13 adeste adeste A
19 spoDSO malum codd, correxi 20 errat corr. 1 m. ut vid.
22* €t 23* transposui (me coni. opt, lioK a). exp. | iam n. h. eodd»)
25 matri pariat. iam patta uitio est B [nolui pariat. en] 26 fero J
29 spectator ^ cnrra» E 31 nnm redit — remetitnr: intor e
ei m erai, d E

104

L. AlOfAEI 8BNECAB

da, da per auras curribus patriis vehi,
commttte habenasy genitor, et flagrantibus
ignifera loris tribue moderari iuga:

gemino Corinthos litore opponens mpras 35
cremata flammis maria committat duo,
hoc restat unum, pronubam thalamo.Teram
ut ipsa pinum^postque sacnficas precc^ '
caedam dicatis rictimas altaribus*.
^ per viscerajpsa quaere sujjppliciij^ riam, 40
si rivjs, anime, si quid antiqui tibi
remanet rigoris ; peHe femineos metus . ^
^et inhospitalem Caucasum mente indue;\**
quodeumque indit Pontiis aut Phasis ntfas,
videbit Isthmos. effera Ignota horrida, 45
tremenda caelo pariter ac terris mala
inens intus agitat: vulnera et caedem et vagmn
fuDus per artus — levia memoravi nimis:
haec virgo feci; gravior exiirgat dolor:

maiora iam me scelera post partus decent. ^ £0

accingere ira tecjue in exitium para •

furore toto. paria narrenlur tua

repudia thalamisr quo virur^i linques modo?

hoc quo secuta es. rumpe iam segnes moras:

quae scelere parta est, scelere Jinqueuda est domus. 55

CHORVS

Ad regum thalamos numine prospero
' qui caelum superi quique reguut fretum
adsint cum popuHs rite faventibus.
primuTn sceplriferis coUa Tonantibus
taurus celsa ferat tergore candido; 50
Lucinam nivei femina corporis
intemptata iugo placet, et asperi
Martis sanguiueas quae cohibet manus,
quae dat belhgeris foedera gentibiis
et cornu retinet divite copiam^ * ' 65
donetur tenera mitior hostide^ i
et tu, qui facibus iegitimis' ades,
noctem discutiens auspice dextera

32 patris A 33 comllte E 35 Gorinthus yi. — litori codd»

eorrexit Gronovius 37 preuubam 43 caafla ftummente B 44

Phasis aut Pontiu ji 53 Unquis 55 pa«la ^« — fiaqttetar do«
mos A 59 primas 61 feminaro E

Digitized by Google

XBDBA

105

huc incede gradu marcidus ebrio, ^*^*^ ^

praeciugens roseo tcmpora vinculo. 70

et tu quae,^gemiui praevia temporis,^

tarde, ;stella, redis semper amantibus:

te matre^ avide te cupiunt nurus \ .K«/'^-^-*i^-^"..r

quamprimum radios spargere lucidos. ^

Vmdt'TirgiiieiiB decor K

longe Cecropiai noni&i .

et quas Taygctl iugib « \

OKM^cet iuvenum modo ' ^

muris quod caret oppidum^ ' ^ - ' '

et quas Aonius latex 1 80

Alphedsque sacer lavat- - ( -^.a..

^i fmna velit aspic^,

ceden^ Aesonlo duci " / * - ■

prole^ fulminis improbi

aptat quji iuga tigribus, ^-t-^O.-u.»^ %
nec non, qui tripodas movet,
frater virginis asper^e,
cedet Castore cum suo
Pollux caestibus aptior.

sic, sic, caelicolae, precor, 90
vincat femina coiiiuges,
vir loDge superet viros.

Haec cum femineo constitit in choro,
unius facies praenitet omnibus.

sic cum sde perit sidereus decor, . 91
et densi latitnnt Pleiadum greges ^--^ ' •
cum Phoeha^sblidum lumine non suo ,
orbem cireCtitis-cornibus alligat. a , t

\' ostro sic niveus puniceo color

perfusus rubuit, sic nitidum iubar 100
pastor^loee nova roscidus aspicit
-^ereptns thalamis Pfaasidis horridi,
effrenae solitus^pectora coniugis \

78 avidae E oorreMil d§ WiUnmwiU 77 qaae A 78 exer-
eent A 81 Alpheusqae^ S2 posl 83 A 90 caelicolae: icol / m.
I. ras, 5 Utt. E 94 praeeminet A 95 sideribus A 97 solitum A
posl 98 hanc fere senieniiam desideramus [talem dum iuvenis con-
spicit. en rubor | perfudit subito purpureus genas] 99 phoeniceo ^
102 Pbasidog horrfdia A

Digitized by

106 L. AKNAEl S£N£CA£

iiivita Uepitlus preudere dextera, ifei

lelix Aeoliain corripe vlrginem loiirv

uuuc primum soceris, sponse, voleutibus. il

" coucesao, iuveues, ludite iurgio, aei

' hinc illiuc, iuveues, uiittite carmiua: ;al

rara est in domiuos iusta liceniia. bv

** iat

Candida thyrsigeri proles generosa Lyaei, ^^%ri

muUifidaui iam tenipus erat succenderc piuuui: *
excute sollemneni digitis marceutibus iguem.
lesia dicax iuudat couvicia fesceuninus,
solvat turba iocos — tacitis eat illa tenebris, ]\m .(^^

si qua |jeregriuo nu^it lugitiva marito. ' 115

• "^ Y^ ' .MEDEA ' i5

Occidimus, aures pepulit hymenaeus uieas. ^

vix ipsa tautum, vix adhuc credo malum. ^

hoc lacere lason potuit, erepto patre ^

patriir atque regno, sedibus solain exteris ^

deserere durus / nierita contempsit inea 120 j

qui scelere Ilauimas viderat vinci et mare? "

adeone credit omne consumptuin nefas? *
incerta vaecors nieiilc vaesauir feror

partes in omues; uude nie ulcisci queam? *

uiiuam esset illi frater! esl coniuux: in hauc 125 *

ien uni cxi^atur. hoc meis salis est maUs? y \ ^

si quod i*elasgae, si quod urbes barbarae '

novere faciuus quod tuae ignorent manus, ^

1

nuuc est paraudum. scelera te Iiorteutur. tua /
et cuucta redeant: iuclitum regui decus " - \ 130
raptum et nefandae virgiuis parvus comes *^ ' » * .
divisus ense, lunus iugestum j^atri
sparsumque ponto corpus et Peliae seuis
decocta aeno membra: funestum impie
quam saepe fudi sanguiuem, et nuUum scelus 135
irata feci: movit infelix amor.

Quid tamen lason potuit, alieoi aij>itri
iorisque factus? debuit ferro obviuiii ^ ^^i x, . -a/V ^ " ^.^-a

105 Aoniam prendito virginem ^ 106 socero E. — sponle C
109 dominos: i ex o Im. E 112 sollcmpaem prior t ex o Im. E
114 locoftf {non mwUmif Sut A)) 115 fogitata J 118 hacc A
122 credet E 123 mente noo sana^ 126 sat cst J 127 urbis E
128 ignorant J 132 incestum ji 135 vifU sang. S 136 sieTit
inf. codd. correxi

Digitized by Gc)

M£D£A

1»7

^fferre pectus — melius, a melius, dolor
liiuriose, loquere. si polest, mat meus, 140
it luit, lasou; si miuus, vivat tameu
aiiemorque nostri muneri parcat meo.
Kulpa est Creontis lota, qui sceptro impolens
boniugia sohit quique genelriccm abslrahit
natis et arto pignore astrictam lidem ^ 145
^^''dirimit: petatur, solus hic noenas luat
quas debet. alto cincre cumulabo domum;
videbit atrum verticem flammis agi
Malea longas uavibus flectens moras.

MVTR. Sile, obsecro, questusque secreto abditos 150

manda dolori. gravia quisquiB valnera

patiente et aequo mutus animo pertulit,
, referre potuit: ira quae tegitur nocet;
' professa perdunt odia vindictae locum. . P.,
' MBD. L^vis est dolor qui capere consilium potest ' 155

et clepere sese: magna non latitant mala.

libet ire contra. ^vtr. Siste furialem impetum,

alumna: vix te tacita defendit quies.

HBD. Fortiina fortes metait, ignavos premit.

NVTR. Tunc est probanda, si locum virtus habet. 160

MBD. Namquam potest non esse virtuti locus.
. MVTR. Spes nuUa rd)as monstrat adflic^s viam.
' MBD. Qui nil potesl sperarei desperet nihil.
, NVTR. Abiere ColcM, coniugis nulla est fides

nihilque superest opibus e tantis tibi. 165
. MBD. / Medea saperest, hic mare|g| terras vides
, ferrumque et ignes et deos et fulmina.
' «VTR. Rex est timendus. med. Rex meus faerat pater.

NVTR. Non metuis arma? hed. Sint liiet Wra edita. 169

NVTR. Moriere. med. Cupio. nttr. Profuge. med. Paenitait fiigae. ^

nvTR. Medea mbd. Fiam. nvtr. Mater es. med. Cui sim vides.

NVTR. Profugere dubitas? med. Fttgiam, at ulciscar prius.

mvtr. Vindex sequetur. mbd. Forsan inveniam moras.

NVTR. Compesce verba, parce iam, demcns, minis

animosque minue: tempori aptari decet. 175

MED. Fortuna opes auferre, non animum potest.

139 afferre B, — a] ac £ 142 muneris E 152 motus J
154 produnt ^ ante 158 eratum Medeaa nomenE 162 monstrat
rebus ^ 163 nil] nichil E 168 sq. versuum in E dislribuiumem
v.J,36 170 mT.ante fugae (fuge) C 171 fiam] fugiani C. — Mcdea
fugiam? sine nominum notis A 172 fugiam sed ^ et 9 carr. Avantius

Digitized by Google

108 L. ▲raiASI SERBGAS

sed cuius ictu reglus cardo strepit?
ipse est Pelasgo tumidas imperio Oreo.^

V- CREO ^

Medea, Colchi noxium Aeetae geiius,
nondum meis exportat e regnis pcdem? 180 |

molitur aliquid: nota fraus, nota est mauus.

cui parcet illa quemve securum sinet? ^
abolere propere pessimam ferro luem

equidem parabam: precibus evicit gener. .
concessa vita est, liberet fmes metu , 185 -!

abeatque tuta. fert gradum contra ferox J
minaxque nostros propius affatus petit. :
arcete, famuli, tactu et accessu procul, ^
iubete sileat. regium imperiura pati '
aliquando discat. vade veloci fuga 190 i

monstrumque saevum horribile iajQidudum avehe.
MED. Qfiod crimen aut quae culpa multatur fuga?
CB. Quae causa pellat, innocens mulier rogat.
MBD. Si iudicas, cognosce. cr. Si regnaa» iube. 194 1
MBO. Inigua numquam regna perpetuo manent tOft
CR. I, querere Colchis. hbd. Redeo: qui aveiit, ferat.
CB. Vox constituto sera decreto venit.

MBD. Qui statuit aliquid^parte*inauditd~aUera, 4
aequum licet statuerit, haud aequus fuit. 200 ' |

CR. Auditus a te Pelia suppiicium tulit?

sed fare, causae detur egregiae iocus. i

MBD. Difficile quam sit animum ab ira flectere

iam concitatum qqamque regale hoc putet

sceptr» siq»erbas quisquis admovil manus» 205

qua coepit ire, regia- didici mea: i

quamvis enim sim clade miseranda obruta»

expulsa supplex sola deserCa, undiqae

afflicta, quondam nobili fulsi patre

avoque darum Sole deduxi genus. 210
quodcumque placidis flexibus Phasis rigat

GB. Aequum atque iniqaum regis imperiam feras 195

179 seamae inseripiumi Greo. idem S Greon. Medea A 179

^t^ 2 171. i. ras. 3 HtL E oete (Aeetae Aldina) A 180 e om. R
181 minus E 190 valde v. fuga E vade v. via A 194 3fedeae
totum tribuunl codd. correxi 195 delevt 196—274 extant in R
197 cholchis E, advexit REA corr, g 200 aecum R. — haut aecus R
201 Pelias eodd, eum R eerreseit AnanHut 204 hoc capuC RA 208
cnplex R 209 adflieta il 211 rigat: t ^ rae. R

1

Digitized by Google

i

MEOBA 109

PoDtusque quidquid Scythicus a tergo videt,

palttstribus qua maria dulcescunt aquie»

annata peltis quidquid extcrret "cohors^

inclusa ripis vidua Thermodontiis, 2ia

hoc omtfe noster genitor imperio regit.

generosa, felix, decore regali potena

fulai: petebant tnnc meos thalamoa proci,

qui nunc petuntur. rapida fortuna ac levis

praecepsque regno eripuit, ezilio dedit. 220

confide regnis, cum levis magnas opes

huc ferat et illuc casus hoc reges habent

magnificum et ingens, nuihr quod -rapi^t dies:

prodesse miseris, supplices fido lare

protegere. solum hoc Colchico regno eztuli, 22»

decus iliud ingens Graeciae et florem inclitumf

praesidia Achivae gentis et prolem deum

servasse memet. munus est Orpheus meumy

qui saxa cantu mulcet et silvas trahit, '

geminique^munus^Castor* et Pollux^eum est 230

satique Borea quique trans Pontnm 'quoque

sunffibota Lynceus lumine immissp.videt,

omnesque Minyae: nam ducem taceo ducum, 4 <..,^«...C

pro quo nihil debetur: hunc nuUi imputo; « f

vobis revexi ceteros, unum mihi. ^ .235

incesse nunc et cuncta flagitia ingere.

fatehor: obici crimeu hoc sohnii potest,

Argo reversa. virgini placeat pudor >

paterque placeat: tota cum ducihus ruet

Pelasga teilus, hic tuus primum gener 240

tauri ferocis ore flammanli occidet.

fortuna causam quae volet nostram premat,

non paenitet servasse tot.regum decus.

quodcumque culpa praemium ex omni tuli,

hoc est penes te. si placet, damna ream ; 215

sed redde crimen. sum nocens, faleor, Creo:

talem sciebas esse, cum genua attigi ^

213 durescunt RE 214 peltis: t ras^ex l (til vtU) 2 m. E. ~
exercct g 218 lum — thal. viri A 219 tunc E. — rabida RE
220 erip. et ex. EA recte It 224 supplices sic Ji (ef. v. 208. 243)
226 illut R. — Graeciae floreni gloriae florem E correxit Slude-
mundui, — inclytum R 230 geminumque codd. correxit N, Hetnsius
adtf, p, 122 232 ImniaBO R 233 poti dttccm 0f«#. d — dttcam
taceo ducem RA 240 primus A 241 fraglaati R flagnati A 244
tolit E de R nm eerio wtuiai

4

Digitized by Google

110

L. ANi^AEI SENECAE

fidemque supplex praesidis dextrae poli;
itenim miseriis angiiliim ao sodem rogo j\>Mx.^r
latebrasque viles: urbe si pelli placet, 250
detur remotus aliquis in regnis locus.
CR. Non esse me qui sceptra violentus geram
nec qui superbo miserias calcem pede; ^ ■
testatus equidem videor haud rlnre parum yj-^ tu^wvjcw
generum exulem legendo et afllictum et gravi ^ ^ 255
terrore pavidum, quippe quem poenae expetit
«■^etoque Acastus regna Thessalica oplinons.
senio treraentem debili atque aevp gravem
patrem peremptum queritur_et caesi seni^
discissa membray cum dolo captae tuo 200
piac sorores impinm auderent nefas.
potest lasoDt si tuam causam amo?es,
suam tueri: nullus innoeuum cmor
contaminayit, afuit ferro manus

proculque vestro purus a coetu stetit. « 266

tu, tu roalorum machinatrix facinorum,
feminea cuijiequitia ad audenda omnia,
robur vmle est, nuUa famae memoria,
egrederOi purga regna, letales simul

tecum aufer berbas, libera cives metu, 270

alia sedens tellure solHcita deos.

MBB. Profugere cogfs? redde fugienti ratem

et redde comitem — fugere cur solam iubes?

non sola veni. bella si metnis pati,

utrumque regno pelle. cur sontes duos 275

distinguis? illi Pelia, non nobis iacet;

fugam, rapinas adice, desertum patrem

lacerumque fratrem, quidquid etiam nunc novas

docet maritus coniuges, non est meum:

totiens nocens sum facta, sed numquam mihi. 280

cR. lam exisse decuit. quid s^ris fando moras?

MED. Supplex recedens illud extremum precor,

248 suplex A — dextra JIE 249 terram ac miseris R terra hac
miseriis ^ terram mispriis E correxi. — et spdem RA 252 violentor
A 254 video aut R 255 adfliclum R afaictum: u ea; e i m, E
256 quippe quem R quippe om. E quippe te A 260 disclsca — -
coetrtae E 263 nulliis («c) innociins R 266 sed tu 267 cnl
feminae Jl cui ftminea BA eorremt Bothius. — andenda R n E, sed da
2m. 9St de audendum.^ 268 virile robur (om. est) A 272 ratim :
i non cerla R 273 vel redde codd. eum R eorrexi 276 Peiias t> S
278 nunc nola E 279 conuoces E

Digitized by Google

MBDEi lil

ne ciilpa natos niatris insontes trahat.

CB. Vade: hos paterno nt genitor excipiam sinu.

NED. Per ego anspicatos regii tbalami toros, 285

per spes futaras perque re|noram statas,

Fortuna varia dubiff qnos agitat yke, '

precor, brevem largire ftagienti moram,

dom extrema natis mater infigo oscula, '

fortasse monens. cn. Fraudibus tempus petis. 290

iHD. Quae fraus timeri tempore exiguo potest?

CB. Nullum ad nocendum tempus angustum eslCmalis.

MED. Parumne miserae temporis lacripois negas? "

CR. Etsi repugnat precibus Infixus timor,

unus parando dabitur exilio dies. 29S

HSD. Nimis est, recidas aliquid ex isto lioet:

et ipsa propero. cr. Capite supplicium lues,

clarum prifisquam Phoebus attoHat diem

nisi cedis Isthmo. sacra me thalami Tocant, ^

vocat precari festus Hymenaeo dies. 300

Audax nimium qui freta primus (u..
rate tam fragili perfida rupit
terrasque suas poist terga videns
animam leribus credidit auris, 801
inter Titae mortisque vias 90T
nimium graeili limite-duGto.'

fandida nostri saeculift patres' 329
videre, procul fraude remota. ^ ^ 330

sua quisquc pig^r litora tangcns ^ ^ ' '
patiioque senex factus in arvo,
parvo dives, nisi quas tulerat
natale solum, non norat opes: 334
nondum quisquam sidera norat, 300
steUisque quibus pingiiur aether 310
non erat usus, nondum pluvias

dubioque secans aeqnora cnrau 305
potait tenuL fidere ligno

287 quo sagittat E 294 infelix timor J 296 nimis est et
ez hoc aliquid abscidas licet ./ (et om. C) 297 iotus Creonii daiur
J. — propera A 298 clarus 300 om. E ^iOX adfertDiomed.
p. 511, 23 h\ ('anapaesticum choricum habeinus in Seneca: audax —
primtis') cf. p. .')17, 30 303 posterga B 305. 306 diUograpMam
ad 301. 302 delevi pott «• 308 Riehi§ru$ repofuii v, ^29— ^4
311 nondnni pUadas A

Digitized by

112 L. ANNABI 8SNECAB

Uyadas poterat yitare niti8^
y^non Oleniae luniiia capTae»

nec qoae sequiiur flcctitque senex

Attica tardua plaustra Bootes, 3t9

nondum Borte, V^N^dom Zephyrua

nomen habelia^^

Au8U8 TiphyB pandere Tasto
carbasa ponto legesque novas
scribm Tentis: nunc lina sinu 810
tendcore toto, nunc prokto
pede tranBTeraoa captare notos,
^ nunc antemnas medio tutaa^
ponere malo,, nunc in summo
religare loco, cum iam totoe 835
ayidns niminm na?ita flatus
V optat et alto rubicunda tremunt
^i-p»'*' sipara velo. 328
bene dissaepti foedera mundi 3S8
Iraxit in unum Tliessala pinus
iussitque pati verbera pontura,
partemque metus fieri nostri
mare sepositum.

dedit illa graves improba poenas 340
per tam lougos ducta timores,
cum duo montes, claustra profundi,
hinc atque illinc subito impulsu
velut aetherio gemerent sonitu,
spargeret arces nubesque ipsas
mare deprensum. * 345
palluit audax Tiphys et omnes
labente manu misit habenas,
Orpheus tacuit torpente lyra
ipsaque voccm pcrdidit Argo.
/ [}uid cum Siculi virgo Pelori, 350
rabidos utero succincta canes,
omnes pariter solvit hiatus?
quis non totos horruit artus
totiens uno latrante malo?

312 potcrant vilare rates j4 313 sidera caprae v4 314 non
quae — defletque EA^orr, ^ 315 arctica /4. — boetes ^ 328
rappara J 339 — 345 dimetri E cf, 1, 109 345 spargeret agtri
A ap. asiris B wrrexit Madttigim adff, II p, 123 (aids). — depres-
smn E ^ 352 omnis E

Digitized by

113

quid cum Ausontum dim pestes
voce.canora mare mulcerent,
cum Pieria reaonaoB eitbaia
Thracius Orfdieua aolitam oantu
retinere rates paene coegit

Sirena sequi^quod fuit huius 360
pretium cursus? aurea pellis
maiusque mari Medea maium,
merces prima digna carina^ ^

Nuuc iam cessit pontu^^t omnes
patitur leges: non Palladia 366
compacta- manu regumque ferens
incHta remos quaerilur Argo —
quaelibet altum cumba pererrat;
terminus omnis motus et urbes
rouros terra posuere nov?, 37e
nii^qua fuerat sede^ reliquit
pervius orbis:

Indus gelidum potat Araxen,
V Albin Persae Rhenumque bibunt —

venient annis saecula seris, 376
quibus Oceanus vincula rerum
laxet et ingens pateat tellus
Tethysque novos detegat orbes
nec sit terris ultima Thule.

NVTRIX O--^ ' '

Alumna, celerem quo rapis tectis pedem? 360
resiste et iras comprime ac retine impetum.

Incerta qualis entbeos gressus tulit
cum iam recepto maenas insanit 4eo
Pindi nivalis vertice aut r^iyaae iugis,
talis recursat huc et huc motu eflero, 385
furoris ore signa lymphati gerens. V ^*^. * s •
flammata facies apirituin ex alto citat, •
proclamat, ocufos uberi fletu rigat,

renidet: .omnis speeimen afiiactus capit < 389

*

359 ratem E 366 regutn referens eodd, eorrexit Madmgiu* l, s,

367 remis q 369 metus E 370 novos A 371 nichil E 372—
^19 ierns difnetriy ciaudit monometer E 378 Tiphysquey^ 380 scaenae
inscribitur Nutrix. Medea 382 pentheos gressus h entheos (elhneos)
cursus A 384 Piudi iugalis A 386 lymphaiici ^ 388 proclamat : o
aaperi, ocolos A

StneoM tngoedlM IL 8

Digitized by

114

L. ANNAEI SEI>i£CA£

quo pondus animi vergat, ubi ponat miDas, 391
haeret : minatur . aestuat queritur, gemit. 390
ubi se iste fluctus franget? exundat furor. 392
^Jii'^ non facile secum versat aut medium scelus;
se vincet: irae novimus veteris notas.

magnum aliquid instat, efferum immane impium: 395
Tultum furoris ceruo. di fallaot metuml

MEDEA

Si quaeris odio, niisera, quem statuas modiun:
imitare amorem. regias egone ut faces
inulta patiar? segnis hic ibit dies, '
i^\jtJ^ tanto pelitus auibitu, tanto datus? 400 -

dum terra caelum media hbratum feret
nitidusque certas mundus evolvet vices
numenisqiie hareBis derit et solem dies^
BOGtem sequentur astra, diim siecas polus
Tersabit Arctos, flumina io pontum cadeuty 40&
numquam meus ceasabit in poenas furor
crescetque semper — quae ferarum iinmanitBS, • ^

quae ScyUa, quae Cbarybdis Ausonium mare
Siculumque sorbens quaeve anhelantem premens
Titana tantis Aetna fer?ebit minia?. 410
non rapidus amnis» non procellosum mare
Pontusve coro aaefus aut vis ignium
adiuta flatu possit imitari impetun^
irasque nostras: sternam et evertam omnia." /

Timuit Creontem ac bella Thessalici ducisr. '-^-^ 415
. .,.>anipr timere neminem Tenis po^est.
sed^cesserit coactus et dederit manus;
aclire certe et toniugem extremo alloqui
sennone potuit* — hoc quoque extimuit feroiL;
laxaiifo^^certe tempus immitis fugae. * 42a
genero licd^ajt. — liberis ubus dies
datus est duobus, non queror tempus breye:
multum patebit fsiciet hic faciet dies
quod nullus umquam taceat — invadam deos
et cuncta quatiam. nvtr. Recipe turbatum* malis«. 425

S91- quo pondiM Istad .yeiget? ubi ponet ninat jf 390 «/ 391
tommutavi 394 86 iangit E, — veteres ji 398 emitare E 408 loniam

mare J 409 quaeque ^ 412 pontusque 413 inhibere impelum
codd. correxi 417 convictus J 418 e. c.] coniugem et E 422 est
om, A 423 f. d.J dies faciet E 424 deos: e ex i 2m, E

Digitized by Google

MEDBA

115

era^ pectiis, aniiiiuiiK mitiga. . med. Sola est quies,

mecnm ruina cuncta si Tideo obruta:

meciim omnia abeant. trabere, cum pereas, libet.

KVTR. Quam multa sint timenda, si perstas, vide:

nemo potentes aggredi tutus potest. n 430

lASON ^

0 dura fata semper et sorteni asperam,
cum saevit et cum^^parcit ex aequo imalaml ^ v
remedia quotiens invenit nobis deus -
periculis peiora: si vellem fidem

praestare meritis coniugis, leto fuit 435

caput offerendum; si mori noUem , fide

misero carendum. non timor vicit fidem^

sed trepid^ pietas: quippe sequeretur necem j^ ' i ' s^-

proles parentum. sancta si caelum incolis

iustitia, numen invoeo ac testor tunm: 440

nati patrem Ticere; qoin ipsam quoque,

etsi ferox est corde nec patiens iugi,

consulere natis malie quam thalamis reor:-

consUtttil animus precibtts iratam aggredi.

atque ecce, Tiso memet exiluit, furit, 445

fert odia prae se: totus in vultu est dolor.

MED. Fu^us, lason: fugiipds — hoc non est novum,

mutare sedes; causa fu^iendi nova est:

pro te solebam, fugere. discedo exeo,

penatibus profugere quam cogis tuis: 450

at quo remittb? Pbasin et Coichos petam

patriumque regnum quaeque firaternus cruor

perfttdit arva? quas peti terras iubes?

quae maria monstras? Pontici fauces fretr

per quas revexi- nobilem regum manum 455

adulterum-secnta .per Symplegadas? .

parvamne lolcon, Thessabi an Tenipe petam?
quascumque aperui tibi vias, dausi mihi — -

430 poteDtem E 431 scaenae inscribiiur lason. idem E las. Med.
A 432 mala E 433 totiens A 436 nolim A 437 carendam est
A, — ^ndt viroin A 438 nece ted fkitee videtur necem ef, /, H

439 0 sancta edd, inde ab Aldina: non esl in codd. 451 ad quos
codd. correxi 453 adferi Quintilianus JX, 2, 8 *aut (intenogamus)
invidiae gratia, ut Medea apud Senecam: quas p. t. iubes?' 455 nobi-
les regum manus A 456 adulterum: prior u ex 9i3 m. E 457 colon
E etAdmcm A eorrtxU AwmHui* — ante paepetam B

8*

Digitized by

116 L. AHHm &&NSCAE

quo me remittis? cxuli exilium imperas

Dec das. ealur. regius iussit geoer: 400

nihil recuso. dii*a supplicia ingere: '

mem. cruentis paeliceni poenis premat

regaliB ira, mculis oheret manus

dausamque saxo noctis aeternae obruat:

minora meritis patiar — ingratum <iapttt« 40!^

revolvat animus igneos. tauii halitus

hostisque subiti telav cum iussu meo 489

terngena miles mutua caede occidit; ^ 470

adice ezpetita spolia Phrixei ahetis

somnoque iussum lumina ignoto dare

insomne monstrum, traditum fratrem neci^ , \

et sce^ere in uno non semel factum scekis,

ausasque natas fiaude deceptas mea: ; > > r

secare membra non revicturi senis:

per spes tuorum liberum et certum lapen^ 418

per victa monstra, per manus, pro te quibus /

numquam peperci , perque praeterilos metJU|, 480

per caelum et undas, coniugi testes mei, ^ ,^ ,

miserere, redde supplici feliz.vicem%^ 482

aliena quaerens regna deserui mea: \ * :: , : ^ . 477

ex opibus illis, quas procul raptas Scythae, , . ' 485

usque a peruslis Indiae populis agunt,

quas quia referta vix domus gaza capit, ^ , 48»

ornamus auro nemora, uil exul tuli

nisi fratris artus: hos quoque impendi tibi; „4^^

tibi patria cessit, tibi pater, frater, pudor (j^j ^ ,

hac dote nupsi. redde fugienti sua. . ..y^

lAS. Perimere cum te vellet infeslus Creo, . ' , 490

lacrimis meis evictus exilium dedit.

M£D. Poenam putabam: muous ut video est fug^. ^ .

interque saevos gentiB indomitae metiis 467
armifero in arvo flainiiieimi Aeetae pecut,

459 adfert Ennodius apolog, pro synodo {Sirmondi opp. J p. 979^,
Migtw LXIil p. 190) 'adolescentiae meae memiiii me legisBe temporibas de
quodam dictum: exuli exilinm inqteraa nee daa.' ef. Fmer» mus. Rhen.
XXFIIIp.39t. — t\Xk\E 466 o ingratum A 467. 468 delevi {v. 46S
deleverat Richterus) cf. 7, 211 468 aelae E oete (Aeetae Aldina) A
472 summoque E 475 iussasque codd. correxit J\. Heinsius adv. p. 123
477 posui posl V. 482 ipostv.487 Delrio), — aliena sequens ^ (sequens
iriiylUhim mm voluii) 4SS aitbae B 484 petont^ 485 qaasqiie
leC (ift quasque Aldina) A. — gazas codd. correxit de fniamowitz 486
nidiil E 488 tibi pater m fialer E tibi firater pater (pat. Ir. JkUnB) d

Digitized by

HEDEA 117

IA8. Dum licet abire, profuge teque hinc eripe:

graTis ira regum est semper. ned. Hoc suades mihi,

praestas Creusae: paelicem invisam amoves. 49fr

lAS. Medea amores obicit? med. Et caedem et dolos.

lAS. Obicere taudem quod potes crimen mibi?

MED. Quodcumque feci. ias. Restat lioc UBiini infloperf

tuis ut etiam sceleribus ftam ooGens. ' ^

HED. Tua ilJa^ tua sunt ijla: coi^rodest sceius 500

is fecit — .omnes coniogem-4nfamem tfguant,

solus tuei!e, solns insontem voca;

tibi innoceDs sit^quisquis tet pro te nocens.

IA8. lugrata Vita est cuijafl acc^tae-pndet.

MBD. Retinenda non est cuius aoceptae^^udet. M

lAS. Quin potius iriT-concitum pectus domaf

placare natis. hed. Abdido; eiuro, abnuo

mm Creu^ liberis fratrea diibit?

U8. Regina natis exuhiiA, afflictifl potens.

MED* Non veniat umqu^ tam inakifl mismfl diiBS 110

tpii prole foeda miscieat prolem iuGlitam,

Phodi>i nepotes Svsypbi nepotibus.

ufl. Quidy misera, meque teque in exitium trabifl?

abflcede quacflo. med. Supplicem audivit Creo.

us. Quid facere possim, loquere. hbd. Pro me ? ?el flcelas. Mi

ufl. Hinc rex el illinc — mbd. Eflt et faifl maior metnfl:

Medea. nos t confligere. certemufl 'sine,

^t pretium lason. ufl. Cedo defi^ufl'<malte«

et ipsa caflUfl saepe iam expertos time.

MBD. Fortuna flemper omnifl inflra me Btetlt. W

ufl. Acastus instat. mbd. Propior^est hostis Creo:

utrumque profuge. non ut in socenim manus

annes nec ut te caede cognata inquines ij^,-'^

Medea cogit: innocens mecum fuge.

lAS. Et quis resistet, gemina si bella ingniant, ^^^vtM ^ 816

Creo atque Acastus arma si iungant sua?

MED. His adice Colchos, adice et Aeeten ducem,

Scythas Pelasgis iunge: demersos dabo. \

us. Alta extimesco sceptra. mbd. Ne cupias vide.

498 mores E. ~— obicis g 497 potesl E. — crimen quod potes .
tand. j4 509 Medeae continuatnr ^ 510 ne tn esse Bothitts (e
lac. Gronovii schedis) refert. nihH enoUivi. — miiis E eorr. 2 m. 512
8iscyphi£ 513 exilium codd. correwit Avantius 517 conflige Avm^
Ums tmn rege Smekeimw. «iki w. Sie^^S^O itttogr&pMa vidmOur
520 Intra A 521 toius loimi datur A 522 nolo nt A' 525 iagnh
"raat E 527 et mm. aetem E oetem (Aeetem AUirut} A

Digitized by

118

L. A^iNAEI SENECAB

lAS. Suspecta oe sint, lopga coUoquia amputa. J530
MED. Nunc summ^ toto^ luppiter caelo tonai ^
intende dextram, vindices flammas para
omnemque ruptis nubibus mundum quate.
nec deligenti tela librentur manu ^
vel me vel istum: quisquis e nobis cadet ^
nocens peribit, non potest in nos tuum
' j^^i^rrare fulmen. us* Sana medltari incipei
et placida fare. si quod ez soceri domo
potest fugam levare solamen, pete.

HBD, Contemnere anlmua regias, ut scla, opes 540
pptest soletqae; liberds tantum fugae
babere comites liceat in quorum sinu
.hcrimas profundam. te novi nati manent.
us. Parere precibus cupere me fateor tuis;
pietas Tetat: namque istud ut possim pati,
non ipse memet cogat et rez et socer. ^
haec causa vitae est, hoc pemsti peclons
curis levamen. spiritu citius queam
carere, membris, luce. med. Sic natos amat?
bene est, tenetur, vulneri patuit locus. — 550
suprema certe liceat abeuntem loqui
mandata, liceat ultimum amplexum dare:
gratuni est et illud. voce iara extrema peto,
ne, si qua noster dubius efTudit dolor,

maneant iu animo verba: melioris tibi 555

memoria nostri sedeat; baec ira& ^lata

oblitterentur. ias. Omnia ex animo expuli

precorque et ipse, fervidam ut mentem r^gas

placideque tractes: miserias lenit quies.

MED. Discessit. itane est? vadis oblitus mei 560

et tot meomm' facinorum? ezcidimus tibi?

numquam exddemus. hoc age, omnes advoca

vires et artes. fmctus est scelerum tibi

nullum scelus putare. viz fraudi est locu»:

timemaoK* hac aggredere, qua nemo potest 565

quicquam timere. pergi» nunc, aude, incipe *

quidquid potest Medea, quidquid non potest.

534 diUgeati «edlA. corr^gBU Boikiui (A*C0iuiu$f. — msiiiiiii E 535
in me vd L }f 53S qoid A 545 istad noa possam (haod p. Poggius^

AvantiuK) A 546 non si ipse A 549 signatos E si hic natos A 554 ne
qua si C, 555 meIior(sed m. PoggiuSf Auantim) A 556 subeat A 558 ipsa
^ 562 excides E, — oumiB E 567 potes - potes A, — Medea om. E

Digitized by Google

MEDEA 119

TOf ftda natriXf.socit maeroris mei
variicpe casus, misera consilia adiuva.
est iNilla nobis, munos aelberium, domus 570
deeuaque regni pigiiua Aeet^ftrdatum 1K
a Sole genm^, est et auro texUU
monile fulgens quodque gemmarum nitor
diBtinguit aunim , quo* aolent cingi comae*
haee noatra nati^ dona nubenti ferant, ' 575
aed ante diria iolita ac tincta artibus.
vocetur Uecate. sacra letifica appara:
atatuantur arae, flamma iam tectis sonet. .

CHORVS ^
Nulla ris flammae tumidive venti
tanta, nec teli metuenda torti, 580
quanta cum coniunx riduata taedia
ardet et odit;

non ubi bibemos nebulqs^s imbres
Auster adrexit properatque torrens
Hister et iunctos vetat esse pontes 5S5
ac vagus errat;

non ubi impellit Rhodanus profundum, «
aut ubi in rivos nivibus solutis
sole iam forti medioque vere

tabuit Haemus. 590

caecus est ignis stimulatus ira
nee regi curat patitunre frenos
aut timet mortem: cupit ire in ipaos
obrius enses.

parcite, o divi, veniam precamur, 505

vivat ut tutus mare qui subegit.
sed furit vinci dominus profuudi

regna secunda. •

ausus aeternos agitare currus ,^ .
immemor metae iuvenis paternae i ^^. . 600
quos polo sparsit furiosus ignes
ipse recepit. ^

570 aethereae J 571 aete^ oete (Aeetae y^/rfmfl) 572 gem-
«ds^ 577 loctifica/^ 578 struaDtur^ bl^—b^ Miaut in eelogit
eotf. TkmmMi, «. md Tro, 64 579 timidi eaenti Th, toinidiqiie A
^80 tanta necta lima uendat ^tc TA. 584 austeraduxit TA. 585cunctos
Th. 587 ubi pellit E nbi pullit Th. {cf. v. 727) 569 forte ex fortis
Hm1)Th. 590tabmttbeinur Ji^. 593 baud^il 599 aeterno sagitUre ^

Digitized by Google

120 L. ANiNAEI SEr>i£CAB

conslitit nulli via nota magno: /u-cv-.^o-m, ^jXcu
, vade qua tutum populo priori, 1
rumpe nec sacro- violente sancta <K)6
foedera muadi.

j> "<y QuisqQis audacis tetigit carinae
nobiles remos nemorisque sacri
Pelion deosa spoiiarit umbra, >
quisquis intravit scopulos vagantes 610
et tot emensus pelagi labores *
barbara fuoem religavit ora
raptor externi rediturus auri, ^ ^
exitu diro temerata pooti '^-^^*^

iura piavit. 615

exigit poenas mare provocatum:
Tiphys in primiSy domitor profundi»
liquit indocto regimen ma^stro;
litore ezterno, procul a paternis
occidens regnia tumnloque ?ili 680
tectus ignotaa. hcet inter umbras.
Aulis amissi memor inde regis
portibns lentis retinet oarinas
stare querentes.

ille vocali genitus Camena, 625
cuius ad chordas modulante plectro
restitit torrens, siluere venti,
cum suo cantu volucris reUcto
adfuit tota comitaote silva/

Thracios sparsus iacuit per agros, 630
at capiut tristi fluitavit Hebro:
contigit nolam Styga Tartarunique,
non redituniB.

stravit Alcides Aquilone natos,

patre Neptuno genitum necavit 635
sumere innumeras solitum figuras:
ipse post terrae pelagique pacem,
post feri Dilis patefacta regoa»

605 r. n. BaneU vfolente mundi A 606 foedera sacra A 608
nobiles ramos nemoriisacrafi A 619 Litore: L i.ras. litteraeT E 622
auris 5*. — amissae A. — reges ^ 627 siiuae reuertenti E 628 cui
sao^ tum suo^ correxi, — uolucres E 631 ad caput tractus iluuia-
lis Bcbri A ad caput tristis fluuitauit Hebri E correwil Gronoviw

Digitized by Google

UEDBA 121

viTus ardenti recubaos in Oetf
praeboit saeWs sua membra flammiSf 640
tabe consumptiis gemloi cruoris
munere nuptae.

strarit Ancaeuih violentus ictu

J^v. saetiger; fratrem, Meleagre, matris

impius maclas morerisque dextra 645

matris iratae, meruere cuncti lLyi.Ca^x .

moVte quod crimen tener expiavit /

Herculi magQO puer inrepertus,
< raptus,^heu, tutas puer inter undas.

ite nuDC, iortes, perarate poutum 660
fonte timendo.

au^x^,,^.*.' «IdmoneuLt quamvis bene fata nosset,
condidit seipena Libycis barenia;
omnibuB yettai^ sibi falsua uni
conc|dit Mopsua caruitqde Tbebia. 666
ille si Yere 6ecinit futuray

igne fallaci nodtunis Argls 666
Nauplius praeceps cadet in profundum,
• « patrioque penjlet \^ 660

crimine poenas: \ ^

fulmine et ponto moriens Oileus, ^*;^^^
coniugis fatum redimena Pberaei ^
(yjsjjdjj^ ^or, impendens animam marito.

ipse qui praedam spoliumque iussit
aureum prima revehi carina^ M6
usttts accenao Peliaa aeno ,c ..^ /.
^ui^>>.., arsit angustas yagua inter undasi
' iam satis, dfTi, mare rindicastis:
/\i parciteJusao.

exul erravit Xhetidis maritus 057

641 gemiQi prioiis S 646 AntaeaBi SJ eorr. g 644 fratreB
A {ef. Hom. I, 5€7) 640 he^) eat A 651 Borte tiaieada A poDte

timendo E correxit Gnmeviut 655 morsus E 657 delevi (errabit vix
aptiut vulg. pott Grutertm) 658 ille fallaci E 659 cadit codd. correxit
Gruterus 660 palrioque pendet (pendit A) crimine poenas uno versu
codd. hemutichium interciduse Peiperus vidU, quod sic supplemus:
[ooeider pioles]. ^ /^UmnMifiU foii tK 659 {non deteie v. 657) intet-
eidiste emUeeii tidembm eum etrephm kemae nwM AmHde morantee
(efi i, i35) reeentenie et reliquot Argonautarum propinquet eeelerit-
que parHeipee adserente. strophae frutiuia eeee 9. 660, &6i (patrio-
que - Oileus) 663 impendit A

Digitized by Google

122 L. AH^iXKl SBNECAB

^'^^- NVTRIX ^

Pavet aDimiis, horret, niagna pernicies adest. 670
immaDe quantum augescit et semet dolor
accendit ipse vimque piaeteritam integrat.
vidi furentem saepe et aggressam deos,
caelum trahentcm: maius his, maius parat
Medea moDstrum. namque ut dttoaito gradu 675
evasit et penetrale funestum attigif,
totas opes effuDdit et quidquid diu
etiam ipsa timuit promit atque omnem explicat
turbam malorum, areana secreta abdita,
et triate laeva t comprecaus sacrum manu 680
pestes vocat quascumque ferventia creat
harena Libyae quasque perpetna nive
Taurus cohercet frigore Arctoo rigens,
et omne monstrum* tracta magleis cantibus
squamifera latebris turba desertls adest. 685
hic saeva serpens corpus immensum trahit
trifidamque Unguam exertat et quaerit quibus
mortifera veniat: carmine audito stupet
tumidumque nodis corpus aggestis plicat
cogitque in orbes. *parva sunt' inquit 'mala 690
et vile telum est, ima quod tellus creat:
caelo petam venena. iam iam tempus est
ahquid movere fraude vulgari altius.
huc ille vasti more torrentis iacens

descendat anguis, cuius imraensos duae, 695

maior minorque, sentiunt nodos ferae

(maior Pelasgis apta, Sidoniis minor)

pressasque tandem solvat Ophiuchus manus

virusque fundat; adsit ad cantus meos

lacessere ausus gemina Python numina. 700

et Hydra et omnis redeat Herculea manu

succisa serpens, caede se reparans sua.

tn quoque relictis pervigil Colchis ades,

sopite primum cantibus, serpens, meis/

670 scaenae inscribitur Nutrix. Medea 671 augessiti^ 617 ef-
hnSM eodd, ewrewi 6S0 complicans /tf comparaDs propoiuU Miuek^
lenu 681 fBnrenti Bji ««n*. ^ 66S aieto oriens E 685 sqaaniet

lat. A 686 sera A 687 quaerens j4 692 iam nanc t. e. /i iam
t. e. E correxit Gronovim 694—708 et 722—744 extant in R 696
postlOlR 698 ophiucus RE 699 fuDdat 2 m. eandat lm.R 700
pbyton Eg 701 manus RE 702 succisa: anle a expuneta i vel i
vid. il. — 8^de E 703 oolchis rie R

Digitized by Google

M£DEA

123

Postquam evocavit omne serpeotum geaus, 705
coDgerit in unum frugis infauslae mala:
quaecuraque generat invius saxis Eryx,
quae fert opertis hieme perpetua iugis
sparsus cruore Caucasus Promelhei,

et quis sagitlas divites Arabes linunt 71L

pharelraque pugnax Medus aut Parthi le?es, 7id

aut quos sub axe frigido sucos leguut 712

lucis Suebae nobiles Hyrcauiis;

quodcumque tellus vere nidifico creat

aut rigida cum iam bruma discussit decus ^ 7t5

nanorum et nivali cuncta constrinxit gelu,

quodcumque gramen flore mortifero riret,

quicumque tortis sucuiT in radicibus

causas nocendi gigoit, attredat manu.

Haemonius illas cootulit pestes Athos, 720

has Pindus ingens, illa Pangaei iugis

teneram cruenta falce deposuit comam;*

has aluit altum gurgitem Tigris premens,

Danuvius illas, has per arentes plagas

tepidis Ilydaspes gemmifer currens aquis, 725

nomenque terris qui dedit Baetis suis

Hesperia pulsans maria langiienti vado.

haec passa ferrum est, dum parat Phoebus diem,

illius alla nocte succisus frutex;

at huius ungue secta cantato seges. 730

Mortifera carpit gramina ac serpentium
saniem exprimit miscetque et obscenas aves
maestique cor bubonis et raucae strigis
exsecta vivae viscera. haec scelerum artifex
discreta ponit; his rapax ris ignium, 7as
his gelida pigri frigoris glacies inest.
addit venenis yerba non illis minus
metuenda. sonuit ecce Tesano gradu
canitque. mundus vocibus primls tremit. ^

706 frugiis infautae R 709—721 om. R 709 sparsas E 710.
711 transposuit Gronovius 710 Parthus levis /# 711 (lui codd. cor-
rexit Avantius 712 quo E 713 Suevi — Hercyniis^ (Avantius)
714 quotCQmque E 718 dirusve tortis A virusque tortis E correxi

ea

721 panchaei E 724 danuvius R danubius EA. — hisperarintes plagis
sic ut vid. R 725 gemmisferr [ised del. ull. r, vix del, s) R 728 est
om, R 729 succisu R 730 z^R, — unge/? 731 ac om. E 732
et om, R 734 execta R 735 hic R 736 dis gei. E

Digitized b/Google

L. ANNAEI SEN&CAE

MEDEA

Comprecor yvlgos silentumlvosque ferales deos 740
et Cbaos caecum atque opacamlDitis umbrosi domumf
Tartari ripis t ligatosj squaiidae Mortis specus*

— supplicis^ aoimae, remia^islcnrrite ad thalamoa novos:

— rota reaistat membra torquenstl tangat Ixion humnm,
Tantalua securus undaslhauriat Pirenidas. 745

— gramr uni poena aedeatfconiugis aocero mei:
lubricus per saxa retro ^Sisyphum volvat lapis.

vos quoque, urnis quas foratis I inritus ludit labor, . r, ^
Danakles, coite: vestras' hic dies quaerit manus. — j) \
nunc meis vocata sacris,i noctium sidus, veni 750
pessimos induta vultas,[ fronte non una minax. < ^

Tibi more gentis vinoulo soivens comam ^^^^'^U4Mii(M>'
secreta nudo nemora lustrayi pede
et evocari nubibus/siccis aq^s
>^ egique ad imum mariat et Oeeanus graves 755
' . interius undas aestibus-^ictis dedit; ^'^iuu

pariterque mundus lege confusa aetheris
/ et solem et astra vidit et vetitum mare

M

tetigistis, ursae. temporum flexi vices:

aestiva tellus floruit cantu meo, 760

coacta messem vidit hibernam Ceres;

violenta Phasis vertit in fontem vada

et Hister, in tot ora divisus, iruces

compressit undas omnibus ripis piger.

Sonuere fluctus, tumuit insanum mare 765
tacente vento; nemoris antiqui domus
amisit umbras, vocis imperio meae
die reducto; Phoebus in medio stetit
Hyadesque nostris cantibus motae labaat:
adesse sacris tempus est, Phoebe, luis. W

tibi haec crueata serta texuntur manu,
noveaa quae serpeas ligat,

740 Medeae nomen om. R. — Vo8 precor A pott comprecor
punet. c Im. B. — vos quoque R ut vid. 741 adque R 742 con-
ieci: ligati squal. lU. specu j supplicis, manes, remissis (specu HoBtiuM
UttB P»ip§t9 tuppl. praef. p. 34) 743 snppUciis eodd, eum H. —
at Jl ui vid. 744 oiyOB B 740 «oi Mi. A 748 ▼os^s u. q« $
(▼osque q. n. Avttntiut) 701 lneBSeai coacta A (coactam 76&
9. a. decas domtts E 707 Qmbrain A 768 die reliclo Ph. eodd,
eorrexi

Digitized by Google

M£0£iL

125

libi haec Typhoeus membra quae discors tulit,

qui regna concussit lovis.
vectoris istic perfidi sanguis inest, ^LnM.i,-^ 775

quem JNessus expirans dedit. J "^"^
Oetaeus isto cinere de fpi^it rogus,

Tiras Herculeum bibit.
piae sororis, impiae matrisy facem

ultricis Althaeae vides. 790
reliquit istas invio plumas specu

Harpyia» dum Zeten fugit.
his adice pinnas saudae Stymphalidoa

Lernaea passae siiiciila. tct^uv^
sonuistis^ arae, tripodas agnosco^meos ' ts^

favente commotos dea.

..«ww ^wwwo «g.l^C, I

non quos pleno lucida vultu v

Video Triviae currus agiles,

pernox agitat, sed quos facie

iurida maesta, cum Thessalicis 790
vexata minis caelum freno
propiore legit. sic face tristem
pallida lucem funde per auras,
horrore novo terre populos

inque auxilium, Dictynna, tuum 796

pretiosa sonent aera Corinthi.

tibi sanguineo caespite sacnim *

sollemne damus, tlbi de medio

rapta sepuichro fax noctumos

sustulit ignes, tibi mota caput 800

flexa voces' cerTice dedi, ^<^^ix.J^

tibi funereo de more iacens

passos dngit vitta capiUos,

tibi iactatur tristis Stygia

ramus ab unda, tibi nudato sos

pectore mifinas sacrD feriam

bracchia cultrb. maD^t .noster jJ^. ^

sanguis ad aras: aasuesce, manus,

stringere ferrum carosque pati

773 qni ^ (AldtM) 775 vectoris : ec t*. ras. 1 m. E 782 har-

pyia: prior 2 m. eraso ae E 785 sonuistis a. L trip. (apices 2m.
adiecti ut fv$qmnUr longii voeaUbuiy E 790 inr. metat E 803 p.
vincil j4

Digitized by

126

L. AriiMAEl SEHECAK

posse crHores — sacrum laUceiu 810
percussa dedi. ^
qaodsi nimium saepe Tocari
qiimris Totis , ignosce precor:
caasa Tocandi, Peraei, taos

saepius arcus unaatqne eadem est 815
semper, lason.

tu nunc Testes tinge Creusae,
quas cum primum aumpsmt, imas
urat serpens flamma meduUas.
ignis fulTO cluans in auro
latet obscums , quem mihi
qui furta luit Tiscere feto
dedit et docuil coDdere vires
arte, Promelheus. dedit et tenui
sulphure tectos Mulciber ignes, 825
et vivacis fulgura flammae
de cognato Phaethonte tuli.
habeo mediae dona ChimaBrae,
habeo flammas usto tauri

gutture raptas, quas permixto 830
felle Medusae tacitum iussi
servare malum.

adde venenis stimulps, Hecate,
donisque meis semina flammae
condita serra. faliant Tisua 835
tactusque ferant, mj^et in pectus
Tenasque calor, stillent artus
ossaque fument Tincatque suaa
flagrante^mii nova--nupta faces.

Vota tenentur: ter latratus 840
audax Hecate dedit et sacros
edidit ignes face-4ucifera.

LV

Peracta Tis est omnis: huc natos Toca,
pretiosa per quos dona nubenti feras.
ite, ite, nati, matris infaustae genus, M
placate Tobis munere et multa prece
dominam ac noTerc^m. Tadite et celeres domum
referte gressus, ultimo ampl^u ut fmar.

818 ihmas sic E 821 obscura E 824 artem A. — teDuit A
82S clymerae E 837 stiUet E 812 luctifera A 847 ac] ei A

Digitized by Google

JfBO£A

127

* Quonam cruenta maeuas

praeceps amore saevo 850

rapitur? quod iiupoteaLi

facinus parat furore?

vultus citatus ira

riget et caput feroci

quatieos superba motu

regi niinatur ultro.

quis credat exulem?

flagrant genae rubentes,
paUor fugat ruborem,

Dullum Tagante-forma AhMjx^c ^'^*^ 860
servat diu colorem. ' *
huc fert pedes et illuc,
ut tigris orba natis
cursu furente luatrat

Gangeticum nemus. M

frenare nesdt iraa
Medea, non amores;

nunc ira amorque causara
iunxere: quid sequetur?

quando efferet Pelasgis 870

nefandaXolchis arvis

gressum^metuque solvet

regnum simulque reges?

nunc, Phoebe, mitte currus

nullo morante loro, 875

nox condat alma lucem,

mcrgat diem timendum

dux noctis Uesperus. ^ »

NVKTIVS ' "

Periere cuncta, concidit regni status.
nata atque genitor cinere permixto iacent. 880

858 caecttos B, fHor a wata 860—878 {h e. ab ineipienU
f, 63') vertiu binontm eoiorum dittinctis colonim intliis 865 eanti-
cicum E 879 scaenae inseribiHtr Mant. Chor. Notr. Med. las. ji Miint.
Chor. Med. las. £ cf. 1, 83

Digitized by Google

128

L. ANNAKI 8«J«i£CAE

cHOR. Qua fraude capti? nvnt. Qua solent reges capi:

doois. CHOR. Iq illis esse quis potuit doius?

NVNT. Et ipse miror vixque iam facto malo

potuisse fieri credo. quis cladis modus?

aTidus per omnem regiae partem furit 885

ut iussus ignis: iam domus tota occi^t,

urbi timetur. chor. Vnda flammas opprimat.

nvNT. Et hoc in ista dade mirandum accidit:

alit unda flammas, quoque probibetur magis,

magis ardet ignis: ipsa praesidta occupat 890

NVTRIX

Effer citatum sede Pelopea gradum,
Medea, praeceps quasiibet terras pele.

MEDEA

Egone ut recedam? si profugissem priuS|
ad hoc redirem. nuptias specto novas.
quid, anime, cessas? sequere felicem impetum.
pars ultionls ista, qua gaudes, quota est?
amas adhuc, fuiioae, ai satis est tibi
caelebs lason. quaere poenarum genus
haiit usitatum iamque sic temet para:
fas omne cedat, abeat expulsus pudor;
Tindicta levis est quam ferunt purae manus.
incumbe in iras teque languentem excita
penitusque yeteres pectore ex imo impetus
violentns hanri. quidquid adnussum est adhuc,
pietas Tocetur. hoc age et faxis sciant
quam levia fuerint quamque vulgaris nplae
quae commodavi scelera. prolusit dolor
per ista noster: quid manus poterant rudes.
audere magnum? quid puellaris furor?
Medea nunc sum; crevit ingenium malis.

luvat, iuvat rapuisse fraternum caput;
artus iuvat secuisse et arcano patrem
spoliasse sacro, iuvat in exitium senis

882 tohu ehwro datur E 884 qa. cL m. cAoro trihutmt eodd,
eorrexi perso7iae notam om. E 897 faiioca 0idUL totrexi {cf,

«• 904) 899 haustu citatum E 901 parvae manus A 904 vio-
lentius — adm. adh. est E 905 faxo codd. correxi 907 prae-
lusil g 912 ortus E 913 exitium: alteram i add. l—^m, JS

90O
905

910

Digitized by Google

MEDSA 129

armasse natas. quaere materiam, dolor:

ad omne facinus non mdem dextram afferes. 915

Quo te igitur, ira, mittis, aut qiiae perftdo
intendis hosti tela? nescio quid ferox
decrevit animus intus et nondum sibi
audet fateri. stulta . properavi nimis:

ex paelice utinam liberos hostis meiis 920

aliquos haberet — quidquid ex illo tuuni est,

Creusa peperit. placuit hoc poenae genus,

meritoque placuit: ultimuni, agnosco, scelus

animo parandum est — liberi quondam mei,

vos pro paternis sceleribus poenas dale. 926*

Cor pepulit horror, membra torpescunt gelu
pectusque tremuit. ira discessit loco
materque tota coniuge expulsa redit.
egone ut meorum liberum ac prolis meae
fundam cruorem? mehus, a, demens furorl 930
jncognitum istud facinus ac dirum nefas
a me quoque absit; quod scelus miseri iuent?
scelus est lason genitor et maius scelus
filedea mater — occidant, non sunt mei;
pereanty mei sunt. crimine et culpa carent, 935
sunt innocentes: fateor, et frater fuit.
quid, anime, titubas? ora quid lacrimae rigant
TaViamoue nunc huc ira, nunc illuc amor
diducit? anceps aestus^ incertam rapit; «t^l^--^'
ut saeva rapidi bella cum venti gerunt 910
utrimque fluctus maria discordes agunt
dubiumque fenret pelagus, haut aliter meum
cor fluctuatur. ira pietatem fugat
iramque pietas — cede pietati, dolor.

Huc, cara proles, unicum afQictae domus 915
solamen, huc vos ferte et infusos mihi ^
coniungite artus. habeat incolumes pater,
dum et mater habeat — urguet exihum ac fuga.
iam iam meo rapienlur avuisi e sinu,

flentes, genientes osculis — pereant pati*i, 950
periere matri. rursiis increscit doior

915 aff«reii8 A 922 pepirit E 923 ult. magno sc. A 924
parendnm E 930 a om. E 938 hac v«r#. i m, B 939 de-
dndt B 942 pelagus fervet A 949 evulsi A 950 ocnlis pereant
patris g 951 pariere B. — incresscit E

8«B6ca« tiagoediae IL 9 -

Digitized by Google

130

L. ANHAfil 8BNBCAB

et fervet odium, repetit iovitam manum

anliqua EriDys — ira, qua ducis, se^aor. •

iiliDam auperbae turba TaoMilidofi meo Iu^^a^

exiaaet utero bisque septeaos pareua 96§

oatos tuliaaeml sterilia io poeoas fui —

fratri patrique quod sat est, peperi daoa. .

Quoaam ista teadit turl^a Furiarum impeleos?
quem quaerit aut quo flammeos ictiis parat,
aut cui criieatas agm^a ioferaum faoes .960
iateatat? iogeos aoguis excusso sooat 1.^11
tortus flagello. quem trab^ iofesta petit \
Megaera? — cuius umbra dispersis veuit
incerta membris? frater est, poenas pelit —
dabimus, sed omnes. fige luminibus laces, 965
lania, perure, pectus en Furiis patet.

Discedere a me, frater, ultrices deas t
manesque ad imos ire securas iube: ^ *^'U>i •.. •. .

mihi me relinque et utere liac, frater, manu ^
quae strinxit ensem — victima manes tuos 970
placamus ista.,^^ quid repens aflert sonus?
parantur arma meque in exitium petunt.
excelsa nostrae tecta conscendam domus
caede incohata. perge tu mecum comes.
tuum quoque ipsa corpus bioc mecum aveham. 9i&
auoc boc age, anime: noo io occulto tibi est
perdeoda virtus; approba, populo maDum.

lASON

Quicumque regum cladibus fidus doles,
coocurre, ut ipsam sceieris aoctorem horridi
capiamus. huc, huc fortis armiferi cohm ' 960

conferte tela, vertite ex imo domum.
HET>. iam iam recepi sceptra germanum patrem,
spohumque Colchi pecudis auratae tenent;
rediere rcgna, rapta virgiqilas redit.

0 placida tandem numina, o festum diem, 9S5
0 nuptialeml vade, perfectum est scelus;

952 invisain eodd, eorrewit Grcnovius 953 erinii E meDtis
— quo ^ 961 inteodat? igne. MDgiils E 969 relinqaere JS, sed

alterum re expxmxit 1 — 2m, — et om, B 975 ipse — avelie A 977
perpenda E 978 dolet-8 E 1 m. regum es cl. f. dolens A 980 ar^
luigeri A 982 recipi E 985 nomiaa E 96() ^ eri. sc. est E

Digitized by Google

•llA» .' . • J

vmdicta nondiun: perage, (fnm facittDt mairas.

qaid nttnc moraris, anime? quid duMtas pot^ns?

iam cecidit ira. Daenitet facti, pudet

quid, niisera, feci? misera? pacDit^at licet, m

feci^— Tolimtas ma^na invitam subit,

efec^e cre^rt. derat hoc unum inihi,

spectator iste. nil adhuc facti reor:

quidquid sine isto fecimus sceleris j)erit.

lAS. En ipsa tecti parte praecipiti imminet. M5

huc rapiat ignes aliquis, ut flammis cadat

suis perusta. med. Congere extremum tuis

natls, lason, funus, ac tuinulum strue:

couiuux socerque iusta iam functis habent,

a me sepulti; natus hic falum tuUt, IW

hic^te vidente^ dabitur exitio pari.

lAs. Per numen omne perque commuoes fugas

torosque, quos non nostra vioia?it fides,

iam parce nato. si quod est crimen, meum est:
^ me dedo mor6; noxium macta caput. ij^^

HBD. Hac qua recusas, qua doles» ferrum exigam.fl '

i nuDc, auperbCf virginum thalamos pete,

rdinque matres. us* Vnus est poenae satis.

MED. Si posset una caede satiari haec manus,

nullam petisset ut duos perimam, tamen 1010

nimium est dolori numerus angustus meo.

us. lam perage coeptum facinus, haut ultra precor, 1014

moramque saltem supplicis dona meis. 1015

MBD. Perfhiere lento scelere, ne propera, dolor:

meus dies est; tempore accepto utimur^

us. Infesta, memet perime. hed. Misereri iubes.

bene est, peractum est. plura non habui, dolor,
•A quae tibi litarem. himina huc tumida alleva, 1020

ingrate lason. coniugem agnoscis tuam?

sic fugere soleo. patuit in caelum via:

squamosa gemini coUa serpeutes iugo

in matre si quod pignus etiamnunc latet» 1012
scrutabor ense viscera et ferro extrahann.

091 me et invitam E me invisam A 993 ipse j4, — nihil E.
— factnm A 998 n. I. et f. a. t. s. singulis veriibut E 1005 dede
j4 1009 satiaii maniis A satiarlamantis E earrwit GrmumiUM 1012.
1013 deletti cf, 1, 208 1014 perge E. — aat B 1016 iaami eon-
Hnuaiur «— sceleri E

Digitized by Google

132 L. AHNABI SBMECAE IIEDSA

suiniiiissa praebent recipe iam natos, parens;

ego inter aoras aliti curni vehar. 1085

us. Per alta yade spatia sublimi aethere,

testare nuUos esse, qua veheris, deos.

1026 aetheri A^actheris A

MARCI . LVCII ANNEI • SENECAE . MEDEA • | EXPLICIT INCIPIT
PHAEDRA . LEGE • liSNOCEJSTl • FEUCITER • E sequiiur Agamem-
non A

Digitized by Google

I

P H A E D R A

Digitized by Google

PERSONAE

HIPPOLYTUS
PHAEDRAfw

NVTRIX
TUESEyS ^

GH0RV8

SGAENA ATHBNIS

HIPPOLYTVS

It(Ou^rosas| cingite! silvas\ .
8ttinmaqueyionti9\iuga, Cecropiil .-/^^^f
celerl ntena lustAte vagi /
quae saxosae loca Pdrn^tho -

subjitota iacent, qu|i^ Thnaisiis 5

TaUibas amn^ rapida^curirena* * • *

yerbmt un^, scandile coUes

sempeij cano;8 nive Roipaea; . ^^«.o ' .v^

hac, hac alii qua nen^us aita

tetlitur alii6^ qua prata iacent tO

quae jorifera njjulcejis aura '

Zephyrus vernas evojcat herhas, ^ j^' *" "

ubi per graciles levis Ilisos ? «t^H*-^'^^ 13

labifiir agros^ pfgei^ steriles (J T 15

amne maligno radrt barenas; . >

vos qua Maralbon tramite laevo ^"V

saltils ^perit, ^jua cobiitatae ^

giregibus parvis noctdrna petunt

pabd^a fetaie; yos q(ja tepidis* 20
subditus austri^ frigiira mollit
durus ^chairneus.
aliits^rupefi dulci^ Hymetti,
parras alius calc^t Apbidnaii:

pars illa diu vaeal immunis, 25
qua curvati litora ponti

ubi Maeander saper inaequales 14

PHAEDRA E Priteianut I p. 2S3, 7 H. {ef. ad v. 710} fllPPO-
LYTVS

2 vosi iuga interpunxil Bueehelerus 4 saxosa E correxi (cf,
eehoh Ar, IM. 393 sazoeo loea ParaetU Swliger) saxa aolo carpaneto
(carpeneto) j4 5 qaae tristis E et quae tliiasia A eorrewU Rapkekngiue
8 riphea£i^ 13 om. — glacilea E wrrearii Is. Pontanue, uUs-

sos £^ 14 om. B. — ubi Maeandros per inaequales Hauptius opusc. I
p. 149 17 quem arathon 20 ferae y^(^) 22 Acha rnan corfrf. cor-
rexit Gronovius 24 athytnas E ephidnas A athimas ^ correxit Avantius

Digitized by Google

136 L. ANNAEI SBNECAB

r ' ''^ Simion urget. si qucm langit

gloria silvae, vocat hunc t Flius:
hic versatur, metus agricolis,
> V. I vulnere multo iam uotus aper. 30
at vos laxas canibus tacitis
mittite habenas; teneant acres
^';..>A '^' lora Molossos et pugnaces /v^.*-**^'»^^^
tendant Cretes fortia trito ^ '

vincula collo.

at Spartanos (gcnus est audax 35

avidumque ferae) nodo cautus

propiore liga: veniet tempus,
^ ' cum latratu cava saxa aonent;
' * ' ^^^'^" nunc demisai- nare sagad^- • t . ^

captent auras. lustraque presso '.i;-^^" 40

quaerant rostro, dum lux dubia estt

dum signa pedum roscida teUus

impressa tenet.

alius raras cervice gravi ' \
portare plagas, aiius teretes 'J^'* «'*-t«jA^^ 45
'^p^operejllaqueos. pictTruhenti '
\ lineff pinnTI vano cludal
'.terrore feras.
tibi vibi^elur missile lelum,
tu grave dextra laevaque simul

robur lato dirige ferro, 50
tu praecipites clamore*fera8

subsessor ages; tu iam viclor
curvo solves viscera cultro.

Ades en comiti, diva virago,
cuius regno pars terrarum 55
/ secreta vacat, cuius certis

petitur telis fera quae gelidum

potat Araxen et quae stanti

ludit in Histro. tua Gactulos i^. y/^^

dextra leoncs, tua Cretaeas • 60

sequitur cervas; nunc veloces

27 synion E 28 philipis A nec fpXviif (Delrio) nec ^Xvtv^
(Gronovius) ferri potest. Phlyis a ^PXvai (cf. 4>Xvfj(n) vel Phlyas {scil.
vocat gloria silvae) de JfUamowiiz. conieci Phlye 34 cressae 5^. —
vincula e. q. s. dimelri^ v. 38|, monomeler E (ff. J, 109 36 caulas ^
39 dimissi Eg 40 capient E 45 rotare ^ 48 libvetiir g 60 cks-
E

Digitized by Google

137

flgis dammas leviore manu.
tibi danl Tariae pectora tigrea,
^ tibi Tillosi terga biaojites

( latisque feri cornibus uri. ' 66
quidquid solis pascitur arvia»
siye illud Arabs divite eibra

sive ilKid inops noTit Garamans , 68

Tacuisque vagus Sarmata campis, 71
sive ferocis iuga Pyrenes ' 69
sive Hyrcani celant saltus, 70
arcus metuit, Diana, tuos. * • 72

tua si gratus numina cullor
tulit in saltus, retia vinctas

lenuere feras, nulli laqueum • • 75

rupere pedes: fertur plaustro
praeda gementi; tum rostra canes<
sanguine multo rubicunda gerunt •
repetitque casas rustica longo

turba triumpho. 88
en, diva, faves: signum arguti
misere canes vocor in silvas.
haCf hac pergam qua via longum
compensat iter, qJ^JCIa,..^

PHAEDRA ^^^^^

0 magna vasti Creta domin^trix freti^ 85
cuius per omne litus innumerae rates
tennere t pontum qiiidquid Assyria tenus
tellure Nereus perxius rostris seeat,
cur me in penates^obsidera invisos datam
hostique nupta^ degere a<etatem in malis 90
lacrimisque cogis? profugus en coniunx abest
praestatque nuptae quam solet Theseus (idem.
fortis per altas invii retro lacus ^ ^
vadit tenebras miles audacis proci,

solio ut revulsam regis inferni abstrahat; 95
pergit furoris socius, haud illum timor
pudorque lenuit — stupra et illicitos toros
AcheroDte io imo quaerit Hippolyti pater.

62 6git E 67 post 68 A 69 sine: ine i. roi. im. E 71
iTtfiisei posl V, 68 77 'trementt — enrn ^ 8t fave EA eorr, g
99aenae inscriptum Phaedra Nutrix 87 MfHM portas 88 per*
viom 4 98 qaaerit: q t. ras, im, E

Digitized by Google

138

L. ATiflABI 3SN£CAE

Sed maior alius iucubat maestne dolor.
Don nie quies nocturua, uon altus sopor 100
solvere curis: alitur et crescit malum
et ardet inlus qualis Aetnaeo vapor
exundat autro. Palladis telae vacaut
et ioter ipsas pensa labuntur manus;

non colere donis templa ?otivis libet, 105
poo ioter aras, Atthidum mixtam cborit,
iactare tacitis coQScias sacria facea,
nec adire castis precibus aut ritu pio
•diudicatae praeaidem terrae deam:

iuvat eicitatas coDgeqni cursu ferts lio
^ et rigida molli gtl^ iaculari ouuhi.

Quo tendis, anime? quid furens saltus amas?
fatale miserae matris agnosco malttm:
peccare noster novit in silvis amor.

genetrix, toi me miseret: infando rnaki 115

Gorrepta pecoris efTerum saevi ducem '
audax amasti; torvus, irapatiens iugi '
aduller ille, ductor indomiti gregis — '
sed aniabat aliquid. quis ineas niiserae deus
. aut quis iuvare Daedalus tlammas queat? - 120

A I,» t^^jjQjj gj jpgg remeet, arte Mopsopia potens

qui nostra caeca monstra conclusit domo,
promittat ullam casibus nostris opem. v -i'-'
. • stirpem perosa Solis invisi Veous - ^ i

per nos catenas vindicat Martis sui Ua ttay 125
suasque, probris omne Phoebeum geous
onerat netandis: nuUa Minois levi
defuncta amqre est, iungitur semper nelas.

NYTRIX

Thesea coniunx, dara progenies loYis,
nefanda casto pectore exturba ociua» 130
extingue flammas neve te dirae spei
praebe obsequentem: quisquia in primo olistilit
pepulitque amorem, tutus ac Ticlor fuil;
qui blandiendo dulce nutrivit malun«
aero recusat ferre quod subiil iqgum. ttt

103 andro E 106 clioros E 109 adiudicatam A 116 efferi
saevum A 121 ille codd, correxi 123 promiltet 124 pero-

sam E, — nemus Im, venus 2^3 m. E

Digitized by Google

PilAEDBA 139

Nec me fugit, quam durus et veri iasolens
ad recta flecti regius nolit tumor.
quemcumque dederit exitum casus feram:
fortem facit vicina libertas senem.

?^ Honesta primum est velle nec labi via, 140

pudor est secundus nosse peccandi modum. ,

qiio, misera, pergis? quid domum infamem aggmai

superasque matrem? maius est monstro nefaa:

nam monstra fato, moribus scelera imputes.

si, quod marituB supera non ceriiit ioca, 141^

tutum esae facinus credis et vacuum metu,

erras; teneri crede Lethaeo abditum ^^^^^WijU'

Thesea profundo et ferre perpetuam Stygal:

quid ille, lato maria qui regno preroil

popuiisque reddit iura centeniSy pater? 110

latere tantum fadnus oceultum sinet?

eagax parentum est cura. credamna tamen

astu doloque tegere nos tantum nefas:

quid ille rebus lumen infundens suum

matris parens? quid ille qui mundum qnatit ^ Itf

vibrans corusca fulmen Aetnaeum uiaDu, l <>m)u1uu^

sator deorum? credis hoc posse effici, ^v^^^jv^Aoi^

inter videntes omnia ut lateas avos? '

sed ut secundus numinum abscoudat favor f^ -^- ^^-v

coitus nefandos utque contiiigat stupro ^-<.^ ' ,1.^« • |60

negata magnis sceleribus semper lides: > - i iy.sUL-

quid poena praesens conscius menlis pavor >

animusque culpa plenus et semet limens?

scelus aliqua tutum, nulla securum luliU

compesce amoris impii flammas, precor,

nefasque quod non uUa tellus barbara

commisit umquam, non vagi campis Getae

nec inhospitalis Taurus aut sparsus Scythes;

espelle facinus mente castiiica horridum

memorque matris metue concubitus novoe. 170

miscere thalamos patris et nati apparas

138. 139 Phaedrae swit BA eorr. ^ {Delrii MogunHmu) 140
pOD ista pri E eomueii N. Htintiui (efi Gronov.) obstare ft, A 142 gra*

Vas j4 147 e. tamen tu cr. ^ 148 prof. ferre perpetuam stygem
prof. et ferri perpetua in styga E {inter a et in ras, 2m. facta K et fere
perpetua in M ct ferre perpetuam : m 2m. i. ras, N) 155 quid ille
bis E 162 con:^ciae noclis ^ 167 vagub campis Geta A 171 gnata
(gnato m, ree.) E

Digitized by Google

140

L. Ai>i7(AEl SEN£GAE

lUcroque prolem capore confiisam impio?

pergc ot nefandis verte nalurani itjnihus —

cnr monstra cessant? aula cur fratris vacat? a-^o-^^

prodigia totiens orbis insueta audiet, 175

natura totieos legibus cedet suis,

quotiens amabit Cressa? ph. Quae memoras scio

▼era esse, nutrix; sed furor cogit sequi

peiora. yadit animus in praeceps sciens

remeatque fri^tra sana consilia appetens. 180

sic cum gravatam navita afdrersa ratem

propellit.unda, cedit in vanum labor . .

et Ticta prono puppis aufertur vado.

quid ratio possit? Ticit ac regnat furor' ^

poteDsque tota mente dominatur deus. 185

hic Tolucer omni pi^llet in terra impotens V^. v % .

laesumque flammis torret indomitis lovem;

Gradivus istas belliger sensit faces,
^ opifex trisulci fulminis sensil deus,

et qui furentes semper Aetnaeis iugis 190
'versat caminos igne tam parvo calet;

ipsumque Phoehiim, tela qui nervo regit, v.--^ "'"*

figit sagitta ccrtior missa puer ^\

volitatque caelo pariter et lerris gravis. v.-^^
f NVTR. Deum esse amorem turpis et vitio furens 195

fmxit hhido, quoque liherior foret

titulum furori numinis falsi addidit.

natum per omnes scilicet terras vagum

Erycina mittit, iile per caelum volans

proterva tenera tela molitur manu 20O

regnumque tantum minimus e superis habet:

vana ista demens animus ascivit sibi

Venerisque numen finxit atque arcus dei. '

quisquis secundis rd>us exultat nimis *

fluitque luxu, semper insolita appetit. 20S

tunc illa magnae dira fortunae coroes

subit libido: non placent suetae dapes,

non tecta sani moris aut vilis scj^us./^

174 patris B 184 qaod ratio posclt viiidt ji 186 omnl
regnat — potem eodd, e^mmil N, HeinHut adv. p. 62 187 ip-
samqne flammis^ 189 trisulci: s ex f E Ifin fnrcntis E 194
terrae ^ 195 tiirpi (turpo Scriverius) servitio favrns A 201 in
superis A 205 appeteos A {208 Tilis cibus A ulius cibus E cor^
rexU Bothius

I

Digitized by Google

PUAEUUA

141

cur iu penates rarius tenues subit

haec delicatas eligens pestis doraos? 210

cur sancta parvis habitat in tectis Venus

mediumque sauos vul^us alTectus teuet

et se coercent modica? coutra divites

regnoque fulti_ plura quam fas est petunt?

quod non potest vult posse qui nimiuoi potest. 215

quid deceat alto praeditam soiio vides:

metue ac verere sceptra remeaulis viri.

PH. Amoris in me maximuni regnum puto

reditusque nullos metuo: non umquam amptius

coDTexa tetigit supera qui mersus semel 220

adiit silentem nocte perpetua domum.

HVTB. Ne cr^de Diti. clauserit regnum Ucet

canisque diras Stygius observet fores:

solus negatas invenit Theseus vias.

PH. Veniam ille amori forsitan nostro dabit. 225

nvTB. Immitis eUam coniugl castae fuit:

experta saevam est barbara Antiope manum.

sed posse flecti coniugem iratum puta:

quis huius animum ilectet intractabilem ? ,

expsus omne feminae uomen fugit, \aX>»>^ 230

immitis aunos caelibi vitae dicat, *

couubia vitat: geuus Amazouium scias.

PH. lluuc in nivosi collis haereuteiu iugis,

et aspeia agih saxa calcantem pede

sequi per alta nemora, per montes placet. 235

NVTR. Resistet ille scquv mulcendum dabit ^

castosque ritus Vcnerc uon casta exuet? f

tibi pouet odium, cuius odio forsitan

persequitur omnes? precibus haud viuci potest.

PH. Ferus est; amore didicimus vinci feros. 240

MVTR. Fugiet. Pfl. Per ipsa maria si fugiet, sequar.

NVTR. Patris memento. ph. Meminimus matris simul.

Mvm Genus omne profugit ph. PjaeHcis careo metu. -^^^^^^-^

ifVTR. Aderit maritus — pb. Nempe Perithoi comes?

nvTR. Aderitque genitor. ph. Mitis, Ariadnae pater. 245

ifVTR. Per bas senectae spiendidas supplex comas

213 coernentiE^ 216 perditam 218 regnam fero.^ 222 Dl-

tis J 227 est orn. E 236. 237 Phaedrae continuantur E 239
prec. li. V. p. Phaedrae dntur A 240 nvtr. f. e. PH. a. d. v. f. A
241 si lugiat A 242 meuiinimus: mus (m') i. rai, Im.^ forl, eras, s
E 244 Pirithol J 246 splendida E

Digitized by Google

142 L. ANMAEI 8BNKCAB

fessamque cttris pectus et cara ubera
precori furorem siste teque ipsa adiura:
pars sanitatis velle saoari fuit.

PH. NoD omnis animo ceseit ingenuo pudor. 250
paremua, altriz. qui regi non yuU amor
rincatur. haud te, fama, maculari ainam.
haec aola ratio esty unicum effugium mali:
virum sequamur, morte praev^m nefas.
NVTR. Moderare, alumna, mentia ^enae impetus, 2^5
animos coerce. dignam oh hoc ?ita reor
quod esse temet autumas drgnam nece. (^ka^
PH. Decreta mors est : quaeritur fati genus.
laqueone vitam fioiam an ferro incubem?
an missa praeceps arce Palladia cadam? 260
iNVTR. Sic te seiiectus nostra praecipiti sinat 262
perire lelo? siste furibundum impetum. 2G3
PH. Prohibere nulla ratio periturum potest 265
ubi qui mori constituit et debet mori.
proin castitatis vindicem armemus manum. 26 1

NVTR. Solamen annis unicum fessis, era, 267
• si tam protervus incubat menti furor,
contemne famam — lama vix vero favet,
peius merenti melior et peior bono. 270
temptemus animum tristem et intractabilem.
meus iate labor est aggredi iuvenem ferum
mentemque saevam flectere immitis riri.

CHORVS

*

Diva non miti generata ponto,
quam vocat matrem geminus Cupido, ft ^^i^-^lte

impotens (lammis simul et sagittis,-
iste- lascivjis puer et renidens

tela quani certo, moderatur arcul 27S
non habet latam data plaga frontem^ 261

haud guisquam ad Titam facile reyocari potest 264

labitur totas furor in medullas 379
igne furtivo populaote veDas.

248 ipsam A 249 par s. E 250 ingenio E, sed corr. 1 m.
256 ttltra reor E 261 post v, 266 reposuH Gronovius. — hvt. pro,
castitatis A {Pkatdrae ott B) 262 sinet ^ 264 ojn. ^{A) dofmtU
Scali^er 266 qiiiB A 269 comtemne E 274 chorvs. gressas
sic E 277 paer aere mteoa A 278 iaculatar A 279. 280 deievit
Boihius

Digitized by Google

sed vorat tectas penitus medttllaB.
nuUa pax isti puero: per orbem
spargit effusas agilis sagitta»;

quaeque nascenten videt* ora aolem, 285
quaeque ad Hesperias iacet ora melas,
si qua fenrenti subieeta cancro,
si qua Parrfaasiae glacialis ursae
semper errantes patitur colonos,

novit hos aestus. iuvenum leruces 290
coDcitat flammas senibusque fessis
rursus extinctos revocat calores,
virgiuum iguoto ferit igne pectus
et iubet caelo superos reliclo

vultibus falsis habitare terras. 295
Thessali Phoebus pecoris magister
egit armentum positoque plectro
uuXx-*^'- impari tauros calamo vocavit. ^ ■
; induit formas quotiens miuores ' ^

ipse qui caeium nebulasque t fecit: . 800

candidas ales modo movit alas,

dulcior yocem morieDte cygno; ^^*^-"

fronte nunc torva petulans iuvencus

virginum stravit sUa terga ludo,

perque fraternos nova regna fluptus 30&

ungula lentos imitante remos

pectore adyerso domuit profundum,

pro sua vector timidus rapina.

arsit obscuri dea clara mundi

nocte deserta nitidosque fratri 310
tradidit currus aliter regendos:
ille noctnrnas agitare bigas

discit et gyro breviore flecti, 313
dum tremunt axes graviore curru; 316
nec suum tempus tenuere noctes 314
et dies tardo remeavit ortu. 315
natus Alcmeha posuit pharetras .
et minax vasti spolium leonis» «^.^
passus aptari digitis zoadragdos >

286 quaeque ad occasus iacet ora seros A 287 cancro est todd,
correxi 288 si qua maioris gl. u. A 290 hestus E 300 ducit A
{f(q>eX/jy€Q4Tw imuit qni cado nebtilas recliiclt N. jSleintius adv, p. S5
caelo aebnias coegit de R^iUmowit», forl, caelum nebulasqae COgit)
302 voce E 305 mala regiia A 316 iraieei post v, S13

Digitized by Google

144 L. ▲MrUfil SEHECAB

et (lari legein rudibus capillis; 320
crura distiacto religavit aurOf ,

luteo plantas cohibente socciup' *, ^^*f<^'^/C' (4Lh>uv^.<^
et niaDu, claTam modo qua gerebal, v
fiia deduxit properante fuao: «oa}^^'

1.4/" V Vidit Persis ditique ferax 325
Lydfa regno ddecta feri -j^*.r ^a^.^...,^)
terga leonis * *
umerisque, quibus sederat aiti
regia, caeli, teuuem Tyrio
atamine pallam. ^

sacer est ignis (credite laesis) 330
nimiumque potens. qua terra salo
cingitur alto quaque per ipsum
candiaa mundum sidera currunt:
haec regna tenet puer immitis,
spicula cuius sentil in imis 335
pervius undis rex Nereidum
flammamque nequit reievare mari.
ignes sentit genus aligerum;
Venere instinctus suscipit audax
grege pro toto belia iuvencus; 340
si coniugio timuere suo, ^
poscunt timidi proelia cervi, , 342

lunc virgatas India tigres 344
A**^ decolor horret; luiic viilniiicos 345
acuit dentes aper el toto est
spunieus ore;

l^oeui quatiunt colla leones ^ 34S
et mugitu dant concepti cn.. ^\ x .^«^ 343
signa furoris: cuni movit Amor, ' 343^ 349

tuni silva gemit murmure saevo. 350
V- • amat insani belua.ponti
. . • Lucaeque boves: vindicat omnem
sibi naturam, nihii immune est,

323 davam E, sed corr. 1 rn. 325 ad marg-. t m. R; E cf. 1,37,
— Perses ditistiue // 326 legni ^l. — reiecla E 327 sq. dimetri E
327 intercidisse coiiieci lale quid: [sumptamque uimis] c/\ /, lOG 330
laesi E 331 terra mari A 332 quaqae aetherio A 333 mtuido A
336 cerulus undis grex A 339 Yenere instincti qnam magna gemnt^tf
340 iuvenci A 342 sqq. dimeiri E 343 ct — furoris traieci posi
V, M8, cf. I, 107. — mugitus A 350 tunc g" 352 ineique —
omnes | natura sibi codd» correwit Bueciielerus

Digitized by Google

PBABDRA 145

odiunique perit cum iussit Amor;

▼eteres cedunt iguibus irae — - 355

quid plura canam? vincit saevas

cura novercas.

altrix, profare quid feras; quonam in loco est
regina? saevis ecquis est flammis modus?

NVTRIX

Spes liulla tantum possc leniri raaluna, 300
finisque flammis nullus insanis erit.
torretur aestu tacito et inclusus quoque,
quamvis tegatur, proditur vultu furor;
erumpit oculis ignis et lassae genae

lucem recusant, nil idem dubiac placet 365

artusque varie iactat incertus dolor.

nunc ut soluto labitur moriens gradu

et vix labante sustinet coUo caput,

nunc se quieti reddit et, somni immemor,

noctem querelis ducit; attolli iubet 370

iterumque poni corpus et solvi comas

rursusque fiugi: semper impatiens sui

mutatur habitus. nuUa iam Gereris subit

cura aut salutis; yadit incerto pede,

iam viribus defecta: non idem vigor, 375
non ora tinguens «nitida purpureus rubor; 376
et qui ferebant signa Phoebeae facis ^ 379
ocufi nihil gejitile nec patrium micant. k v . ^

lacrimae cadunt per ora et assiduo genae' " -y . ,

rore irrigantur, quaUter Tauri iugis
tepido madescunt imbre percussae nives.

Sed en, patescunt regiae fa stigi a. .^ .o-h^^a-*
reclinis ipsa sedis auratae toro 3S5
soUtos amictus mente nou saua abuuit.

populatur artus cora, iam gressus tremant 877
tencrqne nitidi corporis ceddit decor.

356 q. pl. c. om. E post 357 nova scaena cui mscriptum
Pbaedra Nutrix vel Phaed. Nut. Hippol. A 359 poti v. 404
tur ji. — et qnis Eg post 859 nova ieama eui interipium Nntrlx.
Phaedra. Ghorus E 360 lenire S65 nibil B 377. 378 de-

leoi 379 tenebant A 383 hymbrae E, — perfosae A

SenecM tngoetUae n. 10

Digitized by Google

146

L. ANNABI BBNECAE

PHAEDRA

Removete, famulae, purpura alque auro inlitas
vesles, procul sit muricis Tyrii rubor,
quae fila ramis ultimi Seres legunt:

brevis expeditos zona constringat sinus, 390
cervix monili vacua, nec niveus lapis
deducat aures, Indici donum maris; ,
adore crinis sparsus Assyrio vacet.
sic temere iactae colla perfundaiit comae
umerosque summos, cursibus motae citis 395
veDtos sequautur, laeva se pharetrae dabit,
hastile vibret dextra Thessalicum manus. 397
qualis reiictis frigidi Ponti {dagi? f^U^ 399
egit caterras Atticum pulsans solum x 400
Iwj.: i . > Tanaitis ant Haeotis et nodo comas
coe^t emisitque, lunata latus
protecta pelta: talis in silvas ferar.
CHOR. Sepone questus: non levat miseros dolor;
a^reste placa virginis numen deae. 405
r^TR. Regina nemorum, sola quae montes colis
el una solis montibus coleris dea,
couverte tristes ominum in melius minas. (> ''^h< «
o magna silvas inter et lucos dea ^ (

clarumque caeli sidus et noctis decus, 410
cuius relucet mundus alterna vice,
Hecate triformis, en ades coeptis favens.
V animum rigentem tristis Hippolyti doma :
det facilis aures; mitiga pectus ferum:

amare discat, mutuos ignes ferat. 4t5
iiJ^ innecte mentem; torvus aversus ferox
in iura Veneris redeat. huc vires tuas
intende: sic te lucidi vultus ferant *
et nube rupta cornibus puris eas,

talis severi mater Hippolyti fait. $0S

387 atquc : a ea? e (2 wi. ut vid.) B 392 auris E 398 delevit
N. Heinsius adv. p. 66 401 tanais alti aut E tanatois vel tanais g [A)
corr, ^ 404 sqq. nutrici dantur A 404 depone A post 404
legitur V. 359 A yost 405 novae scaenae inscriptum est Hyppolitus.
Nvtrix E (non aiffoeto ad v. 406 ptnona^ noia) Niitr. HIpp. vm Nntr.
Phaed. Hipp. ^ 411 alteroa face A 414. 415 inoono ordino A
416 adveni» A

Digitized by Google

PBABDIA

147

sic te regentem frena nocturni aethem 420

detrahere numquam Thessali cantus queant

nullusque de te gloriam paator ferat

ades inTocata, iam fave TotiSy dea:

ipsum intuor solemne ?enerantem sacrum

nuUo latus comitante — quid dubitas? dedit 425

tempus locumque casus: utendum artibus.

trepidamus? baud est facile mandatum scelus

audere, veruni iussa qui regis timet,

deponat omne et pellat ex aninio decus:

malus est minister regii imperii pudor. 430

HIPPOLYTVS

Quid huc seniles fessa moliris gradus, ^
0 lida nutrix, turbidam frontem gerens
et maesta vultu? sospes est certe parens
sospesque Phaedra stirpis et geminae iugum?
nvTR. Metus remitte. prospero regnum m statu est 435
domusque ilorens sorte felici vigeL
sed tu beatis miUor rebus veni:
namque anxiam me cura soliicitat tui,
quod te ipse poenis graiibus infestus domas.
quemNfata cogunt, ille cum venia est miser; 440
at si quis ultro se malis offert volens
seque ipse torquet, perdere est dignus bona
quis nescit uti. pottus annorum memor
mentem relaxa: noctibus Cealis facem ^'.S^ •
attoUe, curas Bacchus ezoneret graves; 445

aetate fruere: mobili cursu fugit. ^

nunc facile pectus, gr.ata nunc iuveni Venus:

exultet animus. cur toro viduo iaces?

tristem iuventam solve; nunc cursus rape,

effunde habenas, optimo^ vitae dies 450

effluere prohibe. propria descripsit deus

oflicia et aevum per suos duxit gradus :

laetitia iuvenem, frons decet tristis seuem.

quid te coherces et necas rectam inckiem? --^t^^v^

-4-

423 favet A 428 iusta qui reges limet | deponat, omne pellat
todd. correxil N. Heinsim l, t. 433 vultus J 438 •mia E. —
sollititat E 489 infestns gravas A 440 eogant hie quidem vivat
miser A 441 anliquis ultro E 444 montibus A 445 IniGiiiis E
449 ioxus lape A 454 coliercets (t. e, s pro t) E

10*

Digitized by

t

148 ANKABI SENECAfi

seges illa magnum femis agricolae dabit 455

quaecumqtte laetis tenera luxuriat satis^

arborque celso yertiee.evincet nemus

quam non maligna caedit aut resecat manus:

ingenia nieliiis recta se in laudes ferunt, .

si nobilem animiun vegeta libertas alit. fluA^M 460

truculentus et silvesler ac vitae iuscius

tristem iuventam Veuere deserta coles?

hoc esse muuus crcdis iudictum viris, &>)^Xi4..>\

ut dura tolereut, cursilnis doniitenl equus" *

et saeva bella Marte sau{.^uiueo geraut? 465

quam varia leli genera mortalem trahunt 475

carpuntque turbam, pontus et ferrum et doiil

sed ista credas desse: sic atram Styga

iam petimus ultro — caelibem vitam probet

steriUs iuventus: hoc erit, quidquid vides,

unius aevi lurba et in semet rueu 4S0

providit iiie maxinms mundi parens, ^

cum tam rapaces cerneret-Fati manus,

ut damna semper subole repararet nova.

excedat agedum rebus humanis VenuSf

quae supplet ac restituit exhaustum genus: 470

orbis iacebit' squalido turpis situ, y^--*^

vacuum sine ullis piscibus stabit mate

alesque caelo derit et silvis fera,

solis et aer pervius ventis erit 474
proinde vitae sequere naturam ducem: 481
urbem frequenta, civium coetum cole.
HTPP. Non aha magis est libera et vitio carens

riuisquc uielius vita quae priscos colat^ -

quam quae relictis moenibus silvas amat. 485

uon illum avarae mentis inflammat luror

qui se dicavit montium iusonteni iugis,

nou aura populi et vulgus iufidum bouis,

non pestilens invidia, non fragilis favor;

non ille regno servit aut regno Hniiiinens 490

vanos honores sequitur aut tluxas opes,

457 evincit // 461 ac] et ^ 462 lolis ./ fxist U,5 cullo-
cavi V. 475—480 (u. 466—468 post v. 476 posueral lUclilerus) 477
sed fftta eodd, correxi 467 foU minas A 468 sobdle £, sed prior
o Q ^fn. 470 rcstituet B* — hQmanmii genas A 472 uIUs daa-
attnia 9oddn earread 482 coetns A 490 unininet j4

Digitized by Google

PflASDRA 149

spei metusque liberi haud illum niger
.jsisM edaxque Uror deute degeoeri petit;

^ nec Bcelera populos inter atque urbes sata

noTit nec omnes conseius strepitus pavet 495
aut yerba fingit; mille non quaerit tegi
dives columnis nec trabes nuilto insoleiis
suffigit auro; non cruor largus
inundat aras, fruge nec sparsi sacra \

centena nivei colla summillunt hoves: 500
sed rure vacuo potitur et aperto aethere
inuocuus errat. calluias tantum feris
jLfOLf^- struxisse fraudes novit et fessus gravi
labore niveo corpus IHso fovet;

nunc ille ripam celeris Alphei legit, M5
nunc ncmoris alti densa metatur loca,
ubi Lerna puro gelida perkicet vado,
sedesque mutas: hinc aves querulae fremunl
cymique ventis leoe percussae tremunt
veteresque fogi. iuvit aut amois vagi 510
presslsse ripas, caespite aut nudo leves
duxisse somnos, sive fons largus citas
defundit uodas sive per flores novos
^iugiente dulcis murmurat rivo sonus.
eicussa silvis poma coin|iescuot famem j^m^ 5t5
et fraga parvis ^uls^^ dumefis cibos
faciles ministranU regios luxus procid
est impetus fugisse: sollicito bibunt
auro superbi ; quam iuvat nuda manu
captasse foiiteml certior somnus premit 520
secura duro membra versantem toro. r
mn iii recessu furta et obscuro improbus
quaerit cubih seque multipHci timcns
domo recondit: aethera ac iucem petit
et teste caelo vivit. ' hoc equidem reor 625
vixisse.ritu prima quos mi&tos deis

494 inter atque: r a i,ras. 2— d m. E. — sita codd. correxit
N. Heinsius adu. p. €(! 496 haud v. ^ 498 sufficit E 504 eliso E
505 celerisale et logit E, cf. I, 0 506 metitur 5* 508 sedemque
mutat A sedesque mutat E correxi cf. /, 223. — hic A 509 rami-
que {sup. lil. q ras, 1 liL (fort. s) E) v. 1. percussi codd. correxit
N, HHnthti adv.u. 67 510 iovat eedd, eorrexit G. Fabrieiui {efi,
IMrio) 513 ditfandit J 521 venaotar^ 522 seccflsa g, — ob-
scura E

Digitized by Google

150

L. AWfABI SBNBCAB

profudit aetas. nullus hU auri fuit

caecus CQpido, nulius in campo 8acer>t«xaJL

divisit agros arbiter populis lapis;

nondum secaliant creduiae pontum rates: sao
sua quisque norat maria; non vasto aggere
crebraque turre dnxerant urbes latus;
non arma saeya miles aptabat matfu
'amJuu^ nec torta clausas fregerat saxo gravi
^<*u^ ballista portas, iussa nec dominum pati t 536
iuDCto ferebat terra servitium bove:
sed arva per se feta poscentes nibil
^ .^ pavere gentes, silva nativas opes

et opaca dederant antra nativas domos.
rupere foedus impius lucri furor ^ 540

et ira praeceps quaeque succensas agit u-^v * - '
libido mentes; venit imperii sitis
^ cruenta, factus praeda niaiori minor,
» pro iure vires esse. tum primum manu

bellare nuda * * saxaque et ramos rudes 545

vertere in arma: non erat gracili levis

armata ferro cornus aut longo latus

mucrone cingens ensis aut cristii procol «'.'^a-^^V

galeae comantes: tela faciebat dolor.

inTenit artes bellicus Mavors novas 550

et mille formas mortiB. binc terras cnior

infecit omnes fusus et rubuit mare.

tum scdera dempto fine per cunctas domos

iere, nuUum caruit exemplo nefas:

a firatre frater, dextera nati parens 555
cecidit, maritus coniugis ferro iacet
perimuntque fetus impiae matres suos;
taceo' novercam: mitior nil est feris.
sed dux maldrum femina: baec scelerum artifex
" obsedit animos, buius incestis stupris 5S0
fumant tot urbes, bella tot genles gerunt
et versa ab imo regna tot populos premunt.
sileantur aliae: sola couiuox Aegei,

527 perfudit E 537 sed: d ex r 1 m. E 541 precesp E
543 cruentum facinus pr. ^ 545 post nuda hoc fere detideramus :
[tela luiii saefs msiiu | aptare idorti] 548 aaft tiiste (cristae Aldina)
caput A 552 omiiis B 558 ticeo noyercas. mltliis Dihil est feiis
codd. correxi {cf. Eur, AkeiL 309) 559 haec] et A 560 hnios
incesti E earrexit Jae» Graneviui ciilus incestae A

Digitized by Google

PBABDBA 151

Medea, reddet feminas dimm genus.
NFTfi. Cur omnium flt culpa paucarum scelue? 565
f IjM^» Delestor omnes, horreo fugio execror.
sirAitio» sit natura, sit dirus furor:
odisse placuit. ignibus iunges aquas
et amica ratibua ante promittet vada

incerla Syrtif, ante ab extreino sinu 570

Hesperia Tethys lucidum attollet diem

et ora dammis blaoda praebebunt lupi,

quam victus animum feminae mitem geram.

KVTR. Saepe obstinatis induit frenos Amor

et odia mutat. regna materna aspice: 575

illae feroces sentiunt Veneris iuguin;

testaris istud unicus gentis puer.

Hipp. Solamen unum matris amissae fero,

odisse quod iam feminas omnes licet.

KVTR. Vt dura cimtes undique intractabilis K 560
resistit undis ei lacessentes aquas
>, •v.^'4\longe remittit, verba sic spernit mea.

Sed Phaedra praeceps graditur, impatiens morae.
quo se dabit fortuna? quo verget furor?
terrae repente corpus exanimum accidit 585
et ora morti similis obduxit color.
attoUe Tultus, dimove vocis moias:
tuus en, alumna» temet Hippolytus tenet

PHAEtDRA

Quis me dolori reddit atque aestus gr^es
reponit animo? quam bene excideram mihi! 590
Hipp. Cur dulce munus redditae lucis fugis?
PH. Aude, anime, tempta, perage mandatum tuum. *^ T
intrepida constent verba: qui timide rogat
docet negare. magna pars sceleris mei
olim peracta est; serus est nobis pudor: 595
amavimus nefanda. si coepta exsequor,

565 cor correcHtm a rubricator& 566 omnis E 567 duriis
EA corr. 5" {Mdina) 574 nutricis nomen om.y add. manus de qua
vide I, 17 {ubi pro 6Si sq. ponendum 582—644, i. e. fol. 75^ et 76')
M 577 genitus puer J 579 omnis E 582 detertus una cum
tcholiisy littera L rubra et aliarum quarundam vettigiit (e. g, [s]ic
[sjpe) reHetU B; X ui A 584 vergit B 585 repente temie cor-

i»ii8 exanimum cadit A 589 novae scaenae interiiilur Phaedra et
dem B Pbaed. Hipp. Nutr. J 59t PhaedraB eonHnuatur A

Digitized by Google

152

L. ANKAKI 8BMECAE

forsaa iugali crimen abscondam faees

faonesta quaedam scelera successas facit —

en incipe, animel — Commodes paulum, precor,

secretus aures. si quis est abeat comes. 60O

Hipp. En locus ab omni liber aiiutrio Tacat.

PH. Sed ora coeptis transitum verbis negant;

vis magna yocem mittit et maior tenet.

vos testor omnes, caelites, hoc quod volo — 604

Hipp. Aiiimusne cupiens aliquid effari nequit? 60G

rn. Ciirae leves locunlur, iugentes stupent.

uipp. Coinniitte curas auribus, mater, meis.

PH. Matiis superbum est nomen et nimium potens:

nostros humilius nomen affectus decet ; 610

me vel sororem, Hippolyte, vel famulam voca,

famulamque potius: omne servitium leram.

non me per allas ire si iubeas nives,

pigeat gelatis ingredi Pindi iugis;

non, si per ignes ire et infesta agniina, 615
cuncter paratis ensibus pectus dare.
mandata recipe sceptra, mc famulam accipe:
muliebre non est regna tutari urbium; 619
tu qui iuventae flore primaevo viges , 620

cives paterno fortis imperio rege,
sinu receptam supplicem ac servam tege.
miserere viduae — hipp. Summus hoc omen deus
avertat. aderit sospes ac^itum parens. /-wHcai:«X»j^
PH. Regni tenacis dominus et tacitae Stygis ^
nullam relictos fecit ad superos viam:
thalami remittet ille raptorem sui? ; .
nisi forte amori placidus et Pluton s^t.
Hipp. Ulum quidem aequi caelites reducem dabikntt
sed dum tenebit vota in incerto deus, 690
pietate caros debila fratres colam
et te mcrebor csse ne viduani putes
ac tibi parentis ipse supplebo locum.
PH. 0 spes amantum credula, o failax Amorl

625

me nollo • * 605

te iuipeiia regere, me decet iussa exsequi 61S

598 non ista qoaedani B 600 secretas B 60$ endtfil A

604 omnis ^ 605 extat BA, om. ^ 618 delevit Peiperus 619 tutari
patris A 62b sedet Im, ex Beries ut vid. E 632 et te tuebor A

Digitized by Google

PHAEDRA

153

satisne dixi? precibus admotis agam. 635

Miserere, tacitae mentis exaudi preces —
lil)et loqui pigetque. hipp. Quodnam istud malum est? '
PH. Quod in novercam cadere vix credas maiuiu.
flipp. Ambigua voce verba perplexa iacis: .
effare aperte. ph. Pectus insanum vapor p m 640
amorque torret. intimis fervet ferus ^
visceribus ignis roersus et veoas lateDS 6^
ut agilis altas flamina pereurrit trabes.
mpp. Amore nempe Thesei casto furjs? 615
PH. Hippolyte, sic esl: Tliesei vultus amo
iUos priores quos tulit quoudam puer, *
cum prima puras barlNi signarel genas
monstrique caecam Cnosii Tidit domum
et longa curva fila collegit via. 650
quis tum iile fulsitl presserant vittae comam
et ora flavus tenera tinguebai pudor;
inerant lacertis mollibus fortes tjori; «wuu^^j^
tuaeque Phoebes vdIIus aul Pbo^i mei,
tuusque potius — talis, en talis fuit 655
cum placuit hosti, sic tulit celsum caput: >.
in te magis refulget incomptus decor;^'-'
est genitor in te totus et torvae tamen
pars aiiqua matris rniscet ex aequo decus;
in ore Graio Scylhicus apparet rigor.y 660
si cum parente Creticum intrasscs fretum,
tibi fila polius nostra nevisset soror. um^<'<
te te, soror, quacumque siderei poli
in parte fulges, invoco ad causam parem:
domus sorores una corripuit duas, 665
te genitor, at me natus. en supplex iacet
adlapsa genibus regiae proles domus.
respersa nulla Id^e el intactaf innooens

penitiis medQllas atqae per venas meat «42

635 dixit A 639 perplexe <^ 641 anioie torret. inlimis ferit
feras Im. amorque torret. intinia terus vorat 2m. E amorque torret.
intimas saevas vorat A, — fervet Peiperus retUluit {qui scripni fervit)
642 om, B (aseripiue ut nid, manu de qua vide 04 v, ^74, ted era^
sux) 643 venis codd. eorrexit Bolhiut .649 gnosii eodd. 651
vitcU' E 652 ting. rnbor A 654 tuaeve codd. correxit Bothius
65S et genitor codd. correxit N. Heinsius adv. p. 67. — in te torvus A
662 nevidisset E 663 siderea E 665 duas corr. ex imas E {non
enotavi uira manu: duas 2) 666 ac ^ 66S labe nulia g

Digitized by Google

I

154 L. ANNAEI 8ENEGAE

tibi mutor uni. certa descendi ad preces:

finem hic dolori faciei aut vitae dies. 670

miserere amantiB — hipp.. Magne regnator deum,

lepius audis scelera? tam lentua videa?
et quando saeya fulmen emittea maou,
si nunc serenum est? omnig impulsus ruat
aether et atris nubibus condat diem, 675
ac versa retro sidera obliquos agant
retorta cursus. tuque, sidereuin caput,
radiate Titan, tu nefas .stirpis toae
speculare? lucem merge et in tenebras fuge.
cur dextra, divum rector atque hominum, vacat 6S0
tua nec trisulca mundus ardescit face?
' in me tona, me fige, me velox cremet
\ jv'^^'j transactus ignis — sum nocens, merui mori:
- placui novercae. dignus en stupris ego?
scelerique tanto visus ego solus libi 685
materia facilis? hoc meus meruit rigor?
0 scelere vincens omne femineum geous, , .
genetrice peiorl illa se tantum stupro ^qu^J^^^^^ 689
contaminavit, et tamen tacitum diu * 690

crimen biformi partus exhibuit nota
4,*^ scelusque matris arguit vultu truci
ambiguus infaqs — ille te venter tuHt.
0 ter quaterque prospero fato dati ^
quos hausit et peremit et leto dedit 605
odium dolusque — genitor, invideo tihi:
Colcbide noverca maius haec, maius maium est.
PH. £t ipsa nostrae fata cognosco domus:
fugienda petimus; sed mei non sum potens.
te vel per ignes, per mare insanum sequar 70
rupesque et amnes, unda quos torrens rapit;
quacumque gressus tuleris hac amens agar —
iterum, superbe, genibus advolvor tuis.

0 maiiis aasa ouitre monstrifera malom S88

669 mittor A, — discendi E 671 phaed. magna E {corr,
• manus de qua v, ad v. 574) 673 ecquando vulgo {posi Avan'
lAMt). — cmittis E 676 ae vestra B 677 syderiQm E 678
radiate tantum ne nefas E 684 en] an A 68S delevit SolkHu
691 biformis // triformi E 695 ausit E 697 cholchide E. — hoe
codd, correxit iV. ffeimiui adv, p, 68 702 ameos sequar A

Digitized by Google

PHAEDRA

155

Hipp. Procul impudicos corpore a casto amoYe
tacius — quid hoc est? etiam io amplexus ruit? 705
stringatur ensis, merita supplicia exigat.
en impudicnm crine contorto caput
laeva reflexi: iustior numquam focis

datus tuis est sanguis, arquitenens dea. ^ ^ ^ l t-»

PH. Hippolyte, nunc me compotera voti facis;^^'^^:* . 710
^ sanas furentem. maius hoc voto meo est, i
salvo ut pudore manibus immoriar tuis.
Hipp. Abscede, vive ne quid exores, et hic
contactus ensis deserat castum latus.

quis eluet me Tanais aut quae barbaris 715
Maeotis undis Pontico incumbens mari?
non ipse toto magnus Oceano pater j
tantum expiarit sceleris. o silvae, o ferael
nvTR. Deprensa culpa est. aoime, quid segnis stupes? ^
iu,ir reg eramu s ipsi crimen atque ultro ^mpiam lao
^ Venerem arguamus: scelere Telandom est sceius;
tutissimum est ioferre, cum timeas, gradum.
ausae priores simus an passae nefas,
secreta cum sit culpa, quis testis sciet?

Adeste, Athenael fida famulomm manus, 725
fer opeml nefandi raptor Hippolytus stupri
instat ^premitque, mortis intentat metum,
ferro pudicam terret — en praeceps abit
ensemque trepida liquit attonitus fuga.
pignus tenemuB sceleris. hanc maestam prius 790
recreate. crinis tractus et lacerae comae
ut sunt remaneant, facinoris tanti notae.
perferte in urbem. recipe iam sensus, era.
quid te ipsa lacerans omnium aspectus fugis?
mens inpudicam facere, non casus solet. 735

, CHORVS i^'^ ^'^^ <^r:r .

Fugit insanae similis procellae,^- ' -1 ^#
ocior nubes glomerante Coro, li.^t/.

U1CU9 J

707 en] et Jl? 710 adfert PrUcianus I p, 253, 6 H, ('o tamen in
hoc (compos) solo corripitur. Seneca in Pliaedra: Hippolyte, me nunc
compotem voti facis' ubi mc nunc ex nunc me correctum in cod. Halber-
ttadiensi). — facies E facias Prisciani Halberstad. ei Caroliruhensis
712 solvo E 720 ipsae ^ 727 intentans g 729 tiemdaiii B
732 notas A 733 referte A. — «19». eri mt. 0 2m. ut vidU E 734
laceiaB E. — aspeetnm A

r

Digitized by Google

156 L. ANNAEI SENECAE

ocior cursum rapiente llanima,

slelJa cum ventis agitata lougos , 'm>ov.^,

porrigit ignes. 740
conferat tecum decus omno phscuQi
fama^miratrix senioris aevi:
pulchrior^Dto tua fonna lucet,
clarior quanto micat orbe pleno

cum 8U08 igues coeunte comu 746
iunxit et curru properante pemox
exerit vultus rabicunda Phoebe
nec tenent stellae faciem minores;
talis est, primas referen^ tenebras,
nuntius noctis; modo lotus undis 760
Hesperus, pulsis iterum tend>ri8
Lucifer idem.

Et tu, thyrsigera Libcr ab India,

intoiisa iuvenis perpeluum coma,

tigres pampinea cuspide territans •/ 755

ac mitra cohibens cornigerum caput,*

non vinces rigidas Hippolyti comas.

ne vultus nimium suspicias tuos: ^ ,•

omnes per populos falnila distuht,

Phaedcae quem Bromio praetulerit soror. - 760

^/«M ' Anceps forma bonum mortalibus,
exigui donum breve temporis,
, ^ ut velox celeri pede laberisl ,
^ix,non sic prata noTO vere decentia
, ' * aestatis calidae despoliat vapor, .765
saevit solstitio cum medius dies
et noctes brevibus praecipitant rotis;
languescunt fojio ut lilia pallido,
et gratae capiti deficiunt comae

et fulgor leneris qui radiat gcnis 770
momento rapitur nuUaque nou dies

740 coniptt ignes A 747 exeret E 749 qualla eM. tommi
756 panpinea E 758 nec A 759 omnis E 764 vere novo prata
A 765 dispoliat ^ 767 praecipitat codd. correxit Gronovius
768 ut om. A 769 deficiunt rosae .4 770 ut folgor codd. correxit
Richterus {sed delelo 768 et et in ut mutato v, 769). — genis: i
ex M E

Digitized by Google

PHABBBA 157

formoDsi spoliuin corporis abstulit.
res est forma fugax: quis sapiens booo
confidat fragili? dum licet, iitere.

tempus le tacitum subruit, horaque ' 775
semper praeteritST-deteriur subit.

Quid deserta pelis? tutior aviis
non est forma locis: te nemore abdito,
cum Titan medium constiluil diem,
cingent, turba licens, Naides improbae, 780
formonsos solitae claudere fontibus,
et somnis facient insidias tuis . 782

Panas quae Dryades montivagos petuut. 784
aut te stellifero despiciens polo 7S&
vAcvuu si^^us pos^ veteres Arcadas editum
currus oon poterit flectere candidos.
et nuper rubuit, nuUaque luciiKs
nubes sordidior vultibus obstitit;
at nos solliciti numine turbido, * 791

tractam Thessalicis carminibus rati,
tinnitos dedimus: tu faeras labor
et tu causa morae, te dea noctium
dum spectat celeres sustinuit vias.
vexent hanc faciem. frigora parcius, 7%
baec solem facies rarius appetat:
lucebit Pario marmore darius.
quam grata esl facies torva viriliter ^<^-*^M'*x»',^ /l*
et pondus veteris triste supercili! v ;

Phoebo colla licet splendida compares: 800
illum caesaries nescia coHigi
perfundens umeros ornat et integit;
te frons hirta decet, te brevior coma
V. ^ ^nulla lege iacens; tu licet asperos /

pugnacesque deos viribus audeas 805
et vasti spatio vincere corporis:
aequas Herculeos nam iuvenis toros^
Martis belligeri pectore latior.

lascivae nemoruiu deae 783

t

774 confidit codd. correxit Avantim 775 te] sed A. — sub-
ruet E 778 abditum A 780 cinget A cingnet E correxit Rich-
ierus, — Naiades A 780. 81 sic dispositi: c. t. 1. | N. i. f. s. | c f. E
7^ laac. n, d. montivagive Paaes A dtUvi ef, /, 141 784 om. g
790 Imnioe A 805 arceas A 807 iam

Digitized by Google

158

L. ANNAEI auaCAE

si dorso libeat coraipodiB

frenis CaiBtoiesi moEiuor mana 810

Spartaniim poteris flectere Cyllaron.
/. ammeDtum digitis tende prioribus
/ et totis iaculum dirige viribus:

tam longe, dociles spicula figere,

Don mittent giacilem Cretes harundinem. 815
aut si tela modo spargere Parthico
in caelum placeat, nulia sine alite
descendent, tepido viscere condita
praedam de mediis nubibus afferent.

Raris forma viris (saecula prospice) 820
inpunita fuit. te rnelior deus
tutum praetereat forniaque nobilis
deformis senii monstret imaginem.

Quid sinat inausnm feminae praece^s foror?
nefanda iuveni crimina Insonti^pparat. 25
en sceleral quaerit crine lacerato fidem,
decus omne turbat capitis, umectat genaa:
instruitur omni fraude feminea. dolua.

Sed iste quisnam est, regium in vultu decus
gerens et alto Tertice attollens caput? sao
ut ora iuveni paria Peritboo gerit,
ni languido pallore canderent genae
staretque recta squalor incultus coma. ^;^*
en ipse Theseus redditus terris adest. ^

THESEVS

Tandem profugi noctis aeternae plagam S35
vastoque manes carcere umbrantem polum,
et vix cupitum suflerunt oculi diem.
iam quarta Eleusin dona Triptolenii secat
paremque totieus iibra composuit diem, i< i-'
ambiguus ut me sortis ignotae labor 840
detinuit inter mortis et vitae mala.
pars una vitae mansit extincto mibi:

810 nobilior E 811 Cyllarum // 817 sine ave E 819 affe-
res A 820 perspice E 823 def. sen. liniina transeat A 825 in-
somti E 826 in scelere A 828 omnis A 829 quidnam E 831
pihtho 0 E pirithoi ^ 832 candore pallerenl A 835 seamae iiu
•eriptum Thesais. Nntriz 837 et] nt A 838 eleasin: ia «r is
rof. im, B (eteas in S) eleiisis A. — treptolemi B

Digitized by Google

PBAKMU

159

senBus maloniin; flnis Alcides fuit,

qui cum reTulsum Taitaro abstraliiiret canem,

me quoque supernas pariter ad sedea tulit. 845

sed fessa Tirtus robore antiquo caret

trepidantque gressua. heu, labor quantus fiiit

Phlegethoote ab imo petere longinquum aethera

pariterque mortem fugere et Alciden sequi.

Quis fremitus aures flebilis pepulit meas? 850
expromat aliquis. luctus et lacrimae et dolor,
in limine ipso maesta lamentatio?
auspicia digna prorsus inferoo hospite.

NVTUIX

Tenet obstinatum Phaedra consilium necis
fletusque noslros spernit ac morti imminet. ^
THES. Quae causa leti? reduce cur moritur viro?
KVTR. Haec ipsa letum causa maturum attulit.
THEs. Perplexa magnum verba nescio quid tegunt.
effare aperte quis gravet mentem dolor.
NYTR. Haut pandit ulli; maeata secretum occulit 860
statuitque secum ferre quo moritur malum.
iam perge, quaeso, perge: properato est opus.
TVEs. Reserate cbusos regii postes laris.

0 eocia thalamif sicine adyentum viri
et expetiti coniugis Tultum excipis? 865
quin ense viduas dexteram atque animum mibi
restituis et te quidquid e vita fugat
expromis? ph. Eheu, per tui sceptrum imperi,
magnanime Tbeseu, perque natorum indolem -^^^^ *
tuosque reditus perque iam cineres meos, 870
permitte mortem. thes. Causa quae cogit mori?
PH. Si causa leti dicitur, fructus perit.
THES. Nemo istud alius, me quidem excepto, audiet.
PH. Aures pudica coniugis solas timct.
THES. Effare : fido pectore arcana occulam. ^ 875
PH. Alium silere quod voles, primus sile*
THKs. Leti facultas nuUa contlnget tibi.

843 mersus malorain ^4 844 revulso E. — extralieret /i 852 et
limioe in ipso A 853 hospitia codd. correxit Grotius 860 aut E
863 postis lares ^ 864 novae tcaenae iitulus Theseus. Phaedra.
KQfriz tadla E Thes. Phaed. A 868 hea (hen per Unp. bc, tai
Pogghu) 874 Thueo e&nUnuaiur — s. pudicas c 8« timesr A
877 contigDet E

Digitized by

160

L. AraiAII 8BMECAE

PH. Mori ?olenti desse mors numquaTn potest.

TBEd. Quod sit luendum morte delictum iiulica.

PH. Quod vivo. THEs. Lacrimae nonne te noslrae niovenl? 8S0

PH. Mors oplima est perirc lacrimandum suis.

THEs. Silere pergit. verbere ac vinclis anus

altrixque prodet quidquid haec fari abnuit.

vincite ferro. verberuni vis extrahat

secreta mentis. ph. Ipsa iam fabor. mane. i/*' u^j^-.- 3^5

TUEs. Quiduam ora maesta avertis et lacrimas genis

subito coortas veste praetenta optegis?

PH. Te, te, creator caelitum, testem invoco

et te, coruscum lucis aetheriae iubar,

t ex cuius ortu nostra dependet domust \ 890

temptata precibus restiti; ferro ac minis

non cessit animus: vim tamen oorpus tuiit.

labem hanc pudoris eluet noster cnior.

T11E8. Quis, ede, nostri deeoris eversor fnit?

PH. Quem rere minime. thes. Quis sic audire ezpeto. S96

PH. Hic dicet ensis quen tumoltu territue

liquit stuprator ci?ium accursum timens.

THEs. Quod fiicinus, heume, icerno? quodmonstrum intuor?

regale parris asperum signis dmr

capulo refulget, generis Actaei decus. 900
sed ipse quonam efant? ph. Hi trepidum fuga
▼idere famuli concitum celeri pede.

THEs. Pro sancta Pielas, pro gubernator poli

et qui secundum tliictibus regnum moves,

unde ista venit generis intandi lues? ' "^*^ . 905

hunc Graia tellus aluit an Taurus Scytlies

Colchusque Phasis? redit ad auctores genus

stirpemque primam degener sanguis refert.' l - 1. 1*

est prorsus iste gentis armiferae furor,

odisse Veneris foedera et castum diu 910
vulgare populis corpus. o tetrum genus<>' \
nullaque victum lege melioris solil
ferae quoque ipsae Veneris evitant nefas
generisque leges inscius serrat pudor.

878 niimqnam mors 883 prodest E 889 aethereae ^ 890
eanteci ex quibus ulrimque 897 liquid tJ 900 gentis y/. — acteae
(atheae, attheae ^ ut v. 1149) correxil Gronovius 904 secundum
in fla€iibu8 r^gnum tenes A 907 Golchusve ^ 908 strirpemque E
909 annigeiae ^

Digitized by Google

PflAElllU 1^1

ubi Yultus llle et ficta maiestas yiri St5
atque habitus horrens, prisea et antiqua appetens, \
fDoramqne senlum triste et affeetus graves? ovt>t-*cLA>ut^
0 vita fallax, abclitos sensus geris
animisque pulchram turpibus faciem imluist
pudor impudentem celat, audacem quies, 920
pietas nefandum; vera fallacJes proMht
simulantque mtlles dura. silvarum incola
ille efferatus castus intaclus rudis,
mihi te reservas? a meo primum toro 4
et scelere tanto placuit ordiri virum? Jy^' ' ' 925
iam iam superno numini grates ago,
quod icta nostra cecidit Antiope manu,
quod non ad antra Stygia descendens tibi
matrem reliqui. profugus ignotas procui
percurre gentes: te lieet terra ultimo dao
summota mundo dirimat Oceani plagis '^»
orbemqiie nostris pedibus obversum colas« '
licet in recessu penitus extremo abditus
horrifera celsl regna transieris poli

hlmesque sopra positus et canas niyes 935

gelidi frementes liqueris Boreae minas

post te forentes, sceleribus poenas dabis,

profugum per omnes pertinax latebras prepiam:

longinqua clausa^abstrusa^diversa^ invia -Ks^

emetiemui^f nullus obstabit locus: 940

scis unde redeam. tela quo mitti haud queunt,

huc vota mittam. genitor aequoreus dedit

iii vota prono terna concipiam deo,

et invocata munus hoc sanxit Styge\ ^ - «. ^

En perage donum triste, regnator fretil \ 945
non cernat ultra lucidum Hippolytus diem
adeatque manes iuvenis iratos patri.
fer abominandam nunc opem nato, parens:
numquam supremum nuininis munus tui
consumeremus, magna ni premerent mala; 950
inter profunda Tartara et Ditem horridum
et imminentes regis inferni minas,
voto peperci: redde nunc pactam iidem.

917 et sspectu grave A 919 turbidis g 937 poste f. E

'938 omnis E 939 longinquam E 94t. 942 huc vota mittam, t. q.

m. h. q.: I scis nnde redeam. g. a. d. A 943 triaa ^ 947 iiato
i»aire A 949 siip^mram E j

Stneaw tn(o«diM n. / 11

Digitized by Google

162

L. AHRAEI 8EKECAE

genitor, moraris? cur adhuc uudae ailent?
nunc atra ▼ontis nubila impeUentibus
aubtexe noctem, sidera et oaelum eripe,
effunde pontuip, vulguB aequorenm cie
fluctusque ab ipso tumidua Oeeano ma.

055.

CHORVS

0 iiiagDa parens, Natura, deum

tuque igniferi rector Olympi,
qui sparsa cito sidera mundo

cursusque vagos rapia astrorum

9oa

celerique polos cardine versas,
cur tanta tibi cura perennes
agitare vias aetheris alii,

ut nunc canae frigora brumae
nudent silvas, nunc arbustis
redeant nmbrae, nunc aestivi
colla leonis Cererem' magno

fervore coquant viresque suas 070
temperet annus?

sed cur idem qui tanta regis,
sub quo,vasti poudera mundi

librata suos ducunt orbes,

hominnm nimium securus abes, jua*-«,»a*<jia.aa*-^ 975

uon sollicitus prodesse bonis,

nocuisse malis?

res humanas ordine nullo

Fortuna regit sparsitque manu

munera caeca, peiora fovens; 980

vincit sanctos dira libido,

traus sublimi regnat in aula.

tradere turpi fasces populus

gaudet, eosdem colit atque odit.

tristis virtus pervjerga tulit < • . 96fr

praemia fecti: castos sequitur

mala paupertas vitioque potens

958 ipsos E. — tumitlos 959—982 verstu binorum dime-

trorum, sed iniliis singuiorum distinclis E 964 cur tibi tanta est
cura A 960—978 post v, 990 (m iuum loeum relegati 2 — iffl.) B
966 et nnDc 'E 969—971 He dhpwiU: c. 1. G. | f. c | v. s. t a. ^
975 ades J (ades securus 979 spargitque — manum E 983
fasce E 984 in E omitti AiehUru» tradit; n»9 enotavi ot osUat in S

Digitized by Google

PUAKDaA

163

regnat adulter:

o vane pudor falsumque decual

Sed quid citato nuDtius properat gradu
rigatque maestis lugubrem vuitum genis? 990

Nvrravs

O sors acerba et dura, famulatus gravis,
cur me ad nefandum nuntium casus vocat?

THESEVS

Ne metue dades forliter f<nri asperas:
noQ imparatum pectus aerumnis (eto. i^.tXxx,^'-^^ ^
NYHT. Vocem dolori lingua luctifico negat * 915

TBES. Proloquere quae aors aggravet qua&sam domum.
mniT. Hippolytus, lieu me, flebili leto occubat.
TBES. Natum parens dbisse iam pridem scio:
nunc raptor obiit. mortis effare ordinem.
NV?JT. Vt profugus urbem liquit infesto gradu Lwi^t^ .u^^lOOO
celerem citatis passibus cursum explicans,
celso sonipedes ocius sqbigit iugo ^ V&.u^s^'
J\,Xet ora frenis domita substrictis ligat.
*- tum multa secum effatus et patrium solum

abominatus saepe genitorem ciet <' ' ^ 1005
acerque habenis lora permissis quatit:
cum sabito vastum tonuit ex alto mare
crevitque in astra. nullus inspirat salo
ventus, quieti nulla pars caeli strepil

placidumque pelagus piropria tempestas agit. 1010

non tantus Auster Sicula disturbat freta

nec tam furens lonius exsurgit sinus

regnante Coro, saxa cum fluctu tremunt

et cana summum spuma Leucaten ferit.

consurgit ingens pontus in vastum aggerem; 1015

iQmidumque monstjco pelagus in terras ruit lOlS

988 iic dispontt: regn. ad. o v. p. | f. d. E, -* Tani E 989
portat gradu codd. correxi cf, /, 212 990 restatque maestus lugubrem
vultum gerens A. — vultum : m {lineola) atramento pallidiore picta E
teaenae litulus: Nuntius. Theseus 991 graves E 992 nefandi
— Tocas J 993 cladis E 994 gero A 995 lactifica EA eor-
rexitte videtur Stn^erhu 996 aggr. lnctifleam domnmi? 997 TOto
occobat J 1000 liquid E 1002 celsoB eodd. corrtxU N, ffeintiut
adv. p, 70 1008 solo E 1012 nec tam furenli pontus exsurgit sinu
codd. correxit Bothius (furenti lonius - sinu /ac. Gronovius) 1013
choro E 1016 delevi cf, /, 207. — terram A

11*

Digitized by Google

164 L. AMI<fAEI SEMECAK

I

nec isla ratibus tanta coostruitur lues: 10L7
lerris minatur; fluctus haud cursu levi
provolvitur: ne&cio quid onerato sinu

gravis unda portat — quae novum teilus caput 1020
^ ostendit astris? Cyclas exoritur nova?

haec dum atupentes quaerimus, totum en mare 1025

iminugit, omiicaB luidiquil scopuli astrepunt; -v^^Mtz ^.^v^

summum cacumen rorat expulso sale,

spumat Tomitque vicibus alternis aquas

qualis per alta vehitur Oceani freta .

fluctum refundens ore pbjsfitgr capax. uA^a^ 1030

inhomiit concussus undarum globusA^AjA^-

solvitque sese et litori invezit malum

maius timore, pontus in terras ruit

suumque monstrum sequitur — os quassat tremor.

quis nabitus iUe corporis vasti fuitl 1035

caeruiea taurus colla sublimis gerens

erexit altam fronte viridanti iubam; «n
* stant hispidae aures, orbibus varius color,
^ et quem feri dominator habuisset gregis

et quem sub undis natus: hinc flammam vomunt 1040

oculi, hiuc relucent caeiula insignes nota;
\^ opima cervix arduos tollit toros
j^j^ v naresque hiulcis haustibus patulae fremunt; Aj^t>--

musco lenaci pectus ac palear viret,
• longuni rubente spargitur fuco latus; ^ 1045

tum pone tergus uhima in monstrum coit 'i^'^t\ ,

facies et ingens belua immensam trahit

squamosa partem. talis extremo mari

pistrix citatas sorbet aut frangit rate&^

tremuere terrae, fugit attonitum pecus 1050

passim per agros nec suos pastor sequi
meminit iuvencos; omnis e saltu fera

latuere rupes numine Epidauri dei 1022

et scelere petrae nobiles Scironides

et quae duobus teira comprimitur fretis. i 1024

1022—1024 delevi cf. /, 201 1022 latuere nube A, — numeii
eodd. eorremi 1025 querimur en fotimi ji qoaerimiu en totma S
eorrexii Mperw 1027 fotat ^ salo A 1030 fluctus J 1033
mains malum timoce B 1034 OBsa E 1035 Theseo datur A 1036
Herculea A 1038 auris E. — cornibus A 1040 vomit^ 1041 in-
signis codd, correxit Gronovius 1044 om, E (in mg, ut v, 642}
1045 succo 4 1049 aut reddit A

Digitized by Google

PHAEDIU

165

diffugit, omnis frigido exsanguis metu .

venator horret. solus immuDis metu ^ -^^^

Hippolytus ary» continet frei^js equos 1065

paTidosque notae tockb hortatu ciet

est alta ad agros collibus ruptis via«

Ticina tangens spatia suppositi maris;

hic se ilh moles acuit atqie iras parat. 4.h«wu^
. ut cepit animos seque praetemptans satis 1060
^r olusit irae, prtepieti' cursn evolat,

summatn citato vix gradu tangens humum,

et torva currus ante trepidantes stetit.

contra feroci natiis insurgens minax

Yultu nec ora mutat et magnurn intonat: 1065
^liaud frangit aDimum vanus hie terrur meum:
nam mihi paternus vincere est tauros labor.'
inobsequentes protinus frenis equi
rapuere currum iamque derrantes via,
* quacumque rabidos pavidus evexit furor, v -^V^^ 1070
bac ire pergunt seque per scopulos agunt.
at ille, qualis turbido rector mari
ratem retentat^ ne det obliquum latus,
et arte fluctum fallil» haud aiiter citos
currus gubernat: bra nunc pressis trahit 1075
constricta frenist terga nunc torto freqnens
verbere cohercet sequitur adsiduus comes,
nunc aequa carpens spatia, nunc contra obvius
qbecrat» omni parte terrorem movens.
non licuit ultra fugere: nam toto obvius 1060
incurrit ore corni^er ponti horridus*
tum vero pavida sonipedes mente exciti^
imperia solvnnt seque lufitantur iugo " y^^-
eripere rectique in pedes iactant onus. ' ^
praeceps in ora fusus impticuit cadens V^'-^ 106&
laqueo tenaci corpus et quanto magis ^
pugnat, sequaces boc magis nodos ligat. -^v' - \
sensere pecudes facinus — et curru levi,
dominante nullo, qua timor iussit ruunt.
talis per auras non suum agnoscens onus 1090

1053 discessit A 1054 solus: is L ras. 1 liL 2m. E soUs S
^ 1057 Argos J cf, /, 205 105$ vteini B 1060 praedpitans ^ 1061

Sradnsit S 1063 torvnsqiie 1070 quaquumqae i?. — p^vidosrapi-
w A 1074 fluctus A 1080 torvo A 1061 Mi.^ ud add. tft m^.
Im. E 1065 in ora goatus impl. A

j ' i

166 U ANNAEI SERECAE

Solique falso creditum indignans diem

Phaeihonta currus devio excussit polo. V^Ai^»- '

late cruentat arva et inlisum caput r r>>^ ^-^

scopulis rcsultat; auferunl dumi comas, \

et ora durus pulchra populatur lapis 109S

peritque multo vulnere infelix decor.

moribunda celeres membra provolvunt rolae:

tandemque raptum truncus ambusla sude

medium per inguen stipite erecto tenet,

paulumque domino currus affixo stetit. 1100

haesere biiuges vulDere — et pariter moram

dominumque rumpunt inde semanimem secant' .

virgulta, acutis asperi T^pra rubia.. -^^ ^l«»<v xlji^Cj^

omnisque truncus corporis partem tulit.

errant per agros, funej>ris famuli manusy «v«w4vuian^J^ 110(

per ilia qua distiractug Hippolytus ^oca

longum cruenta tramitem signat nota,

maestaeque domini memb^a vestigant canes.

necdum dolentum sedulus potuit labor

explere corpus. hodne est formae decus? 1110

qui modo patemi clarus imperii comes

et certus heres siderum fulsit modo,

passim ad supremos ille colligitur rogos

et funeri confertur. thks. 0 nimium potens,

quanto parentes sanguinis vinclo lenes, 1115

natura, quam te colimus iuviti quoque:

occidere volui noxium, amissum fleo.

NVNT. Gaudereli^nim est ipse quod voluit potcns.

THEs. Equidem malorum maximum hunc cumuiuui reor,

si abominanda casus optanda efficit.' ' 1120

NVNT. Et si odia servas, cur madent fletu geoae?

THES. Quod interemi, non quod amisi ileo.

. . CHORVS

Quanti casus humana rotantl
minor in parvis Fortuna furit

1097 pervolvnnt B 1099 iecto B eiectOitf oorr. ^ 1102 se-

mianimen E 1105 errat^. — funebres E 1106 qiiae codd, eorr»
^ {ed. Ltigd.?) Itl3. 1114 sic disponit: passim - confertur. | th. -
potens Ji' {t m.) 1118 haud llere honesle quisquam quod voluit potest •
yl Ha.odere non est quisque quod voluit potens {punctis^ quali post Ha,
frequenler inter vocabula distinguilur) E correxi (oon ipse cf, I, 216
adn. il) 1120 optata A

\

Digitized by Google

167

leviusque ferit leviora deus; 1125

servat placidos obscura quies

praebetque senes casa securos. ^ ,

Admota aetheriis culmina sedibus \^^A
Euros excipiunt, excipiunt INotos,^ ^
insani Boreae minas, 1130
imbriferumque Corum.

Raros patitur fulmiDis ictus '^^ '^^ccif :•
umida vallis: -
trcmuit telo lovis altisoni

Caucasus ingens Phrygiumque nemus tl35
matris Cx^dfis: metuens cado
^ luppiter alto vicina petit;

non capit umquam magnos motus

humilis tecti plebeia domqs. 1139

Tolat ambiguis mobilis alis 1141

bora, nec ulli praestat Tdox

Fortuna fidem.

hic qui clari » «

sidera mundi nitidumque diem

nocte relicta, luget maestos . tl45

tristis reditus ipsoque magis
flebile Averno sedis patriae
videt bospitium.

PaUas Actaeae vtneraDda genti»
quod tuus cadum superosque Theseus llM
spectat et fugit Styglas paludes^
casta nil debes patroo rapad:
constat inferno numerus tyranno.

Quae vox ab altis flebilis tectis sonat ' . ^
strictoque vaecors Pbaedra quid ferro paral? 1155

THBSfiVS

Quis te dolore percitam instigat furor?
quid ensis iste quidve vociferatio ' • ^ .
planctusque supra corpus invisum volunt?

drta regna tonat luo

1129 Daros excipiunt notos A 1140 delevi cf. I, 139 1148
Fort. fidem. qui clara videt A Fort. fidem. hic qui clari K lacunam tie
explemus: [lactus vidit] cf, /, iOS 1145 morte relicta E/i corr, g
scaenae inscripium Theseus Phaedra et idem E Thes. Pbaed. Chor. A

»

Digitized by Google

168

L. AIWABl 8BIf£CAE

J/4 \ «.«.' *VI

PHACDRA

Me, nie, prufumli saeve dominator freli,
iiivade el in me moustra caerulei maris IIM
emitte, quidquid intimo Tethys sinu
extrema gestat, quidquid Oceanus vagis
complexus undis ultimo fluctu tegit.
0 dure Theseu semper, o numquam ad tuos
tuto reverse: natus et genitor nece il6»
Tedilus tuos luere; perverti» domuin
amore semper coDiugum aut odio Docena.
Hippolyle, tales intuor Tuitus tuos
talesque feci? membra quis saevus Sinis
aut quis Procruates sparsit aut quis Cresius, 1170
Daedalea vasto daustra mugitu replens,
taunis bifbrmis ore cornlgero ferox
^'^*^" divulsitT heu me» quo tuus fugit decor
oculique nostrum sidus? exanimis iaces?
ades parumper verba^ue exaudi mea — lin
nil turpe loquimur: hac manu poenas tibi
solvam et nefando pectori ferrum inseram
animaque Phaedram pariter ac scelere exuam, ^j'.* *^
et le per undas perque Tartareos lacus, •
per Styga, per amnes igneos aniens sequar. 1180
placemus umbras: capilis exuvias cape ' i ^
"* * laceraeque frontis accipe abscisam comam,
non licuit animos iuugere, at certe licet
iunxisse fata. morere, si casta es, viro;
si incesta, amori. coniugis thalamos petam 118^
tanto inipiatos facinore? hoc derat nefaSy
« ut vindicalo sancta fruereris toro. a ^.^i
0 mors amoris una sedamen mah,
0 mors pudoris maximum laesi decus,

confugimus ad te: pande placatos sinus. 1190
Audite, Athenae, tuque, fuaesU pater ^ .
r jeior noverca: falsa memoravi et nefas,
\ puod ipsa demens pectore insano hauseram,

mentita finxi. vana punisti pater,

iuvenisque castus crimine incesto iacet, . lliK^

llb4 dire — numquam tuis J 1169 qui E. — cinis codd,
coiTexit Gronovius (Scinis Avantius et tqq.) 117(3 hoc E 1178 a.
memet pariter A 1182 absdssam g 1184 castes viro E 1186 im-
plelos E 1186 solamen — mia aed. m. |'o mofs piid. om. ^
1194 falia ponistl A 1195 incesCae A

Digitized by Google

PHABDEA 169

pudicu8| 108008 — recipe iam morg&JiU08«f^<^/ux4\e^<^ /, t^iLoK-

mucrooe pectus impium iusto patet . / /

cruorque sancto solvit inferias vire.

THES. Quid facere rapto debeas oato pareosi

dlsce a ooverca: coodere Acherontis plagis. ^ 1200

Pallidi fauces Averni vosque, TaeDarei specus, ^'«^*«'^^^'*
uuda miseris grata Lethes vosque, torpentes lacus,
impium abdite atque mersum premite perpetuis nialis.
nunc adeste, sacva ponti moostra, ouoc vastum marei
ultimo quodcumque Proteus aequorum abscoodit sioUf IIOS
meque ovantem scelere tanto rapite io altos gnr^tes. ^4«... 7
tuque semper, genitor, irae facilis asseosor meaOi
morte faciii digous haud sum qui oova oatum oece
segregem sparsi per agros quique, dum falsum nefas <U'*U.V
exsequor viodex severuSf ioddi io verum scelus. 1210
sidera et maoes et undas scdere complevi meo:
amplius sors nulla restat; regna me norunt tria.

In hoc redimus? patuit ad caelum viaf
bina ut viderem funera et geminam necem,
caelebs et orbus funebres uua face 1216
ut concremarem' prolis ac thalami rogos?
dooator atrae lucisi Aicidey tuum
Diti remitte muous; ereptos mihi
restitue maoes. impius Ihistra iovoco
mortem relictam — crudus et leti ailifeXi 1220
exitia machiuatus iosolitai effera,
oooc ipse tibimet iul»ta supplida irn^^v^eV
pious coacto vertice attiogens humum ^
caelo remissum findat in geminas tralieSi
mittarve praeceps saxa per Scironia? 1225
graviora vidi, quae pali clausos iubet
Phlegethou noceutes igueo ciogens vado:
quae poena memet maneat et sedes, scio.
utnbrae nocentes, cedite et cervicibus ^
his, his reposilum degravet fessas manus * 1390

1199. 1200 Phaedrae conttnuanlur A 1200 a] ex A 1201
novae tcaenae inscribitur Theseus Chorus C 1201 tenerai E 1203
jmpium npite codd, eorrexi 1205 sioum sed lu {lineola) erata
videHtr (sinn 2j4) 1207 aseensor E 1208 nuHrte digniiDi faelmis
ausus qoi A 1210 e. v. scelestus i. i. v. nefas ji 1211 sceleri E
1215 face: a ex io 1 m, E 1225 mittarqne ji 1227 cigaens E
1228 maneat memet A 1229 ce4at g

Digitized by Google

L. AKMABI 8BRECAB

saxum, seni perennis Aeolio labor; .
me ludat amnis ora.vicina alluens; v>vi.V ^
▼ultur relicto transvolet Tityo^ ferus /^*
meumque poenae semper aeereacat iecnr; '^*^'^
ct tu mei requieace Perithoi pater: 1295
faaec incitatis membra turbinibus ^ferat
numquam resistens orbe-^revoluto rota. t^jutj^xy
debisce tellus» recipe me dirum chaos,
recipe, haec ad umbras iustior nobis via est:
natuni sequor — ne metue qui manes regis: 1240
casti venimus; recipe me aeterna domo
non exiturum. non movent divos preces;
at si rogarem scelera, quam proni forenl.
CHOR. Theseu, querelis tempus aeternum manet:
nunc iusta nato solve et absconde ocius 1245
dispersa foede membra laniatu efTero.
THKS. Huc, huc reliquias vehite cari corporis
vpondusque et artus tcmere congestos date.
Hippoiytus hic est? crimen agnosco meum:
ego te peremi; neu nocens tantum sem^ 1250
solusve fiereta, facinus. ausurus parens
patrem advocavi. munere en patrio fruor.
0 triste fractis orbitas annis malpml
complectere artus, quodque de nato est super» ^
miserande, maesto pectore incumbens fgj^ie. W>^.as. IM
OHOR. Dfsiecta genitor membm laceri corporis
in ordinem dispone et errantes loco
restitue partes: fortis bio dextrae locust
hic laeva frenis docta moderandis manos
ponenda: laevi lateris agnosce notas. l&OO
quam magna lacrin^is parS adhno nostris abest!
THEs. Durate trepidae lugubri offloio manus,
fletusque largos sistite, arentes genae,
dum membra nato genitor adnumerat suo
corpusque lingit. hoc quid est forma carens 1265
et turpe, multo vulnere abruptum undique?
quae pars tui sit dubito; sed pars est tui:

1231 senis p. Aeolii 1232 abluens ^ 1234 accrescat ex ac-
cressat Im, E 1237 nusquam E 1249 facinus agn. m. A 1251
flerett B 1256 gror. om. — eorpotlr torp\ {i, 0. dor^) 1 m.
E 125S humeri locus A 1259 hic dextra A 1261 ttm, m.
eodd, addUU 1265 quidein ett A 1266 ambesnm A

Digitized by Google

PHAEDliA 171

liiGf hic repoDe^ non suo, at vacuo loco.
haecne illa faeies igne ttdereo nitens,
inimica flecteus lumina? huc cecidit decorf 1270
o dira fata^ numinum o saevus feTorl
sic ad parentem natus ex voto' redit?
en baec suprema dona genitbris cape, » v .

saepe efferendus; intenm haec ignes ferant. -a^MJu^ mxA ^ V«
Patefacite acerbam cacde lunesta domum; 1275
Mopsopia claris to(a lamentis sonet.
▼os apparate regii flamniam rogi;
at vos per agros corporis partes vagas
inquirite. istam terra defossam premat,
gravisque tellus impio capiti iucubet. 1280

1270 hic A 1271 saeviis furor A 1273 Een iS. — vott A
1275 acerba c. funestam A 1279 acquirite (anq.) A

MARCI . LVCII . ANNEI SEXECAE | PHAEDRA • EXPLiaT | FEU-
GITER INGIPIT OEDYPPVS E item Otdipu» tepUtur A

Digitized by Google

Digitized by Google

0 E D I P V S

Digitized by Google

f

PERSONAE

OEDIPVS
lOCASTA

CREO - V ^'^ .'^ *'
TIRESIA v> > >
MANTO "
SENEX GORIHTpiVS^
PHORBAS
NVNTIVS
GHORVS

SGAENA THEBIS

Digitized by Google

I

OEDIPVS

lam nocte TitaD dobius eipuba redit
6t nube mae^tus squalida exoritur iubar,
lumenque flamma trlste luctiQca gereas
prospiciet avida peste solalas domos,

stragemque quam nox fecit ostendet dies. 5

Quisquamne regno gaudet? 0 fallax bonuiu,
quantum malorum fronte quam blanda tegisl
ut alta ventos semper excipiunt iuga
rupemque saxis vasta dirimenlem freta

quamvis quieti verberat fluctus maris, 10

imperia sic excelsa Fortunae obiacent.

quam bene parentls sceptra Polybi fugeraml

curis solutus exul, intrepidus, vacans

(caelum deosque testor) in regnum incidi;

infanda timeo: |ie m^ea genitor maau 15

perimatur; hoc me Delphicae lauirus monent^

aliudque nobis maius in^icunt scelus.

est maius aliquod patre mactato nefas?

pro miaera pietas (eloqui fatum pudet),

thalamos parentis Phoebus et diros toros 20

nato minatur impia incestQS. face;

hic me paternis expulit regnis timor. ^

non ego penatea profugua excessi meos: "^"^ "

parum ipse fidena mihimet in tutb* tua,

natura, pos.ui iura. cum magna horreaa, 25

quod posse fieri non piites metuas tamen:

cuncta expavesco meque non credo mibi.

lam iam aliquid in nos fata moliri poraut.
nam quid rear quod^isla Cadmeae iues

tea§na9 interipium Oedippus. locaste E 1 iam noete pnlsa du-
bias e0t|lsit dksA 2 moestum eodd, eorrexii GronotUu 3 luctlferaul

4 iam cernet a. p. // lO verberant A 13 vagans A 17 indi-
cant ^ 18 aliquod: d ex t 2m. E aliud 23 nunc ergo sic / m.
E 24 parvi g 26 quae g 29 quodj quid, ied i 2m,'i, ras, E

Digitized by Google

176

L. AIOIAEI SENBCAE

iDfesta genti strage tam late edita 30

mihi pardt uni? cui reaeramur malo?

inter ruinas urbis et semper novis

deflenda. lacrimis funera ac populi struem * ^

incolumis asto — scilicet Phoebi reui. ^^v^ '"t

gperare poteras scderibus tantis danT * 35

regnum salubre? fecimus caelum nocens.

Non aup^ gelido lenis afBatu foyet
aphela flammisi corda, non Zepbyri leyes
spirant, sed ignes auget aesliferi canis

Titan, leonis terga Nemeaei premens. 40
(lesrruit anines umor atque herbas color
aretque Dirce, tenuis Ismenos fluit
et tinguit inopi nuda vix unda vada.
obscura caelo labitur Phoebi soror,

tristisque mundus nubilo pailet die. 45
nullum serenis noctibus sidus micat,
sed gravis et ater incubat terris vapor:
obtexit arces caelitum ac summas domos
inferna facies. denegat fructum Ceres^
^ adulta, et altis flava cum spicis trematj 50
arente culmo sterilis emontur seges.
nec ulla pars immunis exitio vacat,
sed omnis aetas pariter el texus ruit,
iuvenesque senibus iungit et natis patres
funesta pestis, una faz thalamos cremat 55
fletuque acerbo ftinera et questu carent.
quin ipsa tanti pervicax clades mali
siccavit oculos, quodque in extremis solet
periere lacrimae: portat hunc aeger parens
supremum ad ignem, mater hunc amens gerit 60
properatque ut alium repetat in eundem rogum.
quin luctu in ipso luctus exoritur novus
suaeque circa funus exequiae cadunt. ^ ^ hv .-

tum propria flammis corpora alienis cremant;
diripitur ignis: nuHus est miseris pudor. 65
non ossa tumuli sancta discreti tegunt:

34 aslo] ergo A inc. ergo tu Ph. r. g .37 nec aura E 39 igne
friget E 40 Sitan E, ~ nemei EA corr. g 43 inopij ipsa A
45 pallet novo A {efi 219) 49 fmctmn: t \ 2m, B 50 cremat
codd, correxit Gronmriui 52 Nalls p. ^ 53 sed] et $ 57 ista ^
01 regerat A. — loeoin ^

Digitized by Google

OEDIPVS 177

arsisse satis est — pars quota iii cineres abit? ^^^^^*]<- ^i"'^^'
tlest terra tumulis, iara rogos silvae negant. ^^^' '
non vota, non ars uUa correptos levant:
cadunt medentes, morbus auxilium trahit. 70

Adfusus aris supplices tendo manus
matura poscens fata, praecurram ut prior
patriaiD ruentem neve post ofiniies cadam
fiamqoe regni funus extremum mei.

o saeva nimium numina, o Tatum gravel 76

negatur uni nempe in hoc populo mihi

mors tam parata? sperne letali manu

eontacta regna, iinque iacrimas, funerSy

tabifica caeii vitia quae tecum inYehia ^v^-^luw^

infaustus hospes, profuge iamdudum ocius — ^ 80

vel ad parentes.

/ lOCASTA

Quid iuvaty eoniunx, mala
gravare questu? regium hocripaam reor:
adversa capere, quoque sit dufoius magis
status et catlentis imperi moles labet,

hoc stare cerlo pressius fortem gradu : 8SL

haud est virile terga Fortunae dare.

OED. Abest pavoris crimen ac probrum procul,

virtusque nostra nescit ignavos metus:

si tela contra stricta, si vis horrida

Mavortis in nie rueret — adversus feros 90

audai Gigantas obvias ferrem manus.

nec Sphinga caecis verba nectentem modis

fugi: cruentos vatis infandae tuli

rictus et albens ossibus sparsis solum;

cumque e superna rupe iam praedae imminens 95

aptaret alas verbera et oaudae movena

saevi leonis more conciperet minas,

carmen popoaci: sonuit horrendum insuper,

crepuere malae, sazaque impatiens morae \

revulsit ungiiis viscera expectans mea; 1 too

09 corrnptos ^ 72 procurram E (alhra r sup, ter, i m.) 73

omnis K 11 iam E, — loetuli sed a pro w im. E 78 contracta
79 tabifica : ta co; ti ruhricator E 84 labat A 85 gradum E
90 ferox C 91 gigantes J 92 spinga^E 93 pestis inf. yt
95 superba A 96 al«8 ^4, — caudam .4 {cf. /, 37) 97 concutc-
ret A

SenMte tragoedUe II. 12

Digitized by Google

178 L. AlfllAEl 8ENSCAE

nodosa sortis Terba et implexos dolos
ac Iriste cannen alilia 8oI?i ferae —
quid sera mortis Tota nunc demens facis?
licuit perire. laudis hoc pretiom tibi , x<^i^

^^- -^ sceptrum el peremptae Sphingis haec merces datur.A**^*^ '.105
ille, ille dirus callidi monstri cinis
in nos rebellat, illa nunc Thchas lues
perempta perdil. una iam superest salus,
; si quam salulis Phoebus osleudil viam.

CHORVS

, ' Occidis, Cadmi geuerosa proles, % 110
urbe cum tola; viduas colonis
respicis terras, miserauda Thebe. .
carpitur ieto tuus iiie, Bacche,
miles, extremos comes usque ad Indos,
ausus Edis equitare campis 115
figere et mundo tua signa primo:
dnnami silvis Arabas beatos
vidit et versos equites, sagittis
tergii fallacis metuenda Parthi;

litus inlravit pelagi rubenlis: 120
promil hinc orlus aperitque lucem
Phoebus et flamma propiore nudos

inficit Indos.
stirpis invictac genus interimus,

labimur saevo rapicnte fato; 125
ducitur semper nova pompa Morti:
longus ad manes properalur ordo
agminis niaesti, seriesque tristis
haeret et turhae tumulos petenti

non satis septem patuere portae. IdO
stat gravis strages premiturquQ iuncto
funere funus.

_ ■

101 fortis — N. 8. T. tortis e. i. d. E 102 solvit E 103>-
105 heasid loquitur A 106 calidi E 107 Ines ex luet / m. E
110—136 extant in cod. Thuaneo ciiorvs thkbanorvm E Th. 112
phoebe E 113 bache E Th. 117 arabas Th. arabgs sic E. —
cinnami silvas Arabum beatas A 118 versa Th. versas EA correxit
Peiperus, — equitis A, — sagitlas codd. correxi 119 falacis Tk,
- terga cooverai A 121 hic A 123 iDf. lod. igne vidoo ^ 124 io-
terimos E Th, 127 mamis 7%. . 130 septen] semper Tk. 131
vincto ^

Digitized by Google

OEDIPVS 179

priiiia vis tardas teligit bideutes:

lauiger piugues uiale carpsit heriias; ^ k^»*H-J4-€Kv^-
colla lacturus steltirat sacerdos: * 135

dum manus certum parat alta vuiuus,
aureo laurus rutilanle coruu > '^.^x^
labilur segnis; patuit sub ictu
ponderis vasti resoluta cervix: v. V, ,»^,aXu*
uec cruor, ferrum uiaculavit atra . ' 140

lurpis e plaga sanies proiusa. ^^^^
segnior cursu sonipes ID ipso
coucidit gyro dominuaique prono
prodidit annd.

incubant agris pecudes rdiclae; , . . 145

taurus amiento pereunle marcet: -^.w^^uMjk

deticit pastor grege ^aninuto \

tabidos inter moriena iavencoe.

hon lupos cervi metuunt rapacea,

cessat irati fren;iitua leonis, 150

nulla villosis feritas in ursis;

perdidit pestem latebrosa serpeas: ^ ^^a^

aret et sicco morilur yeneno. C

/^Non silva sua decorata coma
fundit opacis montibus umbras, ' 155

noW^rura virent ubere glebae,
uou pienatsuo vitis Baccho
braccbia curval:
omuia nostrum sensere maium.

Rupere Erebi claustru proluudi ^ 160
turba sororum iace Tartarea ^ *

Phlegethouque suam mutat ripam:
miscuit uudis Styga Sidoniis.
Mors atra avidos oris hiatus

pandit et omnes explicat alas; 165
quique capaci turbida cumba
iiumina servat durus senio
naviu crudo, vix assiduo

134 carpit Th. 141 profusa est A 145 ioc. pratis A 147
diniiiiuto A 152 perbibit / 154 non sua silva ^ 157 hacho E
laccho (hiaco) / 158 sic disponit E: b. c. o. n. | s. m. cf. I, 10! f
1(^2 sua molaai ripa A 164 mors alla codd. correxil N, Heinsius
Mtbf, p. 169 165 omiiis E 167 seoior J 168 navita Ghar6n A
crndiis g

12*

Digitized by Google

180 ANNAII SBNBCAK

bracchia conto lasaata reCert,

fessus turbam veplare novani, 170
quin Taenarii vincula ferri
nipiase canem fama el nostris
errare locis, mugisse solum,
vaga per lucos simulaora ferunt

maiora viris, bis Cadmeum 175
nive discussa tremuisse nemus, 'X KxXXi^
Aj v M bis turbatam sanguine Dircen, (
nocte silenti * «
AmphioDios ululasse canes.

0 dira novi facies leti, 180
gravior leto: piger ignavos ^
aliigat aitus languor, et aegro
rubor in vultu, maculaeque caput
sparsere leves; tum vapor ipsam

corporis arcem naninieus urit 18^
multoque genas sanguiue tendil,
oculique rigent et sacer ignis
pascitur artus; resonant aures
stillatque niger naris aduncae

cruor et venas rumpit hiantes; 190
intima creber viscera quassal
^ V.V V gemitus strideiis. iamque amplexu
^ftrigida pressb saxa fatigant;
quos liberior donHis(elatO

custode^sinit, petitis fontes > . . t95

aliturque sitis latice ingesto. Va^-a ^

prostrata iacet turba per aras
^ oratque mori: solum hoc faciles
MribuCre dei; delobra petunt,

haut ut voto numina placent, aoo

sed iitvat ipsos satiare deos.

OEDIPVS

Quisnam ille propero regiam gressu petit?

*

171 lenarei codd. 173 errasse / 174 simulacra viruin codd.
correxi 176 iam turb. C 178. 179 n. 8. A. | u. c. EA. — inter-
eidiit» viMur hoe ftre: fcircum mnrosj 1S2 langor E 184 sparse
rerelcs E 186 tiagit J 192 timc tmpL J 107 tnrbt eadentani A
202 seaenae inseripium OedipiMis. €honi8. Greo E 202—205 choro
continuantur et a v. 200 nova teutna ordOttr tmut tiit§lut Oedipw.
CreoQ A 202 prospero E

Digitized by Google

OBDIPVB 181

adestne clarus sanguine ac [aclis Creo
an aeger aninius lalsa pro veris viilel?

cHon. Adest petitus omnibus votis Creo. $05
ovjo, Horrorc quatior, fata quo vergant limens,
trepidumque gemino pectus afTeclu labat:
nhi laeta duris mixta in ambiguo iacent,
incertus auimus scire cum cupiat timet.

Germane nostrae coniiigis, fessis opem 210
si quam reportas, voce properata edoce. x

-/ • ^

CREO

Responsa dubia sorte perplexn iacent.

OED. Dubiam salutem qui ilat adflictis negat.

GR. Amba^ flexa Delphico mos est deo v^v.aa>>J^

arcana tegere. obd. Fare, sit dubium licet: ^ 215

ambigua soli nosccre Oedipodae datur.

CR. Caedem expiari regiam exilio deus,

et interemptum Laimn uicisci iubet:

noD ante caelo lucidus curret dies

haustusque tutos aetheris puri dabit. 220
OEO. Et quis peremptor incluti regis fttit? ^
jiem memoret ede Pfaoebus, ut j)oena8 luat. A^iytJ ^,1^

oF. Sit^precor dllxiss^futuriiyvisu et anditu horrida ; 7
torpor ins^it per arttfs, |rrigidus sanguis coit.^*^^'
ut sacrata, templa Phoebi(supp1ici intravi pede 225
et pias nu,men precatus/rite summisi manus,
gemina Parna^i nivalislarx trucem fremitum dedit;
imminens Phoe^ea laurusitreniuit et niovit coniani
ac repente, sancta fonlisf lympha Castalii stetit.
incipit Le,toa vates jspargere horrentes comas 230
et pati com;nota Phoebum; contigit nondum specum,
^icat vasfo fragore /maior humano sonus: ^ r , /
mitia Cadmeis remeabunt sidera Thebis, ".• 'o '* vt./f.
si profugus Dircen Ismenida liquerit hosp^is
. regis caede nocens» Phoebo iam notus et infans. 235

207 afaicta B eorrwii N, HBinHut adv, p. 169 eTeoUi j4 212
et 214 (ambage ~ tegere) ehoro Mbuuntur E 2)2 perpl. lalent .4
. 214 nexa g 215 archana E 217 sedem g. — exitio E 218 cREtt
mhiw pictum et detersum E. — ulcissi E 220 puniri, sed ni induxit
incertum utra manus E 223 horrido ./ horridum ^ 227 arsx E,
^ sooitum dedit A 228 movit domum codd. correxi 229 caspha-
Bi B 2S0 Utbael A loeta B eerremil iV. H^tuki» /. «. 333 phoe-
bis B 331 li^pwris A 23ft inatins B

Digitized by Google

182

L. ANIUEI 8BNICAB

nec tibi longa manent sceleratae gaudia caedis:
tecum bella geres natis quoque bella relinqiiens,
turpis matemos iterum re^olutus in orttis.

OED. Quod facere monitu caelitum iussus paro,
functi cineribus regis hoc decuit dari, 240
ne sancta quisquam sceptra violaret dolo.
regi tuenda maxime regum est salus:
l ^curat peremptum nemo. quem incolumem-iimet.
* cB. Curam perempti mafor excussit timor.
OED. Pium probibuit ullus officium metus? ^ 245
CB. Spbinx et nefandi carminis tristes minae.
OED. Niinc expielnr niiminuni irnperio scelus.

Qnisquis deonini regna placaius vides:
tu, tu penes quom iura praecipilis poli

tuque, o sereni maximum mundi decus, 250

his seila cursu signa qui vario regis,

qui tarda celeri saecula evoivis rota,

sororque fratri semper occurrens tuo,

noctivaga Pboehe, quique ventorum potens

aequor per altnm caerulos currus agis, 255

et qui carentes luce disponis donios, >•

adeste: cuius Laius dextra occidit,

bunc non quieta tecta, non fidi lares,

non hospitaiis exulem telhis ferat;

thalamis pudendis doleat et prole impia; 260

bic et parentem dextera perimat sua,

faciatqne (num quid gravius optari potest?)

quid quid ego fugi — non erit veniae locus:

per regna iuro quaeque nunc bospes gero

et quae rehqui perque penetral^ deos, 286

per te, pater Neptune, qui fluctu brevi

utrimque nostro geminus alludis solo;

et ipse nostris Ireoibus testis yeni,

fetidica vatis ora Cirrbaeae movens:

ita molle senium ducat et summum diem 270
securus alto reddal in solio parens
solasque Merope noverit Polyhi (a(^
ut Dulia sontem gratia eripiet mxWC

« WfclMM»— ■ II ■ ■ I II ■ ■ ■

237 relinij[ues .V 238 turpes A". — hortus E 243 quaerit EJ
qiwritiir ^ earrwU de fnUmowa» .246 Spinx. et nef: E probilMnt nef. A
247 expietur: \ex\p0r ra*. E 256 carentis E 258 Nlinc E, — quietum A
263 ergo E 264 rego g 269 chyrrliee E 27t regtl (degat A

Digitized by Google

OEDIPVS

183

Sed quo nefaDdum facinus admissum loco est,
meinorate: aperto Marte ao insidiis iacet? 275
CR. FroDdifera sanctae neniora Castaliae petens
calcavit artis obsitiim dumis iter,-
trigemina qua se spargit in campos via.
secat una gratum Phocidos Baccho solum,
unde altus ar?a deserit, caelum petens, 280
clementer acto coUe Parnasos biceps; ^.^.o.>./ /i^v - lU
at una Umares Sisyphi terras adit; \
Olenia in arva tertius trames cavr
convalle serpens tangit errantes aquas

gelidumque dirimit amnis t Elei vadum: ^UC^*^ 285
hic pace4'retuni subita praedonum manus '
aggressa lerro facinus occultum tulit.

\n tempore ipso sorte Phoebea excitus
Tiresia tremulo tardus accelerat genu

comesque Manto lucc viduatum trahens. 260
OED. Sacrate divis, proximum Phoebo caput,
responsa solve; fare, quem poena^ petant.

/ TIRESIA

Quod tarda fatu est lingua, quod quaerit moras
haut te.quidem, magnanime, mirari addecet:
visu^carenti magna pars veri latet. m
sed quo vocat me p^tria, quo Phoebus, sequar:
fata eruantur: si foret viridia mihi i^*x-v^^^
calidusque sanguis, pectore exciperem deum.
appellite aris candidum tergo bovem
curvoque numquam cplla depressam iugo. 300
tu lucis inopem, nata, genitorem regens
manifesta sacri signa fatidici refer.

MANTO

Opima sanctas rietima ante aras stetit.

274 ne&stom j4 275 nemorato ^ 276 petens ex patens
im. t: 277 altis J 278 tergemioa g 279 bacho E 280 arva]
ima ./ 281 parnassos E parnasas y/ 282 bimaris E 284 serpit g
285 Elidis g conieci Aetoii (Euem Madvi^ius adv. II p. 117 Hylaelhi de
ffilamowHz, via prima in Pkocida et Thebas, allera Corinthum^ ler"
tia Delphos et in Aeloliam ducit) 28 U ^radu A 291 nova9 «MM-
M9 iUuhu: Tire^ et idcm, Manto E Oedip. Tires. Manto A 293 tardo
fiitom» 1. A 294 haud te q. A haut tq, E 295 carentem g 298
excnterem / 300 depressnm eodd» eorressi {ef. 341 sq,) 303 post
victima /brt, ras. l iit, E

Digitizectt)y

184 L. Ar^iNAfiJ )$£I^£CAE

TiR. In vola superos voce solleauu ^^ca /^^^aJUvva^ixY
arasque dono luris Eoi extrue. ( 306

MAN. lam tura sacris caelitum iugessi focis.
TiR. Quid llamma? largas iamne comprendit dapea?
MAN. Subito refulsit lumine et subito occidit.
TiR. Vtrbnine darua ignia et nitidus stetii
rectusque puruin ▼erticem caelo tulit dto
.et siimmam in auras, fusus expHcuit comam?
an latera drca serpit incertus Tiae
et fluctuante turbidus fumo labat? ^
MAN. Non una facies raobilia flanuDae fuit: >
imbrifera qualis implicai varios aibi 316
Iris colorea, parte quae magna poJi
curvata picto nuntiai nimbos sinu ,
(quis desii illi quive sit dublies coiorX «^^^*^ ***H! ^
caerulea fulvis mixta oberravii noiis, ^
aanguinea rursus; uRuna in iendiras abit. 320
sed ecce pugnax ignis in partes duas ^ l>^:^u>.u

discedit et se scindit unius sacri » 'n . i

discors favilla — genitor, horresco iulueus: '^'^
libata Bacclii dona permutat cruor
. ... ambitque densus regium fumus caput 325
ipsosque circa spissior vultus sedet a
et nube densa sordidam lucem abdidit.
quid sit, parens, eilare. tir. Quid fari queam
inter tumuitus mentis attonitae vagus?

quidiiam ioquar? sunt dira, sed in alto maia; 330

solet ira certis numinum ostendi notis:

quid istud est quod esse prolatum volunl

itenimque nolunt et truces iras tegunt?
i^^AU .^t^tidet deos nescio quid* huc propere admove
i.^'r<^«.*«^t'isiiarge aalsa colla taurorum mola. ^^' 336

placidone vuliu sacra ei admoias manus

paiiuniur? han. Alium iaurus attoUena capui

primos ad ortus positus expavii diem

irepidusque vulium solis ei radios fugii.

TiR. Vnclpie ierram vulnere afiflicti peioni? 840

■AN. luvenca ferro semei imposiio induii V . -^l^KMttA^

ei vulnere uno cecidii, ai taurus duos i '

307 comprehendil i 308 luinen A 316 hiris E 318 quisve
A 320 ultimum A 324 bachi E 329 vagos A ■' 333 ans ^
339 solis] obliqoat A 341 opposito A

Digitized by Google

OEniPvs

185

perpessus ictus huc el huc dubius ruit
animamque fessus vix rcluctantem exprimit.
TiR. Vtrum citatus vulnere angusto mical ''^^ V-a 3tt
aD lentus akas irrigat piagas cruor ? UhJXxj^ , '

MAN. Huius^per ipsam qua palet pectus^viam
effusus amnis,* hoius exigQO graTea
maculantur iclos imbre; sed yeraus retro
per ora multus sanguis atque oculos redit. 360
TiR. lofausta magnos sacra terrores cieot
sed ede certas viscerum nobis notas.
MAn. Genitor, quid hoc est? non kvi motu, ut solent,
agitata trepidant exta^ sed totas mauus
quatiunt novusque prositit venis cruor. . ^ ^ 355

cor marce t aegrum penitus ac mersnm latet -^iAil^i^ .
liventque venae; magna para fibris abcst j
^ et felle nigro tabidam spumat ieciir, ^ WM%y^iw«>^A^
ac (semper omen unico iraperio grave) ' ^
en capita parlbus bina consurguut toris; 300
sed utrumque caesum tenuis abscondit caput
roembraua: lalebrani rebus occultis negans
hostile vaUdo robore insurgit latus
septemque venas tendit; has omnes retro
prohibens reverti limes oblicus sec^t. 305
mutatus ordo est, sede nil propria iacet,
sed acta relro cuncta: non animae capax
in parte dextra pulmo sanguineus iacet,
nou laeva cordis regio, non molli ambitu
omenta pingues visceri obtendunt sinus: •-•^u.vw.- 370
natura versa est, nulla lex utero manet.
scrutemur, unde tantjis hiC extis rigor.
quod hoc nefas? conceptus inDuptae bovis,
nec more solito positus alieno in loco,
implet parentem ; membra cum gemitu movet, ^ 375
rigore tremulo debiles artus nucant;
infecit atras lividus fibras cruor
tmptantque turpes mobilem tranci gradum;
et inane surgit corpus ac sacros petit
cornu ministros; viscera effugiuBt manum. 380

K

347 vivus per i. g 353 hoc om. ^ 355 novlsque 364 om-
nis E 366 nichil p, lacent E 369 cordis .4 reg. cord. ^ 370 vi-
scerum J 372 scrutetur c. — livor 373 infaustae bovis./ 376
tremulo rigore y/ 377 artas g 379 at sacros E 380 manu g

Digitized by Google

186

L. AXNJ^KI S£NECAE

/ neque ista, quae tc pepuiit, anneDti gravis-»
^ ->vgx est nec usquam territi resonant greges:
knmugit ans ignis et trepidant foci.
OED. Qttid ista sacri signa terrifici ferant
^ expronie: voces aurc non timida bauriam. 3S6
TiR. Hi^ invidebisyfuibus opem quaeris malis. 387
OBD. Memora quod nnum scii^ caelicolae Toiont^
contaminarit rege quis caeso manns.

Tia. Nec alta caeli quae levi pinna secant 390

nec fibra vivis rapta pectoribos potest

ciere nomen; alia temptanda est via:

ipse evodndus noctis aeternae plagis,

emissus Erebo ut caedis auctorem indicet

resexanda tellu$, Ditis inplacabile 395

numen precandum, popuius infernae Stygis

huc extralientlus: <'(le cui mandes sacrum; >

nam le/penes quem summa regnorum, nefas

invisere umbras. oed. Te, Creo, hic poscit labor,

ad quem secundum regna respiciunt mea. 400

Tm. Dum uos proliindae claustra laxamus Stygis,

populare Bacchi laudibus carmen soueL

CHORVS

EfTusam rediniite comam nutante corymbo, ^a»^*-'^/ -a)/
moUia Nysaeis armati bracchia thyrsisl ^ 4

lucidum caeli decus, huc ades 405
votis quae tibi nobiles
Thebae, Baccbe, tuae
^ palmis supplicibus fcrunt;
' huc adverte favens virginrum capnt,

vultu sidereo discute nubiki 410
et tristes Erebi minas
avidumque fatmn.

te decet cingi comam floribus vemiSf

solent extrema facere seenroe mala. 986

381 ipsa A 382 fugiunt greges A 383 are segnis ^ 3S6
delevU Peiperus 390 levis p. secat y/ 391 parta ^ 395—432
MBtant Hi R 398 rega. est n. j4 399 omnia vwba po$t ambras
omtssa vtdtntitr R 402 pupolare (baechi) E 403. 404 extant in

cod. Thuaneo 404 armatus nETh. armate / corr. C. — brachia Th.
405 sqq. cf. /, ///. 120 400 votis jtviore vcrsu lU': 406. 407 uno
versu A quae t. n. thebae | thebae b. t. 411 herebi E

I

Digitized by Google

0EDIPT8

187

te caput Tyria cofaibere mitra
hederave mollem

bacifera religare frontem, » • 415

spargrre efiusos sine lege crines, A ^^a-,
rnrsns adducto revocare nodo; ^
qualis iratam metuens novercam
creveras falsos imitatus artus, cv<^.k;*^
crine (lavpnti simulata virgo, * ^ 430
luteS vestem retinente zona:
inde tam molles placuere cultus
et sinus la\i fluidumque s yrma> '^^^,^
vidit aurato residere curru,

veste cum longa tegeres leones, 425
omDis Eoae plaga vasta terrae,
qui bibit Gaugen Diveamque quisquis
fraDgit AraxeD.

Te senior turpi sequitur Sileaua aaello,

turgida papyipeis redimitus tempora aertjs; >hmji-*W^ 430

eoudita lascin dedupuDt orgia myatae. V^to^ ^

te Bassaridum comitata cohors

Dunc Edono. pede pnlsayit

sola Pangaeo, liuDC Threicio

vertice PiDdi; dudc Cadmieas 435
iDter matres impia 'HbeDas
i> i^^comes Ogygjq veDit lacdio, #

Debride sacra praeciDcta latus 438

thyrsumque levem vibraDte maDu: 44t

iam pdst laceros PeDtbeos artus

thyades, oestro membra remissae, 1^^-^^.^.«

velut ignotum videre Defas. ^ '

libl commotae pectora matres 439
fbdere comam

414 mollem an molle an molli R 415 bachifera — hederave

— bacil. uno versu A 417 renovare E 421 luteam $ 422 unde 9^.

— iam /l tfl «t*tf. 423 flaiiidaiiiqiie HE 425 ^tegercfl tiEA eorr. ^
426 vasta ex veste im.E 427 Gangen R Gtogem EA 428 Araxem

A 429—431 in cod. Th. 429 turpis Th. 432 coros R ut vid.
433 eden ope depuls. E edon ope dep. C edom vel edem pede p. ^{A)
Gdonii Avantiuis Edoni G. Fabricius 434 Pangaei codd. correxi (pede
pulsavit quasi unum verbum\ 439. 440 delevi 440 — 444 ignotum
HmBiri^ etmuiU mmofii. E 442 laeertoe, $td t expimeL Im, E
443 ostro — remissa ^

Digitized by Google

188

L. ARNAEI 8BNECAB

PoDti regna tenet nitidi matertera Baochi . 445

Nereidomqne cboris Cadmeia cingitur Ino;
ins habct in fluctus magni puer advena ponti,
cognatus Bacclii, nuraen non vile PalaemoD.
j te TyiTliena, puer, rapuit manus,

ot tumidum Nereus posoit mare; 450

caerula cum pralis niutat iVeta:

liiuc verno piatanus folio viret

et Phoebo laurus carum nemus;

garrula per ramos avis obstrepit;
tr. x yjvaces hederas remus tenet, 455

sumnia ligat vitis carchesia-.

Idaeus prora fremuit leo,

tigris puppe sedet Gahgetica.

tum pirata fretQ pavidns natat,

et nova demeraos faciea habet: , 460

braccbia^prima caduDt praedonibus
inlisumque utero pectus coit,'**- ^'•''i
parvula dependet lateri manus
et dorso flnctnm cnrro snbity

lunata acindit cauda mare: 465
et sequitur cunms fugientia carbasa delpbin.

DiYite Pactolos vexit te Lydius unda, ^
» . aurea torrenti deducens flumina ripa;
kvJ^u^A laxavit victos arcus fteticasque sagittas

lactea Hassagetes qui pocula aanguine mlscet; 470
regna steurigeri Bacchum sensere Lycurgi;
sensere terrae t Zalacnm feroces
et qnos vicinus Boreas ferit
arva mntantes

quasque Maeotis alluit gentes 475

445—448 in eod. Th. 445 FontU A 450 limidum E 455
ramus codd. correxit Rapheleirt^ins (C) 459 dum pir. ^ 4H6 — 471
in cod. Th. 466 Te sequitur E Th. ./ corr. C 467 Pactulos Th.,
sed 0 exMut vid. Pactolus / 470 lacla E. — s. miscent c sanguinem
viDcit Th. 471 ligurgi ETh.J corr. g 472 zedacum y/ (le Dacum
liapkBlmigiiu ^ te Dilram B§ntMut ad Luoan, // 296) eonioai Galitam
474 sq. He in E logmniuri

alluit gentes.
Rigido fluctu. Arva mutantes. Quasque meotis
Ouasque despectat. vertice summo. Frigido fluclu
hie 474 — 476 (Arva — fluctu) siipplevit 1 m. airamenlo pauUum nigriore
{mtaa tantum Rigido flactQ $arip$erat). R, A, Q, Q minio pfetao^ F nigra.
ef. J, 112 A tie ditpanit: A. m. q. M* | a. g. f. f.

Digitized by Googl

0£DIPVS 189

frigido Quclu

quasque despectat vertice e summo
sidus Arcadium gemiDumque plau^traoi. .
ille dispersos domuit Gelonos, '^.^' < ' "
anna detraxit trucibus puellis:

ore deiecto petiere terram 480
Thermodontiacae caterrae,
poaitisque tandem levibus sagittis
BlaeD£|des factae.

sacer Citbaeron sanguine undavit
ViV^ ^ Ophionbique caede; M
Proetides ailvas petiere, et Argos
praesenle Bacchum coluK* nover^.
Naxos Aegaeo ledimita ponto
tradidit thalamis reiiotam,
▼irginem, meliore pensans

damnum marito: 480

pumice ex sicco
fluxit Nyctelius latex;
jt.^^ garruli gramen secuere rivi, tv/ v^T \^

conbibit dulces Iiumus alta sucos - tv wt..- s

uiveique lactis candidos fontes 4d5

et mixla odor(5 Lesbia cum tbynio.

ducitur magno nova nupta caeip:

solemne Phoebus carmen

infusis humero capillis

cantat et geminus Cupido 580
concutit taedas;

telum deposuit luppiter igneum
oditque Baccho veniente fuknen.

Lucida dum current annosi sidera mundi,

Oceanus ciausum dum flucUbus ambiet orbem 605

Lunaque dimissos dum piena recoUiget ignes.

477 e om. codd. addidi 478 duobus versibus: s. arcliad. | g.
p. E 483 M<jnadaes f. E mites sunt factae ./ 484 sac. et C. g.
— ioundavit g 486 agros J 487 Draesentem // 489 tr. th. | r,
T. I m. p. I d. m, E tr. th. Tirginem relictani | m. p. daniDa mar. E
491 p. e. s. f. I N. 1. JI7 UM versu A 494 alia E 495 hietea A
lacus C 498 s. Ph. c. canit A 900. 50t coneinit taedas gem. Gap. ./
502 ippiter E 503 conditqiie 1 quodqne g 504—509 m cod. Th,
506 occeanus E. — ambiat . zi ex K t m, TK 506 demissos E, —
recolligit E coUiget \ t ex \ im, Th,

Digitized by Google

190

dum iiialutiiios praedicet LucilVr ortus
allaque caeruleuui duui Neiea uesciet ArctQg,
candida formoasi veaerabiuiur ora Lyaei»

OEDIPVS

Etsi ipse vultus ilebiies praefert uotaSy
exprome cuius capite placemus d«»08. ftlO

CKEO

Fari iubes tacere quae suadet uietus.
OBD. Si te rueotes non satis Thebae moveut,
at sceptra moyeant lapsa eognatae (lomus.
CB. Neacisse cupiea absse quae nimium expetis.
' OKD. Iners maiorum remedium ignorantia est 515
itane et aalutis pul>licae indicium obniea?:^ ^^^
CR. Vbi turpis est medidnat aanari piget.
OBD. Audita fare, vel malo domitua gravi
quid arma possint regis irati aciea.

GR. Odere reges dicta quae dtci iubent 520
OED. Mitteris Erebo vile pro cuuctis caput,

arcana sacri voce ni retegis lua.

cu. Tacere liceat. ulla libertas Hiinor

a rege petilur? oed. Saepe vel liugua magis

regi atque reguo muta libertas obest. > 525

cu. Vbi uon licet tacere, quid cuiquam licet?

OED. imperia solvit qui tacet iussus loqui.

cH. Coacla verba placidus accii>ias precor.

oED. VUine poena vocis-expressae fuit?

cR. Est ])rocul ab urbc lucus ilicibus iiiger, . 5d0

Dircaca circa vallis inriguae loca.

cupressus altis exerens silvis caput

virente semper aliigat trunco uemus,

curvosque tendit quercus et putres situ yaa^ >A

annosa ramos: buius abrupit latus 63»

edax Tetustas; ilia, iam scissa cadens'

radice, fulta pendet aliena trabe.

amara bacas biurus et tiliae ieves K\ *

508—545 BxUmt in & 508 formoBi Rj4 509 scamM ituetip*

imm Ocdippus. Creo E Oedipiis* Creon y/. — fleuiles H 510 expone y#
511 suades It 513 lapsa : p ex b 2vi, E 51b etj est HE 517
sanare E 521 mittes E 523 nuUa ./ 524 vel) vili vel vilis C
520 ubi tac. u. lic. ^ 527 quil H 534 situ ex silus conecl. H
536 splsst S eonwBU ihthCui sllva iam fessa Ihi 538 btccis J

Digitized by Googl

' OEDIPVS

191

et Paphia mynus et per immeosuin mare

motura remos alous et Plioebo obvia 540

enpde Zephyris pinus opjioneos hitus: K*j^rX\j^^Sf Ku^'-^

medio stat iogens arbor atque umbra gravi

silvas minores urguet et niaguo ambitu jo^^- 1\ -

difTusa ramos uua clereiidil iieiiius.

tristis sub iila, lucis et Plioebi iuscius, 54^
restaguat umor Irigore aetenio rigens;
limosa pigruni circumit lonteni palus.

Huc ut sacerdos iutulit seuior graduin,
baut est moratus: praestitit uoctem locus.
tum cITossa tellus, et super rapti rogis 6S0
iaciuntur ignes. ipse funesto integit
vates amictu corpus et frondem quatil.
lugubris imos palia perfundit pedes,
squalente cullu maestus ingreditur seuez,
iDoirtifera canam taxus adstriiigit comam. ^ti^- ke^
nigro bidentes vellere alque atrae boves
antro trahuntur. flamma praedatur dapes
vivumque trepidat igne ferali pecus.
vocat inde manes teque qui manes regis
et obsidenteui claustra Lethaei lacus, "^^ 'u^t^ /l^^- * . MO
carmenque magicum volvit et rabido minax (
decantat ore quidquid aut placat leves
aut cogit umbras; sanguinem libat focis
"^solidasque pecudes urit et multo specum
saturat cruore; libat et niveum insuper m
lacys liquorem, fundit et Bacdium manu
laevS canitque rursus ac terram intueus
graviore manes voce et attouita citat.
latra*it Ilecates turba ; ter vallcs cavae

sonuere maestum, tota succusso solo f^A,,^ iw-^ 570
pulsata tellus. 'audior' vates ait, ^
'^*fata verba fudi: rumpitur caecum cbaos
• iterque populis Ditis ad superos datur.'
subsidit omnis silva et erexit comas,

540 ramoB^. — alnus: u i. ras.2m,E, — phoboT? 542 adquc/{
543 silva minore surgit C 544 rarais — umbra C 545 lucus
546 liic (liinc C) stagnat^ 547 circuit 552 frontem C 557 retro
traiiuntur A 560 lelalis lac\xs codd. (loet. is) correxitA. HeiMtus adv.
p. i74 563 umbras. irrigat Moguis focos ^ 564 solidasqae : alUra s
2m. esB i ut vid. M 561 ae] et j4 56S det^g 569 per valies
cavBs E 574 anbsedit eodd. eorrexii Groneviut. — comam Jl

Digitized by Google

193 L. ANNAEI 8KIfECAE

duxere nmaB robora et totum iiemus 575
coBcussit horror, terra ee retro dedit

gemuitque penitus: sive temptari abditum

Acheron profundum mente non aequa tulit,

^ sive ipsa tellus, ut darel functis viam, .

compage rupta sonuit; aut ira lurens 5^0
triceps catenas Cerberus movit graves.
subito dehiscit terra et immenso sinu
laxata patuit — ipse torpentes lacus
vidi inter umbras, ipse pallentes deos

noctemque veram; gelidus in venis stetit 5S5

haesitque sanguis. saeva prosiluit cohors

et stetit in armis omne vipereum geuus,

fratrum catervae dente Dircaeo satae. 5S8

tum torva £riay8 sonuit et caecus Furor 590

Horrorque el una quidquid aeternae creant

ceiantque tenebrae: Luctus aveUens comam

aegreque lassmn sustinens Morbus caput,
' gravis Senectus sibimet et pendens MetQS * 594

avidumque populi Pestis Ogygii malmn. \'<tV^e^>> 599
^ nos liquit animus. ipsa quae ritus senis 595

artesque norat stupuit intrepidus parens

audaxqus^mno convbqitpitis feri

exsangue vulgus. ilieo ut^nebulae leves

volitai^t et auras libero caelo trahunt

non tot caducas educat frondes Eryx 600

oec vere fiores Hybla tot medio creat,
•wv-v^^cum examen arto nectilur densum globo,

lluctusque non tot frangit lonium mare,

nec tanla gelidi Slrymonis fugiens minas

permulat hicmes ales et caelnm secans 605

tepente ISilo pensat Arctoas nives

(juot ilie populos vatis eduxil sonus.

avide latebras nemoris umbrosi petunt

animae trementes; primus emergit solo,

dextra lerocem cornibus taurum premens, 610

Zelhus, manuque sustiuens laeva chelyn ^^y.

5S3 ipse pallentes doos ] v. i. u., ipse torpentes lacus 589 re-
poaui posl V. 594 590 tum tota g 592 evellens ^ 593 lapsum C
600 frondes Octa (etha) g 602 alto codd. correxit liichtents 603 io-
nii» E 604 strynnonis E 606 torpenie ^ 608 pavide codd, cor-
remit MarkUmdus ad StaL tiUf» /, //. — Dmbroeis B dtl sosti-
net 1. ehelyin A

Digitized by Google

qui saxa duici traxit AmphioA som;
interque natos Tantalis tandem auos »
tnto siiperlMi fert capnt fostu grftre 'iu^' yxi\^.>,^
et numerat uniliras, peior Eac genetrix adjMt Oia
foribunda Agaue» tota quam sequitur manua
partita regem: sequitur et Bacdias laeer
Pentheua tenetque saevus etiam nunc minas.
tandem vocatas saepe pudibundum extulit
caput atque ab omDi dissidet turba procul 620
celatque semel (iostat et Stygias preces
geminat sacerdos, donec in apertum efferat
vultus opertos) Laius — fari horreo:
stetit per artus sanguine effuso horridus,
' paedore foedo squalidam obtectus comamy 626
et ore rabido fatur: Cadmi effera,
cruore semper laeta cognato domus,
vibrate thyrsos, enthea natos manu
lacerate potius — maximum Thebis scelus
maternus amor est. patria, non ira deum« sao
sed scelere raperis: non gravi flatu tibi
luctiiicus Auster nec parum^luvio aethere
aatiata telius haiitu sicco nocet,
oed rex cruentus, pretia qni saevae neoia
sceptra et nefandos occupat thaiamos patria. . 68ft
invisa proles: sed tamen peior parena
qoam natus, utero rursus infauato gravia^
egitque in ortus semet matri impioe,
fettis regeasit, quique vix mos est feris
firatres sibi ipse ^uit — implie&nm maluni MO
magisque monstmm Sphinge perplexum siua.
te, te cmenta soeptra qui desitra geria,
te pater inultus urbe cum tota petam
et mecum Erinyn pronubam thadami traham^
traham t sonantes verbera, incestam domum 615
vertam et penates impio Marte obteram.
proinde pulsum finibus regem ocius

614 gravi J 615 hac] at g 617 bacchis ex bacchas {iie AS)
man. rec. £ Baccham g {Aldina) 625 obtentus EA corr. g 628
penthea E 629 maceraleJ? 634 praemia A 638 egit qui g
{AkHna} S39 viz] n«e A 041 spiug» M S44 eryoim prenubam
S Mnea pronabas A 645 Bonantto E aonanlem Gronoviu* torta iii-
aonantes IV, Heintiu» mio, 175 tr« siieQies, TeEbeie lU Wihmomitm.
incertam ^ /

8«naoM tncoadiiia n. 13

Digitized by Google

194 L. AHItABI SBRECAB

agite exnleni qaocuaupie ^ineBtb graAi;

solum reliD^t: yere florifero VireDs

repanbit heilM8« apiritua puros dMt tao

vitaliB auray Teniet et silm deoor;

Letum Luesque, Bfon Labor Tabes Dolor,

comitatua illo dignus, excedent simul;

et ipse rapidis greesibua sedes ?olet

eifugere nostras, sed graves pedibus moras 665

addani et tenebo: repet iucerlus viae,

baculo seuili triste praetemptans iter:

eripite terras, auferam caelum pater.'

OED. Et ossa et artus gelidus invasit tremor:

quidquid timebam facere fecisse arguor — ■ 660

tori iugalis abnuit Merope nefas,

sociata Polybo; sospes absolvit manus

Polybus meas: uterque defendit parens

caedem stuprumque. quis locus culpae est super?

multo ante Tbebae Laium amissum gemunt, ett

Boeota gressu quam meo tetigi loca.

falsusne senior an deus Tli^s gravia? —

iam iam tenemus callidi socios doli:

mentitur ista praeferens fraudi deos

Tates, tibique sceptra despondet uMa. m

GE. Egone ut sororem regia expdli velim?

u fldes sacrata cognati laris

non contineret in meo eertum statu:

tamen ipsa me fortuna tenrtret nimis

sollicita semper, liceat hoc tuto libi 076

exnere pondus iiec recedentem opprimat:

iam te minore tutior pones loco.

OBD. Hortaris etiam, sponte deponam ul mea

tam gra?ia regna? gb. Suadeam hoc illis ego,

in utrumque quis est liber etiamnum status: 680

tibi iani necesse est ferre fortuuam tuam.

OEO. Certissima est regnare-cupienti via

laudare modica et otium ac sonmum loqui;

648 quacumque ^ c/l /, 223 649 relinquet EA corr. g 656
repetet EA reptet 5* corr, ^ (D. Heinsius) 658 praeripite A 662
sociato E, — absolvet E 676 ne rec. A 679 cre. tam gr. regoa
eresaa deam R 680 qui se snbter etianmeiii IP q. e. 1. etiaBi bubc
— statBs: «tora X vk im, B 681 tibi etiam, «ftf et l»>
duet. im. M 68B Tia] tox E 683 et totiam E. — ^ mnbd. ae-
qni ji

Digitized by Googl

OEDIPVS

ab inquieto saepe simulatur quies.
CR. Parumne me tam longa defendit fides?
OED. Aditum nocendi perfido praestat fides.
cR. Solutus onere regio regni bonis
fruor domusque civium coetu viget,
nec ulla vicibus surgit alteruis dies
qua non^ropinqui mqnera ad nostros lares 690
seeptrirrediiiideiit; cultus, opulentae dapes,
donata multisl'gratia»DOstra aalua:
quid tam beatae desse fortonae rear?
en». Quod dest: secanda noii habent umquam iQodum.
CR. Incognita igitur ut nocens caasa^cadam? ^m4^- 605
iiiD« Num ralio vobis reddita est litae meae?
nwn audita causa^t nostra Tiresiae? tamen
sontes Tidemur. liicitis exemplum: sequon
ca. * Quid sl Innocens sum? obd. Dubia pro cerlis solent
timere reges. cr. Qui pavet Tanos metus, 700
▼eros meretur. obd. Quisquis in culpa ,
dimissus odit: omne quod dubium est cadat. ^ ^V> ..a^
CR. ^ic odia fiunt. obd. Odia qui nimium timet
regnare nescit: regna custodit metus.

CR. Qui sceptra ^uro saevus imperio regit, ' 705

timet timentes: metus in auctorem redit.
OKD. Servate sontem saxeo inclusum specu.^
ipse ad penates regios referam gradum.

CHORVS

Non tu tantis causa periclis,
non hinc Labdacidas petunt 710
fata, sed veteres deum
irae secuntur: Castalium nemus
umbram Sidonio praebuit hospiti
lavit^e Dirce Tyrios colonos^

ut primum magni natus Agenoris, 715
fessus per orbem furta sequi loYis,
sub nostra payidus constitit arbove
praedonem Tenerans suum,

605 dk dles itf 666 pnett. dies A 603. reor R 694 qnod

ics secundae A 696 «x. ut seqoar, ied 2i ex o 1 m. E 701 vero»
fatetur A 702 oimie odit — quod dnbium puiat A quod obyium
est eat E eorrexi 709 sqq. cf. /, 113. 125 _ 710 non haec codd.
eorrexi — L. premunt A 717 consistit E. — sub nostrae lamis
constitit ari)oii8 A

Digitized by Google

f06 L. ASaUM WIUCAE

monituque Hioebi

iussus erranti comes ire vaccae,
quam non flexerat
vomer aut tardi iuga curva plaustri,
deseruit fugas nomenque genti
inauspicata de bove tradidit.
tempore ex illo oova monsUra semper
protulit tellus: 725
aut anguis imis vallibus editUB
annosa supra robora aibilaty

supraque pinus . 7^

erexit caeruleum caput,

cum maiore sui parte recumberet; 730
aut feta lelUiB mj^o partu
effudit anna:.tonuit rtflexo
. , , classicum cornu liluus^e aduneo 0<aj*^^^
j<xK\ gtridttlos cantiit elisil aere,
♦ . ♦

non ante llngnas et ora 7»
yocia ignotae clamore primum

boatico eipq^ti:

agmlna campoa cognala tenent,
dignaque iado^-^emine prolear"
nno a^lem permenaa die, 740
poat Ludferi natt mealua
anle Heaperioa ocddil orlna.
: borret lanHa advena monalria
populique limel beila recenlia»

donec cecidit aaeya iwrenlns^ 74»

genetrixque suo reddi gremio
modo productos vidit alumnos.
hac transierit civile nefasl
illa Herculeae norint Tbebae

tapra Ghaonias celaior aibaMt

721 0. n. f. V. a. 1 1 1. c. p. £ 7i6 P. I. a. a. L | V. c. a. s. i

R. 8. 8. p. E 728 superatque p. E sequeniem versum delevi cf.
/, lU 729 caeruleum erexit c. A 732 sq. distributionem in £
(eadem in A) vide /, 126 (Eflfudit arraa proprio verMU, deinde bing. eom-
mata) post 734 dictum oporlmt spartos pugnam Mim 73& liar
gnaa | aUu et aima t. i. J 799 lignaque M 741 Mgantia B 747
piodnctos: oa «0 ua im. E . , ■

Digitized by GoogL

1«7

phidia fratruiD. 750
quid Cadmei fiita nepotia»
cum viTacia coriraa cervi
frootem ramia texere noTia
domimimqoe canea egere suum?

praeceps silyas montesque fugit 755
citus ActaeoQ agilique magis
pede per saltus ac saxa vagus
metuit motas zephyris plumas
et quae posuit retia vitat:

donec placidi foutis io unda 700
cornua vidit vultusque feros;
ibi virgineos foverat artus
nimium saevi diva pudoris.

^ OEDIPVS
Curas revolvit animus et repetit metua.
obisse nostro Laium sceiere autumant 70ft
auperi inferique, sed animua contta innocena
sibique melius quam dda notua negat
redit memoria tenue per vestigium, .
cecidiaae nostri aiiipitia pulau obvium
dalumque Diti cum prior iuTenein aenez, 170
curru auperbua, pelleret, Tfiebia procul
Phocaea trifidaa regio qua adndit viaa.
unanima coniunz, explica erforea precor:
quae apatia moriena Laiua vitae tulit?
primone in aevo viridia an fraeto occidit? 375

lOCASTA

Inter aenem iuvenemque, sed propior seni.
OBD. Frequensne turba regium cinxit latus?
loc. Plures fefellit error ancipitis viae,
paucos fidelis curribus iunxit labor.

OED. Aliquisne cecidit regio fato comes? 780
loc. Vnum fides virtusque consortem addidit.
OED. Teneo nocentem, convenit numerus, locus:
sed tempus adde — loc Decima iam metitur segea.

701 feiox E 762 ubi J 764 seaenae wucriplum Oed. loc.
769 impidsa ^ 770 dalimi esfle Dfti jtf. — acncx m mnm i m.
E 771 Thebaa ^ 778 errorem A txplleer ront E 775 fraolocd-
<Ut«£

Digitized by Google

m

L. AinfAU amcAB

SENEX CORINTmVS

Coriuthius te populus in regnum Tocat
patrium: quietem Polybus aeternam obtinet. 786
OED. Vt undique in me saeva Fortuna irruitl
edissere agedum, quo cadat fato parens.
SEN. Animam senilem mollis exsolvit sopor.
OED. Genitor sine ulla caede defunctus iacet.
testor, licet iam toliere ad caelum pie 7M
puras nec uUa scelera metuentes manus.
sed pars magis metuenda iatorum manet.
SEN. Omnem paterna regna discutienl metum.
OED. Repetam paterna regna; sed matrem horreo.
SEN. Metuis parentem, quae tuum reditum ezpetens 796
sollicita pendet? oed. Ipsa me pietas fugat.
SBN. Viduam relinques? obi>. Tangb eh ipsos metus.
SBN. Effare mersus quis premat mentem timor;
praestare tacitam regibus soleo fidem.
OBD. Conubia jnatris Delphico admonitn tremo. 800
SBN. Timere vana desine et turpes metus
depone: Merope vera non fderat parens.
OBD. Quod sttbditivi praemium nati pelit? (^^'^ni^^LJXxii
SBN. Regum superbam Kberi astringunt fideuL
OBD. Secreta thalami fare quo excipias modo. 805
SBN. Hae te parehti parvulum tradiint manus^
OBD. Tu me parenti tradis; at quis me tibi?
SEN. Pastor nivoso sub Citbaeronis iugo.
OED. In illa temet nemora quis casus tulit?
SEN. Illo sequebar monte cornigeros greges. 810 •

OED. Nunc adice certas corporis nostri notas.
SEN. Forata ferro gesseras vestigia,
tumore nactus nomen ac vitio pedum.
OED. Quis fuerit ille qui meum dono dedit
corpus requiro. se>. Regios pavit greges; 815
minor sub illo turba pastorum fuit.
OED. Eloquere iiomen. sen. Prima laoguescit senum
memoria longo lassa sublabens situ.
OED. Potesne facie noscere ac vultu virum?
SBN. Fortasse noscam: saepe iam spatio obrutam 820

784 scaenae titulus: senex Gorinthus. idem E senex (Corinthius).
Oedipos A 786 ut] et E 787 ed. mibi quo A 790 iam licet B
703 diseDlhut^ 799 fegibos £ 800 moiiltaitf 804KgBiini^
809 Ola: 9l em t im. E 819 eogiUMeae B (gnoeeere non reeU
«I dooet venui iefumu)

Digitized by Google

OBBirYS 199

y ^»'.'

lem exoI^tttA manMriaiii revtcol' Dota.

OBD. Ad Mcra el aras omne compulsum pecus

duces sequantur; ite, propere accersite,

famuli, penes quos summa consistil gregum. ^^^a».^"^^ v

SEN. Sive ista ratio sive fortuna occulit, ^ 826

latere semper patere quod latuit diu:

saepe eruentis veritas patuit-malo.

OED. Malum timeri maius his aliquod potest?

SEN. Magnum esse magna nxole quod petilur scias. -'•^^^^

concurrit illinc publica, hinc regis salus: 8tO '

utrimque paria; contine medias manus,

nihil lacessasi ipsa se fata explicent.

OED. Non expedit concutere felicem statum: ^
tuto movetur quidquid extremo in loco est.
8BN. Nobilius aliquid geiiwe ragali appetia?
ne te parentis pigeat unQnti fMe.
' -'OKD. ¥4. paeniteDdi aanguiius quaeram fidem:
sic nosse certum est. eoee grandaoTiig aenex^
ar^itria aub quo regii fuerant gregia^
PlK>rba8. refersne nomen ant yultum a^ua? 840
8BN. Adiidet animo forma; nec aetue aatia» ^x.^^-*
nec rursua iste Tultua ignotua mihi.

Regnuin.optinente Laio famulus giegee
agitaati opimoa sub Citbaeronia plaga?

PHORBAS

Laetus (^thaeron pabulo semper novo 846
aestiva nostro prata summittit gregi. ^ • - ^
8EN. Noscisne memet? phor. Dubitat anceps memoria.
OED. Huic aliquis a le traditur quoudam puer?
eifare. dubitas? cur genas mutat color?
quid verba quaeris? veritas odit moras. 850
PHOR. Obducta longo temporum tractu moves. t
OED. Fatere, ne te cogat ad verum dolpr.
PHOR. Inutile isti muuus infantis dedi:
non potuit ille luce, non caelo firui.
siui. Procul sit omen. vivit et vivat precor. 8&6

823 scquuntur E. accrsite E 825 abstulit g 828 timere E
829 petituro E 830 illinc Im. ex hinc jB 831 patria A 832 ipsa
8e: sa tup. ter, lm,E» — ut nihil arcessas (accersas), ipsa te f. expli-
eaot A 833 teni cmOinmMiur A 837 nec noen. A 838 sed ^ n
Mrr«0l 845 umtiMm imwUM» Ptierbat. idem E PlNnl». Sen. Oed. A
848—850 wni daniur E 851 tbdoeta E 853 infiatem A

Digitized by Google

MO

OBD. Sapereaae qfuare tnditwi iillMitiHi negM? •
pHOi. Ferrum per amboe tenve IreiMietnm pedes

ligabat artus, vulneri ionatus tumor

puerile foeda corpus urebat lues.

OED. Quid quaeris ultra? fata iam accedunt prope. 860

quis fuerit infans edoce. phor. Prohibet fides.

OED. Huc aliquis igneml ilamma iam excutiet fidem.

PHOR. Per tam cruentas vera quaerentur Tias?

ignosce quaeso. oed. Si ferus videor tibi

et impotens, parata vindicta in manu est: 865

dic vera — quisnam? quove generatus patre?

qua matre genitus? phor. coniuge est genitus tua.

OED. Dehisce, tellus, tuque tenebranim potens»

in Tartara ima, rector umbrarum, rape

retro reTersas geDeria ac atirpis vices. 830

congerite, dves, aaxa in inilMtaB capnt,

maclate telia: me petat ferro paroMt

me natoai in me coniiiges amMnt manut

iratreBqnei et aeger populus ereptoa rogia

iaculetnr ignea. aaecoii crimen fagor, m

odium deomm, inria exitiam aacri,

qua luce primnm apiritua hanai rudea

iam morte dignua. redde nnnc animoa t acrea,

nnnc aliqnid ande aceleribua dignum tnia.

i, perge, propero regiam greaan pete: 880

gratare matri Ulmria auctam domum.

CHORVS

- Fata si liceat mihi
* fingere arbitrio meo,
lemperem zephyro levi

vela, ne pressae gravi 885
spiritu antennae tremant:
^ lenis et modice fluens
aura nec ?ergena latua

859 lue 860 senit est A 863 Oedipa eodd., Pkorbanti

Bothiut dedit, — quaerenti codd. correxit Bothiut 864 (si - tibi)
et 865 Phorbanti tribvunlur A 864 quaeror E 865 irop. iam
parta A S69 i. t. iram E 871 iafestum A 878 «oimos pareos
A pirea N. BMmhu uA». p, 179 fenM •»! tnnca Jki§9k§Urm 880
coiso pete A 881 aocta domo g 882 pfpH m ffmrtut^ 883 §d
finem canUei vtnMM kiswnm cahrum E 887 loQe tad mMlieaBi
fluens A

Digitized by Googl

SOl

- dacit intrepidam ritm;
• - tau me madia ? ekat

vita decorreas lia.

Xaoriofni regem- teeni
astra dam deoMBs petit
artibos fiBua noYis^
certat et Teraa «vee
fincere ae Hriais nimia
imperat pionis puer,

— nomen eripuit freto; . .
caUidus mediura seuex

: Daedalus libraus iter 9(10
nube sub media stetit,
alitem expectans suam .

— (qualis accipitris minas '
fugit et sparsos metu

couligit fetus avis), 905
donec in ponto manus
^ movit impiicitas puer
compede audacis viae.
quidquid excessit modum

- pendet instabili loco. 010

Sed quid boc? poates aonant;
nuestua eit taiulus moa.
regius quassat caput.
ede quid pones novi.

NVNTIVS

Praedicta poBtqaam fata et iafandum genus Sift
deprendit ac se scelere convictum Oed^^us '
damnavit ipse, regiam infiytos petens i
nvisa propero tecta pen^yit gradu * .
qualis per arva libycus insanit leo,

fnlvam nnnaci fronte concutiens iubam; ttQ
vultus furore torvus atque oculi truces,
gemitus et altum rourmur, et gelidus fluit
sudor per artus, spumat et volvit minas

891 decurrere E decurrente A corrcxit ed. Lugdunentis {Delrio)
892 gnosiom codd, 893 aiU dum J 894 fideos ^ 898 om, g
IM andaci» Tiae eomes andaK M coBes andacis viae A eorrosrii /hml^
kn» 911 hic postis SMiat ^ 013 m. et codd. correxit M. Heinsius
l. s. 9ia resws ^ ^aattos A 016 iof. tcelos A 022 gel.
volat A

Digitized by

202

L. ARIUBI smatcAK

ac mersus alte oiagm» eziindat dolor.
(8oeiim4pse^eyus^ grande nescio qM parat 925
suiaqne fatia simile. ^quid poenaa moror?'
ait ^hoc sceleatum pectua aut fem petaty
aut fervido aliquis igue vel sazo demet
quae tigris aut quae saeva ^isceribttB mds
iiicurret alea? ipse tu scderum capax, 930
sacer Cithaeron, yel feras in me tauas
emitte silvis, mitte vel rabidos caneiB — •
nuDc redde Agauen. anime, quid mortem times?
mors iDDOceDtem sola Fortuuae eripit.' r . .
haec fatus aplat impiam capulo maDum -^^^ 935
ensemqiie ducit. 'itaue? tam magDis breves
j)oeDas sceleribus solvis atque uno omnia
«^^'pensabis ictu? moreris: hoc patri sat est;
quid deinde matri, quid male in lucem editis
natis, quid ipsi, quae tuum magna iuit 919
scelus ruina,^ flebili patriae dabis?
solvendo nonjjesrilla quae leges ratas
Natura in uno vertit Oedipoda, novos
commenta partus, supplicis eadem meis
novetur. iterum vivere atque iterum mori 915
Hceat, renasci semper ut totiens Dova
suppticia peDdas — utere iugeDio, miser:
quod saepe-fieri non potest fiat diu;
mors eUgatur longa. quaeratur via

qua nec sepultis matus et vivis tamen .^L^ 950

ezemptus erres: morere, sed oitnt^trem. u^^.jj^y
«onctariSy anime?* snlitus en vultus gmvat
profttsus imbtf ac rigat fletu genas.
^et flere satis est? hactenos ftindent levem
ocnli liquorem? sodibus pulsi suis 9SS
lacrimas sequantur — di maritales, salin?
fodiantur oculil' dhit atque ira furit:
ardent miDaces igne truculcDto geDse
oculique vix se sedibus retinent suis;
violentus audax vultus, iratus fcrox, 960

927 ut hoc A 930 scelerom: prior e 2S m. E 931 tuis g
934 eripiet B 940 ipaa 941 fleUlia g 943 solvaida non
est 9oad. covrexit Grotiut 943 Oedipode j4 950 qaae B 9S1
cytra paHem E 952 cn] an J 956 hi maritalei eoid. wrrouU
MaifBiislMM adv. 11 118. — statim eodd. eorrexi

Digitized by Googl

0BDIPV8 203

tentum enientis; gemuit et dinim fremen»

manusin ora torsit at contra tmoee

oculi etetenmi et suam iiitenti manmn /^^^^ • • \

iiltro insecuntur, Tulneri occurrunt suo^ ^ ^ A

s&rutatur avidus manibus unds lumuia,\v '/ 9lk

radice ab ima funditus ▼ulsos simul ''^'vibi^^C^,

e(?oWit orbes; haeret ih vacuo manus f^^^

et flxa penitus unguibus lacerat cavos

alte recesans luminum et inanes sinus,

eaevitque frustra plusque quam satis est furit* (Tro
Factum est periclum lucis; attollit caput
^ cavisque lustrans^ orbibus caeli plagas
^ noctem experitur. quidquid effossis male

dependet oculis rumpit, et victor deos

conclamat omnes: ^parcite, en, patriae precor: 975

iam iusta feci, debitas poenas tuli;

inventa thalamis digna nox tandem meis/

rigat ora foedus imber et lacerum caput

largum revulsis sanguinem venis vomit.

CflORVS

Fatis agimur: cedite fatis^ 960
non soUicitae possunt curae
mutare rati stamina fusL
quidquid patimur mortale genus,
quidquid facimus venit ex alto,
servatque suae decieta colus *kj.AX.'^l \^ 935
Lachesis nulla revoluta manu.
omnia secto -tramite vadunt
primusque dies dedit exlremum:
non illa deo vertisse licet

quae uexa suis curruut causis. d90
it cuique ratus prece non ulla
mobilis ordo: muitis ipsum
metuisse nocet, multi ad fatum
venere suum dum lata timent.

961 t. craentus A 970 sat est g 971 tantum est codd. cor-
mrii Madnigiui L t,_p. 119 974 depeudit E 975 oaiaia B 976
iossa CQdd. e^rrexit N. Heinthu ado. p. 468 979 Tomet E 980
•gcrimiit: er expunct. 2 m. E. — credite JE eorr. ^ 986 L. dura
eodd. correxi {Hf* 182) 987 certo ^ 991 it: t d rof. dm.
993 timoisse A

Digitized by Google

204

L. AKNABI SBNBGAB

SoDuere fores atque ipse fimm
duce Don uUo ianiiius orbos
moUliir iter.

0ED1PV8

Bene habet, peractum est: iusta persolvi patri.
iuTaut tenebrae. quis deus tandem mibi
placatus atra nube perfundit caput? 1000
quis scelera donat? conscium evasi diem.
nil, parricida, dexterae debes tuae:
lux te refugit. vultus Oedipodam hic decet.
CHOR. En ecce, rapido saeva prosiluit gnidu
locasta vaecors, qualis attonita et furens 1005
Cadmea mater abstulit nato caput
eeneitque raptuto. dubitat aiHictum alloqiiiy
cupit pavetque. iam malis cessit pudor.
set haeret ore prima yox.

V iOCASTA

Quid te Tocem?
Datumne? dubitaa? natus es: natum pudet? tOIO
invite loquere nate — quo avertis caput
vacuosque vultus? oed. Quis frui tenebris vetat?
quis reddit oculos? matris, en matris sonusl
perdidimus operam. congredi fas amplius
haut est. nefandos dividat vastum mare 1015
dirimatque tellus abdita et quisquis sub hoc
in alia-versus^^idera ac solem ayium Ji/v- ''^.
dependet orbis alterum ex nobis ferat.
loc. Fati ista culpa est: nemo fit fato nocens.
oEi). lam parce verbis, mater, et parce auribui^ 1020
per has reliquias corporis trunci peto,
per inauspicatum sanguinis pignus mei,
per omne nostri nominis fas ac nefas.
loc. Quid, anime, torpee? socia cur scelerum dare

996 d. n. u. molitur iter ) lumims orbus A 997 molUtur E
90S seamae intcribiiur Oedipus (Oedippus E) Ghorus locasta 1003
Oeilpodaa J 1007 €cnslU|iie E eorr. S •eosimve laptwn tmil
•ffl. A Ml9 1000 «f»MMi 100 — et haciet E eorrexU Lipmtm,
— loc cupiuDt et honeot ora. nani ifoAd te vocein? A 1010 ■pa<*
dor E 1011 immitis oro nate A. — advertis E 1012 frui ti L ji
1013 mater aa m. s. A 1021 tr. precoi* A 1023 ac] et A

Digitized by Googl

OJKDIPVS 205

poenas recusas? omne confusum perit,
incesta, per te iuris humani decus:
morere el nefastum spiritum ferro exige.
non si ipse muudum coucitans divum taUur
corusca saeva lela iaculetur Bumu,

lunquam rependam sceleribus poenag pares ^ 1030

mater nefaDda. more placet: mortis via

quaeratur. agedumt eommoda matri maaum»

81 parricida es. restat hoc operae uitimum:

rapiatur enais; hoc iacet ferro meus

coniuDX — quid illum Domine haud vero yocas? t08a

socer est utrumne pectori ioflgam meo

tdum an patenti conditum iugulo inprimam?

eligere nescis vuhius: hunc^ dextra, hunc pete

uterum capacem, qui virum et natos tulit

CHOR. lacet peronpta. vulneri immoritur manua loio

ferrumque secum nimins eiecit cruor.

OED. Fatidice te, te praesidem et veri deum

compello: solum debui fatis patrem;

bis parricida plusque quam timui nocens

matrem peremi: scelere confecta est meo. 104^

0 Phoebe mendax, fata superavi impia.

Pavitante gressu sequere pallentes viaa;
suspensa plantis efferens vestigia
caecam tremente dextera noctem rege.
ingredere praeceps, lubricos ponens gradus, 1050

1 profuge vade — siste, ne in matrem incidas.
quicumque fessi corpore et morbo gi*aves
semanima trahitis pectora, en fugio exeo:
relevate coUa. mitior caeU status

post terga sequitur: quisquis exilem iacens 1065
amimam retentat, vividos haustus levis
concipiaUi ite, ferte depoaitis op

1025 p. r. omne omne contusum p. E (sie) 1026 incerta g
1027 61] sed g 1028 div. pater A 1029 corrusca E 1033 operi
codd. correxii Buechelenu 1036 socer e stuprum ne E 1038
Fligere E 1042 te alterum om, g. — et om, A 1047 putavit
aate gr. — fallaces vias A 1050 i gradeie ^ (^Minf. — po-
neiiB pedes A 1053 trahitis corpora A 1055 postergt E 1056
leves E 1057 adfertur in reeeniissitnis Servii codicibus ad f^^erf^.
Aen. XII, 395; ubi haec legunlur in cod. Paris. 7965 chart. s. :
'et Seneca iu Tbeb. ite ferte depositis upem.' {Qomiler tradidit Georgius
mio)

Digitized by Google

206 L. ANMA£1 SEKECkE OKDIPVS

mortifera mecum vitia terrarum extraho.

violenta Fata et horridus Morbi tremor,

Maciesque et atra Pestis et rabidus Dolor, 1

mecum ite, mecum. ducibus his uti libet»

1068 terri» J

EXPUGIT OEDIPPYS • INGIPIT | AGAMENNON E sequiiur
Trooi A

Digitized by Googl

Digitized by Google

PERSONAE

THYESTIS VMBRA
CLYTAEMNESTRA
NVTRIX
AEGISTHVS
EVRYBATES
CASSANDRA
AGAMEMNON
EUSGTRA
. 8TR0PUYS
ORESTES tedtas
PTUDES tadlns
GHORVS daples

SCAENA MYGENIS

I

THYfiSTIS VMBRA

Opaca linquens Ditis inferni loca
adsam profundo Tartari emissus specUi
inccrtus utraa oderim sedes magia:
fugio Thyestea inferos, superos fugo.
en horret animus et pavor roembra excutit: 5
video paternos, immo fraternos lares.
hoc est Tetustum Pelopiae limen domus;
liinc auspicari regium capiti decus
mos est Pelasgis, hoc sedent alti toro
quibus superfoa sceptra gestantur manu, 10
locus bic habendae curiae — hic epulis loens*
libel reverli. nonne vel trisles lacus
incolere satius, nonne cuslodem Stygis
trigemina nigris colla iactantem iubis?

ubi ille celeri corpus evinctus rotae 15
in se refertur, ubi per adversum irritus
redeunte lotiens luditur saxo labor,
ubi tondet ales avida recundinn iecur,
et inter undas fervida exustus siti

aquas fugaces ore decepto appetit 20
poenas daturus caelitum dapibus graves —
sed ille nostrae pars quota est culpae senex?
reputemus omnes quos ob infandas maDUS
quaesitor urna Cnosius versat reos,

vincam Thyestes sceleribus cunctos meis: 25

a fratre fincar, liberis plenus tribus

in me sepultis; viscera exedi mea.

nec hactenus Fortuna maculavit patrem,

sed maius aliud ausa commisso scelus

natae nefandos petere concubitus iubet. ao

non pavidus hausi dicta, sed cepi nefas.

ergo ut per omnes liberos irem parens,

coacta fatis nata fert uterum gravem.

9 alie £^ 14 tergemina g. — nimis f: 15 rota E 23 le-
petamns ^ 24 gnoBios eodd» ' 32 omnis E

SMkoeM tfftgoodiM IL 14

Digitized by Google

210

L. ANNAIM SENECAB

me patre dignam. versa natura est retro:

avo parentem, pro nefas, patri vinim, 35

natis nepotes miscui — nocti diem.

Sed sera tandem respicit fessos malis
post fata demum sortis incertae fides:
rex ille regum, ductor Agamemnon clucum,
cuius secutae mille vexillum rates 4u
Iliaca vclis maria texerunt suis,
post decima Phoebi lustra devicto llio
adest . — (laturus coniugi iuguluin suae.
iam iam natabit sanguine alterno domus:
enses secures te^a, divisuni gravi 45
ictu bipennis regiuni video caput,
iam scelera *pro[)e sunt, iam dolus caedes cruor —
parantur epulae. causa natalis tui,
Aegisthe, venit» quid pudor vultus gravat?
quid dextra dubio trepida coosHio labat? 50
quid ipse temet consulis torques rogas,
an deceat boc te? respice ad matrem: decet

Sed cur repente noctis aestivae Vices
hiberna longa spatia producunt mora,

aut quid cadentes detinet stellas polo? 55
Phoebum moramur? redde iam mundo diem.

CUORVS

0 regoorum magnis fallaz
Fortuna bonis» in praecipiti
dubioque locas nimis ezcelsos;

numquam placidam sceptra quietem 60

certumve sui tenuere diem;

alia ex aliis cura fatigat

vexatque animos uova tempestas. .

non sic Libycis syrtibus aequor

lurit alternos volvere lluctus, 05
non Euxini turget ab imis
comniola vadis uoda uivali
vicina polo,

ubi caeruleis immunis aquis

35 avo iiepotem g 38 iucestae A 42 post dena A 45 se-
cures A 51 timet E 52 aa matrem J 59 excelsos nimis £
eorrexil L, Muellerut de re melr, p, 169 Dimis excelsa locas (loco Q
A 63 yexat animosf^ 66 euxini: eu u ras. 2^m, (dod sic eoxioi
M non eyxioi A) 68 vicina tq. dimeiri oodd.

Digitized by Googl

AGAKBIINOH 211

lucida versat plaustra Booies, 70
ut praecipites regum casus
Fortiiiia rotat. metui cupiunt
metui(jue tiinent, non nox illis
alma recessus praebet tutos,

non curarum soamus domitor 7&
pectora solvit.

quas non arces scelus alternum
dedit in praeceps? impia quas oon
arma fatigant? iura pudorque

et coniugii sacrata lides 80
fugiunt aulas; sequitur tristis
saDgumolenta Bellona manu
qaaeque soperbos urii Erioys,
Dimias semper comitata domos,

quas io planum quaelibet hora 85

tulit ex alto.. ^

licet arma vacent cessentque doli,

sidunt ipso poodere roagna

ceditque oneri Fortuna suo. •

vela secundis inflata notis 90*
ventos nimium timuere suos,
nubibus ipsis inserta eaput
turris pluvio vapulat Austro,

densasque nemus spargens umbras

annosa videt robora irangi; 96

feriunt celsos lulmina colles,
corpora morbis maiora patent
et cum in pastus armenta vagos
vilia currant, placet in vulnus

maxima cervix. 100
quidquid in altuiu Forluna tulit,
ruitura levat. modicis rebus
longius aevum est: felix roediae
quisquis turbae sorte quietus

aura striugit litora tuta , 105

timidusque mari credere cumbam
remo terras propiore legit.

70 pl. B. monometer codd. 76 solvit: it /. ras. i — 2m. E
80 fides: e ?. ras. l—2m. E 81 faciunt 84 tumidas semper ^
85 qualibet ^ 86«^. dimelriy 89 F. suo monometer codd. 97 pa-
tent: e 2m. {9X if) B 99 camiDt g 100 #9. dhnetri, t07 pr. legit
marwmeier eedd, 103 fel. qniBqiiis mediae t. E 104 parte J

14*

Digitized by Google

212

U AMIIUU glKBCAB

CLTTAEMNESTRA

Quid, segnis aniine, tuia consiiia expetis?
(|uid fluctuaris? clausa iam melior via est:
licuit pudicos coniugis quondam toros 110
et sccplra casta vidua tulari fide —
periere niores iiis decus pielas fides
et qui redirc cuni perit nescit pudor;
(la Irena et omnem prona nequitiam incita:
per scelera semper sceleribus tutum est iler. lU
tecum ipsa nunc evolve femineos dolos,
quod ulla cooiunx perfida atque impos sui
amore caeco, quod Dovercales manus
ausae, quod ardeos impia virgo face,

Phasiaca fugiens regna Tbessalica trabe: 120
ferrum, veaena; vel Mycenaeaa domoa
coniuncta socio profuge furtiva rate —
quid timida loqueria furta et exilium et fugas?
soror iata fecit; te decet maius nefas.

JNVTHIX

Regina Dananm et incjitnm Ledae genus,
quid tacita versas qutdve consilii impotens
tumido feroces impetus animo geris?

licet ipsa sileas, totus in vultu est dolor.

proin quidquid est, da tempus ac spatium tibi:
quod ratio noii quit saepe sanavit mora.
cLYT. Maiora crucianl quam ut moras possim pati;
llammae medullas et cor exurunt meum,
niixtus dolori snbdidit stinmlos timor,
invidia pulsat pectus; hinc animum iugo
premit cupido turpis et viuci vetat:
et inter istas nientis obsessae faces,
fessus quidem et devinctus et pessumdatus,
pudor rebellat. fliictibus variis agor,
ut cum iiinc profuodum ventus, hinc aestus rapit,

seaenae interibiiur Glytemeslra («/c ubique EA, uturpando nemine
Seneca ahstinuit. cf. Liv. Andr. v. 1! Ribh.) Nutrix 108 aaime: €
i.rax.2m. E 111 casta iuncta >^ 120 Tli. grave 121 Mycenaea
domo /i 124 sors ista /f 120 consilia E 129 proin sed lineo-
lam adiecil sc/toliasla de quo vide ad P/iaed. j74 (qui cum alia per-
raro tum tq, eertu non qoit interpretatut ett per uequid) E prom A
proin^e MA 130 nequit ^ 131 ut oai. B 133 lixtoa 134
pulsat. cecas liinc E 137 devicti» A

125

130

135

Digitized by GoogL

AGAIIBIIIfOlf 213